Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
Yr hyn a Welais ac a Glywais…
Yr hyn a Welais ac a Glywais yn America. GAN lEU AN DDU. LLITH X. Y MAE CYNHAUAF TORAETHOG •wedi ei gael yn America, ac yn neillduol felly yn Utah a'i chyffiniau y tnae gwenith wedi cnydio ar ei ganfed, fel y gwerthir ef am dri swllt y bushel ac isod. Y mae haidd, cyrch, Indian corn, cloron, gwair, htcern, afalau, a chanofedd o gynyrehion ereill wedi cnydio mewn cyflawnder, fel y mae gobaith am gyn- aliaeth i ddyn ac anifail o fewn gorllewin- barth y Weriniaeth fawr Americanaidd. Y mae y farchnad wedi gostwng yn fawr y flwyddyn hon yn Utah, tra y mae huriau y gweithwyr yn agos yr un fath felly, gall y gweithiwr fyw yma yn awr ar haner y gost ag a gymerai iddo flynyddau yn ol, gan fod prisau ymborth a nwyddau wedi dyfod mor gymedrol. Clywais fod yr hin yn wlawiog yn yr Hen Wlad yn amser y cynhauaf eleni, yn gymaint felly nes lluddias yr amaethwyr i gael yr yd i ddyddosrwydd yn yr amser priodol. Nid felly yn Utah, nid oes yma wlaw, gwynt, na chenllysg yn aflonyddu ar y gweirwyr na'r medelwyr; ond haf tesog, wvbren glir, ac awelon balmaidd o ddechreu Mai hyd ddiwedd Hydref nid ydym wedi cael ond ychydig o gawodydd o wlaw am y chwech mis diweddaf, tra mae'r ddaear yn parhau yn ei gwyrddlesni fel yn nghanol Mehefln, a digonedd o ddyfroedd grisialaidd yn dylifo i bob cyfeiriad. Y mae bron yn anhygoel i drigolion Cyinru fod y dyfroedd yma mewn mwy o gyflawnder yn nhymor hin wresog ac hin sychyn; ond felly y mae, gan fod yr eira yn yr adeg hono yn toddi ar y Rocky Mountains, ac yn chwyddo yr afonydd dros eu ceulanau. Y mae Utah hefyd yn wlad ffynonau dyfroedd, yn neill- duol felly ardaloedd Provo a Springville y mae'r ddinas olaf, yr hon a welir o lanerch fy mwthyn i, wedi cael ei henw oddiwrth y Uuaws ffynonau grisialaidd sydd o'i mewn. Addewais roddi DESGRIFIAD 0 DDINAS Y LLYN HALEN ymdrechaf yn bresenol gyflawni fy addewid. Cafodd y ddinas hon ei henw oddiwrth lyn mawr o ddwfr hallt, yr hwn sydd o fewn ychydig filldiroedd i'w thu gogleddol. Enwa y daearyddion Ianciyddol y llyn yn Salt Lake, felly gelwir y ddinas yn Seisnig yn Salt Lake City. Cafodd y ddinas ei sylfaeni gan Brig- ham Young ac ychydig ganlynwyr (140), ary 24ain o fis Gorphenaf, 1847, sef deng mlyn- edd ar ugain yn ol. Nid oedd yma yn flaen- -orol i'r dyddiad liwnw ddim cymaint a bwthyn lanciaidd nag Indiaidd o fewn yr hoil ddyff- ryn, ond yr holl wastadedd eang yn anialwch disathr, heb ddim ond sage brush yn tyfu o fewn ei holl derfynau. Yr oedd lielwyr a theithwyr, neu, fel y dywed y Ianci, explorers wedi cyhoeddi y lie yn annrhigiadwy, ac yu anmhosibl cynyrchu moddion cynaliaeth dyn nag anifail yn y fath ddiffaethwch. Yr adeg hon yr oedd yr hin yn ofnadwy o sych, fel nad oedd dim gwlaw am naw neu ddeg mis yn y flwyddyn, a'r eira a'r rhew mor eithafol fel y rhewai y dyfroedd yn ia caled yn nghanol mis Gorphenaf. Ond yn bresenol caiff Dyff- ryn y Llyn Halen, a dyffrynoedd ereill Utah, gynar a diweddar wlaw, heb eithafoedd oerni yn y gauaf nag angherddolrwydd gwres yn yr haf, fel yn y blynyddau gynt. Saif y ddinas hon wrth odreu nn o gadwyni anferth y .Rocky Mountains a elwir y Wasatch, ac ymestyna hyd afon Jordan, yr hon a reda trwy y Salt Lake Valley, ac a ymarllwysa i'r Salt