Y Cymro

NOTION; 0 ARFON Yn gynnar boreu dydd'M'ercher bu farw Mr Thos. Jones, 7, HiL( Street, ag efe yn 88 mlwydd oed. Brodor o Gaernarfon ydoedd, a. dilynai yr alwedig- .aeth o saer. llongau. Ar ol. ymbriodi symudodd i P.ock Ferry, a bu yn mordeithio llawer fel saer :long- au. Mordeithiodd unwaith o amgylch y-byd. Yna ymneilltuodd o'r mor a cbododd fasnach Myfrwerth- ydd, &c., yn Rock Ferry. Gwnaeth fasnach dda yno. Yr oedd. ganddo bump o fechgyn yn ei wasan- aeth yn gwerthu newyddiaduron. Dywedir .y. byddai yn gwerthu gwerth t 2o o'r Mercury bob wythnos! Daeth i'w hen dref—Caernarfon—oddeutu 18 mlyn- edict yn ol, ac ymneilltuodd o fasnach. Yr oedd yn aelod ffyddlawn o eg'lwys Siloh (M.C.), ac, yn Rhyddfrydwr i'r earn. Nid ofnal ddweyd ei farn, ac nid.. oes bosibl cael cywirach cyfaill Bu yn briod ddwywaith. Ei weddw ydyw 'Mrs. Jones (oedd yn weddw i Mr., Jones, a.ofalai am Eg.lwys'Rydd y Cymry yng Nghaernarfon). i(,'vmerodd yT ang"add- jireifat—!e bo-, eu Sadwrn (Mai. Sfedi, yin mynwent LLanbebIig)C.aerna.rfdn. Nos IIau, yn y Neuadd D'refol, cynhaliwyd Gwy: Fai Beulab (M.C.). Cymerwyd v rhan gyntaf i'fyny i herfformio drama fer o waith Mr. Tom Jones, Pen- ybryn Lodge, yn dwyn y teitl. Y Bachgen Dewr," a chymerwyd rhan yn yr ail ran gan Misses P. Ellis (Bronant), Blq^wen Williams (Caernarfon). Mri. Rd. Thomas '(.Dinorwig),'a 'Morg.an Jones (W..add- fawr). Cyfeiliwyd gan Mr. Orwig Wiliams, a llyw- yddwyd gan y Parch. R D. Rowland (Anthropos). Caedcyfarfod i'w gofio. d' 'Cymerodd angladd Mr. William H. Ethalll, Tithe- barn. Street, Caernarfon, ye ym mynwent Llanbeblig. 'Preifat ydoedd. Gwasanaethwyd gan y Parch. John Owen, M.A. Yr oedd b!laenoriaid eglwysi Enggdi (M.C.) yn hresennol. Cofnodir marwolaeth. Mr. Evan Rowalnds (Ap Tdechwedd) yng nghiladdfa Uanybyther. Cysodydd lydedd, a chyfansoddodd lawer mewn rhyddiaith, a bu canmol mawr ar un ffugchwedl o'i eiddo. Yr oedd hefyd, yn gerddor da. Bu farw ei briod Tai blynyddauyn ol' gan ei adael gydta phedwaT o blant. I., Dydd Gwener yr oeddis yn claddu Mrs. Roberts (priod tDeon Bangor). Un o'i' meibion yw Dr. iLloyd Roberts, Caernarfon. Dydd ;Sadwrn cynhaliwyd flag day yng Nghaer- iiarfon, er budd Ysbytai y 'ftroes .Goch yn Serbia.

