Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
9 articles on this Page
Llais o'r Anialwch Pell.
Llais o'r Anialwch Pell. ARWYL GYFEILLIOX,—Yr oeddwn wedi myned yn Sh6n Tarw hollol y dydd o'r blaen; siaradwn, myfyriwn, breuddwydiwn, a chan- ttfn mewn rhyw fath o eiriau, y rhai a eilw y Sais yn iaith. Druan o hono! pe bai ond dysgu troi ei dafod trwm am yr hen Gymreig, gjtllai ddweyd yn eofn—dyma iaith Gwyr pawb fod "ymddyddanion drwg yn llygru moesau da;" felly yn gywir y dygwyddodd gyda mi. Yr oeddwn wedi gorfod siarad .Seisnig am dri mis heb weled na chlywed gair p Gymrieg. Dydd Sul diweddaf, cyfar- fyddes ag hen Gymro penwyn o Aberystwyth, ond deallais ei fod yn debyg i'r teiliwr aeth i Lundain am wythnos, yr hwn pan ddaeth adref, ni fedrai siarad Cymraeg na Seisneg; felly dywedais mewn byr amser, Ffarwel- wch, gyfaill;" atebodd yntau, Gwd bi, ffrend," a gadawodd fi eilwaith yn nghanol y Seisnig. Pe byddai gwaed Tichborne yn rfy ngwythienau byddai hyn yn ddigon i'm danfon i annghofio iaith fy mam yngyfan gwbl. Pan oeddwn felly rhwng dau feddwl, cyr- haeddais fy nghartref, ac er fy syndod wele ddau WLADGARWR yn gwenu o flaen fy llygaid! Annghofiais bob iaith ond yr hen iaith an- wylaf ar unwaith, a darllenais yn uchel: ■" Rhyfel ysbrydion Cwmtawe, Eryr y Foel a Llyffantod Cwmogwy, &c." Bum bronmedd- wl fod rhyfel wedi tori allan yn Nghymru, ond deallais yn fuan mai hen ryfel y tafod sydd o hyd yn uchel ei fri. Da chwareu, fechgyn, cribwch i fewn, galwedigaeth landeg ydyw bod yn filwyr yn myddin y Tafodau cribog (?) Ond rhaid yw cofio fy addewid 'r merched, sef rhagor o hanes CWYMPIADATT Y NIAGARA. Gadawsom Hennepin a'i gymdeithion mewn cynhwrf ar Lyn Ontario. Y Ilyn hwn ydyw y cyntaf ar y rhes o bump o lynoedd canol- .dirog mawrion, trwy ba rai y rhed y llinell wahanedig rhwng y Tiriogaethau Prydeinig ;a,'r Unol Daleithiau. Saif y rhestr fel y canlyn :— Pellder Uwch- Mill- o'r Dyfn- law tiroedd Môr. Hyd. Lied. der. y Mor. ys- millt. millt. millt. tr. tr. gwar. Tilyri Ontario 756 180 65 500 260 7,000 Erie 1,041 240 80 100 555 11,000 St. Clair 20 36 20 571 360 Huron 1,355 250 200 800 574 20,000 jj Superior 1,640 355 160 908 602 40,000 Rhed yr afon Niagara o Lyn Erie i Lyn Ohtario, am y pellder o 36 milltir, trwy wely o 250 troedfedd o ddyfnder, ac yn amrywio arhwng chwarter a thair milltir o led. Cluda yn ei mynwes holl ddyfroedd rhedegog Llyn- oedd Erie, Huron, St. Clair, Michigan, Nipissing, a llynoedd ereill o lai o faintioli. Ond pa beth am y cynhwrf ar fwrdd y Uông 1 Ni thaniwyd y magnelau, am nad oedd yno gi gwyllt, nag un bwystfil drwg .arall! Oywir fod ychydig Indiaid gwylltion AC y lan, ond yr oeddynt hwy, druain, wedi «u taro & gormod braw i symud llaw na throed. Wedi tawelu o'r bloeddiadau oerllyd ar fwrdd y llong, deallasant mai swn cwymp- iadau y Niagara a glywent, yn cael ei gludo ar adenydd y dyfroedd gloewon ar awyr ■deneu am bedair milltir a'r ddeg. Cyn hwyr y dydd aethant amryw filltiroetla i fyny yr afon, nes cyrhaedd y fan lie y saif tref Lewis- ton yn awr yn y fan hon gwnaethant gaban .a,goed, lie yr arosant am rai wythnosau; <crwydrent o amgyloh y wlad ar hyd y dydd, a dychwelent i gysgu yn y caban y nos. Ar yr ail ddydd wedi cyrhaedd y fan hon, y osafodd Hennepin a La Motte am y tro cyntaf wyneb yn ngwyneb ag ardderchawgrwydd diorchudd cwympiadau y Niagara Yr oedd gab. y blaenaf lygad craff i syllu ar harddwch :a godidawgrwydd Natur ond, fel ymdeith- wyr ereill o'i flaen ac ar ei ol, yr oedd yn rhy