Lake. Rhenir y ddinas yn bresenol i 21ain o rhanbarthau, ac y mae esgob a dau gynghorydd yn perthyn i bob rhanbarth. Y ,mae capel Mormonaidd yn perthyn i bob .rhanbarth, gydag ysgoldy neu ddau, yn cael .en cyflenwi gydag ysgoifeistri trwyddedig. Cynelir addysg yn y ddinas Formonaidd hon, fel yn y mwyafrif o ddinasoedd a sefydliadau Utah, trwy dreth orfodol, a llywodraethir y .cyfryw ysgolion gan fyrddau addysg, tebyg i School Boards Prydain Fawr. Mae'r addysg yn hollol rad mewn rhai o'r ysgolion hyn, tra mewn,ereill rhaid i'r plant dalu yehydig o cents yn wythnosol, fel yn Ysgol Bwrdd Cile- bebyll. Heblaw fod ysgolion dyddiol yn mhob rhanbarth, y mae hefyd Ysgolion Sabothol blodeuog yn mhob cwr o'r ddinas hon. Y mae mae awdurdodau yr Eglwys Formonaidd yn pleidio yr Ysgolion Sul mewn modd arbenig, fel, erbyn heddyw, y mae ugeiniau o filoedd o blant a dynion mewn oed yn perthyn i Ysgolion Sabothol Utah. Y mae undeb ysgolion yn perthyn i bob sir, a'r holl siroedd yn ffurfio undeb cyffredinol o'r holl diriogaeth. Gwelir ar wylia,u neillduol yn Salt Lake City gvinaint ag ugain mil o blant yr Ysgol Sabothol yn gorymdeithio, yn cario baneri'amryliw, a'r merched oil wedi gwisgo mewn gwisgoedd gwynion ardderchog. Heb- law yr ysgolion dyddiol a Sabothol hyn, y mae yn y ddinas hon lawer o ysgolion private, tebyg i eiddo Mr. Samuel, Tanyrallt, Alltwen, yn mha rai y cyfrenir addysg o'r fath flaenaf. Y mae yma golega,u o'r radd flaenaf, un ohonynt yn cael ei alw Morgan's College," oddiwrth Gymro o'r enw sydd yn brif athraw iddo. Cofier nad yw ysgolion Utah a'r ysgol- ion Americanaidd yn gyffredinol yn ailraddol i eiddo Prydain, ond yn y gwrthwyneb. Ac nid yw'r cyhuddiad a ddygir yn erbyn pobl Utah o fod yn bobl annysgedig ac anwybodus yn wirionodd. Y mae awdurdodau yr Eglwys formonaidd yn Utah yn bobl ddysgedig, gan xnwyaf, ac yn gyfryw a bleidiant addysg i'r fath eithaf. Cyhoeddir dau newyddiadur dyddiol yn y ddinas hon, o dan nawdd Eglwys y Saint, sef y Deseret News a'r Salt Lake Herald; golygir y blaenaf gan George Q. Cannon, cynrychiolydd Utah yn y Congress yn Washington, a chan Brigham Young, ieuaf, mab y diweddar Lywydd Formonaidd. Cyhoeddir hefyd yn y ddinas newyddiadur dyddiol arall, o'r enw Salt Lake Tribune, gan elynion yr eglwys Formonaidd, yn cynwys gwrthgilwyr, a ring o gyfreithwyr haner newynog prif waith y papyr hwn yw tywallt pob llysnafedd ac enllib ar yr Eglwys For- monaidd a'i phenaethiaid, gan wneyd y gwawd mwyaf ofnadwy o bobpeth cysegredig. Y newyddiadur hwn yw ffynonell y prif gel- wyddau a gyhoeddir am Utah a'i phobl. Mae'r papyr enllibus hwn wedi bod yn fodd- ion i barlysio anturiaethau masnachol Utah, trwy gyhoeddi fod y Mormoniaid mewn gwrthryfel, ac yn ymarfogi yn erbyn y Lly- wodraeth. Y mae Mr. Dillon, a gentiles ereill o capitalists perthynol i reilftyrdd a mwngloddiau Utah, wedi ceryddu yn llym eu cymdeithion cyfoethog am roddi y fath newyddion peryglus i fasnach y diriogaeth. Cyhoeddir hefyd y Juvenile Instructor i'r plant, a'r Woman's Exponent gan y benywod yn Salt Lake perthynol i'r Eglwys Formon- aidd, yn nghyd a chylchgrawn cerddorol a newyddiadur wythnosol gan y Daniaid, yn eu hiaith gynhenid. Prawf hyn nad yw y wasg yn cael ei hesgeuluso yn y brifddinas. (I'w barium.)
Gwerth Arianol Pendefigaeth.
