Y Gwladgarwr

"Llais o G-ymru Wyllt." Fe anfonwyd llythyr oddiwrth un o astud- wyr Exeter College, Rhydychain, at Punch, gan apelio at ddarlun digrif a ymddangosodd yn ei rifyn tua phythefnos yn ol; a haera nad oedd naw o bob deg o Gymry wedi gwel'd ceninen erioed, a llawer 11 ai wedi ei bwyta. Rhyw Gymro digrif ydyw 1" Cymricus," ynte ? Fel mae siwgr i'r tô, felly mae'r geninen i gawl y Cymro, a pha un wedi ei fagu yn Nghymru sydd heb leicio caid 1 Feallai mai un o bob deg. Pe bai "Cymricus" ond dygwydd bod yn y Forth, Cwm Rhondda, ar Ddydd Gwyl Dewi Sant diweddaf, cawsai weled y geninen raor werdd. ac erioed yn cael ei gwisgo gan fechgyn Fife <b Drum Band ysgol y Bwrud. Yr ydym yn ddigon boddlon i Punch gael tipyn o ddifyrwch ar ein expense; ond eto, penderfyned pob Cymro "gwaed coch cyfan ddweyd gyda'r bardd :— Pob parch i ereill, ni waeth pwy, Ond ceisiwn ar ein hvnt Wneycl Cymru 'foryn'n llawer mwy Nag ydoedd Cymru gynt; 'Nawr, gyda'n gilydd, canwn gerdd, A phenill gyda'r tant: A gwisgwn fyth Geninen Werdd Ar ddydd Gwyl Dewi Sant.

.1 Anrhydedd i Gymro. A ganlyn sydd ddyfyniad o lythyr cyfrin- achol a dderbyniasom oddiwrth OBEDOG, dyddiedig San Francisco, Chwef. 4 Z, "Y boreu heddyw, ymadawodd Proff. PRICE o'r ddinas hon, yn ol gulwad yr Ar- lywydd Grant, i fyned i Philadelphia, i wneyd prawf o bob rnath o aur ac arian a fathodir yn ngwahanol fatudai America. Cymer iddo tuag wythnos yn Philadelphia, ac wedi hyny mae yn bwriadu ymweled a rhai manau lie y preswylia Cymry yn y Dwyr- ain yna. Mae am ddyfod i ymweled a chwi yn Utica, a gellwch edrych am dano yn mhen tuag wythnos ar ol derbyn y llinellau hyn. Mae ei safle yn uchel iawn yn y ddinas hon, ac heb un eithriad efe ydyw y chemist gallu- ocaf ar y gororau hyn, os nad yn holl America. Mae ei gariad yn angerddol o fawr dros ei gydgenedl, a holl bregethwyr Cymreig a Chymry o nod a fu yn talu ymweliad a San Francisco, yn ei dy ef y byddent oil yn gwneyd eu cartref. Campus o beth a fyddai i Gymry Utica gael ganddo draddodi darlith ar "California a'i hadnoddau mwnawl," canys y mae ef yn gwybod mwy na'r un dyn am dani, a chewch fwy o wybodaeth mewn awr ganddo ef nag gewch gan lawer o ddyn- ion dysgedig mewn mis. "—Drych.

