Y Gwladgarwr

UNDEB NEWYDD Y GLOWYB. MR. GOL.,—Ar gais amryw o hen aelodau Cyfrinfa Rhif 8, Dosbarth Aberdar, a gynal- iwyd yn y Bute Arms, Aberdar, dymunaf hysbysu y byddir yn ei ail gychwyn nos Sadwrn, Medi 29ain, mewn cysylHiad a Undtfu newydd y glowyr. Dechreuir y cyf- arfod am saith o'r gloch, pryd y gobeithiaf y ceir gweled gwynebau llawer o'r hen aelodau yn nghyd a lluaws o aelodau newyddion yn dyfod yno yn brydlon. Mae angen Undeb, oblegyd mewn Undeb y mae nerth. .Y UNDEBWR I'R CARN.

YMADAWIAD GLAN TEES 0 LAN- GENNEGR. MR. GOL. Yn y GWLADGARWR cyn y di- weddaf geilw Morleisfab sylw at ymadawiad y bardd Glan Tees o Langennech, a dywed fod y cyfeilliun yno yn bwriadu cynal cyfar- fod ymadawol er anrhydedd iddo. Dylasai ei gyfeillion wneyd hyny cyn iddo ymadael a Llangennech, ac nid mewn pythefnos wedi ei ymadawiad. Y peth goreu yn awr fyddai i'w gyfeillion yn Llangennech gyduno a'i gyfeillion yn Llanelli i'w roesawu yn ol drwy gael swper yn ei dy—y British Tar Inn, yn Heol yr Eglwys, ar ryw nos Sâdwrn gyfleus iddynt. Pan ymadawodd Glan Tees a Llan- elli i fyned i Llangennech, gwahoddodd ei gyfeillion ef i swperu yn y Stepney Arms Hotel, a chafwyd swper iawn, a chyfarfod rhagorol ar ol hyny. Cymered Morleisfab yr awgrym. Byddai yn dda gan Glan Tees weled ei gyfeillion barddonol yn galw heibio iddo. Deallwyf fod eisteddfod i gael ei chynal yn Llangennech yn fuan, a bod gwobr o 10s. 6c. yn cael ei chynyg am y traethawd goreu ar y testyn "Crybwyllion Hynafiaethol Llangen- nech." Hawyr anwyl, 10s. 6c. am draethawd ar y fath destyn pwysig. Y mae Eglwys Llangennech yn hen iawn. Dywed rhai haneswyr iddi gael ei hadeiladu gan Cennych, yr hwn a flodeuodd o'r flwyddyn 664 i 700 ereill a ddywedant mai St. Gwynog a'i hadeil- adodd, i'r hwn sant y mae wedi ei chysegru. Dylai pwyllgor yr eisteddfod ychwanegu punt neu ddwy at y wobr, ac yna gallent ddysgwyl traethawd gwerth ei arddel ar y testyn. Treuliodd Llwydwedd flynyddau dedwydd yn Llangennech. Caraswn yn fawr ddeall fod yr ysgrifenydd llithrig hwnw yn cymeryd at y gorchwyl o ysgrifenu hanes pentref cynydd- fawr Llangennech.—Yr eiddoch yn gywir, Llanelli. DEHEUFARDD.