axdff i esgyn i'r rhyfeddol." Pan ystyriom liejaethrwydd yr harddwch o'i flaen, gallem feddwl nad oedd galwad am ddefnyddio y tfath ffugiaeth addurniadol, a thrwy hyny iroddi desgrifiad rhy helaeth ac annghywir. Dyma ei ddesgrifiad :—"Rhwng Llyn Ontario .;a Llyn Erie y mae gorlifiad aruthrol o ddwfr yn rhedeg yn chwyrn anarferol, ac yn syrthio .dros ddibyn mewn modd brawychus, fel nad oea dim drwy y greadigaeth all gydmaru a'r olygfa. Mae y cwymp rhyfeddol hwn tua 600 troedfedd o uwchder. Tarawa dwy afon yn nghyd gerllaw ynys fechan uwchlaw, ac eil- waith ymranant yn ddwy ffrwd fawr. Yna -ayrthiant dros y dibyn erchyll, gan ddys- -trychu a berwi yn y modd mwyaf hyll a ellir -ddychymygu, acyn gwneuthnr y fath gynhwrf ffyrnigwyllt, fel y mae yn fwy dychrynllyd na'r taranau rhuadwy; a phan y mae y -gwynt o'r Gogledd, gellir clywed ei swn am •agos i bymtheg milltir Dyna ddesgrifiad -digon cryf i roddi'r bendro i feirdd englyn- ion. Tua naw mlynedd ar ol hyn cawn hanes y fan gan Baron de la Hontan, yr hwn a :gyfrif uchder y cwymp o saitli i wyth can' troedfedd, a thua haner milltir o led. Dros 30 mlynedd ar ol y Baron, talodd M. Charle- "voix ymweliad a'r fan, a rhodda hanes lied -gywir am y cwympiadau a'u hamgylchoedd. «Gyfrifa ef eu huchder tua 150 troedfedd. Gwir uchder yr Horseshoe Fall y dydd pre- senol ydyw tua 158 troedfedd, yr American Fall tua 160 troedfedd; felly nid oedd oCharlèvoix yn mhell o'i gyfrifiadau. Yn y 'Gentleman's Magazine am 1757 cawn hanes -arall gan lysieuwr o Sweden, o'r enw Halm, -yr hwn a ymwelodd iVr lie yn y flwyddyn flaenorol. O hyny allan cawn y Cruglwyth •wcabldraethau gwageddol" y soniais am dan- ynt yn fy llythyr diweddaf. Yn rhediad blynyddoedd daeth y fan yn ymgyrchiad pleser-deithwyr o bob rhan o'r ddaear. Yn raddol adeiladwyd tai yn y gymydogaeth, ac 11 -erbyn heddyw y mae pentrefi o bob tu i'r afon. Drwy yr oil o'r ganrif bresenol -edrychir ar Gwympiadau y Niagara fel xhyfeddodd mwyaf Naturynngwiad Mach- Judiad Haul." Rhaid gadael y Rapids a'u vdygwyddiadau erbyn y tro nesaf. Gwyr rhai o'm cyfeillion ieuainc rywbeth yn barod am y waedd oerllyd, Hoi f mae'r Rapids gerllaw! Safwch! safwch (Eisteddfod Mountain Ash, Nadolig, 1874). MANION. Yr wyf erbyn hyn wedi profi haf a gauaf yn ngwlad y "trwynau gleision." Nid yw y gwahaniaeth rhwng tymorau y ddwy wlad yn ddirfawr; ond gall dyeithr-ddyn deimlo fod rhyw raddau o wahaniaeth. Gall Gwalia ymffrostio mewn llawer o bethau, a gall Acadia ymffrostio hefyd; ond o'm rhan fy hun, gwell genyf fi "Hen Wlad fy Nhadau." Yna "mae'r adar yn canu Cymraeg," ond yma maent yn canu-nis gwn Ni chlywir per- aidd lais y gog, na chwibanogl y 'deryn du, pigfelyn drwy holl goedwigoedd eang Nova Scotia. Mae'r wenol fwyn yn ymchwareu yn yr awyr yma, yr un fath ag yn Nghymru. Mae'r fedwen dalfrigog yn tyfu megys yn ei hanian, ond nid oes nag eos na gog i harddu ei brigau gwyrddion. Gwir fod yma amryw- iol fathau o'r creaduriaid asgellog, ond ni fedrant arllwys allan y fath for o gynghanedd a'r adar a ganant Gymreig. Y miwsig naturiol goreu sydd yma ydyw eiddo y llyffaint a'r ceil- iogod y rhedyn! Mae y creaduriaid hynyn fwy eu maint na'rrhai Cymraeg, felly ynoleu mamt y mae eu swn. Mae eisteddfodau y llyffaint wedi darfod bellach, ac yn awr mae gwyr y rhedyn megys yn cynal cyngherddau yn hwyr y cystadleuaeth. Dyma pro fifes wrs" canwyr y Gors, canys y mae eu lleisiau yn llawn "trills" o'r dechreu i'r diwedd. Mae y inll chorus yn debyg i swn dau neu dri chant o gricellau (criclcets) yn chyrnu o flaen tywydd garw. Ond er fod prinder talent yn mhlith y creaduriaid man, y mae gan y Blue Noses" elfen gref at ganu. Meddianant safnau mawrion, a lleisiau cryfion. Ar ol unwaith dechreu y gan, gwaith anhawdd yw -rhoi ter- fyn ami yn lie defnyddio'r ffrewyll, fel yn Nghymru, rhaid cymeryd y reins er eu cadw ar y track. Yn gyffredin canant yn unsain, a chredant mai yr hwn a fedr ganu gryfaf yw y goreu felly, bloeddiant am yr uwchaf, nes duo yn eu gwynebau, a cholli eu hanadl. Yn nechreu y gauaf aethum i le bychan ar lan y mor, nid oedd yno heol o un fath am filldiroedd, ond anialwch blin ar un llaw, a m6r terfysglyd ar y Haw arall. Ond, er fy syndod, cefais fod yno dalent canu ardderch- og Wedi eu dosbarthu yn bedwar llais, dechreuasom ar gasgliad Sankey a chyn pen tri mis medrent eu canu braidd oil. Oynal- iasant gylchwyl gerddorol, am y tro cyntaf yn eu bywyd, yn Gorphenaf diweddaf. Erbyn hyn maent wedi dysgu rhai darnau clasurol, megys, "Hail, Judea," "Starry Throne," &c. a medr amryw ddarllen cerddoriaeth y Tonic Solffa! Gyda llaw, a fydd Shencyn Ofnadwy neu'r Cerddor Coch mor garedig ag anfon copi o Follow the Leader i mi 1 Y NOS. Dyma. ogoniant Gwlad y Gorllewin. Tafia y lleuad dlos ei gwenau siriol ar wynebau y llynoedd mawrion, nes y dysgleiria eu tonau man fel myrddiynau o emau gwerthfawr ymsaetha aurora borealis ou fllacshiadau tan baid trwy y cymylau fel miloedd o ffaglau arian; chwareua y cler tanllyd trwy awyr nwyedig y gors, gan ddysgleirio fel nenfwd o ser sigledig cluda'r awel fwyn, ar ei haden- ydd nosawl, holl gyfoeth bedmaidd y blodau amryliw, a'r coedwigoedd ffrwythlawn; a llewyrcha'r ser a'r planedau fel tlysau glandeg dirifedi yn y ffurfafen las ac yn nghanol y dwfn ddystawrwydd, toraf allan i ganu :— Mor awynol ydyw'r nos 5 Yr wybren sydd yn hardd, Pob^eren sydd yn dlos, Fel siriol flodau gardd, &c. Gwelwyf yn y GWLADGARWR fod bechgyn Mynyddislwyn yn penderfynu dyfod yn eis- teddfodwyr. Da iawn, gyfeillion. Ewch rhagoch, hyd nes y delo eisteddfod Twyn Tudur yn enwocach na holl eisteddfodau y byd Tynwch y tanau, fechgyn a merched y gan hwyliwch eich camrau i ben y Twyn, a mynwch wybod pwy sydd oreu. A ydyw y "Mor o wydr" yn gystadleuol eleni 1 Os felly, boed i Yswain Edmunds ei mwynhau, a pheidio annghofio y lunch ar ganol y gan Os anfon yr ysgrifenydd hysbyslen i mi, dywedaf o galon, Diolch yn fawr-talaf eto." Rhaid terfynu y tro hwn, rhag blino bysedd y cysodydd, a llygaid y darllenydd.—Yd wyf, fechgyn a merched, a phawb oil, yr eiddoch yn gywir, ALAW WYLLT. Alban Newydd, America, Medi|7fed, 1877.
ANNEALLTWBIAETH Y BWLLFA.
ANNEALLTWBIAETH Y BWLLFA. MR. GOL. ,-Gan fy mod yn un o'r Bwllfa ar hyn o bryd, feallai y caniateir i mi ddweyd gair ar y pwnc. Soniai Mr. Joseph Price am yr annghyfiawnder a osodai Un o'r Bwllfa" ar eu hysgwyddau, ond credwyf fi mai cyf- iawnder a wnaed. Os anffawd oedd i chwi weled y GWLADGARWR yn cynwys y trydydd llythyr, onid rhyfedd na ddigwyddasai yr an- ffawd yn gynt ? Yr ydych yn cwyno am na buasai appeal cyfrinachol, ac nid drwy gyf- rwng y GwLADSARWR ai nid drwy gyfrwng y wasg y byddwch chwi yn arfer gwneyd appeal pan fyddo eisieu levies oddiwrthym ni ? Yr ydym ni, tua'r Bwllfa, yn methu deall pa fodd y gwneir allan mai dim ond naw ceiniog yr un sydd ar ein cyfer yr oeddym dan yr argraff fod ychwaneg. Dywed Mr. Price nad ydyw yn dadleu cyfiawnder nac annghyfiawnder y pwnc nid ydym ninau yn dadleu, eithr yn gofyn am gyfiawnder.—Yr eiddoch, SHON GLANTEIFI.
