Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

9 articles on this Page

- NODIADAU CYMREIG. o

News
Cite
Share

NODIADAU CYMREIG. o LLOFIUJDDIAD CYMRAES YN AGOS I LEKPWL. YMWEIJAD AfI THAD YN PORTri- CAIN, PKNFRO. Can "MORIEN." ^nUcv^t7d ^!areiddie(ii2 J dyddiau hyn agbyleh ?1 Pi r 3 dynerwoh a Hid yn Axes por "fr„Udd[fd^lari' !15ei'ch James >ef ta:'r mo enfro> &'i phedwar plentyn, oedd y SI"; fun.baoh^11- Tua d«g oed opd v_ ar ieuangaf tua biwydd Cr^irmaiP;? ba?hfn tua Phedair oed- thady?haibvSe- ^m,ing' gwr Mari> a »JdM«r; 7 °amau llofiuddiodd. Gan- j fyny o bwthyn ar ael bryn yn codi y a elw'iP^if A i"a °h?n lkth 0 ymyl tlad a'i Tn ^u'for Aberteifi. Yr oedd i'w ^wched Rp u?ar<^eff 0 blant, yn fechgyn a San adi/i n 0 honJnt farw yn ieuanc, fy» hvd aT &1 °'' y oeddynt oil yn en m#1^8 PaQ lofruddiwyd Mari, oedd Marf1 f..rw chwech mlynedd yn ol, pan 1,60 vn ei^>«1 gwr yn Australia 1891 vr a' Erbyn y flwyddyn y^adae] V P^an^ oil, fel adar, wedi *nwji f n g^rtref, yr hen fagwyrydd *>Wl»eud Pr.Cff G-Vs Mor At)erteifi, gan geisio etl ff°rctd yn y byd. Tna„ cr yn uridefn"1 m'yned(i yn ol> Pan oed<i Mari 4yddrn nvt 0ed' yr oedd *vn ^orwyn mewn ^ew'ydd V' n°°8 lw cbartref a elwir Tre yr oedd rr" Bu -vno rai blynyddoedd, ac hadwaena;Df^ymeradivy iawn gan bawb a'i ^ilcoeks 1/ dywedwyd wrthyf gan Mrs. tyddvn a -»roes Goch—tafarn rhwng y h*'dd 4 ?Ted?dlff a borthcain, Merch Qrvr?> ?n cael ei sm- 0 Soi-ff -du' nifjd™.vog, a lied fer hvtlo.r e- Kan Mar'/ 0Iid cadurn o adeilad a %™Vr o 1 Ul1^ Oedd Mari yn ymvl f y*br?d. l^n Jped i chw.lio am le feVmor Penderfynodd BMd!o„odd ei rhTem mTl'S ?r '"T?" fa" -Vr°;t?Tn •inifa iuJT" ° K" °T5,11 !>ry"lr dd»rP« ttiheli ari ei chyntafauedig—i fyned vn nQe» 0 gartref i dref boblog Lerpwl. J AV.I «ordr,^ri Jn c7chwyi' efor 'bus i Ilwl- m5r> He pi »eg j 8ait1t 0 fll,diroedd—0 lan y %wy8 j ul Yniddeng.Va mai yn a^fer addoli '^1 1 oe(id Mari wedi °rnuf Vn ,'ul\ 0!'eu- °yn cychwyn am y fro gyrchu 1/, 0 °yngborai ei mam hi ^rpwl r> ys Gymreig Dewi Sa«t yn 6ymraes bJT Mari &,i hanwy' fam—hen ^efod er;n Vawr 0 Sae»»eg wedi blino ei claf. *1 Tyn cBsanu ea gilydd am y tro T 'H 61 a'i brodyr a'i ohwiorydd. 8orn J(f?8/n °yclJwyn a'r gyrwryn canu ei "G*n»f n ysgrifenu, M«ri," ebe y fam. fue^ Rwnaf, mam anwyl," ebe Mari jros' a.r dagrau gloewon yn ffrydio '■•edfl C1 groddiau rhosynaidd! Nid PJJ ganddi ond dwy neu dair punt 6j ei 'Jogell, mewu cwd bach, a'i wddf wedi o lawer gwaith a llinyn. Tdmlai y gOden feohan yn ami, i wneyd yn sicr fod yr "riai) yn ddiogel. Cyrhaeddodd Mari Lerpwl Yll ddiogel, a chafodd le yn nhy Dr. Mott, Jhe Ferns, Alexandria. Wedi iddi fod yno ^wJddjn anfonodd am ei chwaer ieuangaf, ^gftret, i ddyfod ati. Buont yno bedair D 