YR YSGREPAN. Y MAE Adsain John Jones yn yr argraffiad cyn y diweddaf o'r GWLADGARWR wedi tori ar y dystawrwydd dwfn a amgylchynai fy nhrigfan anngtiysbell a Uonydd; ac wedi'm tueddn i ddyfod allan unwaith eto i ganol dwndwr a ffwdan bywyd, i drafod tipyn ar helyntion byd ac eglwys. Os caniata amser ac amgylchiadau, bwriadaf eto, yn awr ac eilwaith, i arllwys cynwysiad fy ysgrepan i dudalenaa y GWLADGARWR. DIOLCH tragywyddol i John Jones am ei nodiadau miniog a phrydlawn- ar y tipynach cwerylon eisteddfodol sydd mor fynych yn anharddu colofnau y newyddiaduron Cymreig a bendith fo ar ei ben am ei sylw- adau ar lithiau ysgeler o stupid a gwirion- ffol Shon o'r Wern. Os wyf yn cofio yn iawn, y ffaith ddiweddaf a phwysicaf yn helynt yr hen geffyl Boeser, a gofnodwyd gan Sh6n, oedd iddo fyned ag ef i efail y gof i'w bedoli. Piti garw os na chyflawnodd y gof yr unrhyw oruchwyliaeth i Sh6n hefyd, oblegyd y mae efe wedi profi ei hun tuhwnt i bob amheuaeth yn llawn mor haeddianol a'r hen geffyl o gael ei bedoli. Ond rhaid peidio a bod yn rhy galed ar Sh6n, ychwaith. Hwyrach y gall fod yn byw allan o swn Udgom y Northman, ac felly ddim yn gwybod fod y fath beth a scavenger-cart llen- yddol i'w gael yn Neheudir Cymru. Ei le i bobpeth, a phobpeth yn ei le," y tro nesaf, Shon, if you please. Y Christian Echo, o dan olygiaeth Cyn- ddylan, yw y phenomenon diweddaraf sydd wedi ymddangos yn y byd llenyddol. Hwn yn ddiau yw y newyddiadur digrifaf yr olwg allanol amo a wnaeth ei ymddangosiad yn y byd hwn erioed, and chance it. Bu yn achos i mi gael fy insultio yn waradwyddus y dydd o'r blaen pan yn myned gyda'r tren o Bant- ymoch i Gwmyrafr. Yr oeddwn yn prysur ddarllen yr argraffiad cyntaf o'r papyr, pan glywais ryw labwst o ocshwner a eisteddai yn mhendraw y cerbyd yn galw allan, Oi y dyn dyarth å'r posters yna Beth y cant i chi'n gwni am stico bils?" Fe gredodd y gwirion mai bwndel o posters oedd yn fy llaw, ac mai bill-sticker oeddwn inau. Teiml- ais fy hun yn cynhyrfu yn aruthr, edrychais yn gynddeiriog o wgus ar yr ocshwner, a theflais y papyr allan drwy'r ffenestr, perfectly disgusted. Peth arall a nodwedda y newydd- iadur hwn yw ei fod yn gofalu yn gystal am y corff ag am yr enaid. Dechreua gyda Christionogaeth, a diwedda gydag American Beef, Irish Bacon, German Sausages, &c., yr hyn sydd yn myned yn mhell iawn i brofi fod Cynddylan yn credu yn gryf mewn muscular Christianity. Gan nad yw yr athrawiaeth hon yn orthodox yn ol y Gyffes Ffydd," priodol fyddai galwjar y golygydd parchedig i ddweyd ei brofiad" ar y mater yn y Seiat Fisol nesaf. MYN Young Wales ddefnyddio y gair "cyfeilio" am to accompany. "Yn y cyngherdd nos Iau," ebe nhw, cyfeiliwyd yn feistrolgar gan Alaw Pwllywiwgi." To construct, neu rywbeth tebyg i hyny sydd i'w olygu wrth y gair cyfeilio, onite ? Onid "cyfeillio" yw y gair priodol, os priodol hefyd ? Y mae yn bur amheus genyf a. ydyw cyngherdd" yn air cymhwys am concert. Pa awdurdod sydd dros ddefnyddio y gair hwn ? Traethed rhai o'r doethion eu lien ar mater. YN y Gazzetta d' Italia, am Medi y 22ain, ceir erthygl faith a thra beirniadol gan y cerddor Italaidd enwog, Signor Shonmab- betti, ar y gystadleuaeth gerddorol yn Eis- teddfod Llanwrtyd, a gynaliwyd yno yn mis Awst diweddaf. Y mae y maestro clasurol a pherffeithlawn yn dra Ilym yn ei sylwadau ar y canu, ac yn enwedig ar y beirniaid. Y mae golygydd y papyr, hefyd, mewn erthygl arweiniol, yn yr un argraffiad, yn galw sylw holl gerddorion Ewrop at y ddadl'dra phwysig a dyddorol sydd ar gymeryd lie yn ngholofn- au y GWLADGARWR rhwng Cledan Williams a Morgan John, o'r Pentre, mewn perthynas i ystyr y gair "celfyddydol" yn ei berthynas a cherddoriaeth. Pan ddechreua y ddadl hon, bernir y bydd i hyny leihau yn ddirfawr y dyddordeb dwfn a deimlir yn bresenol yn hanes y rhyfel, ao yn achos y detectives. Y mae gohebwyr arbenig o Milan, Florence, Vienna, Berlin, a Paris eisoes ar eu ffordd tuag Aberdar er mwyn reportio y ddadl. Ar ol i'r ddadl ddarfod, y mae Signor Shonmab- betti wedi addaw ysgrifenu cyfres o erthygl- au ar y pwnc. Gwregysed Cledan Williama a Morgan Shon eulwynau, ynte, oblegyd bydd llygaid holl Ewrop arnynt yn y man. Yn enw'r tad tirion, pwy yw y Cledan Williams a'r Eos Dar yma sydd wedi ymddyrehafu mor ddisymwth i'r gadair feirniadol ? TWMI'R PEDLAR.