GWYL FLYNYDDOL YR HEN FRYTH- ONIAID YN LLUNDAIN. Cynaliwyd y 162 wyl flynyddol, perthynol i'r gymdeithas genedlaethol a hynod ddyn- garol hon, Mawrth y laf, sef Dydd Gwyl Dewi Sant. Cymerodd y wledd le yn ystafell- oedd Willis. Llywyddwyd gan y Gwir Anrhydeddus a Pharchedig Arglwydd Dy- nefwr. Yr oedd nifer luosog o foneddigion yn bresenol. Wedi rhoddi ac ateb y llon- gyfarchiadau teyrngarol arferol, boddhawyd y gymdeithas gyda gwledd gerddorol o'r fath oreu, yr hon a drefnwyd gan Mr. Brinley Richards gyda'i fedrusrwydd arferol-yr oil yn ddetholion o alawiaeth Gymreig. Yr oedd yr enwog Gruffydd (telynor Cymreig, trwy benodiad breninol, idd ei Uuchelder Brenin. ol Tywysog Cymru) yn chwareu yn dra ra.gor- ol rai o'r hen alawon Cymreig tlysaf ar ei delyn deir-rhes wir Gymreig. Hefyd, yr oedd ei ferch (Y Fronfraith Fach) yn cyd- chwareu ag ef. Ymddangosodd y cerddor doniol mewn gwisg, hardd, yr un dull ag a arferid gan delynorion Cymreig yn yr hen amser gynt ac hefyd, mawr edmygwyd ei ferch yn ei gwisg wir Gymreig. Y cantorion oeddynt Miss M. Davies, Miss L. Evans, Mr. Williams, a Mr. John Griffith. Yr oedd yno hefyd gor detholedig, yn cael ei arwain gan Mr. W. Davies (Mynorydd). Canodd Miss M. Davies Gyda'r wawr yn Gymraeg, a Miss L. Evans "LlwYli Onn," er boddlon- rwydd mawr y dyrfa luosog oedd wedi dyfod yn nghyd, ac yn edrych yn ysblenydd-oll yn gwisgo cenio, rhai o berl, ereill o sidan gwyrdd a gwyn, a phawb wrth eu bodd yn coffhau yr hen Ddewi Sant.

BARGOED. "AMERICA A CHARTREF.Bll y Parch. Dr. Rees, Abertawe, yma ar y 6fed o'r mis hwn, ag America ar werth, a gallem feddwl fod yma tua 400 o brynwyr. Y swm a delid genym am y wlad eang, rhyfeddol, a phoblog- aidd hono, oedd Is. a 2s. 6c. yr un. Gwyr y rhan amlaf o'ch darllenwyr fod Dr. Rees wedi ymweled ag America yn ddiweddar a gwyddoch fod pob masnachwr doeth, pan yn ymweled a. gwledydd tramor, yn pwrcasu cymaint ag a fedrant o nwyddau'r gwledydd hyny, a'u dwyn gyda hwy adref i'w gwerthu yno. Felly y gwnaeth Dr. Rees, daeth a swm anferth o'r llynoedd, afonydd, creigiau, coedydd, anifeiliaid tra rhyfedd, ffyrdd, cerbydau, arferion, addysg, crefydd, &c.; felly, pan feddylioch fod cymaint o bethau wedi dyfod i bentref bychan fel Bargoed, yr ydych yn barod i synu pa ley ceid llety. Er fod yr Yankee a'i bethau yn arfer bod yn bur wylltion, eto, yr oeddynt mor ddof dan law y Dr. fel y gallesid eu cymeryd i'r capel yn eofn. Yr oedd yn dda genyf weled fy hen gydnabod, Mr. W. Beddoe, Nelson, wedi dyfod drosodd ar achlysur mor bwysig i lywyddu, a gwnaeth ei waith yn deilwng o'i enw. Er na chafodd fawr gwaith i lywyddu, gallem feddwl wrth ei wedd mai prynu oedd ei fusnes fwyaf ef fel ninau. Yr oedd elw yr arwerthfa i fyned at gynorthwyo eglwys Calfaria i dalu dyled ei chapel. Nis gallem roddi gwell cynghor i'r eglwysi sydd yn gruddfan dan ddyled na'u hanog i gymhell y Dr. i ddyfod a'i America i'w gwaredu. MASNACH.—Hynod farwaidd yw masnach yn ein cymydogaethau er's wythnosau bell- ach. Amser caled ar weithwyr, cefn llwm, a ehwpwrdd gwag, yn ddiau mewn amryw fanau. Er fod y flwyddyn ddiweddaf wedi bod ym un galed i'r gweithwyr, eto, fe god- wyd 457,720 tunell y flwyddyn ddiweddaf yn fwy o lo na'r flwyddyn 1875 yn Gelligaer yn unig. Yr oedd yr holl lo a godwyd yn agos i 1,500,000 y flwyddyn ddiweddaf.-W.