RIIIANGERDD GYNFELYN.
RIIIANGERDD GYNFELYN. MR. GOL., Yr wythnos o'r blaen tynwyd fy sylw at adolygiad y wasg ar y riangerdd 1!1 uchod, ar dudalenau y GWXADGARWR. Ac yr wyf yn teimlo'n ddiolchgar i'r adolygydd gonest, pwy bynag yw, am fod mor ddidder- bynwyneb a gwneyd sylw haeddianol o rag- ymadrodd gwallgof yr awdwr. Yr wyf yn dweyd "gwallgof" am fod yr awdwr ei hun —wedi cael tipyn o amser i adferyd ei syn- wyrau o'r sefyllfa resynus i ba un y syrthiodd drwy y shock ofnadwy a barodd y siomedig- aeth-wedi cyfaddef wrthyf mai gwallgof- rwydd siomedigaeth oedd yr achos iddo ys- grifenu fel y gwnaeth. Ond nid ydyw cyf- addef rhyw wendid felly yn ddigon o iawn am gyhoeddi celwydd ar gyhoedd gwlad. Gwir fod ymollwng i fwriadu gormod, a gwneyd yn rhy sicr hyd y nod wobr eistedd- fodol yn mlaenllaw, ac yna yn cael ei guro gan un pur ieuanc, yn esgor ar ganlyniadau go bwysig yn fynych, ond braidd y dysgwyl- iem i unrhyw ddyn fyned mor bell ag an- nghofio ei hunan i'r fath raddau agy gwnaeth poor Cynfelyn. Wrth gwrs, y mae efe wedi edifarhau am y peth, ond y mae lie i ofni fod yr edifeirwch yn rhy brin, ac er Y d'wedwyd llawer am y peth, Ond llai na digon eto." Modd bynag, er mwyn i feirdd a llenorion yr ardaloedd-at ba rai yr apelia Cynfelyn am gefnogaeth—gael mantais i farnu pa faint o wirionedd sydd yn ei ragymadrodd, rhoddwn y feirniadaeth ar ei gyfansoddiad fel y dar- llenasom hi yn yr eisteddfod, ac fel yr ym- ddangosodd yn y GWLADGARWR am Hydref 6ed, 1876, yn y fan hon. Cofied y darllenydd fod Cynfelyn yn ei ragymadrodd yn cyfaddef nad ydyw yn dweyd y dytei hi gael y wobr, ond yn unig y dylai hi gael gwell beirniad- aeth nag a gafodd LLEF SERCH.—Rhiangerdd wedi ei ysgrifenu yn ardderchog o ran llawysgrif, a gresyn na fuasai eystal mewn ystyriaethau ereill ond nid felly y mae y tro hwn. Nid ydym yn teimlo y penillion agoriadol yn naturiol a hapus yn eu drychfeddyliau. Yr ydym mor hoff o ddrychfeddyliau a neb, ond annghymeracVvywn yr ymdrech poenus sydd yn yr awdwr hwn i'w cyrhaedd. Er fod yma bethau newyddion, eto, nid ydynt yn striking-yn cyrhaedd y galon. Gallwn, gyda phriodoldeb, gymhwyso beirniadaeth un o brif feirniaid Cymru at riangerdd Llef Serch. Teimlwn fod ei riangerdd yn am- ddifad i raddau gormodol o'r peth byw hwnw sydd yn boddio y dychymyg, yn sicrhau y sylw, yn dwyn y deall i weithrediad, yn hyfforddi y farn, yn dyddori y serchiadau, ac yn gwella y galon." Amgylchiad annaturiol oedd i'r ferch fyned i ganu can dan yr hen geubren yn hwyr y dydd heb un neges y ffordd hono; a dull hynod o drwsgl oedd eiddo Arthur yn synu ei gariad, sef drwy waeddi arni o'r llwyn tra y mae hi yn canu y gan serchglwyfus mewn cysylltiad ag ef ei hun. Yn y chwech tudalen cyntaf o'i gerdd, methwn gyfarfod a chymaint ag un hit bert a gogleisiol, o nodwedd y cyfryw a frithant bob cerdd dda o'r natur yma. Nofia'r