ORIEL Y BEIRDD. DARLUN RHIF II. MAE y bardd hwn tua phump troedfedd a saith modfedd a haner o daldra, pan yn dal ei ben i fyny yn unionsyth, ond anaml y mae felly, gan ei fod yn dueddol i wargrymu ychydig. Nid henaint yw yr achos o hyn, gan nad yw ond tua phedair a deugain oed. Eto, edrycha lawn deng mlwydd yn hynach, er nad yw y pren almon wedi dechreu blodeuo arno. Y mae ei wallt a'i farf o liw tywyll, ac ychydig o warogaeth a dala i'r ellyn. Tywyll iawn hefyd ydyw lliw ei wynebpryd, ac edrycha bob amser mor farwaidd a phe b'ai newydd gyfodi o'r gwely. Nid oes dim sydd yn wyllt o'i gwmpas a'i ysgogiad sydd yn araf ac esmwyth, fel pe bae yn byw y ddiareb "Araf a dygn a enill y gamp." Y mae perygl i ddyn na fyddo yn ei adnabod ei osod i lawr fel mynach mud a digyfeillach. Pan yn teithio ar hyd yr heol neu gyda'r gerbydres, nid yw fel yn gwneyd sylw o neb na dim, os na fydd ganddo gyfaill. Ond un- waith y ffurfir cyfeillach ag ef, y mae yn un o'r cyfeillion mwyaf didwyll, serchus, a difyr. Ni welir ef byth yn sefyll i ymgomio ar yr heol nac mewn un lie heb fod tawelwch yn teyrn- asu. Rhyw ystafell glyd o ddwndwr y byd ydyw ei hoff le i dreulio yr amser fyddo ganctdo at ei hamdden. Pan mewn ystafell felly, ni welir mwy na dau neu dri yn ei gyfeillach, a phan byddo y rhai hyny yn debygnddo ef mewn un peth, y mae yno gymdeithas fyglyd dros ben. v ff'J;'ft Mygyn or cotyn ewta, u'n Wna o un oes ddwyoes dda, ebai rhyw fardd, a gallem feddwl fod y bardd hwn wedi credu yn drwyadl yn yr athraw- iaeth. Pan mewn eisteddfod neu unrhyw gyfarfod o natur lenyddol, odid fawr na wel- wch ef yn cydio yn ei het, ac allan ag ef tua chanol y cyfarfod ac ond i chwi ei ddilyn o amgylch rhyw gongl, byddwch yn sicr o'i gael mewn colofn o fwg! Dywedai Syr Meurig Grynswth am ryw gan fel hyn :— Mewn ewmwl mwg gwnaed hono, Os rhowch eich trwyn yn glds i'r gan, Chwi oglwch wynt tybaco. Os gellir profi fod athrawiaeth Syr Meurig yn wirionedd, yna, gellir profi fod arogl tybaco gan bob cyfansoddiad a ddaeth o we y bardd hwn. "I Ystyrir y bardd hwn yn un o brif feirdd y Deheudir, ac ar amryw ystyriaethau, gellir dweyd nad oes achos iddo dynu ei het i un bardd yn Nghymru. Medda ar awen bur a chyfoethog, ac ni ymddibyna ar ddim y tu- allan i'w athrylith ei hun wrth gyfansoddi. Mae mwy o fawredd yn awen y bardd hwn nac yn eiddo nemawr un o'i gydfeirdd. Mae ei feddyliau llambell a chyrhaeddfawr fel Himalayas ar faes yr awen Gymreig. Er ei fod ef o ysbryd tawel ac araf, y mae ei awen yn fythol hoew, ac yn llawn gwefr. Eto, er fod ei awen yn nwyfus ac hedegog, nid yw fel asen wyllt, heb ffrwyn na genfa. Mae ei farn glir ac aeddfed yn ei chadw bob amser heb fyned yn ddilywodraeth. Pan oedd yn ieuanc, yr oedd yn dueddol i roi gormod o ffrwyn i'w awen pan y gyrai ar hyd y dra- gywyddol heol," ac mae yn ddigon hawdd gweled hyny yn ei gyfansoddiadau boreuol. Ond erbyn heddyw y mae wedi tynhau y ffrwyn, fel y gall y darllenydd cyffredin ei ddilyn heb golli golwg arno. Nid