GLYN EBBWY. Dydd Sadwrn, Mawrth 3ydd, digwyddodd damwain angeuol i ddyn o'r enw William Develling, yn un o'r pyllau newydd sydd is- law Victoria. Yr oedd yn gweithio ar ben y pwll fel bancwr, ond rywfodd llithrodd ei droed nes iddo syrthio i'r pwll. Drylliwyd ei gorff yn ddarnau gan y cwymp. Dygwyd ei gorff i fyny mewn ffetan neu rywbeth tybyg. Gadawodd wraig i alaru ar ei ol. AIL AGORIAD Y TABERNACL.—Ail agorwyd y capel uchod dyddiau Sul a Llun, Mawrth 4ydd a'r 5fed, pryd y gweinyddwyd ar yr achlysur gan y Parchn. Prof. Morris, Aber- honddu; T Garnon, (B.) J. P. Williams, Brynmawr; H. Oliver, B.A., Casnewydd; T. Jeffreys W. Jansen Davies, Casnewydd T. S. Jones, Pontypool; a W. Shillito, Casnewydd. Cafwyd cynulleidfaoedd lluosog a phregethau grymus. Hyderwn y bydd ffrwyth toreithiog yn canlyn.—Hebreivr.

Nodion o'r Deri. URDD YR HEN FRYTANIAID.—Dydd Sadwrn, Chwefror 24ain, agorwydd cyfrinfa o Urdd yr Hen Frytaniaid, yn ngwestdy Mr. J. Williams, Bailey's Arms. Cyn awr yr agoriad, gorymdeithiwyd drwy y lie yn cael ein blaenori gan seindorf bres. Ymunodd rhyw 36 ar gyfrinfa prydnawn dydd yr agoriad. Enw y gyfrinfa yw "Gwenynen Ysgwydd- gwyn." Y mae pob argoelion y bydd iddi ddyfod yn flodeuog a llwyddianus. Bydd genyf air eto am dani mewn rhifyn dyfodol. CYFLWYNIAB ANERCHIAD.—Nos Wener, 'Mawrth 2ail, cynaliwyd cyfarfod cyhoeddus yn Ysgoldy Brytanaidd y lie, dan lywyddiaeth y Parch. Mr. Davies, offeiriad y lie, i'r dyben o gyflwyno anerchiad harddwych i'r Parch. Thomas E. Edwards, ar ei ymadawiad oddi- yma i Rhymni. Darllenwyd yr anerchiad gan Mr. D. Thomas, ysgolfeistr, a dywedodd ychydig yn bwrpasol iawn. Cafwyd anerch- iad gan Mr. Moses Davies (Mynywfab), mewn teimlad da. Siardai ar y daioni a'r lleshad a dderbyniodd yr ardal mewn ystyr lenyddol, &c., oddiar law arwr y cyfarfod. Crybwyllodd hefyd am ei gymwynasgarweh, rhyddfrydiaeth, ar golled annrhaethol fydd i'r ardal wrth ei golli; yr hyn, yn ddiamheu, a sylweddolir gan yr ardal mewn amser. Dy- wedai Mr. John Lewis y byddai yn anhawdd nodi allan yr holl o rinweddau y gweinidog parchus, ond ei fod yn ddyn uchel ei barch a'i gymeriad, ac wedi gwneyd argraff ddofn ar fynwesau ei holl gydnabyddion. Teimlai hiraeth ddwys ar ei ymadawiad. Yna galwyd ar Mrs. Williams, gwraig Mr. W. Williams, goruchwyliwr glofa y Daren, yn mlaen i gyflwyno yr anerchiad i Mr. Edwards, yr hwn ddatgitnodd ei deimlad o dan yr arwydd hon o barch ag oedd yn cael ei dalu iddo. Nid oedd yn ystyried ei fod wedi 7wneuthur dim yn teilyngu hyn, ond ei fod yn ystyried mai ei ddyledswydd, a phawb yn meddianu yr un sefyllfa ag ef, oedd gwneyd yr hyn ag oedd yn eu gallu i lesoli yr ardal yn mhob ystyr rhinweddol. Canwyd yn ystod y cyf- arfod gan Eos y Darran, Llew Bach, Eosydd Mynach, Mr. D. Thomas, yn nghyd a Chor Undebol y lie. Yr oedd y cyfarfod trwyddo yn un brwdfrydig a lluosog. Wedi pasio pleidlais o ddiolchgarwch i'r pwyllgor, y cor, y llywydd, a phawb oedd yn gwasanaethu yno, terfynwyd trwy ganu yr Anthem Genedl- aethol. —Edmygwr Rhinwedd.

