Y Gwladgarwr

Marwolaeth "Gohebydd." Yn sier, y mae y flwyddyn 1877 fel pe yn penderfynu medi ein prif ddynion i'r bedd. Erbyn i Ieuan Gwyllt gael ei gipio i'r gweryd, dyna Mynyddog ar ei ol a chyn i'r flwyddyn dynu ei thracd i'r gwely i farw, dyma'r Goheb- ydd eto wedi suddo dan y gorwel. Yn wir, oddiwrth ein hadnabyddiaeth ohono, ac o natur ei glefyd, synem ei fod wedi byw cyhyd. Lawer gwaith, pan yn ei gwmni, gwelsom ef yn cael ymosodiadau oddiwrth ei glefyd dirdynol, yr asthma, nes y tybiem ei fod yn mogi yn 1 fin. Pe buasai fyw hyd-ddydd Sul diweddaf, buasai yn 57 mlwydd oed. Mab ydoedd efe i chwaer yr enwog John Roberts, Llanbrynmair felly, yr oedd yn gefnder i'r enwogion S. R. a J. R. Fel ysgrifenydcl i'r wasg newyddiadurol, safai Gohebydd yn y rhes flaenaf, heb eithrio prif ohebwyr y newyddiaduron Saesonig. Yr ydym yn cofio, flynyddau yn ol. pan gymerodd damwain fawr Hartley Ie. Darllenosom fanyl- ion y ddamwain yn y Daily Telegraph, a phapyr. au Saesonig ereill. Aeth y Gohebydd yn bersonol i Hartley, a beiddiwn ddweyd fod y desgrifiad a roddodd efe yn curo o ddigou bob- peth a welsom yn y Dcdly Telegraph, a phob papyr arall. Dywedai Mr. Henry Richard, A.S., am dano ei fod y dyn mwyaf dylanwadol yn y Dywysogaeth, a'i fad yn frenin,bychan yn Nghymru. Am ei lythyrau ef yr edrychid gyntaf gan ddarllenwyr lluosog y Faner, ac fel y canodd Emrys ar ol y bachgen galluog hwn:— A theimlir chwithdod maith yn mysg Ein gwyr o ddysg a doniau. Yn 1872, cawsom y pleser o letya dan yr un gronglwyd tig ef ddydd a nos, a phrofasom ef yn thorough friend. Cyfarfyddasom ag ef wedi hyny, ac ni newidiasom ein barn am dano. Bydd bwlch hir ar ei ol, yr hwn ni lenwir yn hawdd, os byth. Derbyniasom nodyn oddiwrth y Parch. D. M. Jenkins, L'erpwl; Mr. Griffith Griffith, a Mr. Richard Griffith, yn hysbysu iddo farw boreu dydd Iau, Rhagfyr y 13eg, 1877, yn ddisymwth oddiwrth ymosodiad o'r bronchitis. Hysbysid yn y nodyn, hefyd, ei fod i gael ei gladdu dydd Llun, yn Cemetery Llangollen. Diau i ganoedd, os nad miloedd, o'i gyfeillion dd'od yn nghyd ar yr achlysur pruddaidd. Gwnaeth y Gohebydd enw iddo ei hun yn Nghymru, yr hwn a fydd byw tra pery Cymro a Cuymraeg. Ni ryfeddem na chyhoedd- ir cyfrol o'i brif lythyrau gan Mr. Gee yn mhen amser. Ffarwel, anwyl frawd, Hyd oni yn*- gyfarfyddom oil."—Brythonfryn. Dydd Llun claddwyd ei weddillion, yn Llan- gollen. Yr eedd dros dair mil o bobl, yn cyn- wys y rhan fwyaf o enwogion Cymru, yn feirdd, Ilenorion, a phregethwyr, yn cyfarfod a'r corff yn Ngorsaf Llangollen. Gweinyddwyd gan y Parchn. Dr. Thomas, L'erpwl, a John Roberts, Brymbo. Siaradodd Mr. Thomas Gee, Dinbych, ychydig eiriau teimladwy ar lan y bedd. Yr oedd llythyrau o gydymdeimlad wedi eu derbyn oddiwrth luaws o aelodau seneddol dros Gymru.