Gwerth Arianol Pendefigaeth. Y mae un ymddangosiad cywrain iawn yn nglyn a'r hyn a elwir "Ymneillduad Senedd- ol," yr iaith dawel esmwyth o gydlawenych- iad, a pha un y bydd aelodau pendefigaeth yn cylcharwain eu hunain o amgylch y wlad mewn rhyw orfoledd am y mawr Iwyddiant ag sydd yn gydfynedol a, Llywodraeth Pryd- ain. Y mae Ardalydd Salisbury, un o'r Toriaid mwyaf yn yr oes hon, newydd fod yn Bradford, yn mha le y rhoddodd ei urddas y fath esiarnpl i ni mewn iaith a goslef o'i olygiadau am oruchwylion cyhoeddus. Galarus ydywmeddwl fod yr annrhefn parhaus hyn o achos ac effaith yn aros yn meddyliau y bendefigaeth. Y mae Prydain yn fawr, ond nid oherwydd fod ganddi bendefigaeth ond er gwaethaf pendefigaeth, ac er gwaethaf Ty'r Arglwyddi, am mai y bobl sydd wedi cyflawni y cyfan a gyflawnwyd ei hunain. Nid oes un pendefig wedi bod yn ddarganfyddwr mawr, neu ddy- feisiwr mawr. Anfynych y dygwyddodd i bendefig a gafodd ei eni mewn porphor, ychwanegu gwaith mawr at lenyddiaeth. Y mae yn syndod sylwi can lleied y mae pen- defigaeth wedi wneuthur, ac ystyried eu perthynas a chyfleusderau. Y mae y Llyw- odraeth wedi bod braidd yn gyfyngedig iddynt, ond mor anaml yr aelodau galluog a gynyrchasant. Y mae y teitlau yn neillduol gauedig iddyiit-yr Eglwys eto yn cadw ei bywiolaethau goreu iddynt; ond beth bynag a fyddo a gwaith caled i'w gyflawni, bydd y bendefigaeth yn absenol. Y mae Ardalydd Salisbury yn aelod o'r Weinyddiaeth yn unig am ei fod yn fab i ardalydd, ac y mae ganddo i ymfoddloni gwasanaethu o dan newyddian gwibiog o Brifweinidog, yr hwn sydd rhagor nag unwaith wedi ei sarhau a'i ddirmygu. Nid oes gan Arglwydd Derby, yr hwn sydd debygaf o fod a mwyaf o ddy- lanwad yn y Weinyddiaeth, ddim rhagor o hawl na'r ffaith ei fod y pymthegfed iarll, ac iddo gael ei wneuthur yn aelod o'r Weinydd- iaoth gan ei dad pan oedd hwnw yn Brif- weinidog. A fnasai rhywun neu neb yn meddwl gwneuthur Arglwydd John Manners yn aelod o'r Weinyddiaeth, oni fuasai ei fod yn fab i'r Dug o Rutland ? Yr un modd y gallwn fyned i'r rhengau ar ochr gyferbyniol, a chael yr.un cydryw gamwri a chyfeiliorn- adau. Y mae yn cael ei gadarnhau y gall, ac y rhaid i bendefigaeth bob amser gynysg- aethu y cyfryw Weinyddiaeth, a0 fod rhyfyg wedi rhoddi hawl o du y bendefigaeth, pa rai nid ydynt yn gynaliedig, am y ffaith o'u gwas- anaetha-arwch. Ar y Haw arall, gadewch i ni edrych am ychydig i gael gweled beth y mae y bendefig- aeth wedi gymeryd allan o boced y wlad. Y mae genym bendefigaeth gyfoethog a phen- defigaeth dlawd. Y mae aelodau o'r urddas gyfoethocaf, o angenrheidrwydd, yn gyfran- wyr mawr i'r trethoedd (taxes), ond trwy rhyw gyfundraeth gywrain o drethu, y maent yn alluog i ddarostwng y cyfryw i'r gyfran leiaf. Ar yr amser presenol, y mae y ben- deiigaeth a'r perchenogion tiroedd wedi eu cvtiogi mewn cydfradwriaeth aruthrol o dros- glwyddo yr hyn a welant yn dda ei alw yn teichiau lleol (local burdens) i'r drysorfa gyd- sylweddol (consolidaiion fund), ac y maent yn mwynhau y rhentoedd yn gyfatebol i hyny. Y mae yn ddyfais gywrain, ac yn wir deilwng o'r Weinyddiaeth Geidwadol. Ond nid hyn yw yr oil. Os cymerwn i fyny y penaethiaid (peerage), ac wedi hyny i ganlyn aelodau o'r cyfryw i'r Eglwys, a'r fyddin, ac i'r swyddogaethau gwladwriaethol (civil service), ni gawn weled fod cyfran aruthrol o aelodau yr urddas wedi dyfeisio ffordd i wthio eu hunain fel hunllef ar gefn y wlad. Nid yw'r llynges yn rhyw boblogaidd gyda'r bendefigaeth am fod y fath beth a clilefyd y mor, a siawns weithiau na fydd gorchymyn ac angen i long fyned i hinsawdd afiachus. Nid yw y bar cyfreithiol ychwaith yn boblog- aidd iawn gyda'r urddas, oblegyd ni all dyn, I:ly ond yr hwn yn unig sydd a rhywfaint o ymenydd ganddo, ddyfod yn tnlaen wrth y bar, a gwyr pawb nad yw ymenydd yn dros- glwyddiad hanfodol i bendefigaeth. Nid yw yr alwad barchus o Physigwriaeth yn cael ei anrhydeddu a chofrestriad helaeth o enwau pendefigion. Yn ddiweddar y daethpwyd i dybied y gallai pendefig ddyfod yn arianwr (bunker), llogfasnachwr, neu win farsiandwr, ond nid yw'r angenrheidrwydd am fywiol- iaeth wedi tueddu llawer o'r pendefigion ieuainc y tu allan nac o'r tu fewn i'r ddinas. Y mae yn wir fed llawer wedi ymddarostwng trwy ddyfod yn gadeirwyr o gwmniau, ac weithiau y dygwyddodd i ambell un o'r urdd anrhydeddus addurno eu hunain mewn ar- holiad yn Ilys y metRdalwyr drwy ddyfod ag achosion gwrthodedig a. dirmygns o arin/odai toredig. f mae yn ystyriol na ddylai pen- defigion ddim ymddarostwng i alwadau cyff- redinol, drwy bai rai y mae dynion gonest yn enill eu bywioliaethau; ond bydded hynyna fel y byddo, y peth sydd genym i ymdrafod ag ef yw y ffaith fod pendefigaeth yn costio yn ddrutach o lawer i ni nag yw o werth yn mhob ystyr o'r gair. Brawychem pe gwnelem gyfanswm o'r pendefigion ag sydd yn yr Eglwys, y fyddin, a'r swyddogaethau gwlad- ol, a chydmaru y cyfanswm y mae pendefig- aeth yn gyfranu at y trethoedd. Y mae'r cyfan ag a delir gan y pendefigion cyfoethog yn cael ei lyncu i fyny gan ofyniadau y dos- barth tlotaf o'r urddas. Dywedodd Mr. Bright, unwaith, ei fod ef yn gwerthfawrogi y fyddin yn unig am ei bod yn gyfrwng i gyf- ranu cymhorth allanol ar raddfa eang i'r bendefigaeth.. Y mae hynyna yn ffaith wir- ioneddol, ond anhyfryd dros ben ac erys felly hyd nes y ceir gwelliant yn y swyddog- aethau gwladwriaethol a'r fyddin. pa rai a dybir sydd wedi eu taflu yn agored i'r bobl yn gyffredinol. Y mae yn arcs i'w ofyn, pa fanteision o gymeriad dealltwriaethol ydym yn enill yn unig oddiwrth bendefigaeth mewn Llywodr- aeth ? Yr ydym yn rhoddi heibio dysgwyl unrhyw gasgliad o wybodaeth mewn celf, a gwyddorau, neu lenyddiaeth, ac ni geisiwn brofi pendefigaeth yn unig mewn Llywodr- aeth. Gall Ty'r Arglwyddi, ar achosion ma,wr, godi dadl fawr, ond, fel rheol, y mae hyawledd yr Arglwyddi yn cael ei ddadblygu a'i arddangos ar gost y wlad. Gallwn gotio pa mor ddiweddar yn unig y gwrthwynebodd yr Arglwyddi, am y cyntaf, ddodiad i mewn erthygl o eiddo y Rhydd- frydwyr, ar y Mesur Claddu. Gallwn gofio pa fodd y gwrthwynebasant ddatgysylltiad yr .Y Eglwys Wyddelig, a pha fodd y ceisiasaut, ar adeg arall, wrthwynebu dilead y doll ar y papyr. Mae y tri achos hyh yn rhoddi i ni engreifftiau eywir o hyawdledd yr Arglwyddi, ac ar bob un o'r achosion hyn yr oeddent yn erbyn y bobl. Gallwn weled, unrhyw nos- waith o'r eisteddiad, yn nghylch dwsin neu ugain o'r tylwyth yn segur-lechu a gorwedd ar esmwythfeinciau Ty yr Arglwyddi, gan glebran a chrechwenu pan yn tybio fod dadl yn myned yn mlaen, a'r ffurfiau yn myned trwodd, a'r Ysgrif neu'r Mesur wedi teithio "graddfa yn y blaen." Ond gadawer i un- rhyw fater gychwyn a fyddo a thuedd ynddo i gyffwrdd a u buddianau hwy, a cheir gweled y ty yn orlawn, a'r dyddordeb mwyaf yn cael ei amlygu yn y gweithrediadau :—Gadewch i ni nodi, er esiampl, gyfnewidiad yn y fyddin, drwy ba un y bydd pendefig boliog, fydd yn dal comiswn yn y fyddin, yn caru aros gar- tref i ddawnsio, fel ceiliog rhedyn ar ddydd o haf, dyna ganiatad yn cael ei roddi iddo i newid ei drwydded gyda dyn tlawd, am fod catrawd yr olaf yn dygwydd aros gartref. a'r llall ar fyned ar daith dramorol. Am hyny, y mae y ewestiwn yn un personol, ac y mae y mawrion yn pleidleisio dros rai o'r un urdd- as a hwy eu hunain er mantais iddynt eu hunain. Afreidiol ydyw lluosogi engreifftiau —hwy darawant feddwl unrhyw ddyn ag sydd yn teimlo dyddordeb mewn gwleidyddiaeth. Yn awr, y mae yn dybiedig, am fod Ty o Arglwyddi, y dylai haner y Weinyddiaeth eistedd yn y ty hwnw. Y mae Arglwydd Ganghellydd yn angenrheidiol, ond y mae yn rhaid ei benodi ef o blith y dosbarth y mae y Thesigers, Cairns, Woods, a'r Palmers yn perthyn iddo. Gall y bobl gynyrchu Arglwydd Ganghellyddion, a gall y rhai hyny gael eu gwneuthur yn benaethiad, ond tybia y pen- aethiaid fod ysgrifenydd y dalaeth i'w gael yn barod, a bellach y mae genym Salisburys, Argylls, Derbys, a Granvilles yn drachwantus am dderbyniad y gyflog. Maent yn gynorth- wy rhyfeddol lie nad oes angen am danynt. —Gyf. Gutijib Dcln.