Bwrdd Ysgol Aberdar. Dydd Sadwrn diweddaf oedd y dydd olaf i dderbyn enwau ymgeiswyr i gynrychioli Plwyf Aberdar yn y Bwrdd Ysgol. Allan o'r 23 sydd wedi eu cynyg, rhaid ethol 9. Os na thynir enwau 14 o'r rhai hyn yn ol erbyn pedwar o'r gloch dydd Iau nesaf (y 15fed cyfisol) bydd ethol- iad yn cymeryd lie dydd Iau, yr 22ain cyfisol rhwng un-ar-ddeg y boreu a saith yr hwyr. YMGEISWYR Richard Bedlington, Gadlys-uchaf William Charles, Trecynon Evan David, Painter David Davies, Canon-street D. Price Davies, Ynyslwyd David Davies, Cardiff-street Delta Davies, Cardiff-street David Davis, Maesyffynon Thomas Whitty Evans, Fferyllydd David Hughes, Commercial-street Parch. W. James, Bethania Parch. J. W. W. Jones, M. A., Ficer Aberdar Parch. R. J. Jones, M.A.. Hen-Dy-Cwrdd Parch. T. Jones, Gweinidog Carmel (B.) Parch. Evan William Lloyd, Cwmbach Parch. Thomas Price, Calfaria, Ph.D. Leyson Rhys Rees Hopkin Rhys, Plasnewydd John Snape, Aberaman George Wilkinson, Cefnpennar John Williams, Trecynon. James Lewis, Plasdraw John Johns, Crydd

Bwrdd Ysgol Merthyr. 1-1 Dydd !all diweddaf cymerodd etholiad aelodau y bwrdd uchod Ie. Yr oedd ugain o ymgeiswyr, ac etholwyd y personau canlynol G. T. Clark 4,822 Parch. \V. 0. James 3'279 W. L. Daniel' 2,987 Parch. J. M. Bowen 2 S98 Edward Clay 2,807 Parch. N. 11. Williams 2 746 Walter Bell 2^702 L. J. Davies o 342 T. Williams (Goitre) 2 319 Parch. T. Rees L945 W. Harris l'865 Parch. J. Hughes, M. A 1,816 Walter Smyth 1,466

AT Y BEIRPD. BYDDED i'n cyfeillion y Beu-dd, o hyn allan gy- faÏriQ eu holl Gynyrchion Barddonol yn y modd ac r cvfeiriad caiilynol REV. W. THOMAS (ISMVYN) Glyn, Pontllanfraith, Gwladgarwr. ) Newport, Mon.

Englyn i Cwmogwy.—Heiliog am heulog, syni am synu. Y mae y llinell gyntaf yn fyr o sill, ond gwnai y tro drwy roi "camau" yn lie cam." "Cwm llwydaidd, camau lleidiog,—a geirwon Ei gyrau clogyrnog, Da yma'r hwyl dymor heulog Ein synu gawn yn swyn y gog." Englyn i'r brithyll, gr.n yr ull.-Nicl tebyg cystaL Y mae yn llawn o wallau gramadeg, ond y mae y gynghanedd yn gywir oddigerth y Cyrch. Byw'n y dw'r buan a da." Ni wna buan y tro am rapid da sydd wan os nad llanw hefyd. Englyn i'r Ser.—Dechreu Gwel y sor." Addaw- ol. Ymddengys. Y jtivibed.—Gwell englyn na thestyn. Newid- iasom y llinell olaf. Ymddengys. Yr annuwiol ar ol marw.—Ag yn lie ac. Cyng- hanedd gywir, ond y mae y llinell ddiweddaf yn wan a di fin. Y Glowr.—Glew iawn ag ystyried eich oedran. Parewch i lafurio. Y mae defnyddiau da ynoch.

