Y Cymro

DR. WIiLLIAM9, SCHOOL, DOLGELLEY. REQITIRED, January, Assistant Mistress to teach chiefly Latin and Elementary Welsh, with some English. Salary £5? (rising ft annually) with board residence and laundry. There is a liberal pension sc-heme.

NODION 0 FALDWYN. Y mae'r s.r drwyddi draw wedi ymddeffro at eu dyledswydd tuag,at y milwyr. Gwneir cysuron ym- hob cwmwda phant. Un peth eto s,ydd ar ol: ys- tytied dy:edswydd tuag at y wlad. Nid oe-is ond un cyfeiriad iawn i'w gymryd gan y gwyr ieuainc sydd eto he'b sylweddoli y buasai Prydain yn debyg i Serbia-dan sang,y bwystfil—pe bai pawb yr un fath "a hwy y cyfeiriad yna ydyw—tua'r swyddfa ymrestru. Pam rhaid i eraill farw drosom os nad y'in yn werth hynny. Y mae'y Parch. O.T. Davies, LlanfyMin, wedi ym- nestru o dan scheme Ar:glwydd Derby. Nid yw hyn yn golygu na ddaw i'w gyhoeddiadau. Bydd popeth fel arfer hyd oni elwir ef i fyny. Dylasai hyn gywilyddio tipyn ar y beirniaid hyny gyhuddant weinidogion o fod yn awyddus i gadw eu crwyn yn iach. Os ydyw gwaed ein henafiaid dras ryddid a chyfiawnden o ddim gwerth, dylasai pob tymro er mwyn aberth y gorffennoL fod yn barod i ymladd hyd farw dros ei wlad. He'blaw hyn, y mae'n amiwg fod ydiafol ac uffern yn dangos eu hwyneb yn am- canion creulon ein gelynion, ac y mae'n ddyled- swydd ar biegethwyr a phawb .ara:l ymladd y diafol. Ni choronir ef oni ymladd yn gyfreithlon." Y mae'r ymladdfahion yn gyfreithlon, a chanddi goron cyafi wilder y merthyri o bydd dyn farw yn yr ym- drech. Y mae'n hen 'bryd i rywun symud gyda golwg ar gael ychwaneg o gelfyddydau i drefydd bychain y sir. Gan fod y gwaith gwlan wedi darfod mewn dawen lie, a'r iffaotrioedd wedi diflannu, y .mae rhyw ddosbarth neillituoJ yn dioddef yn y trefydd oher- wydd diffyg gwaith. Nid ydynt yn aKuog i weith- io ar y ffermydd, ond buasai ryw waith ysgafn car- trefol yn eu galluogi i bwyso I Lai all y trethli. Oni allasai iLlanfair, LLanfyllin, Montgomery, Welsh- pool, Llanidloes a Newtown drefnu i anfon rywun o bob lie i Oswestry at Mrs. Waller, Women's Wel- come Club, i ddysgu gwneud tegannau? Wedi dysgu gallesid codi dosbarth i ddysgu eraill gartref, ac felly gymryd i fyny waith defnyddioL fyddai yn gaffaeHad pwysig i ddiwydianau y sir. Buasai llai o dlodi a diogi ymysg rhyw ddosbarth neilltuo.: o ferched1. Ac hefyd oni allesid dys-gu pobl y tlotai i droi eu bysedd,at wneuthiur teganau fel ag i dreulio dedwyddach oniau. Gresyn fod yn rhaid, myned i Japan i brynu teganau tra mae llawer o alluoedd segur yn Sir Drefaldwyn. Oni ibuasai hefyd yn bosibl i gael y coaltar o'r trefydd hyn i un lie er mwyn cychwyn ffactri i dynnu lliwiau ohono? Crefa'r llywodraeth ar i hyn gael ei wneud. Gresyn fod miliynau o 'bunnau yn flyn- yddol wedi myned i Germani a ninnau gartref yn esgeuluso hyd yn oed yn awr i wneud a aLwn dros ein gwlad ein hunain. Buasai v coal-tar o Lan- (fyllin, Machynlleth, a mannau eraill yn gwneud swm go fawr erbyn ei osod ynghyd, a gallesdd codi ffactri fuasai'n dwyn elw o filoedd o bunnau yn flynyddol y i'r sir. Beth ddywed Mr. David Davies, Llandinam, am hyn ? Dengys report y prif-gwnsta'bl fod 15 yn ychwaneg o achosion o feddwdod yn y sir o'i gymharu a'r quarter diweddaf. Y mae plwyfolion Llanfihangel, lie claddwyd Ann Griffiths, wedi pwrcasu darn o dir fel claddfa gy- hoeddus. Y mae mynwent y Han yn orlawn, ac er ei bod wedi ei helaethu yn ddiweddar y mae y darn ychwanegwyd o dan ddwfr. Y mae'n rhaid codi dwr o'r beddau cyn y gellir claddu, ac nid hyfryd i neb adael eu hanwyli.aid mewn dyfrllyd fedd." "Prield i'r pDielel" ddywed y "Jyfr gweddi cyff- c redin,, ac 09 felly, y mae y plwyfolion yn ddoeth wrth gael ohonynt ddarn arall nad yw'n gysyKtiedig a'r Eglwysblwyfol. Y mae Mr. Gittins, y Faeldre, wedi myned i iawer o drafferthi gyda'r peth a haedda ddiolchgarwch gwresocaf yr aixialwyr.