yw yn orselog dros y mesurau caethion er hyny, cana yn feistrolgar arnynt—lawn cystal ag yn y mesurau rhyddion. Ni ollynga linell o'i law heb ei bod wedi ei heneinio ag enaint Parnasus. Sychderau" y geilw linellau yn odli a'u gilydd heb fod arnynt ddelw yr awen wir. Y mae ei farddoniaeth yn swynol a melus, ac yn treiddo i'r galon fel swn tanau telyn Helicon. Mae y bardd hwn wedi cys- tadlu llawer, ao wedi gorchfygu droion mewn amryw o brif eisteddfodau y genedl. Y mae yn gystadleuwr urddasol iawn. Niymostynga i gystadlu yn y m&n eisteddfodau am haner coronau, &c., fel y mae arfer rhai. Rhaid iddo ef gael gwobr yn werth cynyg am dani, ac yn glod iddo ar ol ei henill, cyn y temtir ef i gystadlu. Y mae yn ddigon o arwr i dorchi ei lewis yn ein prif wyliau, a phrawf y cadeiriau a'r bathodau sydd yn ei feddiant nad yw wedi torchi ei lewis yn ofer. Gedy wobrwyon y man eisteddfodau i'r beirdd ieuainc, a rhydd bob cyfarwyddyd iddynt i ddyfod yn gyfarwydd yn y gelf awenol. Y mae yn un o'r beirniaid barddonol goreu yn Nghymru, a gwelir ei enw yn ami yn mhlith beirniaid ein gwyliau cenedlaethol, ac fel rheol y mae ei farn a'i ddedfryd yn rhoddi boddlonrwydd eyffredinol. Os dygwydd i geintachwr achwyn ar ei feirniadaeth, nid yw yn gwneyd sylw ohono, ac felly anaml ceir ef ar faes rhyfel bapyr. Ond os y tynir ef allan o'i gwd, ceir ganddo yr ergydion mwyaf gwawdlym a miniog. Ni ddylai neb ei osod i feirniadu traethodau, yn enwedig rhai o nodwedd athronyddol, neu hanesyddol. Y maent yn bethau rhy sychion iddo, ac ni cha un bias arnynt wrth eu darllen. Os cyflogir ef at orchwyl o'r fath, bydd naill ai wedi cysgu, neu yn nghanol y mwg cyn y darllena haner un o hooynt. Y mae hyn yn ffaith sydd yn wybyddus i lawer, ond nid yn well i neb nag iddo ei hun. Nid yw y bardd hwn yn adnabyddus iawn fel awdwr, gan nad yw wedi eyhoeddi ne- mawr o'i weithiau, oddieithr yr hyn sydd wedi ymddangos yn y gwahanol gylchgronau. Byddai yn ameuthyn i'r genedl pe cyhoeddai ei holl weithiau mewn rhyw ffurf neu gilydd. Bydded iddo hir einioes yw dymuniad- Huw MORRIS.

BRYNMAWR. BETHESDA.—NOS Sadwrn a dydd Sul, Medi 15fed a 16fed, cynaliwyd cyfarfodydd ail agoriadol y capel uchod. Y nos cyntaf, am 7 o'r gloch, dechreuwyd trwy ddarllen a gweddio gan y Parch. J. M. Jones, Llanelli a phregethodd y Parchn. A. T. Jenkins, Tre- lyn, a D. A. Jones, Cefncoedcymer. Am 30, dydd Sul, dechreuwyd gan y Parch. A. T. Jenkins, a phregethodd y Parch. D. A. Jones. Am 2, daiilenodd y Parch. J. P. Williams, Rehoboth a gweddiodd y Parch. M. James, Tabor (B.) a phregethodd y Parchn. A. T. Jenkins (yn Seisnig) a D. A. Jones. Am 6, dechreuwyd gan Mr. Daniel Davies, Bethesda, a phregethodd y Parchn. A. T. Jenkins a D. A. Jones. Dydd Llun, Medi y iTeg, cynal- iwyd cyfarfod sefydliad y Parch. W. H. Thomas yn y lie, pryd y pregethodd y Parchn. R. Hughes, Blaenafon W. Williams, Aber- carn W. Go Williams, Rhymni; ac ereill. Cafwyd cynulleidfaoedd lluosog iawn, a chasglwyd tua 40p.-Bethesdiad..