FY M \M YN WEDDW. Fel mae y don a'i rhu a'i 11am, Yn d'wedyd am yr eigion, Llefara yr ochenaid brudd Am dristweh cudd y galon; Fel d'wed yr awel oer a chlaf Fod cynes haf yn farw, Y mae ochenaid bruddaidd am Ddweyd fod fy mam yn weddw. Mae hiraeth dwys yn yfed gwaed A gaed yn lliwio'r bochau Nes ydyw eira oer y bedd I'w wel'd y'ngwedd y gruddiau Ac ar y gruddiau gwelwon hyn, Yn syn saif deigryn gloew/ Fel pe yn methu siarad am Fod f' anwyl fam yn weddw. Un wag yn awr yw'r gadair fad Lie trigai 'nhad yn ddedwydd Fe welwyd, do, y ddau cyn hyn Yn tyn anwylo'u gilydd Ond aros mae y gadair heb Gael neb yn awr i'w llanw, Ei mynwes wag sydd fel pe am Ddweyd fod fy mam yn weddw. Coleg Caerfyrddin. J. HOWELLS.

Y LLYSFAM DDA. Ar ol fy anwyl fam Fy nghalon oedd ar dori, A dyma i chwi'r pa'm— 'Doedd neb yn debyg iddi; Pan ddeuwn tua thre', Hi a'm cofleidiai'n serchog, 'Roedd pob peth yn ei Ie, ° A'm hysbryd inau'n fywiog. Pan oeddwn yn y wlad Yn rhodio ar foreuddydd, Mi glywais fod fy nhad Yn chwilio am wraig newydd I Gwnaeth hyn i'm mynwes brudd I suddo'n ddyfnach, dyfnacli, Nes treiglai hyd fy ngrudd, 9 b Fy nagrau yn gyflymach. 'Roedd son am Lysfam ddrwg," Yn ddigon i'm dychrynu, Can's byw o dan ei gwg A fyddai'n siwr o'm drygu Yr amser ddaeth i ben, Fy nhad wnaeth ei phriodi, Tra minau fel dan len Heb wybod dim am dani. Pan ddeuai hi'n nes, nes, Im' wel'd ei siriol wenau 0 'r siomedigaeth ge's, A hono ar y goreu Dyferai'i geiriau envyn, Yn arwydd o'i gwir gariad, Nes gwasgar serch a swyn Drwy eangderau'm teimlad. Mae tanllwyth, beth dal son, 0 lo yn llanw'r rhadell; Y cig yn canu tOn Wrth ffrio yn y badell Gwydd dew a wynwyn gaf O'm blaen fel pe bawn frenin, Gwyn fara, tatws braf, A digon o blum pwdin Esgidiau duon glan, 'Sanau o wisg y ddafad, Crysllian gwyn ei ran, A'i olchi pan b'o galwad Caf lodrau'n taro'r bardd, •$L gwasgod dlos, felfedaidd, A siaced dda ac hardd, Gwddf gadach, cap Ysgotaidd. Ce's fyn'd i'r ysgol, gwn At feistr goreu gafwyd, Fy llysfam gyda hwn Ro'i i mi wersi'r aelwyd Crist'nogaeth bur y nef Yw'r testyn, b'le mae'i debyg, Gwneir cais i'w drechu ef, Ni fyddai'n ddim ond rhyfyg. ToWY Terracè. D. DAVIES.