NODION OR DE'IIEUDIR. Caplan.—Da gennym weled enw y Parlch. J. Lewis Evans o Ynys y Barri ymhlith y caplaniaid, penod- edig. Gweinidog ieuanc sydd. yn gwneud gwaith ardderchog yn y cylch ydyw, a bydd yn fendith i'r milwyr yn y rhan yna gael ei wasanaeth. Anrhydeddu'r Iaith.-Chwaer i'r Parch. J. L. Evans, a merch i Mr. a Mrs. John Evans o eglwys, Aberfan yw Miss Maggie Evans, 2'iain oed. Pas- iodd yn icertificated iMistress gyda 'Distinction yn y 'Gymnaeg. Y mae hyn yn s^od jiid bychan iddi. Hefyd v mae wedi ennill y Froebel Certificate." Gwerthfawr iawn ydyw hon yng ngolwg vr awdur- dodau addysgol, a cblamp nid bychan yw ei hennill. Deallwn mat hi yw yr unig un ynghylch addysg Merthyn sydd yn feddiannoli ar y dystysgrif hon. Croesaw iGartre'Nos. Lun diweddaf eynhaliwyd cyfarfod brwdfrydig a Uuosog yn Soar, Hopkinstown, o dan lywyddiaeth Mr. Dd. Evans, i groesawu Mr. Ed. D. Phillips, mab u.n o flaenoriaidi yr eglwys gar- tre', wedi Ibod am amser maith yng nghanol y rhyfel Efe yw yr ail o. aejodau yr eglwys sydd wedi dod yn ol yn glwyfedig, a da gennym feddwl ei fod yn gwella. Siaradwyd yn y cyfarfod gan yr hen a'r ieuainc o'r ddau ryw, a chafwyd ychydig o eiriau priodol a phwrpasol ganddo yntau mewn atebiad. Darllenodd Arfonfab beni'lion oeddynt yn cyfleu teimlad.au pawb oedd vn bresennol. Cofio'r Milwyr.—lAnfonir parseli diri' o ibobman i bobman iTr milwyp gan gar a chyfeillion, ac nid oes neb ond hwy a wyr faint werthfawrogir ar hyn gan y rhai sydd yn eu derbyn. Pasiwyd yn Soar, Cwm- aman, y ISul diweddaf anfon sypyn ar gyfer y Nad- ojig i bdb un o'r eglwys_ honno sydd wedi ymuno a'r fyddin. 7 Rhoi a phrynu.—Yn ami iawn y rhai sydd yn rhoi sydd hety/ yn prynu, pan y cynhe'lin Sale of Work mewn cysylltiad ag unrhyw eglwys. Trodd y Sale of Work 'all.l yn l'wyddiant mawr mewn cysylltiad g egIwys SOlar, Cwmaman ddydd loau diweddaf. Yn Neuadd y lie y trefnwyd yr arwerthiant. Agorwyd y Sale gan Mm Kenshole, priod yr Uwch Gwnstabl. Cynhadledd a Ch enh,adaeth.Cynba.,i,odd y gwrag- edd gynhadledd prynhawn ddydd Mawrthi diwedda! yn y Triniti, Aberdar. Anerchwyd y -cyfarfod gan Mrs. Wynne Thomas-, Abertawe, a dyddorol iawn oedd: ei chlywed. iLlywyddwyd y cwrdd gan Mrs. Walter Lloyd. Yn yr hwyr cawd araith odidog ar ei brofiad yn y maes cenhadol g.an y Parch. Wynne Thomas. Bu efe a'i ibriod yn yr India am wyth mis, ac yn ys,tod yr amser wedi gwel'd a chlywed llawer. Y gweinidog y P.areh. J. L. Jenkins oedd yn y gad- a:r, a'r 'Parch. Thos. Powell, Cwmdar, a ddechreu- odd y cwrdd. Y Pregethwr, y Bardd, y Cerddor.