Y Cymro

:=.=.=-7. NODION CYMREIG. Yn ol adroddiad, pwyllgor Amddiffymad yr Eglwys, amcan gohiriad rhoi D'eddf Dadgys- ylltiad mewn grym ydyw rhoi cyfle i'r Eiglwys- wyr i baratoi at frwydr etc —11^ Da gennyf welecl fod Cyngor yr Eglwysi Rhydd yn yr Wyddgrug' wedi pend-erfynu cynnal gwasanaeth ere.i y ddol mewn gwahanol rannau o'r dref bob nos Fercher vn ystod vr haf. -+ -+- Amhvg- y\v fod yna ddyfodol gwych mewn ystyr fasnachol yn aros Aberaion a Pho-rt Talbot, canys gwneir paratoadau yn awr i wario hanner miliwn 0 bunnnu ar waith newydd. -+ Mewn Cyfarfod Misol yn ddiweddar fe ddy- wedodd dau siaradwr fod pwyllgor yn perthyn b"" i'r Methodistiaid Calfinaidd, nad yw mewn cydymdeimlad a. hi, yn lladd yr Ysgol Sabothr ol er mivyn givneud arian! Dewisir olynydd i Mr. William Jones ddydd Iau yr wythnos nesaf. Bydd y cyn- rychiolwyr a hawl i un bleidlais am bob cant o etholwyr a gynryxhio-lant, a byddant, wrth gwrs, yn pleidleisio- fel y cant gyfarwyddid gartref. -+- -+- -+- Yng Nghynhadledd y Bragwyr a'r Tafarn- -b 21 wyr ym Mryste yr wythnos dd'iweddaf, 1-i-ivn. egwyd pethau chwerwon am y Dirwestwyr ac eraili, a d'iolchwyd yn gynnes i'r Aelodau Gwyddelig ac i Blaid Llafur—" am achub y fasnach." Diau mai gwell gan rai o'r cyfeillion yma fyddai bod heb y ganmoliaeth. -+- -+- Derbyniais amryw lythyrau,rhai o honynt o gyfeiriad nad oeddwn yn d'isgwyl,—yn diolch am adroddiad rhago-rol y CYMRO o Gymdeithasfaoedd Tumble a Wrecsam. Ni chlyvvir bron byth son am ofaebydd os na bydd eisi-eu cyfle i osod y bai arno. Dyma eithriad I y i'r rheol, ac am hynny mac'r g'anmoliaeth yn werthfawr. -+- Mae Bod Ion deb, hen balasdy vr haelionus foned'dwr Mr. Robert Davies, gerllaw Porth- aethwy, wedi ei droi yn ysbyty, i dderbyn chvyfedig'ion. Moor nodweddiadol 0 banes y lie! I)o,, fe wellawyd llawer archoll yno y dyddiau gynt a- aur Cymro mwyaf haelionus ei oes. Gobeithio, y bydd y lie mor enwog* eto ymhlith clwyfedigion y Rhyfel! -+- Tueddu wneir fel rheol i synied yn gul a chaled am fillionaires y byd, a pharod yw llawer i feddwl nad ocs ynddynt ddim da yn trigo. Camsyniad maWf ydyw hyn, ac fel prawf o hyn ni raid ond cyfeirio at yr hanesyn toddedig am Vanderbilt ar fwrdd y Lusitania. O -J Pan wyneb yn wyneb ag angau, trodd at ei was a dywedodd, I)ewch-rhaid inni wneud a allom i achub y plant bach yma." Chwith gweled fod enw Mr. P. M. Evans vn cilio o'r golwg' drwy n-ewidiad yn emv'r cwmni o fed yn P. M. Evans & Son ifocl yn 'The County Herald, Limited.' Credaf fed yr enw P. M. Evans wedi bod ynglyn a llen- yddiacth Cymru am tua 77 mlynedd; yn gyntaf ynglyn ag enw Mr. Lloyd (Lloyd & Evans), ac yn ddiweddarach fel P. M. Evans, ac yn olaf fel P. M. Evans & Son. Bu yn cyhoeddi y "Drvsorfa." Trysorfa'r Plant," y 'r Traethcdydd," ac mewn cysylltiad agos a'r Parch. Roger Edwards. P'ennod ddydd- orol iawn yn hanes argraflwyr a chyhoeddwyr Cymru yw hanes P. M. Evans. ■ -2'H' Digrif yw disgrihadau rhai o'r newyddiad- Z-1 uron Seisnig wrth gejsio cofnodi digwydd- iad'au Cymrcig. Wrth groniclo hanes y gwasanaeth coffadwriaethol i Mr. William Jones, A.S., yn Charing Cross, dywed un o honynt The little chapel was crowded." Ond nid yw mor fach ag yr ymddengys, a deil fwy o bobl nag a ddychymyga llawer. E-nwir y Cadlndog" Owen Thomas fel VJ11- geisydd Rhyddfrydol am gynrychiolaeth Arfon, Mae efe yn Rhydfrydwr profedig, yn Gymro trylen, ac yn yr argyfwng presennol weeli codi brwdfrydedd gwladgarol Cymru i bwynt uwch nag y bu er ys canrifoedd. (rwelaf fod y Cadlndog" yn cael ei enwi fel ymgcisydd ym Mon, hefyd. 