7ned<l gyda'u gslvdd. yv hyn sydd yn ddigon y ^erc'a oedd Mari, yn gystal a 'ddi^ret !rbyn '-|yn Jr oedd chwaer arail ♦' BirkeneheadMapb*a }VaSanaeth tE'w' Albprf- T;^ta.rl:yddod a sais ieuanc o r j fyw ;eer™inS' ynibriodasant, ac head. Pan fyddai^NT ^fiT-streefc, Birken- ^f'oesai y M»rs(-v nf» 1 y" Cae' hamdden, aigsrr. Adroiid^i a1 ^lnw^ed a Mar(ha iddo o'r enw 1? ,uert garedig fod brawd dro pan »]„, jt ar y nior. T»hyw Martha, ,r oedd° F Mari ya nhy 0r gwledydd tr* wedl dy°hwe5yd Albert a Jlar+b B° yn eistedd yn nhy ^d i Mari *'■ ar n.oson bono gofynodd S^asansoiti &i>^1 bebrwng tua lie ei iddpnf Uodd'on°dd Mari, a'r canlyniad ^ojni f.i eo!lrea caru." Buont yn cadw ^'Wedd' ,we^r' atn dipyn o am3er, a'r ffw,dd W ,1(ldyrit ymbriodi. Aeth Fred i a dToK, r „VV8tl'alittyn union wedi'r briodas, ,:lodd ilari i Borthcain, lie y bu da*ve] J"ai wytbnosau- Ond blinodd ar" ^ych»ai ,e ac ar beidioenill ei bywioliaeth. ^?pdi i ?!?• i ''erPw^ a cbafodd le yn union. 1 eQ^° aniryw fisoedd yn y lie a.Hjj ymweled a Martha ac Albert yn °^dliprtu ''yfcbyr a ^^ooyn ynddo i Mari •klla^^red, ei gwr, yn galw ami i fyned Ijj lf w'&d hono lie yr oedd yn trigfanu. ae^b. (ianwyd iddynt yno ddwy feroh, I^e»_ a Martha. Yna symudasant o Sydney, y ^outh Wales, i Cape Town, Affrica. Ar ef ganwyd baohgen i Mari, ac enwyd ^"i n ngy« fod Fred wedi byw bywyd eiM;gedig yn Awstralia, oblegid ^ydyswedi oael allan mai' lladrata, trwy ^'chell, oedd yn wneyd yno trwy y ^yddoedd. Kid oes neb yn gwybod faint y Ifta U)ni -0edd yn wybyddns i Mail-, ond t>liere ymddangos ei bod wedi achwyn 0 ^nlwe f V' ?°in^son Fred ei gwr. Mae yn ;yfvn *V ^ymraes) druan fach, mewn lie '^•n vyu fn^hy ls'i i'hai bach. Tebygol '^er»vdd • acbwy!adaa Mari wrtho, Fn f0^- ei ,we;thi'edoedd anonest, wedi bod fr «di vfh°^ °bwerwi ei ysbryd ttrag ati, ac frtho.* x; av ni fel ei gydwybod yn llefaru T>-Vw yn amiwg pa bryd y djch- ^he.rt 1 ryda^n< ond cawn ei bod yn Bir- *Ur pu a° iddo ladrata tlysau ^a T> k SWT y" Holl, ac vna ffoi ar fWrdd barth Amerim. Yr oedd y yr. agerlong yr aeth ynddi y tro ° ^8'0 ymddangos yn for.eddwr cy- ^sed(j oedd gemau pelydrog am ei Wyn aur ac oriawr aur, a dillad o'r tn Wei th -^e^b y si ar led y llong fod y dyn y^Q i'r 0 8ar» ac aetb pob clun i ^raed j' a feddylid «i fod yn eorog o'i o-°ryn •' Uynaliwyd cyngherdd yn Radpi1 lV/G^ yr ageiTong, a ph wy a osodwyd f«dd»i-7 0ud y Uofrudd a'r lleidr, ond aT y Pryd f°d yn halen y ddaear. y ffvi> canodd, IHacbiodd y gemau ^y^ed diamheu i'r holl fenywod ei ^od yn ddyn neis Hynod y fereh»2d ad aydd San emau fflachiog ar Setleddnia ^Wra^edd. Oud, fel y dywed aelod ?Wrth *L0edd ar y Jnrrfd," ba yno grvn ^aru vln am nad oedd y cadeirydd wrth ^eWai" n bod pa le i osod