Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
HARRIET LEE.
HARRIET LEE. Can Awdwr "Gomer Jones Powel," ac Elen Wyn." PENOD XXX. Y CWMWL DUAF ETO. "Onifuasai yn fwy addas i mam i ym- -ddwyn fel hyn a finau, yn lie ymyraeth fel y gwnaeth ? Ei hachos hi yn unig yw fy mod i yn y cyflwr yr wyf heddyw. A ydyw hi yn meddwl fod Giffard yn fwy teilwng o gael Caroline na'r rhai y mae hi wedi wrthod i ddyfod i gysylltiad a'r teulu ? Dyma ddraenen eto yn fy ystlys, at y llu oedd yno'n flaenorol. Yr wyf yn falch o wr fy chwaer hon, y mae yn ddigon difai yn fy ngolwg, ond gallasai hi a Cordelia lod yn briod er's blynyddau gyda'i gystal yntau, a chyda llawer gwell Syr Michael, y Pabydd, onib'ai ymyraeth fy mam; a buaawn inau yn briod yn ddiau erbyn hyn, -onib'ai ei huchelgais melldithiol hi. Yr -wyf yn faich i mi fy hun! Pa beth a WDftf?1t Y mae Roger wedi myned i waeth cyflwr C, Bag y bu erioed, ac y mae ei rieni yn deall hyn, a'r ddau-yn neillduol ei fam—mewn gofid dirfawr o'i achos ef. Brnidd ntid wyf yn ddigon edifeiriol i anfon am Harriet yn ol, yn iawn am y Ifolineb a wnes." Fy mhriod anwyl, y mae'r ferch hono mor stiff a chwithau; pe anfonech i'w hoi, gwn na ddeuai." Ni chredaf hyny, Pryse. Merch dda oedd Harriet Lee, ac yr wyf yn argvhoedd- -edig fy mod wedi pechu yn ei herbyn, ond credaf y deuai yn ol pe anfonwn i am dani." "Aroswch dipyn, dichon y cawn lythyr oddiwrthi ar fyr, neu y mae rhywbeth rhyfedd arnaf yn nglyn a hi er's nosweith- iau lawer." .1 "Os na ddaw rhyw olwg newyaa ar bethau cyn hir, yr wyf yn sier o gynyg ei chael yn ol." Aeth Giffard a Caroline i'r Iwerddon i dreulio eu "mis mel," a dychwelasant yn 01 a hanes dwys am Babyddiaeth ffiaidd y vlad. Meddai Caroline :— 41 Mam, buasai yn well genyf i fy chwaer i briodi cardotyn o Gymru na myned gyda'r hen wr Pabyddol yr aeth gydag ef." "O! fy merch, peidiwch a dweyd rhagor, canys yr wyf o dan faich dirfawr o ofid eisoes, yn nghylch yr hyn a wnaethum. C Ni all neb fysgu a'i ddanedd yr hyn a iwymodd a'i dafod,' onide gwnawn i hyny a Harriet Lee." Yr oedd Roger yn ddiweddar wedi bod ymaith ddau a thri diwrnod o'r bron, ar rai adegau, a hyny heb ddweyd yn y Yoel i neb cyn ei fyned, a hyny am ei f,)d wedi oeri yn ddirfawr at ei fam, a phawb o ran hyny, canys nid oedd nemawr byth yn eymdeithasu a neb ohonynt, ond ei dad, pan y byddai gartref. Y mae ymaith yn awr er's pedwar diwrnod, cyn fod un cyffro aieillduol yn ei gylch, oherwydd ei fod wedi bod felly o'r blaen. Y pumed dydd, y mae cyffro drwy'r lie am dano; y chweched yn dyfod, a'r scithfed ar ei ol, heb un clyw am dano ef. Er anfon i'r lleoedd y byddai yn arfer ymweled a hwynt, ni chaed dim yn ei gylch. Anfoii i'r Iwerddon ar aden y fellten fyw, ond ddim yno. Beth am dano ? Dyna'r holiad cyffredinol. Y mae