Y FASNACH llAIAllN.
(0 Newyddiaduron America.) Y FASNACH llAIAllN. Y mae melin y Passaic, yn Paterson, New Jersey, yn rhedeg nos a dydd. Mae'r Co-operative Works yn Danville yn ddiwyd gyda gwneuthur rheiliau 60 pwys. Derbyniai melin Phoenixville, Pennsylvania, gynifer o arcliebioii fel y gorfodid hi i v;eithio tarn dwbl. Dywedir fod melin haiarn Danville i gael ei symud i Pueblo, Colorado. Y mae y ffwx-nes blast Eliza, yn swydd Jackson, Ohio, wedi ei chwythu i mewn Hyd. 30, ac y mae hyd yn hyn wedi troi allan waitli rhagorol. Nid yw'r ffwrnesi yn ngwaith haiarn Katahcdin, Brownsville, Maine, yn gweithio yn awr. Dywedir fod rhyw foneddwr o Pittsburgh, yn gwneyd parotoadau i brynu melin haiarn Allen- town, a symud y peirianau, &c., i'r lie hwu. Bu trafferth yn melin haiarn y Vulcan, St, Louis, am ddwy wythnos, oherwydd prinder arian gan y Cwnini. Cychwynir yn fuan. Yn Altoona y mae'r felin yn gweithio ddydd a nos. a llawer o archebion ar law. Deallwn fod gwaith Alcan Demmler, Pennsyl- vania, wedi ail gychwyn gyda rhagolygon Urafr- iol. Y FASNACH LO. WITKINSBUIIG, PENNSYLVANIA.—Nid oes un arvvydd o ddechreu gweithio yn nglofa Hampton or hyny, parha y dynion yn benderfynol o sefyll allan. APPOLO, PENNSYLVANIA.—Yma hefyd y mae'r glowyr ar strike, ac yn dymuno ar bob glowr dyeithr i gadw ymaith. EARLINGTON, KENTUCKY. -Rheda'rgweitkiau cystal ag erioed, eithr ni thelir ond 2!, sent y bwsiel am dori glo. WEST ELIZABETH, PENNSYLVANIA. —Pob gwa ith yn rhedeg yma, oddeithr eiddo Jas. Walton a'i Gwm. ALPSVILLS, PENNSYLVANIA.—Tlawd iawn yw amgylchiadau y gweithwyr yn y lie hwn. Mae I Osceola wedi cychwyn dau arolygiaeth newydd. Pheda gwaith Shaner a Armstrong amserllawn. GWEITIIIAU GLO OH^O.—Y maey Brookfield Coal Company ar adeiladu fan wrth wddf y tunel. Mae Cwmiii Shenango a'r Silver Creek yn gwneyd yr un peth. Yn y Mahonig- Valley y mae'r gweithfeyddyn dechreu arafu, ataliwyd amryw yr wythnos ddiweddaf.