MOUNTAIN ASH. Nos Lun, Medi 24ain, cynaliwyd Cymanfa Gerddorol Capel Caegarw, o dan arweiniad y galluog Eos Morlais, am yr hwn nid oes angen i ni ddweyd dim am ei alluoedd cerdd- orol. Canwyd y tonau a'r anthemau canlyn- ol:- Henllys, "Weimar," "Llansannan," anthem Y mab afradlon" (Haydn), Hen- ryd," Wynnstay," Gronant," requiem "Wylwn, wylwn," "Voryd," a "Edom." Yr oedd y canu yn dda a swynol, arddull dymunol, ac fel rhyw si nefol yn yr holl ganiad. Cafwyd anerchiadau rhwng y tonau gan y Parch. T. Llewellyn, a Mri. W. Hopkin, a W. Bevan. Cyn canu y requiem dywedai Eos Morlais fod y darn wedi ei gyfansoddi gan Proffeswr Parry er cof am y diweddar Ieuan Gwyllt, ond gan fod amgylchiad wedi cymeryd lie yma ag oedd yn agos iawn at galon llawer un, dymunai ganu y requiem hon y tro hwn er c6f am y cyfaill William Hopkin, fel un o fechgyn mwyaf gobeithiol y wlad; dywedai hefyd ei fod yn cydym- deimlo a'i anwyl berthynasau a'i gyfeillion a chanwyd y requiem gyda llawer o ddwysder a theimlad. Terfynwn gyda dweyd i ni gael un o'r cyfarfodydd goreu y buom ynddo erioed.-Un oeddyno.

Yn 1876, cyflawnodd cant a haner oberson- au hunanladdiad yn ninas Efrog Newydd. Bu farw bachgen yn yspytdy Newcastle, y dydd arall, mewn canlyniad iddo lyncu careg eiren.

PELENIHOLLOWAy-Ieehyd a Hoenusrwydd.— Mae yr afu mwyaf iach ar bjydiau yn ddarostyng- edig i afreoleiddiad y peiriant treuliol, ond gellir ar unwaith ddychwelyd trefn trwy gymeryd y Pelenau byd-enwog hyn, y rhai nis gellir eu can- mol yn rhy uchel. Byddai dogn yn awr ac eil- waith yn llesiol i bawb, ond dylai dyn claf gymeryd cwrs o honynt yn rheolaidd. Mae yn rhyfeddol canfod fel y cryfheir yr archwaith a'r treuliad gan y Pelenau hyn; a'r gallu a feddianant i ddwyn y trefniant corfforol i weithrediad iachus. Ychwan- egant at gryfder gewynol a nerth meddyliol y rhai a'u defnyddiant. Mae Pelenau Holloway yn ami jn gwellhau clefydau y peiriant treuliol ar ol i bob moddion arall fethu, ac y maent yn neillduol wasanaethgar mewn achosion o anhwylderau yr afu a'r arenau. 663

Darllenwch, Ystyriwch, a Chredwci n wh. yr hyn sydd Wir. ,*A V TT* *? GWILYM EVANS QUININE BITTERS, IfBU YBGETABLE TONIC. Y Feddyginiaeth oreu a ddyckymygwyd ac,a ddyfekiwyd er cryfhau y oyfamoddiad a phwro y gwaed. Y MAE y Bitters hyn yn hollol lysieuol, — ac yn cynwys chwerw-lysiau a mehis- lydau wedi eu haddas gymysgu, sef Quinine, Sarsaparilla, Saflron, Lavender, Burdock, Liver- wort, Gentian Root, &c. Mewn gair, y mae bron bob llysieuyn a gwreiddyn gwerthfawr yn y feddygihiaeth ryfeddol hon, ac y maent wedi cael eu parotoi ar ol llawer o fyfyriaeth yn y modd goreu er eu perffeithio i fod yn wellhad dif^hiant at y doluriau canlynol (I). Gwendidau o bob math yn ymddangos fel un neu r agor o'r anhwylderau canlynol-iselder ysbryd, nervousness, curiad y galon, chwygn^ teimlad blinedig a chysglyd, y gwaed yn rhutSro- yn ddisymwth i'r gwyneb, llewygon, teimlad o bwysau ar y chest, poen