yn sicr o fod wedi myned ar ol Harriet," meddai Giffard, "canys hono oedd ffynonell ei gysuroa er's blynyddau." Cafodd ef fyned ar ei union i'r porthladd i weled ai gwir hyn. Ond er chwilio porthladd ar ol porthladd, a manylu ar eu croniclau ei hun, ni chaed gair na sill am dano. Dychwelodd yn ol yn siomedig. a hiraethlon, gan gredu drwg yn ei galon am dano. "O! Giffard, a gawsoch chwi rywbeth hanes?" ft Dim sill, fy chwegr urddasol a galarus, dim sill er myned drwy holl groniclau ym- ftidol y porthl iddoedd fy hun." O! fy mab, fy mab! O! Roger fy mab anwyl! yr wyf wedi ymddwyn yn greulawn ato; ac O! a ydyw hyny wedi <a arwain i wneyd diwedd arno'i hun ?" Ar hyn, daeth yr yswain yn ei ol, wedi bod yn chwilio mewn cyfeiriad arall am ei Roger, ond yn ofer. "A ddaeth Giffard yn ei ol ? A gafodd ef fy rhab?" Torwyd allan trwy'r holl Ie. i wylo, canys yr oedd ei fod ef yn holi fel hyn yn brawf na wyddai ddim am dano. Y mae gweled plentyn yn wylo yn effeith- io ar y galon, os bydd yn ei lie; y mae gweled gwraig a mam yn wylo yn fwy felly; ond y mae gweled dyn mewn add- fedrwydd oedran, yn arbenig hen wr o dan goron henaint yn wylo, y mae hyn yn xhwygo'r galon galetaf, ac yn agor Ilif- ddorau i'r dagrau i gydredeg a'r eiddo yntau. 11 0 beth oedd colli y bachgen drwg Absolom gynt at golli yr addfwyn Roger ? O! Dafydd, tyr'd i lawr yma ataf i gyd- ymdeimlo a fl, canys nis gwn am neb arall a all ond dy hunan. 0! fy mab; 0! Roger fy mab! Ffarwel byth yma, Roger. 0! na wypwn pa le y mae dy weddillion marwol, fel y cydorweddwn ac y cofleidiwn hwy." Cododd y wlad fel un gwr i chwilio am dano. Ni adawyd na llyn nac afon, na godreu craig nac ogof heb eu harchwilio yn drylwyr, ond yn ofer. Cnuliwyd clychau llanoedd y wlad am ddyddiau, i arwyddo y galar am dano; ac er na phregethwyd pregeth angladdol iddo, eto, cyfeiriwyd lawer tro o'r fan hono ato. Mae erch gwmwl dwl a du,—awch y Voel, Ac ooh fawr drwy Gymru YmiFrost ei wlad fad a fu, 0 flinwedd gwnaeth ddiflaniu Wylo am Roger welir Ar ei daen drwy ei dir. Daeth y cwmwl dwl a du I gau amrant holl Gymru A yw Roger fwynber yn fyw ? Aer odiaeth, ai marw ydyw ? 0 ddu nod, Och di ddaw neb Atom a rydd un ateb. PENOD XXXI. MAE BLINDER TUDBAW I'R WERTDD. Byddai yr Indiaid yn galw yn awr ac eilwaith gyda Wm. Morgan, er prynu gwahanol nwyddau ganddo, a gwerthu eu nwyddau hwythau iddo. Un diwrnod, daeth dyn du yno, a bu yno am oriau, ond nid oedd ganddo ddim i'w werthu, ae Did am brynu dim iddo ychwaith. Yr oedd yn hawdd deall wrtho mai nid un o'r Indiaid ydoedd, canys nid oedd ei glustiau a'i wyneb mor hir, na'i ben o'r un ffurf ag eiddo'r Indiaid Americanaidd. Wedi bod yno am oriau, ymadawodd yn sydyn, heb ddweyd dim wrth neb. Daeth yno eilwaith yn mhen rhai dyddiau, a bu yno fel o'r blaen, ond