YR ARSYLLFA. YR ydym, gyda llawenydd digymysg, yn gweled fod ein cymydogion, y Saeson, yn I dechreu agor eu llygaid led y pen i ragoriaeth a galkioedd hen Genedl y Cymry. Yn y Cornhill Magazine, am y mis hwn, ceir erthygl dyddorol ar "CELTIAID CYMRU A CHELTIAID IWERDDON," a gosodir hwy yn y fantol gan yr ysgrifenydd galluog, a cheir fod disgynyddion Gomer yn pwyso plant Mari hyd y llawr. Y mae gormod o duedd wedi bod yn ein cymydogion, y Saeson, ac ereill, drwy y blynyddau, i ddirmygu a bychanu y Cymry, a pheidio rhoi credit i ni am ddim ond rhyw haner barbar- eiddiwch ac anniwylliant. Gwawdiant ein hiaith, a dirmygent yr 11 a'r ch, a hyny yn benaf, feddyliem, oblegyd eu bod yn methu eu seinio. Yr oedd ysgrifenydd yr erthygl uchod yn bresenol mewn eisteddfod nos Nadolig diweddaf, a desgrifia y boddhad a gafodd wrth wrando hen alawon Cymru yn cael eu canu gyda'r fath swyn a melusder. Dywedai ei fod, pan yn cerdded adref yn ngoleu y lloer y noson hono, gyda'r mynyddau eira goronedig a'r coedwigoedd dystaw yn ei amgylchu, wedi ei synu yn ddirfawr wrth feddwl fod pobl allent gychwyn a chario yn mlaen y fath adloniant meddyliol coethedig, yn rhwym o wahaniaethu mewn llawer o nodweddion hanfodol i ddosbeirth iselaf gwledydd ereill, a pha rai yr oedd yn gyd- nabyddus. Gwnai y Sais, medd yr ysgrifen- ydd, ddyfeisio y fath ddifyrion a threiglo mewn sachau, rhith-wenu drwy goler ceflyl, a dringo pawl wedi ei ddwbio a grease er mwyn cyrhaedd coes dafad oddiar ei ben. Yn Ffrainc byddent yn dawnsio, tra yn yr Iwerddon byddai y fath gynulliad a'r un a ddesgrifiai yn Nghymru yn anmhosibl. Wrth son am iaith y Cymry, dywed mai ychydig iawn, oddigerth rhai o'r teuhioedd uchelaf, a geir o boblogaeth Cymru a fedrant ddeall a siarad y Gymraeg, a thybir fod tua haner y genedl na ddeallant ddim ond y Gymraeg. Argrafiir llyfrau yn niferi mawr- ion yn y Gymraeg, ac y mae llawer o newydd- iaduron yn cael eu golygu yn alluog yn yr iaith hono. Ac ychwanegai nad oedd y Cymry gwladgar, pan groesent y Werydd, yn 'cefnu ar eu hanwyl iaith, ac nid oes ddim llai na 14 o newyddiaduron Cymreig yn cael eu eyhoeddi yn yr Unol Dalaethau a Canada. Y mae yn hollol wahanol i hyn yn yr Y nys Werdd. Cafodd gyfrifiadau gan Mr. Burke, Cofrestrydd Cyffredinol yr Iwerddon, yn sylfaenedig ar ddychweliadau (returns) rhag- orol wnaed dan ei gyfarwyddyd, yn nghyd a'i ragflaenydd, Mr. Donelly, oddiwrth ba rai y daw y ffeithiau a ganlyn i'r goleu. Yn 1861 yr oedd 19 1 o boblogaeth Iwerddon yn siarad Gwyddelaeg, sef 1,106,536 o bersonau. Yn 1871 yr oedd y cyfartaledd hwn wedi suddo i 15'1 o'r boblogaeth, neu 817,875 o