—I ba un o'r tri hyn y mae Cymru yn fwyaf dyledus ? Dyna oedd testun dadl frwd ym Methania, Aberdar, nos Fawrth diweddaf. Mr. John 'Griffiths ahaemi mad i'r Pre- gethwr; Mr. Brychan Thomas yn hawlio mae i'r B.ardd, a Mr. Trefor Jones yn ho-nni mai i'r Cerddor. Chwythw^d y tan gan 'Mri. Tom Evans, Timothy Davies (B.A.), Beddoe Stephens, J. W. Young, John Christmas, John Mills (Tariannydd), Parch. W. Dav- ies, M.A., a'r Cadeirydd ,Mr. John Evans. Un o'r htan stoc.— i7m marwolaeth .Mr. W. James (GwLym Iatgo), yr hwn a hunodd yn yr angau fore Sul diweddaf yn nhy ei ferch, Mrs. Edwards, Pem- broke Stores, Bargoed', collodd Cwm y IRhondda un o'i chymeriadau mwyaf dyddorol. Ganwyd ef go m'lynedd yn ol yn Aberdar, ond ymadawodd y teulu am y Ddinas, Cwm y Rhondda, pan nad oedd ef ond baban. Saer ydoedd wrth ei alwedigaeth, a bu am flynyddoedd meithion yn gwneud y gorchwyl hwnnw mewn cysyLtiad a'r lofa ya y lie. Gwr amryddawn ydoedd. Ysgrdfennodd rai cyfrolau, ac yn eu phth ceir "Hanes Ðafydd Terry," Wyth-ar-ugain o Hen Gymeriadau Cwrn y .Rhondda," a Hanes Dechreu- ad yr achos yn y Dinas." 'Meddai ar gof eithriadol. Bu yn flaenor yn aglwys y C.M. yn y Dinasi am 40 mlynedd. Meddai ddylanwad mawr ar yr ieuainc, ac yr oedd yn weithiwr egniol gyda dirwest. Cladd- wyd ef yn Llethrddu, Trealaw. Have you got it. "-ICwestiwn naturiol iawn o e:ddo Syr Henry Jones oedd hwn pan wrthi yn an- nerch tyrfa ifawr yn Nieuadd Pontypridd nos Fawrth diweddaf ar y pwysigrwydd o ymrestru. Dangosodd yn eg'ur iawn y gwahaniaeth rhwng Compulsion a Conscription." Dywedai yn bendant y by-dd yn haws i rai wedi ymrestru ymryddhau am resymau neilltuol, nag i'r rhai sydd yn peidio vmrestru fod yn rhydd pan y daw dydd y prawf. Cwrdd Pregethu.—Blaengwynfi, Parchn. T. J. Ed- wards., Abercarn, aq M. J. Jones, Pontrhydyfen. SENGHENYDD. Cynhaliodd yr eglwys uchod ei ohyfarfodydd pre- gethu eleni ar y Sul a'r Lun, Tach. i4eg a'r 15fed. Pregethwyd gan y Parch. Philip Jones, Llandeilo, a'r Parch. R. J. Jones, Penygraig. Cafwyd pregethu tra r.hagor.ol a chynulleidfaoedd. lluosog. Mae yr eg- lwys yma yn dal ei thir yn dda ag ystyried yr am- gylchiadau, a'n gweinidog, y Parch. E. Thomas-, un o o:>euon y pulpud, ar ei oreu.