Helyntion yr Alltwen. PETH garw na byddai ysgrifenwyr a gohebwyr Ileol yn edrych ar ochr oleu i'r cwmwl weithiau, a chanfod rhywbeth mwy boddhaol i'w roddi yn eu hanesion yn lie ymgecru, enllibio, bygythio, gwaradwyddo, a chamawgrymu, dan gysgod -Sugenwau; a chreu ysbryd annghristionogol rhwng pobl a'u gilydd, a rhwng y naill at y llall. Yr wyf yu meddwl bod y wlad wedi cael digon (os nad ydynt eu hunain) o'r fath oheb- iaethau drwg-amcaiiol ag sydd wedi ymddangos o'r lie 4iwn yn ddiweddar. Ond, beth bynag, .rhaid i mi eu gadael, a myned i geisio adrodd ychydig o hanes dygwyddfadau y lIe yma. FEL y gwyr pawb, mae y dosbarth gweithio yn caal ei gadw yn ddigon isel yma fel mewn pob lie arall; ac y mae yr uwchafiaid, fel am y goreu, yn ceisio ychwanegu eu dirwasgiadau i'w cadw i lawr yn barhaus. Ond er y cyfan, nid ydynt yn ddigon galluog i ddirwasgu allan ysbryd cenedlgarol a llenyddol y bobl. Yr ydym, trwy y cyfan, yn cael cyngherddau, dar- lleniadau ceiniog, a darknhiau ac yr ydym, hefyd, ag eisteddfod odidoj ar waith yma. Bu y Parch. W. Thomas (Gwilym Marlais), M. A., yn traddodi darlith ddysgedig ar Achos- ion erledigaeth i dyrfa luosog yn Zoar, Pont- ardawe ychydig amser yn ol. YR 28ain o Chwefror, wedi hyny, cawsom y fraint o wrando ar y Parch. W. Jenkins, Pentre- estyll, yn traddodi ei ddarlith dra ragorol ar George Whitfield" yn nghapel yr Alltwen. Bu hon, eto, yn foddhaol neillduol i bawb o'r nifer mawr oeddynt yn ei gwrando. Y IIAE yr eisteddfod, yn ol pob arwyddion, yn debyg o droi allan yn llwyddianus-llid yn unig i'r pwyllgor anturiaethus, ond i'r lie, a phawb yn gyffredinol. Y mae pobl wedi bod yn hael a charedig dros ben yn eu tanysgrifiadau tuag ati. Llawer o arian mewn Haw. Y mae y pwyllgor wedi bod yn ffodus iawn yn newis- iad testynau addas a phriodol yn nghyda dewis beirniaid cyfrifol a galluog. Y programmes a'r tickets wrth law yn drefnus a thestlus, yn barod i bawb a ofynant am dynynt. Y mae hyn, eto, yn hynod o fotldliaol. Y MAE angeu drwy y lie yma, fel manau ereill o'r ddaear, yn anfoddloni y teimladau mwyaf cariadus, a'r serch cymydogol mwyaf diffuant, yn nghyda rhagfwriadau mwyaf gobeithiol rhieni. Ar y laf o Fawrth, cipiodd Wm. J. Evans, Queen Street, o blith ieuenctyd yr ardal. yn ei grafangau oerion, i'w deyrnas ddychrynadwy ond mae ein hyder yn gryf fod ei ysbryd wedi ehedeg at yr Hwn a'i rhoddodd, i wynfyd pur. Yr oedd yn ddeiliad cymeradwy i'r Ysgol Sul, ac o rodiad ac ymarwecldiad di- lychwj'n.—Ymwebidd.

NI CHEDWIB HWVNI.—Y mae y cyhoedd yn cael eu rhybuddio yn erbyn peirianau gwnior had- z lawn ac o wneuthuriad gwael, y rhai yn fynych a argymeilir ar y prynwyr oherwydd yr elw mawr a geir, rhagor rhai o wneuthuriad da, am bris rhes- ymol, y rhai ni chedwir ganddynt, ac yr ydym yn anog prynwyr i fynu gweled Taylor's Patent, a phan na chedwir hwynt, anfoner am y darlunlen at TAYLOR'S PATENT SEWING MACHINE COMPANY, Great Driffield, neu 97, Cheapside London, E.C. 144L RHYBUDD.-Y mae Mri. Reckitt a'i Feibion wedi dewis y ffurf pedair-onglog i wneyd eu Paris Blue, a hyny oherwydd fod cymaint o liwiau glas gwael yn cael eu gwneyd yn fodiau, peleni, phow- dwr; ond eto, y maent yn gorfod rhybuddio y cyhoedd yn erbyn mathau gwael o liw glas sydd yn cael eu gwneyd o'r un ffurf, yr hwn a werthir oherwydd yr elw ychwaRegol a geir trwy hyny. Gofaler, gan hyny. am gael y Paris Blue pedauv on^log, yn dwyn enwau I. RECKITT A'I FEIB- ION yn nghyda'r arvryddnod maanachoL lift,