bersonau. Fel hyn ymddengya fod y Wyddelaeg yn marw .Y yn y cyfartaledd o 200,000 o bersonau mewn deng mlynedd. Y mae y Gwyddelod ieuainc i gyd yn dysgu y Saesonaeg, a dim ond y rhieni ydynt yn glynu wrth yr iaith frodorol. Ni wyddai ef pa nifer allai ddarllen, ysgrifenu, a siarad yn y Wyddelaeg, ond rhaid ei bod yn fychan iawn. Mewn cerddoriaeth, eto, dywedai yr ysgrifenydd hwn fod y Cymry yn mhell ar y blaen, ac yr oedd bron bob dyn, dynes, a phlentyn yn ein mysg yn alluog i ganu hen alawon gwladgarol Cymru yn ogystal a darnau ereill. Ceir amryw grybwyll- ion ereill am nodweddion y Cymry yn yr ysgrif dan sylw, ond gwasanaethed yr uchod i ddangos fod y mwgwd yn dechreu syrthio oddiar lygaid y Saeson, ac y maent erbyn hyn yn decbreu edrych arnom ni, ein harferion, a'n hiaith, mewn goleu gwell nag y mae llawer ohonom yn gofio. Anwyl ddarllen- wyr, dyma ni eto unwaith wedi dyfod hyd at borth Y NADOLIG, a chyn y bydd rhifyn arall o'r GWLADGARWR yn eich dwylaw, bydd Nadolig '77 a'i wledd- oedd a'i fwynhad wedi ei rifo yn mysg yr hyn a fu. Nid oes dadl nad prif wyl y flwyddyn o ddigon yw y Nadolig, ac edrychir yn mlaen gan filoedd at y dydd hWD fel cyfnod i gyfar- fod a pherthynasau a hen gyfeillion. Daw y bechgyn a'r merched yn llu mawr adref o'r ysgolion i roddi tro am yr hen aelwyd, a'r rhieni sydd mor anwyl ganddynt. Ac 0 mor ddedwydd fydd y cyfarfyddiad, mor gynes fydd yr ysgwyd dwylaw, ac mor nifeir- iol fydd y cusanau. Eir dros helyntion y flwyddyn gan rieni a phlant gyda dyddordeb dwfn, a methir myned i orphwys tan haner nos. Nadolig trist a phruddaidd fydd hwn i filoedd o deuluoedd-Ile llawer plentyn yn wag ar yr aelwyd, ac yn wag wrth y bwrdd. Gallwn yn rhwydd gydymdeimlo a'r cyfryw, canys aethom drwy y lem oruchwyliaeth ein hunain. Gwyl dra digysur fydd hon eleni hefyd i'n miloedd gweithwyr, canys gwesgir hwynt i'r llawr gan iselder amgylchiadau, .Y fel na ddichon iddynt gael hyd i'r ychydig ddanteithion hyny a gyrhaeddent yn rhwydd flynyddau yn ol. Ni ystyriai un gweithiwr bron fod yr wyl yn cael ei chadw yn anrhyd- eddus os na fyddai twrci, neu vvydd, neu ddarn da o roast beef ar y bwrdd i giniaw. Ond y mae lie i ofni y bydd nifer y cyfryw eleni ar fyrddau ein gweithwyr yn llai nag arfer. Gydag adloniant corff, parotoir hefyd adloniant meddyliol. Y mae gwyl fawr eis- teddfodol i fod yn Nhreherbert, ac yr ydym yn deall fod senedd o feirdd i gyfarfod yno, a Hwfa yn gadben arnynt. Gwyl gerddorbl yn Aberdar—yr Elijah mawr i gael ei ber- fformio. Wel, nid oes genym ond dymuno i'n holl ddarllenwyr Nadolig tra llawen a 11 chysurus, a digon o ddarpariaethau ar gyfer y dydd.