yn fwy eofn na'r tro hwnw. Magai y plant, a dilynai Harriet o fan i fan ar hyd y ty ac allan. Daeth Harriet i deimlo yn ofnus am hyn, a pharodd iddo beidio ei dilyn hi fel hyny. Ymadawodd y tro hwn eto yn aydyn fel o'r blaen. Wedi iddo ymadael aeth Harriet at ei meistr a'i meistres i siarad yn ei gylch, am ei fod yn peri blinder iddi. Yr oedd- ent hwythau wedi sylwi ar y dyn, ac yn ei ddrwgdybio yn fawr, er na ddangosasant hyny iddi hi. xr wyf yn methu deall i ba beth y mae'r black yn fy nilyn i bob man yr af." 0! y mae wedi cwympo mewn cariad a chwi, Harriet." Meistr, pe gwypwn hynv, gadawn y lie ar godiad haul boreu '£ory!" Pw, pw, .peidiwch gwrando ar eich meistr, Harriet, cellwair a'ch teimladau chwi y mae ef." Mae rhyw ddrwg yn y dyn hwn, canys nid black ydyw. Pan fu yn eistedd yn y cornel, ger y tan, ychydig cya ymadael, darfa iddo chwysu, a thynodd ei gadach o'i logell er sychu y chwys, a sychodd ei dalcen, nes oedd darn mawr ohono mor wyn a'ch talcen chwithau. Pan welodd y lliw du ar y cadach, cododd, a ffwrdd ag ef fel ei wedi tori'ei gwt." Parodd hyn i'r ddau i wrido, 'gan edrych yn gynhyrfus ar eu gilydd. "Yn wir, William, rhaid i ni wneyd rhywbeth, y mae y dyn hwn yn ddyn rhyfedd iawn. Gwn mai nid Indiad yw canys nid yw yn acenu ei eiriau fel hwy, ac yr wyf wedi ei glywed yn siarad Cymraeg yn ddystaw gyda'r plant hefyd." Beth sydd genym i wneyd?" "Cadw gwyliadwriaeth ar y ty, bid sicr." Gosod rhai o'i frodyr i edrych ar ei ol ef a feddyliwch?" Wn i ddim beth wyf yn feddwl yn wir, ond wn i ddim ffordd y mae cysga heno o'i achos." O! gorwedd yn y gwely gyda fi wrth reswm Ni ddaw yr un black atoch yno Na, meddwl wyf yr af fi i'r gwely, ac y cewch chwi wylio drosom oil." Aeth y siarad yn ddigrifwch fel hyn rhwng Mr. Morgans a'i wraig, a darfydd- odd felly ar y pryd. Tua brig yr hwyr y noson hono, yr oedd Harriet yn parotoi swper wrth y bwrdd gyferbyn a'r ffenestr, ac wrth edrych allan gwelai ddyn wrth yr ysgubor, yr hwn oedd mor debyg i'r dyn du a fu yno, o ran maint a gwisg, fel y gallai wneyd ei llw mai efe ydoedd. Rhed- odd a'r newydd i'w meistr, rhuthrodd hwnw at y dryll, ac allan ag ef. Deallodd y crwydryn eu bod ar ei ol, a ffwrdd ag ef i gyfeiriad yr allt, ac yn lie lladd y dyn, lladdodd un o'r gwartheg goreu a feddai. Cyrhaeddodd y dyn y goedwig yn ddiogel, ac nid oedd digon o feiddgarwch yn holl breswylwyr y fferm i fyned ar ei ol yno. Tro tost ydoedd saethu y fuwch mewn cam- synied hefyd. Yr oedd yn sobr yn y ty yn awr Er i Mr. Morgan ladd y fuwch, yr oedd yn dda gan ei wraig ei gael ef yn ol yn fyw, am mai hen arfer dynion drwg oedd tynu rhai i'w herlid i'r coedwigoedd, er eu llofruddio yno. Yr osdi wedi clywed yr ergyd yn myned allan, ond ni wyddai pa un ai efe oedd wedi saethu, ai wedi cael ei