NODION 0, FALDWYN. Fel yr hysbyswyd yn y golofn hon yr wy thnos, ddi- weddaf, bydd y Bererindod i Ddolwar yn digwydd w-Y ddydd Sadwrn nesaf, Mai 15fed. Y mae niter fawr o weinidogion a lUeygwyr pwysig wedi addo bod yn bresennol, yn eu plith Mr. Edward Jones, Y.H., l,lywydd C.ymdeith,asfa'r Gogledd, a Mr. Richard Jones, Y.H., Pen Dinas. Bydd awenau'r cylarfod gynhe'lir ar fuaithi Dolwar yn llaw y 'Parch. Edward Griffiths, iMeifod, gwr sydd wedi byw yn yr ardal am dros 50 mlynedd. Hyderir ihefyd y bydd y Parchn. John Williams, (Brynsiencyn, a J. Puleston Jones, iAl.A., Pw'ilheli, yn bresennol, yn;ghyda'r Parch. Henry Hughes, Bryncir, a'r Athro David Williams, M.A., Aberystwyth. Bydd tyrfa Trefaldwyn Uchaf yn teithio i Ddolanog mewn modur o'r Drefnewydd, yn cychwyn tua .10.3° y bore. Yr Ilybarch Edward Griffiths, Meifod, bregethai yn Ngharno y Sul. D'eu y patriarch annwyl yn dirf ac iraidd ei ysbryd, ac yn hoew ei gorff, er wedi rhedeg ymhell mewn dyddiau, a'i bregethau yn batrwm i'r to pregethwyr sy'n codi. 0 frenin, bydd fyw byth! Nos Wener, Mai 7fed, cafwyd anerchiad godidog yn Saron gan Miss J. Helen Rowlands, B.A., y Dref- newydd, o dan nawdd Cymdeithas Ddirwestol! y Chwiorydd. Bydd yn golled i'r'icyl'ch ar ol Miss Rowlands, a bydd ei hymadawiad yn digwydd yn w.eddoJ fuan. Bwriada iynd am jgwrs o hyffordd- iant i Goleg Hyfforddiadol iy Cenhadesau yn Edin- burgh yr Hydref nesaf. Dymuna'i lluaws gyfeilliion iddi bob llwydd. P,asiodd cyngor trefol Llanfyllin benderfyniad yn ,argymell ardystiad y Brenin i sylw y trefwyr a'r plwyfolion ar gynygiad Councillor Edwards, Bryn- mair, a ichefnogiad Councillor D. Jones, Council House. Y mae iCymdeithas Ddirwestol) y dref yn trefnu i ymweled a phob ty yn y gymdogaeth er rhoddi cyfleustra i bawb i ardystio. Y mae rhywbeth rhyfedd wedi digwydd i gwn Maldwyn, a barnu yn ol y nifer fawr sydd yn cael sylw yr Ystusiaid. Crwydro a difa y nos ydyw eu bai mawr, ac yn hyn Qo Ibeth nid annhebyg ydynt i welsion ffermyddam'be:ilard,al. Symuda Croesoswallt i gael cau tafarndai am 10 o'r gloch yn wyneb y ffaith fod milwyr yn dyfod i Park HaJl Camp. Colled fawr i Sir Drefaldwyn ydyw marw Mr. Samuel Elllis, Lanfaircaereifiion. Bu yn aelod o bwyllgorau a chynghiorau dirif, ac yn flaenor efo'r Bedyddwyr am 59 o flynyddoedd. Cafodd eglwys Sa^iem, Trefnannau, lie gweinidog- aetha y Parch. Cadwaladr Jones gOlled drwy farw Mr. Thomas James, Plasbach. Y mae y ten lb hwn yn barchus. i.awn tuag at yr eglwys, ac yn barod bob amser i gynorthwyo ymhob modd. LI-ety pre- .gethwyr am lu 10 flynyddau fu Plasbach, ac yr oedd gan Mr. James gariad hellaeth tuag at y brodyr. Mab iddo ydyw y Parch. T. ij.am.es, ,B.A., Dowlais. Pan oedd nifer o Germaniaid yn cael eu marchio allan y dydd o'r blaen yn yr Amwythig