LLYTHYR LLUNDAIN. Unwaith yn ychwaneg dyma'r Nadolig ar y trothwy, a chyn y cawn gyfle eto i anerch y darllenydd bydd y cliwrnocl gwynfydedig, yn nghyd a'r oil rialtwch a'r gloddestu sydd yn nglyn ag ef, wedi ei rifo gyda'r 1876 Nadolig sydd wedi myned hebio er pan anwyd Iach- awdwr y byd.. Dull tra rhyfedd ac afresymol sydd genym ni, y Cristionogion, o gadw gwyl Sylfaenydd y Ffydd. Er hynodi a chadw mewn cof yr amgylchiad bendigedig, y mae yn rhaid i ni yfed, bwyta, y glythinebu yn mhob rhyw ddull a modd, a hyny i raddau ag sydd yn holl- ol annghydweddol fig unrhyw fl'ydd pa bynag, heblaw duw y bol. Am flsoedd, ac yn wir drwy gydol y flwyddyn|,gwneir darpariadau tuag at gyflawni digonedd o drugareddau rnoethus gyf- erbyn a gloddest y Nadolig. Y mae y dull hwn, er mor afresymol ydyw, yn hen iawn, ac wedi gwreiddio yn ddwfn yn ein harferion cenedlaeth- ol; a gorchwyl anhawdd ond odid, os nad ofer i neb mwy, geisio cael diwygiad yn y dull o gadw'r Nadolig. I'r amaethwr, yn benaf, yr ydym yn ddyledus am y trugareddau anhebgor i gadw yr wyl hon yn ei gogoniant. Dethola yr ychain, y defaid, y moch, y gwyddau, y twrcis, yr hwyaid, a'r ieir goreu yn ei feddiant i'r dyben o'u pesgi yn unig swydd er arlwyo bwrdd Nadolig. Ac i'w gymhell a'i gefnogi yn y gwaith da hwn y mae cymdeithasau wedi eu ffurfio, pa rai, ychydig cyn Nadolig, a gynaliant Eisteddfodau Amaethyddol, pan y gwobrwyir y creaduriaid tewaf a gwychaf yn y gystadleuaeth. Y blaenaf o'r cymdeithasau hyn yw y Smithfield Club. Y mae arddangosfa y gymdeithasj hon wedi dyfod yn un o brif events blynyddol y Brif- ddinas, ac y mae yn un ag sydd yn dra ph6blog- aidd gan y Llundeinwyr. Yr wythnos ddi- weddaf cynaliodd y gymdeithas hon ei heistedd- fod flynyddol yn y Neuadd Amaethyddol, Islington. Cystadleuodd 397 o greaduriaid yn y gwahanol ddosbarthiadau. Cipiwyd y gadair eleni gan dreisiad wen ardderchog o eiddo Mr. Nathaniel Catchpole, Unicorn Brewery, Ipswich. Yr oedd creadur braf o eiddo Tywysog Cymru yn agos a bod yn gyfochrog it hi. Nid oedd yr arddangosfa eleni o ran rhif a theilyngdod yn gwbl i fyny â rhai y blynyddoedd diweddaf. Ymwelwyd a'r arddangosfa gan ddim llai na 121,067 o bersonau. Y mae dyddiau Temple Bar o'r diwedd wedi eu rhifo. Er ys degau o tlynyddoedd ymae son wedi bod am ei symud i ffwrcld, a llawer ymgais sydd wedi ei wneyd er dwyn hyny oddiamgylch; ond dygwyddai edmygwyr yr adeilad fod bob amser yn y mwyafrif. Eithr yn ddiweddar ym- ddengys fod ei gyfeillion goreu wedi cefnu arno; ac mewn canlyniad i hyny y mae ei dynged wedi ei selio. Y mae'r esgynloriau eisoes wedi eu gosod i fyny o'i amgylch i'r perwyl o'i dynu i lawr ac erbyn y bydd y flwyddyn 4ion yn tynu ei thraed ati i'r gwely i farw, odid na fydd yr hen adeilad diolwg a rhwystrol wedi ei resu gyda'r pethau a fu, ac yn bodoli yn unig mewn hanesyddiaeth. Y mae Temple Bar, fel y mae y darllenydd, hwyraeh, yn gwybod, yn gwahanu Fleet-street oddiwrth y Strand, a Dinas Llun- dain oddiwrth gyffin Dinas Westminster. Adeiladwvd y porth yn y flwyddyn 1670 gan Wren. Y mae yn anhawdd credu mai