saethu yr oedd. Os drwg o'r blaen, saith seithwaith gwaeth yn awr. Rhaid gwneyd rhywbeth yn awr, beth bynag. A dyna lie yr oedd- ent oil yn yr un ystafell, y plant, a'r fam, a Harriet, ar eu gilydd yn y gongl eithaf, a Morgan4 a*r gweision dan eu hsrfaur yn barod erbyn y gwaethaf, a phob calon yn euro awr bob pum' mynud, acyr oeddent bron mewn ysbryd taeru fod yr haul yn hirach cyn codi o'i wely y boreu hwnw nag erioed, os nad oedd wedi gwneyd ei feddwl i fyny i aros yn ei wely a pheidio hefyd Ond torodd y wawr, a mawr y diolch oedd ynoam hyny. Y fam yn ymofyn i'r plant i fyn'd i'r gwely, a'r rhai hyny yn gofyn os oedd y ffasiwn wedi newid, i gysgu'r dydd a' gwylio'r nos ? Torodd y wawr arnynt oil yn fyw y tro hwn eto, ond y fuwch, yr oedd hi yn gelain farw ar y cae. I I Wel, wel," meddai Mrs. Morgan, "fi gofia i dymor am y nos neithiwr, ac nid heb achoB. s Ac meddai Edith fach yn ei hateb :— Fe gofia Bronwen, y fuwch, yn hwy na neb ohonom, greda' i, canys collodd hi, yr un fach, ei bywyd ar y noson ryfedd!" Ie, tro od yn hanes ei bywyd hi oedd i fy nhad ei saethu yn lle'r black," meddai John bach, yn dristwch i gyd drosto. Gwelai William Morgan fod yn well gwneyd rhywbeth; yr oedd ei wraig a'i blant yn wir ofnus, a gwyddai y buasai yn colli Harriet, yr hon oedd wedi bod yn gaffaeliad mor werthfawr iddynt. Yr oedd Mrs. Morgans am werthu yr oil, a dychwelyd i Gymru i fyw weddill eu hoes. Ond er eu bod yn lied gyfoethog, yr oedd ei gwr am iddynt i aros yno bum' mlynedd arall, fel ag i osod eu plant a digon iddynt i fod yn wir foneddigion am eu hoes. Cydunodd ei wraig ag ef i anfon hystiys iad allan am Gymro i ddyfod i'w gwasan- aeth fel keeper a gwahanol bethau ereill o gylch y fferm. Rhedai yr hysbysiad fel hyn:— YN EISIEU. CYMRO i gymeryd gofal fferm fel Ceidwad Helwriaeth, ac i wneyd ei hun yn fuddiol at wahanol angenion ereill y teulu. Cyflog dda. -Cyfeiriad, WM. MORGAN, Vox. II. Ind. Yr oedd yr hysbysiad i ymddangos am fis. Wrth odreu hwn yn yr ail rhifyn o'r n&w- yddiadur, wele'r hysbysiad canlynol:— EISIEU LLE MEWN teulu Cymreig yn yr Amerig, CYMRO tua phedair-ar-ugain oed, yn hen keeper, ac yn gyfarwydd a phob math o greaduriaid. Goheber A mi i'r swyddfa hon, RODERICK PKOSSER. Pan welodd Mr. Morgans hyn, dywedai:- "Cyd-darawiad rhyfedd iawn, onide? Beth pe gwnaem anfon ato ar unwaith, Mari ?" "Ie, mewn difrif, canys y mae llawer fel ninau a garent gael gafael arno, ond odid fawr Anfonwyd ato, ac yr oedd yno yn mhen wythnos gyda hwy, ac ni fa fawr geiriau rhyngddynt a'u gilydd cyn amodi, am fod y naill mor addfed a'r llall am iddi fyned yn fargen, ac nid rhyfedd hyny hefyd. Dyn o tua phump troedfedd a naw modfedd o hyd oedd hyf yr olwg, ond yn wir ufudd a hawddgar bob amser. (lw barhau.)
Masnach yr Haiarn a'r Glo.