yr oeddent yn myned heibio y ty llle y mae' nifero Belgiaid yn aros. Adnabu menyw o Belgiad un o'r Germaniaid a idilynodd ef gan daeru yn ei hiaith ei hunan mai efe oedd y dvn,. Priodwyd organydd eglwys Trallwm, Miss Mercer, a 'Mr. Henry Davies Holfbache Road, Oswestry. Cymerwyd rhan yn y briodas gan y Parchn. Howell Williams a J. H. Davies, Pensarn. Hefyd yr wyth- nos ddiweddaf priodwyd merch ieuengaf Mr. Wm, Morris, Oswestry, Miss. 1M. E. Morris, a Mr. E. Williams, Glasgow House. Gwas.anaethwyd gan y Parch. G. A. Edwards., M.A. Nid ydyw yr Army Provisional Order parthed cau tafarnau wedi ei osod mewn grym mewn llawer lie yn Sir Drefaldwyn. Y mae llawer un o'n milwyr dewr yn troi yn ol gartref i geisio gwella 0 afiechyd- on, ac un ffordd o geisio eu gwella ydyw eu gwa- hodd allan i swper i dafarndai ar nos Sul a rhoddi didydd meddwol iddynt! Yn Llanfyllin, er eng- hraifft, y mae y tai tofarnau yn ogored hyd 11 o'r gloch y nos, a tbra ar y naill law y mae gwroniaid yn marw drostynt yn Ffrainc y mae dynion alwant eu hunain yn grefyddwyr yn treulio oriau mewn tafarnau i lenwi eu gwanc am y ddiod!. BI y Parch. A. Wellesley Jones, B.D., yn annerch cyfarfodydd yn Llansantffraid a Llanfyllin o blaid y Feibl Gymdeithas, a chafwyd ganddo anerchiadau dyddorol. Cadeir.iwyd yn Llanfyllin gan y Parch. D Morris. Cymerwyd rhan hefvd an weinidogion ereill. Mr. J. P. Williams ydyw yr Ysgrifennydd presennol, a Mr. D. Davies, Biookside, y Trysorydd.

NODION OR DEHEUDIR Nos Sadwrn, Mai 8, a'r Sul, Mai 9, cynhaliwyd cyrddau pregethu yng nghapel Salem, M.C., Market Road, Caerdydd. Y pregethwr arbennig ydoedd y Parch. Owen Prys,. M.A., Aberystwyth. Prynhawn Sul rhoddwyd pregethi yn Saesneg gan y Parch. C. Griffiths, IPenarth. Mercher, Mai 5, oynhalliwyd sale of work yng nghapel Methodistiaid Saesneg Clifton Street, Caer- dydd. Agorwyd y sale gan y Cynghorwr A. J. Howells. Lllwyddiant fu'r ymdrech. Rhoddwyd yr elw tuag at ganghen yr eglwys ym Methel Street. Mae'r gangen hon wedi gwneud gwaith da yn yr ardal' boblogaidd yma. Un enghraifft nodedig o'r gwaith sydd yn cael ei gar.io ymlaen ynglyn a'r Ysgol Sul ydyw flower show.' CynheJir hon yn yr haf, ac mae yn foddion i'r aelodau deimlo dyddor- deb mewn blodau. Sul), Mai 9, cynhaliwyd cyrddau blynyddol Ysgol Sul, eglwys yr Heath, Methodistiaid Saesneg, Caer- dydd. Mae'r Ysgol hon yn llwyddiannus iawn, ac ar gynnydd bob blwyddyn,. Cafwyd canu arbennig gan y pliant dan arweiniad Mr. 