yr anfarwol Wren a adeiladodd y peth hagr hwn. Os mai efe a'i adeiladodd, Temple Bar yn ddiau yw yr acleilad gwaelaf a wnaed ganddo erioed. Gweith- red o drugaredd a'i goffadwriaeth fydd tynu yr hen adeilad gwrthun i lawr, oblegyd y mae yn hollol annheilwng o athrylith adeiladydd Eglwys Gadeiriol Sant Paul, a'r amryfal adeiladau godi- dog ereill o'i eiddo a geir yn y Brifddinas. Bu yn arferiad i osod penau personau a ddienyddid am deyrnfradwriaeth ar bigau heiyrn ar ben y porth hwn. Y penau diweddaf a fuont arno oeddynt eiddo Townley, a Fletcher, pa rai a gafwyd yn euog o gymeryd rhan flaenllaw yn y terfysg a gymerodd le yn y flwyddyn 1745. Ar- ddangoswyd penglogau y teyrnfradwyr hyn ar ben Temple Bar hyd y flwyddyn 1772 Arferid cau y porth pan fyddai y brenin neu y frenines yn talu ymweliad a'r ddinas, ac nid agorid ef nes y byddai i ddymuniad arbenig am hyny gael ei wneyd. Byddai yr Arglwydd Faer yn bresenol, a chytiwynai gleddyf y ddinas i'r teyrn, yr hyn a ddychwelid yn union. Olrheimr y ddefod hon yn ol i amser y Frenines Bess, pan aeth y frenines hono i Sant Paul i dalu diolchgarwch am ddinystr y Spanish Armada. Wedi'r cwbl, er nas gall Temple Bar ymffrostio yn ei odidawg- rwydd fel adeilad, y mae yn ystod y dau can' mlynedd diweddaf wedi bod yn un o brif land- marks y Brifddinas, a bydd y mynediad o Fleet- street i'r Strand am hir amser yn edrych yn ddyeithr hebddo. Er nad yw yn hen iawn, nac yn hynyd mewn cymdeithasau hanesyddol, eto pe medrai lefaru, gallai adrodd llawer chwedl ddoniol am enwogion y ddau can' mlynedd di- weddaf. Pa bryd bynag y byddwn yn myned y ffordd hon, bydd yr hen borth, rywsut, yn peri i ni feddwl am Dr. Johnson, a'i gyfoeswyr enwog. Gerllaw Temple Bar y mae Johnson's Court, lie y ba y Doctor yn byw am flynydd- oedd, a lie yr ysgrifenodd lawer o'i weithiau. Yn yr yinyl hefyd y mae Bolt Court, lie y bu farw, a lie yr ysgrifenodd Cobbett ei Political Register. Yn Gough Square, yn y gymydog- aeth hon, y cyfansoddodd Dr. Johnson y rhan fwyaf o'i eiriadur enwog. Heb fod yn nepell y mae Wine Office Court,' lie y lletyai Oliver Goldsmith, a lie y cyfansoddodd ei Vicar of Wakefield. 0 fewn ychydig latheni i Temple Bar y mae y Mitre Court, yn mha un y mae y Mitre Tavern, lie yr arferai Dr. Johnson, Gold- smith, ac ereill o gewri llenyddol yr oes hono gydgyfarfod i botio. Llawer gwaith, ond odid, wedi dyfod allan o'r Mitre Tavern, y bu yr hen Ddoctor yn pwyso ei gorpws tew ac afrosgo yn erbyn Temple Bar, tra yn cwblhau adrodd rhyw chwedl wrth ei gymdeithion llawen cyn ymadael a hwynt, a chanu yn iach iddynt am y nos. Pe byddai rhyw wirionedd mewn ysbrydegaeth, ac yn athrawiaeth Dr. Slade, mwy na thebyg y buasai yr hen lenorion ymadawedig hyn, yn mhell eyn yma wedi danfon cenadwri ddifrifol o fyd yr ysbrydoedd at yr awdurdodau, i ddeisyf arnynt i arbed yr hen adeilad. Wel, rhag i ni fynecl a gormod o ofod, a ninau yn gwybod fod llawer o ysgriLtu yn y swyddfa y o ar law yn aros eu tro, nyni a derfyilwn yn y fan hon, gan ddymuno gwyliau llawen i'r staff'i\c i bawb 6 ddarllenwyr y GWLADGARWR.