'Dbes dim am- heuaeth nad ydyw ar ei ffordd i Dy y Cyff- redin, a gwnelai well cynrychiolydd na hanner y rliai sydd yno. -+- P'a niler o lyfrau Cymreig sy'n cyrracdd trydydd argraffiad 1 Dyma un 0"r ychydig,— Owen Glyndwr," gan Mr. L. J. Roberts, M.A. Darlith oedd cnewyllyn y llyfr. 0 hynny tyfodd i fod yn llawlyfr, gyda nodiad- Z, au ar waelod' y dalennau, a Lladin a barddon- iacth yn y diwedd. Ys gwn i a oes llyfr gwell na hvvn ar Owen Glyndwr? Os oes, Z, hoffw-n ei weled. Mae llyfr Mr. T. Matthews, "Welsh Records in Paris," yn dangos fod eto le i chwilio'r manylion, ond son yr wyf yn awr am lawlyfr hylaw ar Owen. Mae Mr. W. M. Roberts, enaid Cymraeg Swyddfa'r Cyhoeddwyr, Mri. Hughes a'i Fab, wedi Z, ychwanegu geirfa ragorol. -+- -+- Llawer o d'dadleu sydd wedi cymryd lie ar yr hyn elwir yn increment value yng N ghyIlideb fythenwog y Canghellor. Tra Z, y dadleuai rhai yn frwd 0"i blaid, ceiderai11 yn llawn chwerwder yn ei erbyn. Cyfoeth- ogion y wlad bid sicr deimla fwyaf oddiwrthoi, ond cyfyd amgylchiadau ambell dro pan y teimla pobl gyffred'in oddi wrtho. Ceir eng- hraifft annisgwyliadwy o hyn yn hanes eglwys Eethodistaidd yng Ngorllewin Morgannwg. Prynwyd ei chapel gan gwmni rheilftbrdd am swm arbennig. Diaeth 'valuer' y Llywodr- aeth yno, ac yn ol ei dystiolaeth ef cafwyd am y capel rai cannoedd o bunnoedd mwy na'r hyn wariwyd arno, a'r canlyniad yw y dis- gwylir i'r Eglwys dalu d'ros ddau cant o bun- noedd 01 increment value.' Y mac yn eng- hraifft ddyddorol a dweyd y lleiaf. A oes rywun yn gvvybod pwy ydyw y gwr sydd yn ceislo siarad dros Gymru yn y < London Star,' odan yr enw Caradoc Evans? Balfforaidd iawn ei ysgrif-nid ydym na chenedl na phobl. Nid oes gennym iaith nac ymadrodd, neilltuolion, na gwlad. Nid oes lAÜ lenyddiaeth na bardd. Y gerdd nid ad- waenir yng Ngwalia; ac os credir y brawd hwn, nid ydvw Cymru ar y map o gwbl. Felly wir! Digon hyn i beri i Arthur ddod o'i ogof i ymosod efo'i filwyr ar Lunclain yn unig er mwyn torri pen y Philistiad di- enwaededig hwn. M.ae C'radoc Evans yn y Star Yn dweyd yn rhyfedd iawn Nid oes gan Gymru hyd na lied, Na iaith, na bardd, na dawn; Nid ydyw Gwalia ar y map, Ac nid oes Gymro cun Os yw fel yma, Cradog bach, Rhaid amau'th fod dy hnn. B'le nw,e'r ban Berwyn wedi myn'd? A'r Wyddfa, lie mae hi ? Era pryd mae Llyn y Bala'n sych.1 A ph'le'r Mynyddoedd Du ? Diffodda'r Star i dduwch â, Fe gwsg olwjaiion dur, Ond bydd vr Wyddfa ar ei thraed, A'r Cymry byth yii bur. .t! -1! Nid oes gyhoeddiad1 ag y byddaf mor a well- z,Y us i w ddarllen a'r Gorlan, misolyn eglwys Charing Cross Road, a olygir gan y Parch. Peter Hughes Griffiths, ac a gyhoeddir yn Swyddfa'r CYMRO. Dyma air o'r rhifyn