DOWLAIS. Cawsom yr hyfrydwch, yr wythnos ddi- weddaf, o weled yr American Panorama, yr hon oedd yn desgrifio y daith o New York i San Francisco. Arddangoswyd hi yn y Neuadd Gyhoeddus gan Mr. Gillard. Can- wyd amryvy ddarnau er difyru y gynulleidfa. Yn wir, yr oedd yn treat i weled y panorama hwn. DEALLWN fod G. T. Clark, Ysw., wedi ei ethol eto yn aelod o'r Bwrdd Y sgol, ac ar ben y poll gyda'r mwyafrif o 1,343 o bleid- Ily leisiau ac mewn.. cyfarfod a gynaliwyd yn ysgoldy Bryn Sion, nos V/ener diweddaf, cynygwyd ef i fod yn Aelod Seneddol, os bydd i R. Fothergill, Ysw., roddi ei swydd i fyny. Deallwn i hwn fod yn gyfarfod brwd iawn, ac i ambell un gael hergwd a chwff c;1 yno. Nos Sadwrn diweddaf, cynaliwyd amryw gyfarfodydd llenyddol yma, ac y maent wedi profi yn lies annhraethol i bobl ieuaine y lie hwn.—Morgr-ugyn Mori:jis.

ABERDAR. YMADAWIAD GWEINIDOG.—Deallwn fod y Parch. R. Evans, Bethel, o'r lie hwn, wedi derbyn galwad o Saron, Troedyrhiw, a'i fod yn bwriadu symud i'w faes newydd tua chanol Ebrill. Diau y bydd ymadawiad Mr. Evans yn golled i'r ardal, ac yn enwedig i eglwys Bethel, lie y buodd yn llafurio gyda llwydd- iant am yn agos i ddeuddeg mlynedd. Mae Mr. Evans yn bregethwr nerthol, ac yn weinidog llafurus ac nid oedd neb yn y lie yn fwy parod gyda phob mudiad da nag ef, Bydd yn gaffaeliad i eglwys Saron, yn ddiau, i'w gael. Deallwn fod Troedyrhiw yn faes rhagorol, a chredwn fod Mr. Evans yn right man in the right place ar gyfer y fath ardal. Dymunwn iddo bob llwyddiant yn ei faes newydd. -Gohebydd.

RHYMNI. BWRDD YSGOL BEDWELLTY.—Nos Fawrth diweddaf, yn nghapel Ebenezer, Twyncarno, bu y Parchn. J. Jones (Mathetes) (B.), G. Owens (A.), ac E. Davies (M.), yn rhoddi cyfrif o'u goruchwyliaeth ar y Bwrdd uchod am y tair flynedd. Cymerwyd y gadair gan Mr. John Lewis. Galwodd ar Mathetes i ddechreu. Dywedai mai yr Eglwyswyr oedd a mwyafrif y Bwrdd am y ddwy flynedd gyntaf, a'u bod wedi treulio y ddwy flynedd hono yn hollol segur ac am hyny, fod y plwyf wedi colli wyth cant o bunau o grants. Dangosodd y cyfnewidiad sydd wedi bod yn ngweithrediadau y Bwrdd oddiar pan ddaeth yr Ymneillduwyr i'r mwyafrif, a'r ymdrech y maent yn wneyd yn bresenol i ddwyn addysg effeithiol trwy y plwyf. Cyfeiriodd at yr an- nhegwch gafodd Ymneillduwyr y Bwrdd gan y wasg Seisnig, a rhyw fodau bychain di- egwyddor oedd yn galw eu hunain yn report- ers, y rhai oeddent gymysg—Pabyddion ac Eglwyswyr, rieu ddynion gwasaidd yn llaw eu meistri a thrwy hyny, fod rhesymau, ar hyn oedd yn ffafriol i'r Eglwyswyr, yn cael ymddangos yn barhaus, tra yr oedd eiddo yr Ymneillduwyr yn cael eu cuddio neu eu cam- ddarlunio yn hollol. Am hyny, gorfu i'r Bwrdd basio penderfyniad i gau drws yn erbyn y rhai a alwant eu hunain yn reporters, ac i'r newyddiaduron gael y penderfyniadau yn unig, a hyny trwy law yr ysgrifenydd. Cyfeiriodd at yr arolygwr oeddent wedi ei ddewis, ac mor ffodus oeddent wedi bod i gael dyn o allu a medr Mr. Hogg. Ar ol Mathetes, galwyd Mr. Da vies, a chafwyd araeth fanol a galluog ganddo yntau, yr hon oedd yn cyffwrdd a lluaws o bynciau ei rag- flaenydd, ond yn sylwi arnynt mewn gweddau gwahanol. Rhoddodd luaws o engreifftiau i'r modd y byddai y Pabyddion a'r Eglwyswyr yn taflu rhwystrau ar eu lfordd i weithredu yn effeithiol i godi ysgolion, &c.; ac am hyny, fod y plwyf yn golledwyr o ganoedd o bunau mewn grants. Cyfeiriodd yntau at allu Mr. Hogg fel arolygydd, a'i fod, trwy ei ddoeth- ineb dihafal, wedi adferyd llawer o'r arian oedd y Bwrdd wedi eu colli. Yna, darllen- odd Mr. Owens bapyr, yn rhoddi golwg eang ar waith y Bwrdd yn ystod y tair blynedd. Cafodd y tri dderbyniad brwdfxydig dros ben, gyda'r eithriad o haner dwsin o rai di- egwyddor, ac yn caru gwneyd rhwyg yn rhengatt yr Ymneillduwyr i foddio eu huchel- gais eu hunain. Pasiwyd penderfyniad o ymddiried ynddynt yn nghanol taranau o gymeradwyaeth. Yn sicr, mae y tri yma yn deilwng o seddau o ran egwyddorion Ym- neillduol. a gallu i gario yr egwyddorion hyny trwy rwystrau.—Gohebydd.