y llytheren "h." l "orse'' yn 'osa": "egg" ffelwff^ ij ."ham" yn "'am" Jfreddied pob CylnV? Jn • harti8t &, s»r^r,"T g tohriodol wrth siarad Saesonaeg^gesyd^" CaQ t h 1 Freddre°ho ^ai wyth- saa yn rhodresgar ar fwrdd yr aeerlorwr fe^wyd at borthladd Monte Vide? CaS yddvvyd cwoh heddgeidwaid yn dyfod taa'r r Jgerlong. Beth oedd yn tod? Aeth yr ^dgeidwaid ar y bwrdd, a dywedasant eu eges—fod yno leidr wedi lladrata tlysaa o ci Cafwyd Fred, y llo aur, yn ymguddio. Oh r daith am ddim yn ol 1 Loegr, a a'odd nav? mis 0 garehar a llafuv oaled. Yr amser hwn, yr oedd Mari a'r plant yn trigfanu gyda Martha a'i gwr yn Birkenhead. Uychwelodd ired yno o'i garchariad. Mae'n ymddangos iddo yn union wedi ei ryddhad ddechreu ellwaith ar ei hen ddull o fyw, ond ymddengys i Alari aros yn Birkenhead, ac efa; yntau 0 fan i fan yn Lloegr, ac, mae lie i afm, iddo gyflawni rhai llofruddion yn gystal ag ysbe-.liadiau yn y cyfnod hwn. Erbyn byn yr oedd Mari wedi rhoddi genedigaeth i eneth j arall, fel yr oedd iddi bedwar o blant. Yn nechreu flydref, 1890, yn union wedi ci ddyfodiad allan o'r carchar, boddlano :d, ar gais Mari, yn ddiau, i fynd ar ymweliad a thy ei tbad yn Porthcairi, Cyrhaeddodd ef, Mari a'r plant Hwlffordd gyda'r tren, ac a«-thant i'r Queen's Hotel, ger yr orsaf. Tranoeth aeth y teulu mewn cerbyd pedair olwyn yn oael ei dynu gan ddan gefiyl tOll. Phoi tbcain, pellder o 17 o filldiroedd o llwlfiordd. Dywedodd y gyrwr wrtbyf fod Mari a'r phi ant yn ym- ddangos yn ddedwyda iawn. Am y gwr, yr oedd wedi dangosei emau a'i aur i Mr. a Mrs. Davies y Queen's Hotel, ac yn awr, dangosai hwynt i'r gyrwr, wrth oehr yr hwn yr eisteddai. (Jyrhae idwyd yr hen gartref ond nid oedd mam Mari YIIO n.wy j'w chroesawa hi a'i phlant bach a'r gwr. Yr oedd gweddill- ion marwol y fam dyner ger hen 1'iglwys Iwydaidd Llan yr Huan, a'i henaid, yn ddiau, lie:- Ni ddaw un tuiint byth id !yut hwy Ymwelodd Mari a'i phlant a becld, ac1 ao wylodd uwchben ei hargel wely. Isid oedd mwyach y liais anwyl yn dywedyd, "Maria, cofia ysgrifenu yn ol yn fnan"! Aeth y si allan trwy yr boll gymydogaeth fod Mari, merch James, Porthciin, a'i gwr wedi dyfod i'r lie a'u bod mor gyfoetbog a Iarll Cawdor. Khoddodd gwr Mari oriawr aur, yn awrleisio bob teir awr a pbump penadur melyn i'w dad-yn-ngfraith. "Dyma ferch wedi bod yn iwcus meddai pawb yn yr ardal ac yr oedd pawb yn llywedyd inai merch neia oecld Mari pan oedd yn for- wynig yn Nbre Newydd Mawr. Yr oedd hyny yn wirionedd, ond yr oedd mwy yn coflo hyny yn awr o herwydd, fel y tyuid, ei bod yn ladi 0 ran da y byd hwn. Cysgodd Fred yno ddwy noson, a bu ddau ddydd yn rhod- lana yno o le i le gyda Den, brawd ieuangaf Mari. Dydd Sadwrn, llydref 8, 1890, dyuh- welodd y gwalch