:SEFYLLFA PETHAU AR LANAU'R…
SEFYLLFA PETHAU AR LANAU'R OGWY. Mr. GOL., Mae yr hen afon hon, fel yr arwydda yr enw, wedi bod, ac yn bod, yn enwog a diarebol am eogiaid, pa rai sydd wedi costio yn halit i amryw o'r bechgyn yma-rhai ohonynt wedi treulio misoedd o lafur caled yn ngholegau Caerdydd ac Aber- tawe, ereill wedi dyoddef yn drwm o dan effeithiau'r gosb ddirwyol. Ac, yn wir, y siarad cyffredin glywir ar lanau'r Ogwy, er's blynyddau, yw fod y gyfraith bresenol yn drais ar y dosbarth gweithiol a dywed rhai mai barn yr Un Mawr ar arddelwyr yr afon yw'r dinystr a'r difrod a achoswyd drwy y llifogydd diweddar. Ond, beth bynag am hyna, mae yn drneni, ac yn bechod, cosbi mor drwm am bechod mor ysgafn, yn neill- dualar yr amser marwaidd presenol, pan y mae llawer, yn ddiameu, yn gwybod yn brof- iadol beth yw gorfod cynilo a thalfyru angen rlieidiau y corff. Ychydig yn ol, aeth y gweithwyr, druain, wedi llafurio yn galed am nn-ar-bymtheg o wythnosau, hob gael yr un cyfrif boddhaol am eu gorchwylion, i'r swyddfa, ar ddydd SaUwrn, am 15s.; cael 10s. a gadael y gweddill hyd y pay. Ond beth fu y canlyniad ? Wel, tebyg i hyn-myned dydd y pay i dderbyn" y gweddill yn gryno, ond dychwelyd yn wynebdrist heb ddim. Camsyniadau hwn neu esgeulusdod y llall oedd eu ffug reswm hwy am yr amryfusedd. Ond fy marn i yw fod y meistri yn berffaith wybyddus fod yr Uudeb wedi llwyr ddiflanu o'r rhan hon o'r wlad, ac annghydfod ac an- nealltwriaeth yn teyrnasu drwy holl wersyll- oedd y dosbarth gweithiol, nes y mae un yn ofni y llall, ac felly yn cadw eu gilydd i ym- balfalu mown tywyllwch. Anwyl gydweithwyr, yn enwedig y tan- ddaearolion, onid gwell fyddai i ni ymrestru o dan faner euraidd Undeb, ac ymarfogi ein hunain a gwir benderfyniad, fel y gallom ymddiried y naill i'r llall; yn lie bod, fel yn bresenol, yn crymu ein gwarau o dan iau gorthrwm a thrais, gan wylied symudiadau ein gilydd, heb feiddio cymaint a chodi bys ar yr un fydd yn gweithio yn ein ymyl, rhag ofn i'r glee lusgo i glustiau y swyddogion, os felly, y ewd fydd hi yn y man. Y maent hwy yn deall ein gwendid i'r dim. A chred- wch fi, anwyl frodyr, yr ydym yn destyn gwawd a chwerthin ganddynt, am nad allwn, fel ag yr ydym yn awr, ffurfio un cynllun o waredigaeth. Yr ceddwn yn bwriadu, wrth ddechreu y llith, ddynoethi ambell ystranc perthynol i rai o brif swyddogion y lie hwn ond, feallai, gwell peidio yn awr, gan fod arnom wir angen i wneyd ein goreu i ffurfio Undeb gwirioneddol yn y lie, fel y gallom ddadleu yn eofn dros ein hiawnderau mewn ysbryd pur ac heddych!on. Wel, gydweith- wyr, cymerwch yr angenrheidrwydd o sefydlu Undeb yn ein plith at cich ystyriaeth difrif- olaf, a gallwch fod yn sicr y bydd hi yn siwr o dalu ei ffordd. Carwn weled gair gan rai ohonoch ar hyn ac os bydd ambell i lith yn dderbyniol, gwnaf fy ngoreu i roddi hanes y lie yn ei liw a'i lun priodol, gan roi tipyn o oleu dydd i bethau sydd hyd yma mewn tywyllwch, heb ofni gwg na gwen neb.—Yr eiddoch, BRITHYLL OGWY.
BWRDD YSGOL LLANGIWC.
BWRDD YSGOL LLANGIWC. LLYTIIYR II. MR. GOL.,—Gany tybiwyf nad yw miloedd o ddarllenwyr eich newyddiadur un amser yn gweled y Tyst a'r Dydd, crefaf eich cenad i ddyfynu brawddeg yn awr ac yn y man o ysgrif Pio X, er rhoddi mantais iddynt weled ysbryd gelynol ei fawrhydi tuag at y Brawd Trochyddol. Dywed, Ar yr un adeg (sef adeg etholiad y Bwrdd) yr ydym yn cofio gweinidog Annibynol yn y plwyf yn dweyd mewn cyfarfod areithio yn Mhontardawe, fod adeg yn aros Bwrdd Ysgol Llangiwc pan y bydd yn dda genym fod Ymneillduwr fel y Parch. Charles Williams yn aelocl