GENEDIGAETHAU. Tachwedd 4ydd, priod Mr. David Rowlands, Tonyrefail, ar ferch gelwir ei henw Sarah. Y Sarah hon fo'n serenu-yn hir Dan wawl crefydd Cymru Hoenus gan, ac einioes gu, Yn nawdd Ion i'w dyddanu. Yn nod i oerion flinderau,-na foed Y fun bert ei gruddiau Ond i'w rhan dylifed rhiniau A wenau hedd i'w liawenhau. Cyfaill. Dydd Sul, Rhagfyr 16eg, priod Mr. Thomas Davies (Eos Dyfodwy), Pentre, Ystrad, ar fab; gelwir ef John.—Cyjaill. Rhagfyr laf, priod Mr. Thomas Price, No. 2, Cwmdu, Talyllychau, ar ferch. TF. O. Evans.

L- [HYSBYSIAD.] At holl Aelodau Trysorfa Gynorth- wyol Hen Bwll y Gadlys, Aberdar. HYN sydd i'ch hysbysu y cynelir Cyfarfod Cyffredinol o'r holl aelodau yn VESTRY ROOM BETHEL, TRECYNON, Dydd SAD- WRN, RHAGFYR 29ain, 1877. am bedwar o'r gloch yn y prydnawn, gan ddymuno y bydd i chwi oil i fod yn bresenol, olierwydd y bydd peth- au o bwys i'w trafod. ED. EDWARDS, YSG., Rhagfyr 15fed. LEWIS DAVIES. 1798 TEMPERANCE HALL,. ABERDARE. Under the distinffuished patronage of the Marquis of Bute, Riyht Hon. Lord Aberdare, C. R. M. Talbot, Esq., M.P. H. H. Vivian, Esq., M.P. H. Richards, Esq., M.P. R. Fothergill, Esq., M.P. D. Davis, Esq., J.P. James Lewis, Esq. J.P. Rev. J. TV. Wynne Jones, Vicar, æc. THREE GRAND PERFORMANCES Of Mendelssohn's Oratorio, jAf "ELIJAH," Will be given at the above Hall, On Christmas Day and foilotving day, pec. 26th, 1877. Artistes-SOPRANO: Miss MARY DAVIES, R.A.M., Gold Medalist. CONTRALTO Miss ANNIE WILLIAMS, U.C.W. TENORE: Mr. DANIEL EVANS, Aberdare. BASSO Mr. T. BRANDON, of the London & Provincial; Oratorio Concerts. CHORUS: ABERDARE CHORAL UNION. INSTRUMENTALISTS Orchestra-GLOUCESTER STRING BAND. LEADER Mr. WOODWARD, Gloucester. A NPAMP 4 IJTETQ Messrs. D. BOWEN & J. PERKINS. CONDUCTOR: Mr. REES EVANS. At 8 p.m. Christmas Day, a Grand MISCELLANEOUS CONCERT Will be given, when the above artistes will take part. The Oratorio Concerts will commence Christ- mas Day at 3 p.m., Wednesday at 2 p.m. and 7 p.m. Admission to Morning Concert-Front Seats, 3s. Second do., 2s. Third do., Is. Evening Con- cert—Front Seats, 2s. 6d. Second do., Is. 6d. Third do., Is. Reserved Seats for Wednesday Morning Concert may be secured of Mr. Frsst, Stationer, Canon- street, where a plan of the Hall may be seen. H. WILLIAMS, Hon, Sec. Dean-street, Aberdar. Goreu arf, arf dysg." Siloam, Gyfeillon. BYDDED hysbys y cynelir yr WYTHFED GYLCH JLJ WYL LENYDDOL yn y lie uchod dydd GWENER Y GROGLITH, 1878, pryd y gwobrwyiryr ymgeiswyr buddugol mewn Rhyddiaeth, Barddoniaeth, Can- iadaeth, Areithio, Adrodd, &c. Prif Desty nau: Traethawd—" Gwyrthiau Crist, a'u nodwedd- ion gwobr, gini. Pryddest-" Gwahaniad yr Iorddonen gwobr, gini. Caniadaeth—Vv Cor, heb fod dan 30 mewn nifer a gano yn oreu y Requiem ar ol y diweddar Ieuan Gwyllt, gan I'roff. Parry, U.C.W. gwobr, 7p., a 1Mtranomc