Masnach yr Haiarn a'r Glo. Dichon mai y ffordd oreu i mi yn fy llith yr wythnos hon, heb na rhagymadrodd na throi oddiamgylch o ogylch, yw adrodd yr hyn a welais ac glywais. Wrth ddyfod i fyny o dref Caerfyrddin, cefais ar ddeall fod y gweithfeydd glo yn nghylchoedd y dingle, y Denantfach, Cwm-mawr, Pont- yberem, Mynydd Mawr, a Phenbre yn gweithio ychydig, ond nid fel y maent wedi bod. Wedi ymaros ohonof yn LLA.NELLI, sir Gaerfrrddin, cefais fod llawer o'r torwyr glo yn achwyn yn gwynfanus ar galedi yr amseroedd, a rhai am i gyffyr holliachaol Mr. Macdonald gael ei roddi mewn gweith- rediad, yn debyg fel y mae ea brodyr yn rhan ddeheuol o sir Gaerefrog wedi gwneyd, er credwyf na fabwysiadir y cyffyr dinystr- iol yma yn bresenol. Fel y nodais wyth- nosau yn ol, mae yma galonau hefyd yn dechreu llawenhau wrth feddwl fod hen weithfeydd y llestri priddion a'r china ware, gynt eiddo Mr. Chambers, yn debyg o roddi gwaith i lawer eto, gan fod y rhai sydd yn cael meddiant ohono yn gwmni lied anturiaethus. Hawdd dda mawr i hen weithwyr ein cwpanau a'n dysglau gael lie i osod eu pigau yn eu fioff waith am unwaith yn ychwaneg. Wedi cyrhaedd heibio i Waunarlwydd a Phenclawdd i AJBJSTTXAWJS, cefais allan yn ddigon eglur fod pob tunell o haiarn a glo a weithir yn y rhanbarth hon yn golledus i'r perchenogion am y prisoedd a dderbyniant yn bresenol am dano. Gan ei fod felly, nid yw ond yn naturiol fod y meistri yn cwtogi y gweithfeydd i'r gradd- au eithaf, ac yn ymswyn rhag cymeryd yr un contract a gynygir iddynt. Nid oes yr un gwelliant diweddar wedi cymeryd lie yn sefyllfa fasnaohol yr alcan a'r haiarn, ae os yn ddichonadwy, mae masnach y golosg- lo yn yr un, os nid mewn gwaeth sefyllfa. Mor belled y deallais am fasnach y glo, mae y gal wad au allforiadol yn weddol, ond y mae y cyfienwad yn llawn cymaint, beth bynag, a'r cais am dano. Llwythwyd yma yr wythnos ddiweddaf mewn un-ar-ddeg o agerlonau, ac un-ar-ugain o longau hwyliau 10,080 o diinelii o lo, a 3,48Qo patønt Iud. Ni lwythwyd yma ddim haiarn na dur yr wythnos- ddiweddaf. Hynod ddilewyrch yw hi tua gweithfeydd Glandwr yr wyth- nosau diweddaf, au oddiyno hyd Castell- nedd. Y mae dipyn yu fwy bywiog tua chymydogaeth Briton Ferry. Bechgyn y tanau mawrion yn dechreu cael gwaith. Cymaint a 26 o puddling furnaces wedi cael tan o'r newydd i wresogi eu haelwydydd, a'r melinau, rai ohonynt, ar waith. Os daw pethau yn mlaen fel yr argoeliant yn bresenol, gobeithir am gael gwell gwyliau Nadolig yma eleni nac a gafwyd y llynedd. Nid oes ond ochain a gwelwder tua Aber- afon, Cwmafon, y Bryn, Maesteg; ac oddi- yno i wared i Benybont. Wedi dyfod yn flinedig i GAEHDYDD, cefais allan yn faan ar y Docks fod yr all- foriadaa yma lawer yn Uai nag yr oeddynt yno chwech wythnos yn ol, er ei bod yno hytrach yn well yr wythnos ddiweddaf. Allforiwyd i wledydd tramor tuag 11,000 o dunelli yn fwy na'r wythnos flaenorol, a llawer yn ychwaneg o longau wedi dyfod i mewn er y tywydd ystormus ydym wedi ei gael. Allforiwyd oddiyma yn ystod yr wythnos 54,586 o danelli o lo; 1,375 o dunelli o patent fuel; a 600 o dunelli o haiarn. Er fod ychydig mwy o lo wedi ei lwytho yr wythnos ddiweddaf, eto, nid oes yr un gwelliant yn weladwy yn y fasnach, ac y mae y prisoedd yn hynod o