'Porter. Mae'r rhyfel ofnadwy yma yn agos i syfrdanu pawb ymron, ac mae llawer tiawn 0 fechgyn y De- heudir eisoes wedi syrthiio yn aberth i'r difrod sydd wedi dilyn ty galanas. Nid oes un cyJch o fywyd yn y dyddiau hyn nad ydiyw'r rhyfel dinistriol yma wedi effeithio arno. Mac prisoedd ein nwyddau cynha'l- iaeth wedi eu codi yn ,aruthrol, a hynny yn ddi- achos. Cwynir yn y Dehieudir .nad: ydyw'r Senedd yn gwneud dim i atal y lladradau. Ac nid oes rhai o'r aelodau Cymreig yn ddigon dewr i sefylll tros iawnderau'r werin yn awr? Cynhaliwyd cymanfa ganu flynydol eglwysi Meth- odistiaid Cymreig Pontycymmei?, BfJaengarw, a Llest, yng nghapel Blaengarw. Cafwyd cynulliadau gluosog—y capel yn orlawn, a chianu rhagorol o dda. Arweiniwyd gan Dr. D. Christmas Williams o Ferthyr. Y Pwyllgor ydoedd y Parch. E. Moses Evans, Blaengarw (cadeirydd) Trysorydd, Mr. D. Thomas, Pontycymmer; Ysgrifennydd, Mr. David Owen, Blaengarw. Yng nghapel y Symudiad Ymosodol, Clive Road, Caerdydd, priodwyd 'Sapper Herbert Clark, R.E., Brecon Street, Caerdydd, a Miss Lydia James, 4, Berthwin Street, Caerdydd. Rhoddwyd y cwliwm priodias gan y Parch. R. W. Richards, gweinidog y capel. Miss James ydoedd y Bute Dowry bride am y flwyddyn, a chafodd y swm o -f 30 14s. Beibl hardd, cruet arian, a bedroom suite.' Rhoddir y dowry bob blwyddyn i'r briodferch mwyaf teilwng yn y ddinas yn ol ewylllys y diweddar Marquis of Bute. !Pob lwc iddynt ar ddechreu eu gyrfa. Mae 'Mr. Alfred Jenkins, B.A., mab (Mr. David Jenkins, Ardwyn, Pencoed, Morgannwg, yn gweithdo gyda'r Y.M.C.A, cymdeithas sydd yn 'gwneud gwaith ardderchog ynglyn a'r milwyr. Bu Mr. Jenkins yng ngholteg y Methodistiaid yn Aberystwyth, ac aeth oddiyno i'r Y.'M.C.A. Mae yn siaradwr nerthol. ABERTAWE. Y Gymanfa Gerddorol, yr hon a gynhaXwyd nos Fercher a dydd Iau, Mai 5 a 6. Arweinydd, Mr. John Thomas, Llanwrtyd. Cyfeilydd, Mr. Gwilym S. Rees, Trinity. Ysgrifennydd, 'Mr. Morgan Rich- ards, Trinity. Nos Fercher, yn Crugiias, cyfarfod y plant. Llyw- ydd, Mr. Thomas James, Glandwr. Dydd Iau, am 2.30, yn Cruglas. Llywydd, Cyng- horwr Mr. Benjamin Jones, Trinity. Nos lau, am 6.30, yn Trinity. Llywydd, Parch. John irichards. Arweiniwyd yn y rhannau defosiyn- o, gan weinidogion Dosbarth Abertawe. Cafwyd anerchiadau yn ystod y cyfarfodydd gan y Parchn. W. Samlet Williams (Willam o'r De) D. E. Thomas, Treforris a Mr. Edwin Price, A.C., Llanelli. Yr oedd addoldy eang Iy itrinity yn orlawn. Ystyr- ir fod y gymanfa hon yn un o'r rhai mwyaf ei hurddas a'i dylanwad crefyddol. Gwnaeth yr ar- weinydd ei waith yn odidog. Ystyriai Mr. 'Price, A.C., illanelli, fod y Rhaglen yn uwchraddol, achfeiriodd at donau yr arweinydd, ac at y don fuddugoili Resurrection,' o waith Mr. W. Sydney Williams, A.C., a'r farddoniaeth gan ei dad y Parch. W. Samlet WiDiams. Cafwyd tri cyf- arfod y bydd co-fio yn hir am danynt. GOHEBYDD.

Gwasanaethwyd yng nghyfarfod pregethu blvnydd- ol y M.C., Hardshaw Street, St. Helens, nis Sadwrn a'r Saboth, 'Mai 1, 2, 1915, gan y Parchn. J. 0. Williams (Pedrog), Lerpwl, a J. 'E. Davies, Tre- ffynnon.