awdwr mewn rhyw farddoniaeth ddwfn, bell, a rhamantus, yn hytrach na chydblethu y pert, y syml, a'r gogleisiol, yn ei ddesgrfiad o'r arwr a'r arwres. Ond o bob annaturioldeb ac annghysondeb drwy y gerdd, diflaniad sydyn ac anesboniadwy y rian o wydd ei morwynion yw y mwyaf poenus. Pa fodd, yn enw pob rheswm, y gellir cysoni ymddyg- iad dwl y ferch yn cilio o blith ei llawforwyn- ion ar ddydd ei phriodas1 Gwelwyd hi yn dringo i fyny at y ceubren, a thyna yr olwg olaf a gafwyd arni hyd nes i Arthur tfodlgof (oherwydd colli ei gariad) weled ei hysgor- bwd o fewn crombil y ceubren wrth i'r olaf gael ei hollti gan fellten yn mhen amser maith wedi'r amgylchiad o'i cholli ddygwydd. Torai Arthur allan yn yr iaith orphwyllog hon,- 0 dacw Elen hardd ei gwawr, Na, ar goll! ar goll!! ar goll! mae hi, A gwallgof ydwyf,—ble mae'r ci ? Rhaid i mi fyn'd i Nantyglyn, I edrych am fy Elen Wyn. Yn awr, ai ni fuasai yn fwy synwyrol ac unol a phob rheswm i'r gweision a'r morwyn- ion fyned ar unwaith at y ceubren erchyll hwnw i chwilio am dani, gan iddi fod mor ddwl a myned yno i chwareu ar adeg mor bwysig, a hwythau wedi ei gweled hi yn dringo i fyny? Yn lie hyny, cawn eu bod hwy wedi chwilio pob man ond y very spot lie yr oedd hi, druan, sef o fewn yr hen geubren. Eto, a chaniatau foclfit wedi ym- aflyd ynddi, ac iddi fyned at y ceubren i weled y" cerfiad amodol" hwnw a wnaeth hi ac Arthur yno gynt, pa le mae cysondeb, moesgarwch, ac hyd yn nod common sense y fath weithred ynfyd o'i heiddo, o fyned i ben y ceubren a, syrthio i lawr iddo? Y mae desgrifiad yr awdwr o Arthur wedi colli ei gariad yn ofnadwy. Nid ydym yn hoffi cymaint o'r tragical, gan esgeuluso anhebgor- ion ereill rhiangerdd dda, sef y syml, y naturiol, y pert, y serchiadol, a'r gogleisiol. Dyna hi, ddarllenydd, darllen yr oil yn fanwl, a chydmara hi a'r rhiangerdd, ac yna bydd gobaith i ti fod yn wybodus," yr hyn, ysywaeth, sydd yn mhell o'm cyrhaedd i. Cei weled uchod yr oil o'r "diraddiad mwyaf," yr anwireddau noethion," y diraddiad ysgeler," &c. Yn nghylch y twyll beidd- gar" bydd genym air yn mhellach eto. Wrth derfynu, a gaf fi ofyn i'r adolygydd galluog i edrych dros y rhiangerdd a'r feirniadaeth eto, a rhoi gair o'i farn yr wythnos nesaf — Yr eiddoch, R. RHEDYNOG PRICE. Gilfach Goch, Medi 22ain.
Advertising
RHYBUDD.- Y mae Mri. Reckitt a'i Feibion wedi dewis y ffurf pedair-onglog i wneyd eu Paris Blue, a hyny oherwydd fod cymaint o liwiau glils gwael yn cael eu gwneyd yn fodiau, peleni, phow dwr; ond eto. y maent yn gorfod rhybuddio y cyhoedd yn erbyn mathau gwael o liw gifts sydd yn cael eu gwneyd o'r un ffurf, yr hwn a werthir oherwydd yr elw ychwanegol a geir trwy hyny. Gofaler, gan hyny. am gael v Paris Blue pedair- onglog, yn dwyn enwau 1. RECKITT A'I FEIB- ION yn nghyd a'r arwyddion masnachol. 1441.
AT MR. J. JAMES (FELINGWMIAD).