isel-heb yr un arwyddion o welliant yn y dyfodol. Nid oes ond cwynofain yn mysg y perchenogion, a hyny yn llawn mor helaeth ag yw yn mysg y gweithwyr, a hyny oherwydd prinder gwaith. Rhaid i mi ddweyd fy mod yn credu mai y gweith- wyr hyny sydd yn ngwasanaeth y meistri undebol sydd yn oreu arnynt yn bresenol, oblegyd fod sefydliad y Bwrdd Cymodol yn fendith iddynt, gan fod y cyflogau yn awr mor isel, ac nas gellir eu gosod yn iselach. Dywed y rhai cyfarwydd a mas- nach yma nad oes y sail leiaf i obeithio am amser gwell hyd oni rifir y flwyddyn 1877 gyda'r pethau a fu. Mae y treulion car- trefol ar lo wedi cynyddu yn ddiweddar, yr achos o hyny yw fod y tyinor am dan wedi dyfod i mewn, fel y mae y gweith- feydd glo at wasanaeth tai yn fwy bywiog na gweithfeydd y glo ager. Mae golyg- ddrych mwy ffafriol ar fasnach yr haiarn yn awr nag a fu er's llawer dydd. Wedi dyfod i fyny i Bontypridd, ao oddiyno i Dreherbert, nid oes nemawr o'r pyllau glo yn gweithio yn gyson. Dim ond dau ddiwrnod neu dri a weithiant agos oil, a rhai dim ond un iliwrnod. Yn rhaubarth SIEKTHXR TYDFIL, mae ychydig o arwyddion adfywiad yn weladwy yn nghylch y gwahanol byllau glo. Deallwyf fod eyfarfod cynrychiolwyr y gweithwyr wedi cymeryd lie yn Aberdar yehydig ddyddiau yn ol, a'u bod wedi pen- derfynu peidio ymyryd athrafodaeth gweith- wyr Nantyglo a'r Blaina. Buasai yn dda pe y buasent yn penderfynu anfon cynorth- wy iddynt er lleddfu ychydig ar y tlodi, yr angen, ac ni ddywedwn yn rhy bell, y newyn a fodola yno. Mae gweithfeydd Dowlais mewn bywiogrwydd cymesur, ac mae y siarad yno am wneyd y melinau haiarn yn bwrpasol mewn trefn i gynyddu gwneuthuriad dur. Mae dyfodol gweith- feydd Plymouth yn aros hyd yn hyn heb .ei benderfynu, ond y farn yw y bydd cyn b'o hir wedi ei gwblhau yn hyn os bydd yn debyg o ail-gychwyn drwy y cyfryw benderfyniad, bydd yn fendith anmhrisiad- wy i'r gymydogaeth. Diau fod yma ugein- iau o deuluoedd yn awr mewn angen bara beunyddiol. Mae ansefydlogrwydd y tyw- ydd wedi effeithio ar ddyfodiad a mynediad llongau yn y porthladdoedd, a hyny eil- waith yn ymyryd a gwaith y glofeydd. Felly y deallem fod pethau yn 11HYMNI a'r cylchoedd, lie mae y glofeydd yn ym- ddibynu yn hollol ar allforiadau. Mae gwneyd haiarn a dur yn myned yn mlaen yma yn weddol, ond gallasai fod yn well. Yn Nglyn Ebbw mae y ceisiadau yn cy- nyddu am haiarn, lie y mae areheb bwysig wedi ei sicrhau, yr hyn sydd wedi achosi bywiogrwydd neillduol, a nifer fawr o weith- wyr tlodion, torwyr glo Brynmawr, Cendl, Nantyglo, a'r Blaina yn cael gwaith. Ych- ydig o fasnach sydd wedi ei wneyd yn ddi- weddar mewn haiarn bwrw, am fod y gweithfeydd alcan mor farwaidd. Mae Cwmni G-lyn Ebbw yn ailadeiladu un ffwrnes flast ar y cynllun mwyaf diweddar, y fwyaf ar a fydd mewn blast, er cyfienwi haiarn bwrw at eu gweithfeydd dur. Mae y cais ar y rhanbarth hon am reiliau dur yn cynyddu, ac y mae gan y gwneuthur- wyr gymaint o waith a allant wneyd am amser i ddyfod. MASNACHPEITHI WE.
Advertising
Y MAE D. BUALLT JONES (Alaw Buallt) YN parhau i ymgymeryd â. dysgu y Dosbarth- -1 iadau Cerddorol (Tonic Sol-fa a Hen Nodiant) i arholi am certificates, ac i wasanaethu mewn eisteddfodau, cyngherddau, a chymanfaoedd cerddorol. Cyfeirier i 1759 Tonypandy, Pontypridd.