i Hwlffordd, ac aeth, mae'n debyg, i Birkenhead, Ydydduawrtb canlynol, dycbwelodd Mari a'r phlant i H wlffordd ao vna tua Birkenhead. Yn Mehefir., 1891, talodd ei thad a Ben ymweliad a hi yn Birkenhtad. ond nid oedd er gartref. Yn mis Gorhenaf, bu Margaret ar ymweliad a hi, ond ni welodd bi ef. Dychwelodd Margaret' i Borthcain ao yn mhen ychydig wedi hyny priododd a Tom Bowen. peirianjdd yn y gwaith Uechi gerllaw. Dywedodd wrihyf iddi fod gyda'i chwaer hyd ddiwedd Gorphenaf. Yn y mis canlynol y llofruddiwyd y teu!u. Pentref lua. deuddeg milldir 0 Le'rpwl yw Rainhilllle ycyflawnwyd y gyflafan ag sydd wedi dyobrynu y byd. Aeth y dyn cythreulig i Rainbill gyda'r Inniad i chwilio am dy segur. Galwodd mewn shop gweddw o'r enw Mather. Yr oedd merch ifuano iddi yn y shop, ao aeth i garu hon. Yr oedd Mrs. Mather wedi ei thrwyddedu i rentu palas bychan. Cymerodd Fred Deeming ef. Yna prynodd cement. Aeth a Mari i weled y He. Dywedodd wrth bawb mai ei chwaer oedd hi. Dyohwelodd Mari i Birken- head i gyrchu y pedwar plentyn. Aeth a hwynt i Rainhill ao i'r ty. Yr oedd ef o hyd yn "carll" a Miss Mather. Yr oedd wedi dywedyd wrth Mari eu bod holl i ddychwelyd i Awstralia, Gwelodd rhai y plant yn yr ardd. Bu Mari yn yr hotel oyfagos, a chredai pawb mai chwaer Deeming ydoedd hi. Yr oeid yn awryn myned wrtb yr enw Williams. Dywedodd un diwrnod fod ei chwaer a'i phlant wedi myned ymaith. iihoddodrl giniaw cy- hoeddus yn yr hotel. Priododd a Miss Mather ao aeth gydag ef tua Awstralia. Aethaut i fyw i le o'r enw Windsor, ger Melbourne. Aeth ymaith oddiyno ei hun. Cafwyd rai wyfhnosau wed'yn fod Miss Mather wedi ei ehladdu o dan gareg aelwyd y tyyn Windsor. Telegraphiwyd i.Loegr y newydd. C'ofiwyd am y wraig a'r plant a welwyd yn y fcy yn Rain- bill. Aed i chwilio y t}r. Cafwyd fod llawr un o'r ystafelloedd wedi ei cementio." Clodd- iwyd i lawr, a chafwyd Mari a'r phedwar plentyn wedi eu claddu yn y llawr, a haen dew o cement arnynt. iJaifwyd ef yn ngor- llewin Awstralia, a pban yr ydwyf yn ysgrifenu, y mae mewn gefnau yn cael ei gymeryd i Melbourne i sefvll ei brawf. Y mae gorsafoedd y reilffyrdd lie y pasiayn orlawn o bobloadd, a'r Ilid mwyaf dychrynllyd tuag ato yn cael ei ddangos gan y werin. Y mae wedi twyllo Ilawer o fcrche-d heblaw Mari, ac, yr oedd ar briodi un arall pan ei daliwyd. Mae ei grogi yn llawer yn rby dda iddo. it" Bam yu nhy tad Mari nos Lun a dydd Mercher (yr wytbnos ddiweddaf), ao nia gallaswn lai na chydwylo â'r tad tÙ feroh sydd gartref. Yr oedd dagrau Mri. Bowen yn rhai i'w cofio yn hir

RECRUITING.

MANSLAUGHTER IN A WORKHOUSE.!

Advertising

! SPIRIT OF THE WELSH PRESS.…

THE RESPECTABLE POOR.

LONDON AND SOUTH WALES STEAMERS.

[No title]

[ THE HOUSEHOLD.