Y Cymro

Y PARCH. EVAN JONES. BORE dydd Mercher di'wed'daf bu farw y Parch. ¡Evan Jones, Caernarfon, wedi gwaeledd maith. Amlwg fod ei nerth yn cilio er ys rhai blynyddoedd. Nid oedd yr hen hoewder yn ei ysgogiad, ac aethai i fyw yng nghymdeithas y g-orffennol,—dau1 arwydd sicr fod dydd gwaith drosodd, a'r awr i noswylio yn ago-s- hau. Pan yng ngfhwmni ei ferch yn troi adref p Bwllheli, yr oedd popeth yn peri i'r neb a'i gwelodd gredu mai honno oedd y daith olaf. Ni welais mohonno erioed mor debygl i'w deulu," ebai hen g-yfaill maboed wrth ei weled yn eistedd yn flinedig yn y cerbyd. Daeth y diwedd yn raddol, fel blinder gweit^iwr ar nn yr hwyr. Cafodd oes faith. Ganed ef ar y 27ain o Hydref, 1836, yn Esgairgoch, Pennal, Sir Feirionydd ac felly yr oedd ymron a chyrraedd pen 79ain flwydd. Pain yn ysgtifennu ooffhad am rai o enwogio,n Cymru, teimlir anhawster i gael o hyd i'w hanes; ond am Mr. Evan Jones, efe a ysgrifennodd yn fanwl yn ystod blynyddoedd olaf ei oes, bopeth a ystyriai efe yn werth ei adrodd am ei rieni, a'i deulu,—a phawb arall ddaeth ar draws ei lwybr ,-ac am dano yntau ei hun, hydl bron ddiwedd y daith. Yr anhawster, felly, yw dethol a chrynhoi. Mae brodyr a chyfeillion, hefyd, wedi ei bor- treadu mewn cylchgronau a newyddiaduron, fel maT gvvaith anhawdd yw cael dim newydd i'w ddweyd. Ac eto y mae hanes gwr mor amlwg yn rhwym o dalu yn dda am ei chwilio a'i ddarllen drosodd a throsodd. Nid oedd eisiau bod yn hir yng nghymdeith- as Mr. Evan Jones heb ddyfod 01 hyd i rai o'i hoff bynciau, Byddlai ond odid yn sicr o siarad am un o dri pheth,-ei hynafiaid, ei gysylltiad a'r Was-, neu Ddadgysylltiad. 01- rheiniai ei dras yn ol i bendefigfaeth Cymru, a dywedodd rhywun y buasai cystal ymladdwr fag unrhyw un o benaethiaid y Pymtheg" Llwyth oni bai am Drefn Gras. D'aeth elfen grefyddol gref i mewn il'r teulu o'r ddau du adeg y Diwygiad Methodistaidd. "Gwr cre- fydol oedd ei dad, John Jones, mab Evan Jones, Maesteran, Darowen, a gwraig gre- fyddol iawn oedd ei fam,"—Catherine, merch Thomas a Rachel Jervis, Ty Pella, Llanbryn- mair. Am ei fam y soniai fynychaf. Iddi hi | y priodolai ei chwaeth at lenyddiaeth. Der- byniai y fam y Gwladgarwr,' yr Athraw,' 1 y Cronicl,' a'r 'Drysorfa,' a byr oedd y llwybr o g-ymdeithas y rhai hyn i1 swyddfa arg'raffydd. 0 ochr ei dad yr etifeddodd y I min oedd ar ei eiriaiu, a'r demtasiwn i ymladd 1 ar yr esgus lleiaf. Yr oedd y tad yn adnab- J yddus am ei ei,riau brathog, ac yn meddu ar gorff cymwys i amddiffyn ei hun rhag rhyw- beth mwy sylweddol na geiriau, pe buasai J augen. Tynerwch y fam a achubodd Mr. Evan Jones. | Er mai yn Sir Feirionydd y ganwyd Mr. Jones, Penegoes,-Bienjamin Sir Drefaldwyn, 1 —oedd ei gartref. Yno y bedyddiwyd ef gan i Foulk Evans, ac yno yn i3eg oed y derbyn- | iwyd ef yn gyflawn aelod'. Arferai