ar y chest, poen rhwng yr ysgwyddau, diffyg anadl, phlegm, y gwaed torL peswch, a thueddiad at y daifodedigaetb ( dmArte ). (2). Diffyg treuliad a'i ganlyniadau, sef gwagl- der oyn bwyd, trymder anarferol ar ol bwyd., diffyg archwaeth at fwyd, yr ystumog yi chwyddo trwy wynt, yr anadl yn drwin, genau yn sych ac yn boeth, brathiadau digybj wth yn yr ochr, y pleurisy, yr afu. yn afiach, thrwy hyny yn achosi y clefyd melyn, poen groes i'r llygaid, ac ysgafnder yn y pen. (3). Trwy effaith y Sarsaparilla a'r Burdoo ar gylchrediad y gwaed, y maent yn hynod effeithiol at y blast neu'r awelon, gw-ynegot, ystyffdra y cymalau, y croen yn bigog ac anes mwyth, a phob math o ddistemper yn y gwaecL Y mae tystiolaefchuu pwysig yn cael eu derbyn: yn barhaus. Cyhoeddir pump yn unig o'ff jRuaws. Gellir cael pob hysbysrwydd trwy yagrifenu at y perchenog. 040 bydd rhywun yn amheu gwirionedd y can- dymunir arno ysgrifenu at yr enwau a, roddir yma. December 14th, 187$, DEAR SIR,-I have been suffering severely fôt a loq|f time with indigestion and nervous debiljty and their attendant inconveniences. After trying numerous remedies (to no purpose) I tried yotir Quinine Bitters, and the result is I am now a. healthy man. Had I tried it sooner, I believe I should have escaped many restless nights and1 many pounds in money. Publish this for the, benefit of others.—Address—THOMAS REES, De- corator and Valuer, Forester's Aims Hotel, Llan- elly, late of Fishguard. Old Globe, New Dock, Llanelly, May 24th, 1876. ANWYL SYR,-Dymunaf hysbysu i chwi fy mod- wedi cael fy llwyr iachau trwy gymeryd eiph Quinine Bitters. Yr oeddwn wedi myned bron yn rhy wan i gerdded, ac yr oedd y elwyf ar fy mraifib yn myned yn waeth bob dydd. Yr oedd meddyg- on Llanelli a'r ardaloedd am dorify mraich ymaitb er achub fy mywyd ond trwy gymeryd y Quinine Bitters, yr ydwyf yn awr wedi gwella, ac yn gweithio bob dydd. Rhoddaf fy'enw vn llawn, fel y gallo ereill gael manylion pellach oddiwrt^yf oe mynant. Y r eiddoch, yn barchus, GRIFFITH WILLIAMS. Dylaswn ddweyd fy mod wedi bod dair blynedd heb weithio ond ychydig. 7, CambriaTi-street, Llanelli. Srn,-Mewn geiriau byr, dymunaf ddweyd'fy mod wedi eaellleaâd PARHAUS trwy gymeryd eich- "Quinine Bitters." Rhyfedd yw eu beffaith. Blinwyd fi beunydd gan boen anferthol yn fy, mhen, weithiau uwchben y llygaid,, w ithiau yn yr ochrau, a phrydarall yn euro fel morthwyl, fel ag- yr oedd ofn arnaf ddilyn fy ngalwedigaeth ar ben y t £ Poen yn fy hips a rhwng fy ysgwyddau, a gwendid mawr. Dim awydd na bias at fwyd, ond ar brydiau anamserol. O'r diwedd eymerais eich Quinine Bitters," ac yr ydwyf wedi fy llwyr wellau. Cyfrifir eich "Bitters" yn ddrud, ond gallaf yn awr ddweyd yn ddiofn mai dyna y moddion rhataf a'r goreu a gefais erioed. Gall neb yn gydwybodol ddyoddef poen heb dreio hwn. —ROBERT GUY, Builder.. The Grand Hotel, Brighton, July 28th, 1876. DEAR SIR,—I feel it is my duty to the public and yourself to inform you that I have derived immense benefit from your Quinine Bitters or Vegetable Tonic. I have been for some months a victim to headaches, pain in the back, and I believe a general derangement of the liver. I am happy to say I now feel well, but take a dose of your "Bitters" occasionally when my appetite fails.