i'r Arweinydd, gwerth lp. 10s. Pob manylion pellach, yn nghyda.'r gweddill o'r testynau i'w cael ar y programme (yn barod dde- chreu Ionawr), am y pris arferol, gan M. MORGAN, Ysg., 1793 Trehafod, Pontypridd. Gwell dysg na golud." Trydedd Eisteddfod Flynyddol y Sciwen BYDDED hysbys y cynelir yr Eisteddfod hon yn y DRILL HALL, yn y He uchod, Dydd NADOLIG, 1877, pryd y gwobrwyir yr ymgeis- wyr llwyddianus mewn adroddiaeth, areithydd- iaeth, barddoniaeth, a chaniadaeth. Prif Ddarnau Cor awl. 1 I'r cor, heb fod dan 60 o rif, a gano yn oreu,. Gwalia Wen gwobr lOp. 2 I'r cor, heb fod dan 40 o s if, a gano yn oreu "Llangristiolus," o Ychwanegiad Ieuan Gwyllt, gwobr 2p. BEIRNIAID Y Farddoniaeth: CRYMLUN, Llansamlet. Y Ganiadaeth: MR. H. MILLS (Tafonwy), Pontypridd. Cynelir Cyngherdd mawreddog yn yr liwyr, pryd y gwasanaethir gan y cor buddugol, a phrif gerddorion yr ardal. Mae y Programme yn barod, yn cynwys yr holl fanylion, lW Gael gau yr Ysgrifenydd, am y pris arferol. 1718 LEWIS JONES, Francis St. Allan o'r Wasg, pris 6c., I CAN (SONG), YN Y DDAU NODIANT, "Charlie Bach ar Fedd ei Dad." I'w chael gan yr awdwr—Eos HAFOD, Tetrad, Rhondda, Pontypridd. Dywed Alaw Ddu am dani fel y canlyn "Yrwyf yn meddwl mai dyma y peth goreu, mwyaf awdurol a nodweddiadol a welais yn dyfod o dan eich dwylaw eto. Yn wir, mae yr Alaw yn orlawn o'r dwys, y tyner, a'r naturiol. Mae y piano parts hefyd yn profi cryn dipyn o gynydd gyda'r eyfeillio ond buasai yn well a mwy eywir Se buasai y symphony yn bedwar un wyth ban yn e tri, neu fel y rheir.vch y gan yn chwech mesur. Y mae tri bar rhythm yn ddrwg yn ngolwg ysgol- heigion cerddorol." 1745 Yr unig Bapyr Digrifol (Comic) yn Nghymru. John Jones a John Bull ydyw'r bobol Syn'n eadw 'r hen fyd yn ei Ie." DIFYRWCH AC ADEILADAETH. Yn Ionawr, 1878, cyhoeddir y Rhfiyn cyntaf o'r Gylehgravm hynod, "JOHN JONES:" SEF cyhoeddiad darluniadol misol i'r Cymry, er budd a plileser yn eu horiau hamddenol. Cynwysa y rhifynau cyntaf ddarluniau o gerddor- ion Gymru, gyda by wgraffiadau ohonynt. tDarlun- iau digrifol. Darluniaw dyddorol a tharawiadol, yn nghyd ag ysgrifau difyrus ac addyagiadol. Dan olyyiad y Parch. E. Gumos Jones. PUIS CEINIOQ. Dosbarthwyr yn eisieu yn mhub ardal. Anfoner archebion yn ddioedi i'ryhoeddwr—P. M. EVANS" Printer & Publisher, Tal-y sarn, Carnarvon. Gan ein bod mewn angen am ddosbarthwyr yn mhob ardal trwy Gymru. teimlwn yn ddiolchgar i bawb a ymgymero a hyny, anfon eu harchebion i mewn yn ddioedi, gan fod yr amser yn fyr. 1791