di- weddaf a afaekxld yn fy meddwl, ac yr wyf am ei adrodd yn y seiat nesaf Me\vn cyfarfod o'r swyddogion yn Charing, Cross yn ddiweddar, daeth y Gweinidog a'r Blaenor- iaid i'r penderfvniad fod Saboth arferol y cysegr yn fwy bendithiol i'r Eglwys na'r cyfarfod pregethu, a gynhelir unwaith yn y flwyddyn." -+- Y mae yr lilrydwyr canlvnol, o Go-leg' Diwinvddol Aberystwyth (yn ychwanegol at y rhai a hysbyswyd cisoes), wedi derbyn gab wadau oddiwrth eglwysi, ac wedi ateb vn gadarnhaol:-—Mr. W. J. Clothier, B.A., Tre- degar, i Gilfach, Bargoed (Saesneg); Mr. Emlyn Jones, B.A., Aberkenffig, i Liscard, Liverpool (Saesneg); Mr. R. M. Roberts, B.A., Caernarfon, i Tabernacl a'r Groes, YVelshpoül (Saesneg); Mr. J. E. Williams, Ammanford, i Lansawel a Rhydcymerau, Caerfyrddin. Hcfyd y mae Mr. T. Hough- ton, B.A., Rhaiadr, wedi vrauno a'r Presby- teriaid Seisnig. --$- --0-- Cyhoeddwyd yr wythnos ddiweddaf y drydedd gyfrol o Hanes Methodistiaeth Arfon," gan y Parch. W. Hobley. Dosbarth Caernarvon, eglwysi'r dref a'r cylcli geir yn Z, hon, ac heblaw crynhodeb o'r hanes, gan Z, gynnwys pob ffeithiau 01 bwys ynglyn a'r achos, mae yma ddarluniau rhagorol o Evan Richardson, Dafydd Jones, Evan Jones, Robert Evans, ac 0. gofnodion. Mae'r ddwy gyfrol o'r blaen wedi sefydlu cymeriad Mr. Hobley fel hanesydd cywir, diddan, yn gallu nithio'n lan, ac yn trefnu'n daclus. Bydd rhyw frawd medrus yn adolygu'r gyfrol hon. Mae Mr. Hobley gyda'r gwaith yma er ys Z-1 deuddeng mlynedd -e- Y sgrifenna Mr. Watkin R. Roberts (Thado- Kookic Pioneer Mission) i Gaernarfon i ddweyd fad: Dr. a Mrs. Eraser (cyn-Gen- hadan gyda'r Cyfundeb Methodistaidd yn India) wedi cael derbyniad hynod groesawgar ar eu cyrhaeddiad yn Calcutta gan eu cyfeill- ion a chenhadon ardal Calcutta. Maent wedi myned ar ymweliad byr a'u hen gartref ym Mryniau Lushai, ac yr oeddynt yn teindo- yn ddwys yr amgylchiadau 0. dan ba rai y bydd- ant yn ymweled a Lushai. Yr oedclynt wedi gwario degau o bunnau 0"u harian eu hunain ar y ttodion a'r amddifaid yn y bryniau hynny, a bydd ffarwelio a'u plant yn orchwyl an- hawdd iddvnt mae'n sicr. Treuliant rai dyddiau ar eu ffordd gyda'r Parch. J. P'en- gwern Jones, Maulvi Bazaar,—un o'u cyfeill- ion pennaf yn India. Pwy sydd yn dysgu Saesneg i griwr Llan- rwst, ac i'r dynion sydd yn gweithio ar y ffordd fawr yno? Mae eu llythyrau yn werth gan y newyddiaduron lleol eu rhoi yn llawn yn eu colofnau. Estynwyd ychydig o freint- iau i wyr y ffordd fawr gan y cyngor dos- barth, a dyma ddyfyniad1 bach o'u llythyr diolch Ever since the result of the discussion has been made known to us, we have with one heart and one spirit sang a song of gratitude- and ap- preciation. We .hail the morn of good tidings in the social history of humanity, and before us we see the actual realisation of the Utopian dream. From north to south, from east to west, wilt the human race indfelibjr engrave your courage- ous action upon rocks of thankfulness, and your names will) be perpetuated into posterity as those of its greatest benefactors. We pray and trust that your election is sure and your salvation certain.'