— Yours faithfully, ROBERT FOSTER. Ruthin, Awst 15fed, 1876. SYR,—Yr wyf wedi derbyn lies mawr oddiwrth eich Quinine Bitters. Bu'm yn cael poenau an- neagrinadwyyn fy mhen a'm danedd, yn cael Jet achosi (meddai'r Doctor) gan fy ystumog. Yr oedd v bwyd yn gwasgu cymaint fel yr oedd arnaf ofn bwyta dim. Yr oedd y gwynt yn fy ngofidio, bias cas yn fy ngenau, yn enwedig yn y boreu, fel bwystl. Yr oeadwn yn hala haner fy amser y gwelj trwy wendid, ac feallai ychydig iselder ysDryd. Cymerais ddwy botelaid o'ch moddion, ac yr ydwyf yn awr yn teimlo yn gryf a diboeru— Yr eiddoch, Mr. Gwilym Evans. JANE S. THOMAS. BYDDED HYSBYS I BAWB. (A.) Nid ydyw yn bosibl dodi'r holl gyffeirian sydd yn y feddyginiaeth hyn mewn PILLS. (B.) Y mae y pris mor isel ag y gall fod, os oymerir i ystyriaeth brinder y Quinine a'r Sar- saparilla. (C.) Gellir gweithio beunydd fel arfer heb un. annghyfleusdra, ac nid oes perygi anwyd, ond yn hytrach y mae yn atal anwyd. (D.) Y mae y Bitters yn cryfhau y rhan neu'r aelod o'r corff sydd yn wanach, ac felly yn fwy agored i heintiau ac afiechyd nac arferol, a dylid cofio fod bron bob math o BILLS yn gwanhau y cyfansoddiad ac yn aflonyddu y cylla. (E.) Nid Quinine Wine, na Tincture of Quinine, nac unrhyw gymysgedd arall o eiddo y Druggist ei hun, ond Evans' Quinine Bitters" mewn potelau 2s. 9c. a 4s. 6c., a'r enw "Gwilym Evans, Ph.C., M.R.P.S., wedi ei ysgrifenu i r Stamp y Llywodraeth heb hyn, twyll a ffug- iad ydynt. Ar werth yn mhob tref, neu yn direct i bob- man o'r wlad oddiwrth y perchenog— MR. GV/ILYM EVANS, Pharmaceutist, Llanelly. D-S.—Os na ellir cael y "Bitters" heb dra. fferth, ysgrifener at y Perchenog. 1728

-eageulusdod hwnw wedi agor drws i orthrymder. Ymddiried yn ormodol yn adeg llwyddiant a llawnder fod pethau i barhau yn yr un cywair am oes, a than ddylanwad y grediniaeth ffol yn myned hwyrach yn ddifater o'r ddyledswydd o ofalu am y dyfodol. Oferedd myned yn mlaen wrth synwyr y fawd, nac ychwaith i ddilyn ei <lrwyn, am fod y rhai a wnaethant hyny wedi Rorfod talu yn rhy ddrud am y gwersi a ddysg- asant y blynyddoedd sydd wedi suddo i for y gorphenol. Beth ydyw yr achos, ddarllenydd, fod talent y glowr a'r gweithiwr haiarn wedi rhydu ar allor difaterwch, a'r gofal am iawnder wedi cael ei gwbl esgeuluso. Nid oes eymaint ag un a etyb y gofyniad yn mhlith y miloedd, am y reswm fod y lluaws wedi ymostwng yn VMaidd gan gymeryd eu harwain ar gyfeiliorn gan wag honiadau gau gyfeillion, ac weithian maent yn dechreu teimlo y sefyllfa y maent ynddi, ac fel pe yn gweled pob lie wedi cau yn hollol, heb gymaint a chledr Haw o lewyreh jgoleuni yn ymddangos