AT MR. J. JAMES (FELINGWMIAD). SYR,—Teimlwyf yn ddyledswydd amaf i ysgrifenu gair mewn ffordd o atebiad i'ch nodyn a ymddangosodd yn y GWLADGARWR am Medi 7fed. Ai breuddwydio a wnaethoch ddarfod i mi faldorddi yn nghylch fy aflwydd- iant yn nghyfarfod mawreddog (?) Llanfi- hangel, tra yr oedd eich meddwl yn derfysglyd wedi eich dyrchafiad am y tro cyntaf, a'r tro diweddaf gobeithio, i'r sedd feirniadol ? Gallaf sicrhau fod mwy o faldordd yn eich llythyr crybwylledig nag a wnaethum i erioed. Y mae fy nglust yn agored bob amser i dderbyn cynghor oddiwrth ddyn gonest a diragrith ond pa onestrwydd sydd yn y Felingwmiad, pan yn ymdrechu dar- bwyllo y cyhoedd ei fod wedi cyrhaeddyd y safle y sonia am dani yn ei lith ? Safle yn wir Pwy safle a olygwch, syr ? Ai safle y beirdd cadeiriol ? Anmhosibl. Ni ddarfu i chwi erioed enill amgen gwobr na deunaw. A ddarfu i chwi hyd yn nod gystadlu ar ddarn barddonol mewn eisteddfod ? Beth bynag, sicr ydym, na ddarfu i chwi, hyd yn hyn, dderbyn ond gwobr fechan cyfarfod llenyddol brig yr hwyr. Ynte, a ddarfu i chwi gyrhaedd y safle fel ysgrifenydd galluog mewn rhyddiaeth, megys Carlyle, ac ereill ? Byddwch cystal a goleuo y rhai sydd mewn tywyllwoh eitha' o'r "safte" fawreddog hon. Ond gan eich bod wedi ymyraeth yn ddialw a helynt y gystadleuaeth, byddwch cystal a gosod gerbron ddarllenwyr y GWLADGARWR y penillion buddugol ar Y Ganwyll" a'r, Mynegfys," yn nghyd a'r eiddo "Gwr ar ei daith a'r "Hên ganwyllwr y ddwy araeth yr un modd, os ydynt ar eioh cof. Ac yn nghylch y pethau rhyfedd sydd gan Felingwmiad i'w traethu, purion peth ei adgofio na ddylai y rhai sydd yn preswylio mewn tai gwydr daflu ceryg. Buaswn wedi ateb yr wythnos ddiweddaf, ond, yn an- ffortunus, ni welais y GWLADGARWR nes yr oedd yn rhy ddiweddar.—Yr eiddoch, mewn brys, WM. DAVIES, Coedsaethbren.
GOBAU Y DEHEUDIR A'R EISTEDDFOD…
GOBAU Y DEHEUDIR A'R EISTEDD- FOD GENEDLAETHOL. MR. GOL.Llawer o siarad sydd o bryd i bryd nad yw gweithrediadau yr Eisteddfod Genedlaethol yn deilwng o'r enw-fod y tes- tynau yn rhy leol, ac amodau y gystadleuaeth yn cyfyngu y gwobrau i ranau neillduol o'r Dywysogaeth. Diamheu y dylai testynau Eisteddfod Genedlaethol, heb un eithriad, fod yn agored i holl Gymru, o leiaf ac nid oes, ychwaith, amheuaeth nad yw pwyllgorau yr Eisteddfod Genedlaethol, yn y blynyddau diweddaf, wedi amlygu tueddfryd i gyfyngu y gystadleuaeth ar luaws o destynau i'r ardal lie y cynelir yr eisteddfod, yr hyn na ddylai fod. O'r tu arall, nis gellir dwyn y cwyn hwn yn mlaen mewn cysylltiad a'r prif ddarn corawl yn y sefydliad. Y mae hwn yn agored i all comers bob amser, a'r darnau fel rheol yn cael eu dewis heb fod yna fwriad i ffafrio y Gogledd yn fwy na Deheu. Yn Wrexham, y llynedd, yr oedd y prif ddarnau cerddorol yn hollol adnabyddus drwy siroedd y Deheu- dir er ys blynyddau. Yn Nghaernarfon, drachefn, yr oedd y choruses mwyaf, yn fwy adnabyddus, feallai, i gorau Morganwg nac oeddynt i gorau un sir yn y Gogledd. Yr oedd y Cor mawr wedi eu datganu yn Llun- dain, ac yr oedd gwahanol adranau y cor hwnw wedi taenu gwybodaeth ohonynt drwy wlad Morgan a Myrddin. Dyma destynau Birkenhead eto ger fy mron, a gellir gweled fod y pwyllgor wedi penderfynu taflu bait i gorau y Deheudir drwy gynyg 150p. o wobr am ganu To man God's universal law" (Samson), How dark, O 3 Lord (Jeptha). Y mae y ddau gorawd hwn yn adnabyddus eto yn yr ardaloedd hyn. Dylai pob nodyn o'r darn olaf fod ar gof can- torion Castellnedd; ac am y darn cyntaf gwyr eich darllenwyr ei fod yn un o favorites Undeb Corawl Aberdar. Oddiar y Nadolig diweddaf y mae y cor hwn wedi ei ganu naw waith yn gyhoeddus yn amryw o drefydd y Deheudir. Onid ellir, felly, drefnu cor i fyned i'r Eisteddfod Genedlaethol nesaf ? Mae yn wir ei bod yn gynar i ddechreu dysgu eto, ond nid yw yn rhy gynar i'r cantorion i gymeryd y mater at eu hystyriaeth. Byddai cystadleuaeth genedlaethol o ddyddordeb mawr a thrwy fyned i'r Eisteddfod Genedl- aethol i gystadlu byddai y Deheuwyr, i raddau, yn gwneyd iawn am eu hesgeulnsdra yn gadael y sefydliad cenedlaethol yn gyfan- gwblyn nwylaw eincydwladwyr yn y Gogledd. Beth ddywed ein cerddorion am hyn, tybed ? —Yr eiddoch, CHERUBINI.