o hono. Tybiwyf y buasai yn dda gan y brawd Anni- bynol erbyn hyn pe buasai heb ddangos cy- maint o ymddiriedaeth yn y Brawd Troch- yddol." Y mae addewidion teg y Brawd Trochyddol heb eu cyflawni, a'r brawd Anni- bynol wedi ei siomi." Dyna i chwi rai o gy- huddiadau ei fawrhydi yn erbyn y "Brawd Trochyddol." Ymosodiad lied ensyniadol, onide, ar egwyddor a chymeriad gweinidog yr efengyl ? Awgryma, fel y gwelwch, fy mod wedi bradychu fy egwyddorion proffesedig fel Annghydffurfiwr pe amgen, nis gallasai y brawd Annibynol gael ei siomi ynof. Ystyr- iwyf fod tori addewidion teg, a bradychu ym- ddiriedaeth brawd, yn un o'r treseddau mwy- af brwnt all unrhyw ddyn gyflawni; felly ed- rychai ar ei gyhuddiad yn fy erbyn yn gynyg am fy mywyd, oblegyd beth yw bywyd gwein- idog yr efengyl ond ei gymeriad ? Da, ydyw i mi fod pobl fy ngofal (y rhai ydwyf wedi bod yn llafurio yn eu plith am u wchlaw pedair blynedd ar ugain) yn gwybod pethau gwell am danaf, amgen gallai ei ymosodiad arnaf greu teimladau oer ynddynt tuag ataf, a ni- weidio fy amgylchiadau. Ond gadawaf i'ch darllenwyr weled, cyn y bydd i mi derfynu a'i ysgrif, pa un a ydwyf wedi hra<i\ rhu ddir- iedaeth y brawd y dywedir ei fod wedi ei siomi ynof, ai na.d wyf. Byddai yn dda i'm cyhuddwr pe meddai ar ddeuparth o ysbryd boneddigaidd, Cristionogol, a rhyddfrydig y brawd Annibynol y dywed ef ei fod wedi cael ei siomi ynof. Yn yr hwn yr wyf wedi cael digon o brawf, yn ystod y pum' mlynedd y bu yn gymydog i mi, ei fod yn feddianol ar ddigon o manliness i ddweyd wrthyf pe bu- asai wedi cael achos i deimlo yn siomedig yn- of ac y mae yn ormod o'r dyn—o'r bonedd- wr-i ddrwgliwio cymeriad unrhyw frawd tu- cefn iddo, neu o dan gochl ffugenw. Drwg genyf ei golli o'r gyrnydogaeth. Hyderaf y bydd ef a'i deulu yn ddedwydd a llwyddianus yn eu lie newydd. Fod Pio X yn penu ei lith enllibus o dan ddylanwad nwydau ofnadwy o gynhyrfus sydd eglur, oblegyd nid oedd yn cofio o'r naill eiliad i'r Hall yr hyn a ysgrifenid ganddo. Dywed yn nechreu ei erthygl faleisus Y mae (sef y Bwrdd) yn rhifo saith o aelodau." Ond yn nechreu y paragraph nesaf dywed, Os ydym yn cofio yn dda, cynygiwyd i ni fel plwyfolion o bymtl eg i ugain i ddewis naw ohonynt." Na, yn wir, Mr. Gol., nid oedd cof ei fawrhydi yn hynod o dda, pan yn ysgrifenu ei lith ymosodol ar yr Y sblyferiaid, canys degyn unig aeth i'r poll, ac nid oeddwn i na neb arall, debygwn i, wedi deall-cyn gweled ei ysgrif—fod hawl ganddo ef na'I"' r, plwyfolion i ddewis naw o gwbl, oblegyd dim 11 ) y ond saith yn unig oedd y Llywodraeth wedi eu hawdurdodi i ddewis. Ac os dewiswyd naw ganddo, pa beth y mae ef Wedi wneyd o'r ddau arall. Sut, yn enw yr aqwyl, y W digwyddodd y fath blunder ar ei fawrhydi cenfigenllyd, ac yntau fel y dywed wedi sylwi yn lied fanwl ar eu symudiadau er y dechreu." Ond dyna, nid oes eisieu i ni synu cymaint at ei biu;ulers, gan ei bod mor eglur oddiwrth ysbryd ei lith ei fod yn ei ysgrifenu o dan ddylanwad rhyw dymher heblaw tvmher yr "addfwyn a'r gostyngedig o galon." Druan o hono, oni buasai ei fod wedi dweyd ei hun yr ydym wedi sylwi yn fanwl ar en symudiadau er y dechreu," cawswn fy nhu- eddu, pan yn darllen ei sweeping charges yn erbyn y "Brawd Trochyddol," i dosturio wrth ei anwybodaeth dybryd o weithrediadau gwahanol aelodau y Bwrdd; ond yn awr rhaid i mi gredn fod ei ymosodiad arnaf yn gynyrch meddwl rhagfarnllyd. Amlwg yw nad oedd ar y pryd yn cofio y geiriau hyn o eiddo yr Hen Lyfr, wrth yr hwn y bydd bwr- iadau y galon yn cael eu barnu, Na feddwl ddrwg yn erbyn dy gymydog, ac yntau yn trigo yn