son am *5 Benegfos gydag anwyldeb mawr. Prentisiwyd fef yn argraffydd gyda Mr. Adam Evans, Machynlleth, a dysgodd ei grefft yn drwyadl A fel y byddai bechgyn yn g-wneud yn y dyddiau I hynny pan yn cael eu rhwymo am bump | neu saith mlynedd. Yma y cafodd flas ar lenyddiaeth Seisnig, ac y dechreuodd ysgrif- ennu i'r eylchgronau Cymreig. Lewis ^Meredith, airgraffydd a phregethwr gyda'r Wesleyaid, a'i tywysodd drwy"r porth pryd- ferth i weled gogoniant barddoniaeth Saes- neg; ac yma yr oedd pan ysg'rifennodd i'r wasg y tro cyntaf. Ysgrifennodd Ddarlun- draeth o Fachynlleth, a chyhoeddodd ef yn llyfr swllt. Pan yn ugain oed gadawodd Fachynlleth, cerddodd drwy Sir Feirio,nydd i Fethesda, lie y bu yn gweithio am ychydig amser, ac yna aeth i Gaernarfon, i, swyddfa, yr Herald Cymraeg," fel proof reader. Oddiyno yn 1857 aeth i Gaergybi, lie yr ymunodd a Mr. Lewis Jones i g'ychwyn swyddfa argraffu. Ionawr 9, 1858, dygasant allan o'r swyddfa yn Stanley Terrace y rhifyn cyntaf o'r Punch Cymraeg." Mr. Richard Evans (Twrch) a awgrymodd y syniad o gyhoeddi y Pwns," ac efe oedd y prif ysgrifennydd iddo. Mae copi cyflawn o'r cyhoeddiad rhyfedd hwn o'n blaen, a'r hyn sydd yn syn ydyw gWieledJ pa mor yehydig a ysgrifennodd Mr. Evan Jones iddo. Gyda'r eithriad o'r crynhodeb o brif newyddion y dydd, yehydig iawn a ysgrifen- nodd y ddau argraffydd. Ond nid oes amheu- aeth na fu dylanwad y Pwns yn fawr ar Mr. Evan Jones, a gwelir ymadroddion o weithiau Twrch, yr Hen Ddyrnwr, a, Ceiriog, yn britho ei gynhyrchion i,'r wasg hyd y diwedd. Am nad oedd yn gryf, dychwelodd yn ol i Fachynlleth ymhen y flwyddyn, ac agorodd yno swyddfa argraffu, a chariodd hi ymlaen ar ei gyfrifoldeb ei hun, o 1859 hyd 1877. Wrth son am fychander y tal i weinidogion, arferai ddweyd iddo ef roddi masnach enillgar i fyny er mwyn y weinidogaeth, a diau fod hynny yn wir am y tymor euraidd hwnnw. Ar ol hynny y daeth blynyddoedd newyn ar- graffwyr Cymru! Yn fuan, wedi cael ad- newyddiad iechyd, dechreuodd bregethu, ac yn 1863, aeth i Athrofa'r Bala, He y cyrhaedd- odd safle uchel yn yr arholiadau a phoblog- rwydd mawr ymhlith ei gyd-efrydwyr. Yn 1867 aeth i fugeilio, eglwysi Corri's ac Aberllefennis, a bu yno am bum' mlynedd. Yn y.stod y tymor hwn y daeth allan fel airwr Dad- waddoliad a Dadgysylltiad drwy ddadl fawr a fu rhyngddo a Ficer Corris. Ysgrifennodd lyfr ar Feddiannau yr Eglwys, a daeth ei enw yn adnabyddus drwy'r wlad fel dadleuwr cryf a pharod ei ddawn. Ni fu gan bleidwyr Cyd- raddoldeb Crefyddol yng Nghymru yr un dadleuwr cyhoeddus hafal i Mr. Evan Jones, yn enwedig ar yr esgynlawr. Astudiodd ei bwnc yn drwyadl, ac yr oedd yn fwy hyddysg yn nadleuon ei wrthwynebwyr nag yr oeddynt hwy eu hunain. Cariai gawell saethau llawn, a gwyddai yn union pa saethau i'w defnyddio ar drawiad y foment. Yr oedd yn fwy parod