Y CANU CELFYDDYDOL YN LLAN-WBTYD.
Y CANU CELFYDDYDOL YN LLAN- WBTYD. MR. GOL.Yr wyf yn ostyngedig yn gofyn i chwi am ryddid i draethu gair mewn .cy- sylltiad a'r "celfyddydol." Wyf yn deall fod un Morgan John yn amheu y priodoldeb o ddweyd fod Cor Llandilo wedi canu yn rhy gelfyddydol yn Llanwrtyd. Mor bell ag wyf yn deall y mae Morgan John yn amheu fod yn bosibl canu yn rhy gelfyddydol, a hyny am ei fod wedi clywed beirniad un tro, pan yn beirniadu mewn cystadleuaeth, yn dweyd fod rhy fach o sylw yn cael ei dalu i'r celf- yddydol. Nid wyf yn ei annghredu o gwbl. Eto, y mae yn bosibl i ddarn gael ei ganu yn rhy gelfyddydol, fel ag y gwnaeth Cor Llan- dilo. Os nad oes genych, Mr. John, ragor o wybodaeth am y "celfyddydol" na'r hyn a gawsoch oddiar lwyfan eisteddfod gan y beirniad a nodwch, y mae eich gwybodaeth yn rhy brin i ddyfod allan yn gyhoeddus. Hwyrach nad ydych yn malio rhyw lawer o gael eich taro i lawr, gan eich bod yn gynefin a ffaeleddau. Credaf y buasai yn well i chwi ddilyn yn y blaen gyda'ch mintai gyngherdd- au na cheisio sefydlu eich hun yn feirniad eisteddfodol, neu yn hytrach yn feirniad beirniaid eisteddfodol. Yr oeddwn wedi addaw egluro i chwi y "eelfyddydol," ond credwyf na wnai hyny un lies i chwi. Yr ydych yn ceisio dangos nad ydych yn gwybocl dim, ac ar yr un pryd am i'r wlad gredu fod. ynoch alluoedd anarferol. Da chwi, frawd, cymerwch gynghor gan un sydd a theiailad da at bawb dynion gostyngedig. Peidiwch a rhuthro i'r frwydr heb un arf. Os ydych yu gyflogedig gan arweinydd aflwyddianus yn mrwydr Llanwrtyd, cynghoraf chwi i beidio rhyfygu myned allan yn erbyn y profiadol. Nid gwiw i mi geisio eich argyhoeddi-myfi yn deall dim, a chwithau yn deall y cyfan Nid wyf am ddilyn eich arferiad chwi, sef dweyd yn groes i'r hyn wyf yu gredu. Y gwir am dano, os nad oes genych wybodaeth. eangach na'r hyn glywsoch unwaith oddiar blatform eisteddfod, yr ydych yn rhy am- ddifad o wybodaeth i ymresymu y pwnc. Gyfaill, pe buaswn yn credu eich bod yn deall ychydig am y "eelfyddydol" buaswn yn ceisio ei egluro ar unwaith, heb yr oediad lleiaf. Ond pa reswm rhoddi i faban fwyd cryf ? Na, gwell iddo laeth y fron. Felly chwithau gwnewch ddefnydd da o'r hyn ellwch ei archwaethu. Ac ar ol i chwi, frawd, i ddyfod i allu digestio" y baban- fwyd, carwn gael gair yn mhellach ar y celf- yddydol. Annoeth fyddai ceisio gan Morgan John i fwyta ychwaneg y tro hwn, gan mai mynych fwyd sydd fwyaf llesiol i fabanod.—Yr eidd- och, OLE DAN.
LLITH TWMI TYNYPANT.