PA FODD I WRANDO YR ELIJAH…
PA FODD I WRANDO YR ELIJAH T Ar ol y mwyaf o'r lluaws oratorios gan Han- del, gellir rhestru yr Elijah, gan Mendelssohn,, y dreithgan a werthfawrogir yn gyffredinol fwy- af, fel pob pen-gortfowyl y perthyna iddi. Y mae yu hawdd ei deall gydag ychydig sylw i'w hamcan, ac ymholiad i'r moddion ddefnyddir f egluro drwy gerddoriaeth yr hyn ddygir mewn geiriau o flaen y gwrandawr. Mae- cyiyieriad y- Proffwyd luddewig, yr hwn yw arwr y dreith- gan, yh fawreddog ond dynol. Yr oedd Elias. yn ffyddlon pan oedd pawb, braidd, wedi ect hudo i eilunaddoliaeth yn ddiofn o flaen dyn, ymddangosai o flaen Duw heb fawr obaith, Y liiae yn gwneyd y gwaethaf o gyflwr ei gred, ac; yn tori allan mewn tymer sarug, ond boneddig- aidd, a dywed, "And now, 0 Lord, let me die, for I am not better than my fathers." 0 flaen Ahab y mae yn wrol, eithr o flaen Duw, yn y dirgel, y mae yn achwyngar. Gwawdia yn ddirmygus addolwyr Baal, ond wrtho ei hun yr oedd yn anobeithiol, yn ymbil am gymhorth yn ei ymdrech annghyfartal yn erbyn eilunaddol- iaeth y genedl. Gyda'r fath gymeriad fel delw o'i flaen, a'r amgylchiadau cySrous cysylltiedig,. y mae Mendelssohn wedi cyfansoddi oratorio- nerthol. Nid yw yn ail i unry w gyfansoddiad o ran cryfder y libretto, na'r gallu i ddeongli y geiriau drwy gyfrwng y gerddoriaeth. Drych- feddwl hapus o eiddo y cyfansoddwr ydyw ei fod yn gosod ei arwr allan, nid fel gwneir yn y cyffredin, trwy ddechren gyda'r overture, ond cychwyna y gwaith gyda recitative byr gan Elias yna daw yr overture, yn adlewyrchu sef- yllfa gynhyrfus a chyfyng y bobl; bwriedir iddi hefyd arwyddo ymddangosiad blinderus, yr awyrgylch. Cyrhaeddir yr amcan yn llwydd- ianus iawn—yn raddol cynydda y cynhwrf hyd yn agos y diwedd, pan, os ya bosibl y mae y tyniad yn fwy, wrth fod yr ofierynau yn cael eu teneuo, fel ag i adael yr awyr yn rhydd i bentwr o semiquavers eto yn dynach-y maent yn cael eu tynu allan, a chyda phwys angherddol dis- gwyliad yn arllyvys i'r pamu/e dilynol, ac yn arwain heb seibiant i un o'r cydganau mwyaf thrilling a gyfansoddwyd erioed—" Help, Lord Help, Lord Wilt thou quite destroy us ?" sef llef adfydus y bobl mewn cyfyngder oherwydd. y sycnder,—corawd a uuengys, mewn ychydig, frawddegau, allu dihysbydd Meudelssohn. Y mae sefyllfa y lleisiau ar y chord cyntaf, gyda y bans ar y D uchaf, yn rhoddi cylleusdra a gallu. ymarferiad. Y mae chord angherddol liwiedig yn ffurfio yr ail alwad am "help," ac nid heb effaith, er na. fyddai i feddwl cylfredin dybied rhoddi y fath ergyd ar ol y frawddeg, VVilt thou quite destroy us gael ei gorphen. Y mae- lleisiau y buss yn unig, gyda nerth lleiafol, yn gwaeddi "Help, Lord," ar ol y dadwrdd ingol sydd yn cymeryd lie am ychydig amser. Y mae y dichlyn, cwynfanus, a barddonol destyn, yD, neillduol gwynfanus pan yn cael ei gytneryd gan y I y tenors, '• The harvest now is over, the summer days are gone," yr hwn sydd yn dilyn yn yr un ffarf am y ddwy dudalen nesaf, nes y mae y dullwedd hwn yn cael ei gyfnewid i'r mynediadi sisialaidd—"Will then the Lord be no more God in Zion ?" Y mae y lleisiau am amser yn cyd- fyned, ond yn fuan gwahanant, gan ddychwel; at y testyu blaenorol-" The harvest," &c. Y mae y lIef" Help, Lord," yn dychwelyd gan ei gymeryd