—Goh. LiLANSAMLET. Cyfarfod Sefydlu y Parch. T. Vaughan Jones; Daeth tyrfa fawr ynghyd nos Iau diweddaf i Gapel- y-'Cwm, Llansamlet, i groesawu y Parch. T. Vaughan Jones, .gynt o IMaestsg, fel bugail ar yr eglwys. Mae Mr. Jones wedi cymryd gofalaeth un o'n heglwysi mwyaf hynafoj a phwysig. Mae yn cael y fraint o fod yn olynydd i weinidogion anfarwol, dylanwadol a nerthiol, ymysg y rhai v gellir enwi y Parchn. Thos. Rifchards a Ezeciel Thomas, y rhai fu yn wasanaelth- gar yn yr eglwys am flynyddoedd lawer. Dymunir iddo lwyddiant mawr, ac y mae pethau yn hynod o lewyrchus yno ar hyn o bryd. Dechreuwyd y.gwas- anaeth gan y Parch, 0. C.Nlorig,an,,Be-thehem, Llan- samlet, yn bwrpasol a dylanwado\ Pregethwyd yn rymus, ac i bwrpas gan y Parchn. 'Picton Evans, M.A., Treforris, a Wm. Thomas, Maesteg. Cafwyd tystiolaertih werthfawr gan y ddau i ffyddlondeb diwydrwydd, a llafur y gweinidog newydd yn y gorff. ennol. Siaradwyd ymhellach gan y tad duwio:, Wm. Harrison, blaenor hynaf yr eglwvs., yr hwn gadwodd y gynulleidfa yn fyw, a'i atgofion o'r gorffen.nol, a'i hyder .am y dyfodol. Hysbyswyd fod nifer o lythyr- au wedi dod i 'aw oddiwrth nifer o weinidogion ac erai'l, yn datgan eu gofid am nad allen-t fod yn bres- ennol, ac yn dymuno pob llwyddiant i Mr. Jones. Siaradwyd yn effeitihiol wedi hynny gan y bugail newydd. Terfynwyd cyfaufod a hiir gofir drwy ganu emyn. Ar i'r briodas fod o dan fendiith Duw, oedd gwvsddi pawb oedd yn bresennol. MYNYDD ISAF. Sefydlwyd cymdeithas lenyddol a dadleuol yn y lie uchod, a chynhaliwyd y cyfarfod cyntaf Rhag. 2ail. Mater y cyfarfod oedd-" A ddylai pob un sydd mewn oed milwrol ymuno a'r fyddin?" Neu mewn geiriau enaill, A ddylid c.ae: gorfodaeth fi'wrol?" Dros, orfodaeth! yr oedd Miss M. Lloyd Jones, yr ysgolfeistres, a chefnogid hi g-an un o'r llywyddion: yn niffyg IMr. Peter Hewitt. Yn erbyn yr osdd Mr. Willie Shone, a chefnogid ef gan Miss Maggie 'Hewitt. Methai Mr. Shone a bod yn bres- eranol, a darllenwyd ei ban-ur gan Mr. Hardey Shone. Si.aradwvd hefvd gan Mri. John Williams, W. A. 'Hopwod,Charles Ellis, R, E. Whitehead. Caed cyfarfod byw iawn, ac mewn ys'bryd rhagorol. Pan aed i bleidleisio yn y diwedd caed 13 o bladd a 11 yn erbyn gorfodaeth filwrol. Ond credwn mai y rheswm fod cynifer wedi plelQlelslo o blaid oedd edrych mwy ar y dadleu ynddo'i hun, yr hyn oedd yn wir dda o bobtu, nag ar Qjfodaeth. Bwcle.—'Bydd y Parch. Ellis, Lloyd, gweinidog yr ,eglwys 'Gymr.aeg ym Mwcle, yn torri ei gysyl.Itiad bugeiliol a'r eglwys ddiwedd y flwyddyn. Bydd yn diosg ei wisg -fugeiliol yn anrhydeddus iawn bu yn. wr craff ac yn !gyngbiorwr cywir. Hir oes iddo i bregethu yr efengyl a bregethat mor bur,