LLITH TWMI TYNYPANT. MR. GOL.Wn i yn y byd mawr beth a- 'na i! Darfu i mi er's ychydig yn ol ro'i ar- ddeall i Catws yma fy mod yn teimlo rhyw awyddfryd angherddol ynwyf i apelio atoch. am dipyn o bromoshwn cyn fy myned ac na byddwyf mwy, sef cael yr anrhydedd o ym- restru ar eich staff luosog a galluog o oheb- wyr a gwyddoch chwi beth, 'does dim byvr na bywyd i gael ganddi byth oddiar hyny heb i mi anfon llith bach i dreio, ta beth. Yn ofer y dadleuaf fy auallu, yn ofer v dywedaf am "fasged y golledigaeth," am y tan sydd genych yn cael ei fwydo ag ysgrifau etifedd- ion eich collfarn, ac am fwg eu poenedigaeth sydd yn esgyn i fyny yn barhaus trwy gorn eich simne, yn fyr, ofer pob dadl wedi barn Catws-fod yn rhaid i mi anfon llith bach i dreio, ta beth. VV el, er mwyn rhoi taw arni, dyma yr ysgrifell mewn Haw i ysgriblo llith i dreio, ta beth. Os llwydda hon i neidio dros enau y "fasged" i ryw gwr o'r GWLADGARWR nesaf, bydd Catws drwy gydol yr wythnos ddilynol yn ddidaw yn ei diolch- iadau, a bydd bendithion a dymuniadau da. ar eich rhan yn dylifo dros ei gwefusau fel rhaiadrau berwawg ac anostegawl, a rhwng cromfachau megys, er bod yn blaen, credwyf y bydd "gweled fy enw mewn print," Y8 dywed Ceiriog, yn foddion digonol i dynu Amen oddiwrthyf finau ar ol pob bendith a dymuniad. Buaswn wedi anfon atoch yn gynt oni b'ai ein bod tua Thy'nypant yma yr wythnosaut diweddaf yma bob un ohonom nerth braich ac ysgwydd yn tori yr yd ac yn ei gasglu i ddiddosrwydd. Ar ddechreu y cynhauaf yr oedd yr hin yn flin ac aflonydd, ond diolch fyddo i'n Duw trugarog am wenu arnom yn ei ragluniaeth, trwy gloi drws darllawdy y gwlaw a rhoddi i ni hin dymherus i gasglu cynyrch toreithiog y maesydd, fel ag y mae genym hyder am ymborth i ddyn ac anifail gyferbyn a'r gauaf du sydd yn prysur ddynesu atom. 0 na folianem yr Arglwydd am ei ddaioni a'i ryfeddodau i feibion dynion. Dyna ein dyledswydd a'n braint hefyd, ond tybed ai dyna yr effaith y mae ei ddaioni parhaus i ni a'i ofal, dibaid am danom yn ei gael arnom ? Na, gresynus a chywilyddua. ydyw dweyd fod miloedd, ie, a chanoedd o filoadd yn ein gwlad nad ydynt yn defnyddio ei drugareddau bendithfawr i ddim amgen na phechu yn ei erbyn Pa ryfedd fod y Duv mawr fel pe yn petruso pa un a roddai i ni dywydd i gasglu ffrwythau y maesydd llawn- gnydiog oeddynt yn wynion i'r cynhauaf er's tro a'i peidio, ac yntau yn rhagweled y byddai miliynau ar filiynau o fwsieli ohono yn cael eu camddefnyddio er gwneyd yr hylif damniol sydd yn gwneuthur abwydyn o ddyn yn ddigon hyf a beiddgar i gablu ei enw a thori ei ddeddfau ? Ond dyna, rhaid ymatal, ynte fe gred eich parclius ddarllen- wyr mai un o'r 'gethwyrs ydwyf, a bydd i'r- ymlfiamychwyr crach-feirniadol i fy urddo a'r teitl o 'gethwr bon clawdd," neu ryw- beth cySeIyb.—Yr eiddoch, y tro hwn, ar hyn, TWMI DAFLS.
Gair o L'erpwl.
Gair o L'erpwl. ER cymaint sydd yn cael ei siarad ar fasnach a. thrafnidiaeth Prydain a gwledydd ereill, nid oes dim cymaint ag un wedi awgrymu dim ae sydd yn galonogol i'r dosbarth gweithiol. Hyn sydd sicr, nad all y cynllun o gwtogi y eyflenwad byth ateb y dyben o gyrhaedd yr amcan o godi eyflogau y gweithwyr, am fod y cyflenwad fel y mae yn syrthio yn brin o roddi digon o waith i'r sawl sydd yn dibynu ar drafnidiaeth y gwled- ydd am fara a chaws. Er cyfarfod o'r bobl fawr mewn cynghorau a chymanfaodd, nid oes yr un- o honynt wedi cymaint ac awgrymu unrhyw drefn na chynllun a fydd yn debyg o lesoli cyfangorff y bobl, sef y werin weithfaol. Os na fydd glowr yn cael digon i gynal ei hun a'i deulix pan yn tori tair tunell o lo, mae yn naturiol gofyn, sut y bydd hi arno o dan drefn y cwtog- iad pan na fydd yn tori ond dwy dunell. Mae pob dyn sydd a llygaid yn ei beu yn gweled yn. ddigon hawdd fod y traha yn fawr a'r gorines yn eithafol; oad y pwnc ydyw, sut mae dyfod allan o'r miri hwn, a hyny yn effeithioL Mae yn. eithaf amlwg fod rhaid i'r gweithwyr gynorth- wyo y naill y llall, os mynant ymddyrchafu i'r safle a deilyngant yn y byd masnachol. Gall Y, I fod y gweithiwr ei hun i'w feio i raddau mwy neu | llai am esgeulusdra ar wahanol adegau, a'r