TROEDYRHIW. Cafodd y Parch. D. G. Jones, o'r lie yma, alwad unfrydol yn ddiweddar oddiwrth eglwys y Trefnyddion Calfinaidd, yn Mhorthcawl, i ddyfod i'w bugeilio. Ond ar daer ddymun- iad ei eglwysi yn Nhroedyrhiw ac Aberfan, yn nghyda'r ymdrechion a wnaed gan yr enwadau parchus ereill, llwyddwyd i gael ganddo i aros. Dengys hyn y parch a'r anwyldeb sydd tuag ato yn y gymydogaeth hon, ac hefyd yr undeb a'r cariad sydd yn ffynu rhwng y gwahanol enwadau, a'u bod yn cydweithio er hyrwyddo achos eu Gwared- wr. Y mae dyfodiad Mr. Jones i'r lie hwn wedi bod yn fendithiol iawn trwy ei ym- drechion diflino ef y mae golwg lewyrchus ar ei eglwys yn Nhroedyrhiw, a thrwyddo ef hefyd y cychwynodd achos blodeuog y Trefn- yddion yn Aberfan. Gobeithiwyf y caiff hir oes, ac y gwna aros yn y lie, ac y bydd ei weinidogaeth yn parhau i ddwyn lluaws o deyrnas y tywyllwch i deyrnas y Goleuni.- Edmygydd.

BLAENRHONDDA. Mawrth 3ydd, cyflwynwyd tysteb i Mr. M. Llewelyn, am ei gymeriad da tra yn arolygu y North Dunraven Colliery. Y gweithwyr a'i cychwynodd, a'r gweithwyr a'i cyflwynodd yn ysgoldy Brynwyndham. Cyfanawm yr arian a dderbyniwyd oedd 56p. 4s. 6c., yr hyn a brawf fod Mr. Llewelyn yn barchus yn ei ardal. Cafwyd anerchiadau pwrpasol gan y Parchn. J. W. Maurice a H. Rosser Meistri James, Thomas, Mason, Roberts, Llewelyn, a Howell Davies, arolygwr glofa Tynewydd. Cymerwyd rlian yn nghyflwyn- iad y dysteb gan Mrs. James," a Mr. W. L. Armstrong, llywydd glofa Blaenrhondda. Canwyd yn rhagorol gan Mri. D. Davies, D. Lloyd, E. Mason, J. Williams, a Miss S. Davies a chwareuwyd y cyfeiliant gan Mr. M. 0. Jones. Cafwyd hefyd amryw anerch- iadau barddonol tlysion, y rhai ydynt rhy faith i'w cyhoeddi yma,-Iago.