phrases equally flattering, fall in a shower as thick and as sweet as the sugar plums at a Roman carnival." a Roman carniyaI." Un brydferth ryfeddol yw eiddo Longinus pan yn cymharu Homer yn ei "Iliad" i'r haul yn ei danbeidrwydd yn ei "Odyssey" i'r haul yn niwedd y prydnawn, yn cadw ei faintioli ond heb ei wres. Mewn man arall cyffelyba hyawdledd Demosthenes i dan gwyllt cyflym, yn meddianu pob peth o'i fiaen gydag awch a ffyrnigrwydd eiddo Cicero i dan dof araf, hamddenol, yn difa pob peth o'i ilaen ond yn raddol. Gellid nodi allan yn ychwan- egol at y rhai hyna, ereill nas gellir cael eu gwell o fewn un cyfausoddiad barddonol. Os ydym i feirniadu rhyddiaeth a barddon- iaeth yn ol yr ysgrifenydd hwna, bydd yn rhaid i ni newid ein dull o siarad yn gyfan- gwbl, a galw Macaulay, Longinus, Cervantes, Le Sage, Swift, ac ereill yn feirdd, ac amryw o feirdd yn rhyddieithwyr. Yn mhlith di- ffygioa beirdd Cymru nis gallwn nodi dim sydd amlycach nag annaturioldeb ac aneglur- deb yn nefnyddiad cyffelybiaethau y mae rhai o'n penfeirdd yn annyoddefol o annghy- wir ac anhyfryd yn y cyfeiriad hwn. Y mae fel pe b'ai odlau a chynghaneddion wedi myne.d a bryd ein beirdd yn llwyr ac os ceir y cynglianeddion yn gywir a difai, difai fydd pob anweddusrwydd ac annghymwysedd y gyffelybiaeth. Er engraifft o Pahttm gwnai fynyddau or blynyddau, ty nrynd, O'th fiaen ac o'th ol ar dy liynt, Gan adael diwrnodau'n ddiystyr i fyn'd Fel engyl ar edyn y gwynt. Dyna beth ellir alw yn farddoniaeth mewn allanolion yn unig. Thyrsites yn nillad Apollo Fe allai dyn wneyd mynydd o flwyddyn mewn rhyw ystyr; ac y mae, yn ddiau, i'r cyfryw "whom time ambles with- al," ys dywed y ffwl; ond, yn sicr, o'i fiaen oblegyd y mae blwyddau o'n hoi," yn yr adgof ohonynt, yn bob peth ond mynyddau A phe b'ai flrynd y bardd uchod mor ddi- sylw o ddiwrnodau ag y byddai o engyl ar edyn y gwynt, ni fyddai yn ddisylw iawn Ond yr ydym ni yn rhwym o gyfaddef nad ydym yn gweled un gyffelybiaeth yn nghy- nwysiad y linell ddiweddaf. Etc i'r eira :— Arianaidd wely breilliol,-ply' edyn Rhai o'r pleidian nefol, &c. Y mae yr englyn hwna yn cynwys engraifft o gyffelybiaeth y byddai yn anhawdd cael ei thlotach a'i ffolach hi. Hyn ddigona i brofi ei fFolineb, y mae gwely, fynychaf, yn isaf, a'r sawl sydd arno yn uwchaf ond yn y gyflelybiaeth uchod, y mae y bardd wedi bod mor gywrain a dodi y gwely yn uwchaf, a'r "ddaear," y sawl dylai fod arno, dano ? Aeth Goldsmith iddo, medd hanes, ond dyma'r ddaear dano Fe wel y darllenydd fod y beirdd yn myned yn ffolach o hyd Y mae dychymygion direol fel yr uchod yn bob peth ond barddoniaeth. Y mae'r llineilau can- lynol, gan Thomson, yn hyfrydwch ar ol yr uchod The fields Put on their winter robes of purest white Low, the woods Bow down their hoary head. Y mae cyfrif eira fel gwisg am y "ddaear" yn naturiol y mae y winter yn yr ail linell yn cyfeirio at gyfnewidiadau fashions y tymorau yn arwyddociiol a llawn meddwl ac awgrymiadau. Y mae edrych ar eira yn "benwyni" henaint y tymor,.ac y mae natur yn marw ynddo yn briodol iawn. Cymhared y darllenydd gynghanedd difeddwl a disynwyr y llineilau Cymreig a meddwl a synwyr diodl y rhai Saesnig. INDEX.