trwy y eymylau duon sydd yn hongian yn awyrgylch ein gwlad. Os mynwch glirio yr awyr, rhaid dechreu gartref, a myned at y gorchwyl yn benderfynol, er cyr- haedd yr amcan mawr o ddyrehafu y gweithiwr i sefyllfa nad yw wedi weled o fewn c6f neb ac sydd yn fyw heddyw. Mae y sefyllfa a nodwyd o fewn cyrhaedd y diwyd a'r llafurus, a gellid, trwy ffyddlondeb a chydymuniad, wneyd llawer tuag at hyny eyn y gAawria y tiwyddyn 1880. Os ymfoddlona y bobl ar bethau fel y maent yn bresenol, bydd sefyllfa ein gwlad yn llawer gwaeth i'r genedl sydd yn codi. Mae y byd yn myned yn mlaen, a phaham rhaid i'r Cymry fod ar ol mwy na chenedloedd ereill. Mae y Sais hirben a chyfrwysgall yn helpio ei hun ar bob cyfleusdra, ac fe wna gyfalaf ohonot, os bydd vn bosibl iddo, am fod hyny yn reddfol ynddo. Fel y dywedais droion o'r blaen, naCl oes gan GymrB ddim i'w ddysgwyl oddiwrth Sais os na fydd yr olaf yn gweled ei ffordd yn glir i wneyd elw o'r ymdrafodaeth. Nid yw baldordd a "honiadau y Sais, pan ddywed fod ganddo deimlad am sefyllfa isel y Cymry fel cenedl, yn ddim ond gwegi i'm tyb i er y dichon fod llawer un fydd yn darllen fy nodiadau yn meddwl a barnu yn groes i mi, ni wna hyny gyfnewid fy marn yr un iota, am! fy mod wedi gweled digon o engreifftiau yn eadarnhau y dybiaeth sydd genyf am y Saeson yn eu cysylltiadau a'r Cymry, a'r wlad lie y trigant. Oni ddylai y cyfryw hyny sydd yn pregethu athrawiaeth cwtogi y cyflenwad geisio cael allan gynllun i leihau nifer y cynenwyr ? Yna fe fyddai rhyw obaith am gwtogi y cyflenwad, ond cyhyd ag y parhao pethau fel y maent yn bresenol, nid yw y gobaith ond gwan iawn i feddwl y gwneir dim yn effeithiol ac i bwrpas. Os na fydd gan gymdeithas freinteb amddiffynol mae yn agored i dderbyn cam oddiar ddwylaw ffug-gyfeillion sydd yn hoffi budrelwa mewn ffyrdd nad ydynt gyfreithlon, heb son am wladgarwch a dynol- iaeth. Elw yn gyntaf i'r Sais, yna fe ddichon y gwna rywbeth i ganlyn rhag cywilydd. Nid oes un dygwyddiad pwysig wedi cymeryd lie allan o'r cwrs cyffredin. Masnach y porth- ladd yn myned yn mlaen yn araf, ond yn lied sier. Llawer o gig ac ymenyn yn dyfod i mewn o'r Amerig. Ceffylau ac anifeiliaid corniog yn glanio yn wythnosol mewn cadwraeth rhagorol, y rhan fwyaf ohonynt yn barod i'r farchnad. Gwna y cyflenwad wythnosol o anifeiliaid byw effeithio yn ddaionus er tynu i lawr bris y cig yn y wlad hon. Mae y cyflawnder sydd yn cael eu magu y Texas a pharthau ereill o'r Wlad Orllewinol yn ddigon i gynal marchnadoedd Prydain am flynyddoedd ac os llyryddir yn y dyfodol, fel y gwneir yn awr, i'w cludo drosodd gyda rhwyddineb, fe wna les anrhaethol i'r werin Brydeinig. Hawdd iawn fyddai ysgrif- ■enu tudalen gyfan o'r GWLADGARWR ar adnodd- au amaethyddol a chyfoeth mwnawl y dalaeth, ond fe wna ychydig y tro ar y pryd, a'r ychydig hwnw a ddywedaf ydyw, fod Texas yn un or talaethau mwyaf cynyrchiol yn y Gorllewin, eydag eithrio Oregon a California.-Yr eiddoch, CYMRO GWYLLT.