o'r Dreirewydd, ac. ysgriie.nna ddwy o'r penodau,— y naill ar y Proffwyd Ieuanc, a'r Hall; ar yr Alwad Adref. Ceir yma. Raglith fer, ond tr.a chynhwysfawr, gan y Parchedig. Peter Price pum' pennod ereill gan rai o gyfeilllion Ivor Griffith yn y weinidogaeth, gan gynnwys un o eiddo ei gyJweinidog- yn Llanfaircaer- einion a'i, dillynodd i fro distawrwydd cyn i'r gyfrol ddod o'r wasg, sefy diweddar John Evans. Rhydd y brodyr hyn dystiolaeth ,glir ac unol i ragoriaethau y gwrtbrych fel carictor a. gweithiwr a d.atganant eu hyder am- ei w.asan.aeth mwy i'w genedl a'i wllad pe wedi cael albedi.ad bywyd. Priodol iawn hefyd yw'r cas,gliad o Ddagrau'r Awen, dan olygiaeth un o ae'lodau eglwys Llanfair—■Llwydiarth Mon. Ei eiddo, ef yw'r Bedd-,argr,aff; "Yma i huno, rhoed mab y mynydd, Ym mrig ei wanwyn, ym more'i gynydd, Oedd wr o fil-un cryf ei ddarfelydd, 0 ddoniau ysol—cvflawn ddinesvdd. Y goleuedig weJ.edydd'-a'rproffwyd Yn fyw argraffwyd yr, Hor Gruffydd." Ond er cysta) y bywgraffiad, gan gynifer o awdur- on, daw teithi meddyliol, gwres cariad ysbrydol, cryfder argyhoeddiadau y gwrthrych, i'r golwg yn e,glurach drachiefn, yn y detholiad o'i bregethau sy'n dilyn y Cofiant. Allan o'r pymtheg o bregethau gynhwysir yn y gyfrol, cymerwyd testyn.au deuddeg o lyfrau yr Hen Destament. yn enwedig y Proffwydi; ac aw,gryi-na hynny nodwedd ar ei weinidogaeth. Cymerai drafferth f.awr i ymgydnabyddu ag amgylch- iadaugwlad ac oes yx ysgrifenwyr ysbrydoledig, er mwyn dwyn all(an yn deg wir feddwl ei destun. Nid oes ymaawgrymo drin gair Duw yn dwyllodrus hyd yn oed i amcan pregethu poblogaidd. Traddodir cenadwri ,amserol ymhob un o'r pregethau delir am- gylcbiadau y Cymry wyneb yn wyneb ag eiddo yr Hebreaid, a, danghosir fod yr efengyl! yn dragwyddol gymwys i'r naill a'r llall. Byrion yw'r pregethau fel y ceir hwynt yma, eithr hynod o gryno a chym- hesur: pwyslfeisir hall bethau buddiol y testun. Gwelir yma brofion fod yr a'wdur yn (ijmro glan bu cryn saernio ar ambell i frawddeg, er ei gwneud yn fwy grymus ac yn debycach o" lynu yn y cof. Goiffennir bron bob un o'r pregethau gyda dyfyniad o farddoniaeth Gymraeg ac hieblaw 'Willliams, Pant- ycelyn, ac Elfed,-sydd gyda ni bob amsei--ce.-ir yma benillion o waith Ieuan Gwynedd, Pedr Fardd, iLlifon, Gomer, Dewi Mon a Thafollog. Teimlir hefyd mai nid addurniadau balchaidd yw eu cyn- hyrchion yn y cysylltiadau hyn, ond oynorthwyon i'r bregeth ac i'r gwirionedd. Mae golygiadau yr aw-, dur yn ]led l'ydan ar rai pwyntiau, fel y gallesid dis- gwyl i un o'i oedran ef; ond pledia'n- gryf ac yn hyawdl dros roi eu lie cynhenid i'r B>eiM, yr Ysgol SuI, a'r Cyfarfod! Eglwysig. Ac y. mae ei sain yn gwbl groew ar faterion hanfodol efeiigy.1 y bendigedig Dduw. Yr addolwr, a'r diwinydd, Gaed ynghyd yn Ifor Gruffydd. Ei ol edy ar aelwydydd Bugail mwyn oedd Ifor Gruffydd. Hir yr oeda ar baradwydd, Ddarlun byw o Ifor Gruffydd." Dio!fchwn am y darlun byw yn y gyfrol hon eiddunwn iddi gylchrediad helaeth, a rhawd lwydd- iannus a bendithiol: a chydymdemlwn a'i briod— sy'n chwaer i'r P,archedig IE. Trefor Evans, Llwyn- ,gwril—yn y bw:lch wnaed ar eu haelwyd mor gynnar ar ei gyrfa.