i fyny gan ddau lais, megys adsain eiddil, ac yn fuau y mae y corawd achwyniadol yn dyfod yn llai angherddol, ac yn y diwedd yn rhoddi flordd i gyngan-adroddiad (recitative) mewn chorale i'r gwahanol leisiau ar yn ail, y rhai sydd yn adliwio eu cyfyngder o herwydcl y sychder. Y mae yr arddull hwn yn y chorus yn nodweddiadol o Mendelssohn y mae yn dlws iawn, a dylid cael sylw y gvvrandawyr yma. ac mewn manau cyffelyb. Yn nesaf ceir Lord, bow down Thine ear to. our prayer," sef deuawd tyner a defosiynol i leis- iau meny waidd, a'r gair yn cael ci adrodd fel cyd- gan ddwys a mawreddog. Gwelir yn y darn hwn yr arddull eglwysig yn cael ei weithio allan y 11 yn deilwng o athrylith yr awdwr. Wedi desgrifio yn y eorawdau cyntaf druenus- rwydd y bobl newynog, y mae Mendelssohn yn myned yn mlaen gan amrywionodvveddy gerdd- oriaeth, ac yn arwain i mewn y proffwyd Oba- diah, yr hwn mewn recitative sydd yn nodi allan i genedl Israel, yr hon oedd wedi crwydro oddi wrth addoliad y gwir Dduw, y llwybr i cdifeir- wch. Yna daw yr .aria fendigedig, "If with all your hearts ye truly seek me." Cydnabyddir y gan hon yn em gerddorol, ac yn gyfuwch a soios goreu Handel. Can gynted ag y terfyna. yr alaw hon, clywir yr Israeliaid yn tori allan mewn cydgangyda lIef eubyd ac egniol rhai heb obaith—" Yet doth the Lord see it not; He mocketh at us." Eglurir y geiriau hyn mewn passaijes galluog a nerthol, grym y rhai a am- lygir yn fuau yn y geiriau His curse hath fall'n down upon us, His wrath will pursue us till He destroy us." Ymddengys fod panic enbyd wedi meddianu y bobl yma, a chynorthwyir y lleisiau gan yr ofterynau i berffeithio y darlun cylfrous. Tua'r diwedd, cynwys y cydgan hwn engreifitiau o annghydseiniau, effaitliy rhaiddylent gael sylw maawi y gwrandawyr B naturiol yn cael ei osod gyferbyn a C, yn diweddu brawddeg; y rhai a adroddir amryw weithiau ac yn terfyna felly, lie y gwelir y nodau B, C, a D mewn cydfwriad yn ad-ddweyd. Mae adferiad yr an. nghydseiniaid hyf ac eofn i'w cael ar ol y pause, yn yr hwn y gadevvir y clust brawychus mewn dolur-yn y chorale sydd yn canlyn, For He the Lord our God," yr hwn sydd yn dyfod ar 01 y symudiad terfysglydgydag effaith mawreddog ac aruchel. Mae y cydgau hwn yn cwblhau y desgritiad o'r cyllwr yn inha un yr oedd y bobl yuddo yn y cyfnod hwnw o'r oratorio.. Cyfnewidia yr olygfa ryw gymaint yn awr, gan fyned y mlaen at un o wyrthiau y proffwyd er hyny y mae ymddangosiad Elias yn cael ei rag- barotoi trwy ymddangosiad angel, ac un o hon- ynt trwy orchymyn dwyfol sydd yn ei gyfar- wyddo i ymneillduo i lan afon Cerith. Arwein- ia hyn i mewn i un o'r darnau tlysaf yny gwaith, sef y pedrawd dwbl "For He shall give His angels charge over thee." (FID harhav.)
Advertising
IUIYBUDD.- Y mae Mri. lieckitt a'i Feibion wedi dewis y ffurf pedair-onglog i wneyd eu Paris Blue, a hyny oherwydd fod cymaint o liwiau glaa- jwael yn cael eu gwneyd yn fodiau, peleni, phow- iwr j ond eto, y maent yn gorfod rhybuddio y syhoedd yn erbyn mathau gwael o liw glas sydd' yn cael eu gwneyd o'r un ffurf, yr hwn a werthir )herwydd yr elw ychwanegol a geir trwy hyny.. Grofaler, gan hyny, am gael y Paris Blue pedait- mglog, yn dwvn enwau 1. RECKITT A'I FEI& [ON yn nghyd a'r arwyddion masnachoL 1775.