ddiofal yn dy ymyl." Yn sier i chwi, Mr. Gol., yr wyf wedi bod bron ymdori gan chwerthin wrth syiwi ar yr- ysbryd chwyddedig a hunau-bwysig sydd i'w weled ar wyneb llith rhagfarnllyd ei fawrhydi cenfigenllyd a thrahaus-falch. Nid wyf yn. cofio i mi erioed ddarllen pwt o ysgrif, o eiddo unrhyw ohebydd, mor llawn o'r V neu y NI fawr ond dyna, chwareuteg iddo, yr oedd am efelychu ei frawd, Pio IX. Dyrna. ychydig engreifftiau o'r iaith chwyddedig yn mha un y souiai am dano ei hun Os ydym yn cofio yn dda-yr oedd cm, ar y pryd yn cywilyddio—nid oeddem ar y dechreu yn meddwl eu bod yr iawn ddynion i'r gwaith- yr ydym wedi sylwi yn lied fanwl—gwnaeth rai ohonynt yn well na'n dysgwyliad—ae y mae yn dda yenym dystiolaethu—cawsom ynddynt ac oddiwrthynt—yr oedd yn llawn. cymaint addysg a-yliem," &G. Daeth i'm cof ar unwaith pan yn darllen y dyfyniadau uchod a'u cyffelyb yn llith ei fawrhydi arglwyddaidd, yr ateb roddodd yr ysbryd aflan oedd wedi meddianu y dyn cythreulig yn ngwlad Gadara yn nyddi'au yr Iachawdwr. pan ofynodd iddo, "Beth yw dy enw?" Ei ateb oedd, "Lleng yw fy enw, am fod llawer ohonom." Felly yr oedd Pio X am i olygwyr a darllenwyr y Tyst a'r Dydd ddeall ei fod yntau, neu yn hytrach y NT, yn lleng. Gadawaf i'ch darllenwyr farnu drostynt eu hunain ysbrydion o ba gymeriad oedd yn ngafael a'r gorchwyl o ddrwgliwio y "Brawd Trochyddol." Nid ydwyf yn gwybod pa un a vdyw y bon- eddigion a ganmolir gan Pio & Co. fel model men, o'r hyn y dylai aelodau y Bwrdd nesaf fod, sef Mri. James, White, ac Evans, wedi bod yn clapio cefn ei Ni Fawr, ai nad ydynt gan ddywedyd wrtho—" Diolch yn fawr I chwi, syr, am eich llith gorchestol yn F Tyst a'r Dydd; yr ydych wedi rhoddi curfa yn iawn, i'r Ystalyferiaid ditOn, ac i'r Brawd Troch- yddol' with ei enw priodol, fel y gallo pawb wybod pwy yw gwrthddrych eich dygased pcnaf chwi. Ond, ar yr un pryd, vr ydym yn wir ddiolchgar i. chwi am beidio rnanylu ar ein holl veithreclia,dan ni, onide y mae yn ofnus na wnelem ymddangos mor wyned yn marn y plwyfolion ag yr ydych chwi am iddynt gredu ein bod ni." Ond yr wyf yn sicr yn awr na byddant yn hynod o ddiolch- gar iddo cyn y bydd i mi orphen a'i druth Y enllibus, oblegyd y mae wedi fy ngosod o dan rwymau, mewn hunan amddiftyniad, i ddad- lenu rhai pethau am danynt hwy ag y byddai yn dda ganddynt iddynt beidio gvveled 'o-oleu ddydd. Pethau a ddengys nad yw y Brawd Trochyddol wedi bod yn llai gofalus am gynildeb, nac yn llai ffyddlon i:rn hegwyddor- ion fel Annghydffurfiwr nailiai ohonynt hwv a dyweyd y lleiaf.—Yr eiddoch, hyd yr wythnos nesaf, Y BRAWD TROCHYDDOI/
AT ME. JEXKINS (GENFFIG WYSON).
AT ME. JEXKINS (GENFFIG WYSON). ANWY SYR,—Gwelais nodvn eenych yn v GWLADGARWU, am Rhagfvr 21ain, yn gwneyd yn lied hyf ar fy enw. Buasai yn dda genyf pe buasechyn anion ataf yn bersonol, gan fy mod yn credu fy mod yn ddieuocr yn y mater dan sylw. S.-if y mater fel hyn, mor bell ag y mae a fynwyf 1 asr efYr oeddwn wedi cael ar ddeall fod cyfaill i mi yn cystadlu ond yr oeddwn wedi aniighotio ei ffugenw. Yn yr eistedd, pm ivekis :iad ,.edd neb vn ateb iV ffugenw, credais mai fy nghyfaill oedd, a derbyniais y wobr gan dvbi.. fv m->,i ya gwneyd cymwynas ag ef, a throsglwyddaisy
Iawn i Loegr.
unig a Eranintawvd, a hrny heb gydsyniad cynrychiolydd y wlad hon. Yn awr nid oes unrhyw gwrs anrhydeddus yn agored i'r Llywodraeth ond ea talu, gan ddiolch fod .yr annghydfod o'r diwedd wedi ei ddwyn i derfyniad. Mae yn y Trysorlys yn awr oddeutn dwbl y swm hwn yn aros heb eu rhanu allan o'r iawn a ganiatawyd i'r wlad hon yn Geneva.—Dry eh, Tack. 26ain.