Y Gwladgarwr

YR ARSYLLFA. Y mae enw y diweddar ROSSEU EE TITOS! MERTHYR, yn eithaf adnabyddus trwy Gymru Efe oedd nn o'r bec-hgyn cyntaf a fu yu offer jTiOl i lusgo ein cenedl i fyny o iselfro di- Dodedd cerddorol i fryniau'r gan. Gellir yn btiodol ystyried Mr. Bey con lei pioneer yn y gwaith rhagorol o ddiwygio eaniadaetb y Cymry. Ddeng miyjiedd ar ugain yn ol, efe oedd y dyn mwyaf prominent yn Ilys y gan yu Neheudir Cymru, ac yr ydym yn credu y gallwn ystyried eia diwedddai gyfaill Tydfylyn fel y nesaf ato. Ond a Ifir. Beynon y mae a fynom yn y sylwadau hyn. Ar yr adeg y cvfeiriasora ati uchod *yr oedd Cor Kosser Beynon, Merthyr, yn ddycbryn i holl gorau y wlad, ac ystyrid ef ary blaen o ddigon mewn nerth a gor- phenedd datganiadol i unrhyw per yn Ne- heudir C\mru. Y mledai y son am dano, a gwyds'om am rai y pryd hwnw yn dod yr hrlll ft'ordd o sir Gaerfyrddin i Ferthyr, yn tenaf er mwyn clywed Cor Bosser Beynon a Chor Tydfylyn, ac yna dychwelent ac ymosodent ar y gwaith o ddypgu eu corau !vartrefol yn gyffehb. Bu Telyn Seion liefyd mewn bri mawr yn mysg ein corau a'n cynulleidfaoedd, hyd nes i chwyldroad pellach ddod yn ngwasanaetb y c\segr. Dywenydi mawr genym gtel ar ddeall fod yn mwriad y cerddorion i anrhydeddu ei goffadwriaeth trwy godi cofadail uwchben ei fedd. Nid ydym yn cofio gweled hanes iddo gael un dysteb yn ei fywyd, ac y mae yn deg a rhesymol i'w gydwladwyr wneyd y devrnged fechan hon i'w goffldwriaeth. Y mae COR UXDEB01 ABERDAR, dan arweiniad Mr. Rees Evans, yn gwneyd dechreuad campus ami, a dylai holl Gymru ddilyn eu hesiampl. Bwriada y cor galluog hwn roddi perfformiad o Samson" dydd Gwener y Grglith nesaf yn y Temperance Hall, Aberdar, a'r elw at Gofadail Rosser Beynon. Well done fechgyn Aberdar, yr ydych yn gweithio yn yr iawn gyfeiriad, a bydd i chwi wobr am eich llafur yn marn ac edmygiant y genedl. Yr ydym yn deall fod y cor yn ymberffeithio ar yr hen gawr cc Samson byth er y perfformiad yn Aber- dar y Nadolig diweddaf. Yr cedd eu canu y pryd hwnw yn wefreiddiol dda, ond rhaid y bydd yn tra rhagori y Groglith nesaf, wedi cael tri mis arall i ymgoethi ac ymdrwsio Y mae y gantores enwog Miss Marian "Williams i gymeryd rhan yn y perfformiad yma y Groglith. Y mae ei henw a'i hanes yn glodfawr nid yn unig yn Nghymru ond hefyd trwy holl Loegr. Dyna fel y dywedid am dani yn mherfformiad Samson yn y Pecrhyn Hall, Bangor, gan yr Herald Cymraeg—"Dyma y tro cyntaf i mi gael y pleser o glywed Miss Marian Williams yn cymeryd rhan mewn oratorio, a dymun- wn ei llongyfarch ar y derbyniad brwd- frydig a roddwyd iddi gan y dorf fawr bob tro yr ymddangosai ger eu bron. Hi a ganodd yn rhagorol yr hollranau aymddir- iedwyd i'w gofal, ond y darnau a gynyrch- odd fwyaf o frwdfrydedd oeddynt yr alaw felueber Ye men of Gaza,' a'r unawd uchel Let the bright seraphim.' Ar ol datganu y diweddaf, gorfodwyd hi i gyd- n nabod fwy nag unwaith y gymeradwyaeth uchel a roddwyd iddi." Deallwn mai y basso fydd Mr. Gordon Gooch, o Awstralia, yr hwn a enillodd y wobr fel lleisiwr yn y Royal Academy of Music. Bydd Mr. James Sauvage eto yn personoli y cawr; a chymerir y rhan gymerwyd gan Miss Harries, y Nadolig, gan Miss Jennie Lewis, yr hon, yr un fath a Mr. Gooch, fydd yn gwneyd ei hymddangosiad am y tro cyntaf. Bydd y land yn gyflawn yma, dan arwein- iad Mr. E. G. Woodward. Yr oedd orchestra y Nadolig yn dda, ond credwn y bydd yn vell y tro hwn, oherwydd y mae Mr. W oodwiud ei hun wedi ymgymeryd a dethol yr offerynau a'r offerynwyr. Felly, gwelir y bydd yma wledd o newydd flas. Golyga y cor fod yn Nghasnewydd llun y Pasc yn perfformio "Samson." Bydd trains rhad o Aberdar yno am tua 3s. 6c., a gellir dychwelyd o Gasnewydd gyda special train ar ol y gyngherdd hwyrol. Nid oes ddadl na phleidir y mudiad, gan fod yr amcan mor ganmoladwy a'r canwyr mor enwog. Nis gwyddom yn iawn beth i'w feddwl am ohebydd Llundain y South Wales Daily News. Ysgrifenai yn ddiweddar am ryw ddyn mawr oedd newydd farw, a dyna ddywedai He has gone to the silent land." We], os mai'r bedd a olygai wrth y "silent land," nid oedd o'i Ie, ond os mai gwlad y trueni neu wlad y gwynfyd a olygai, yr oedd yn mbell o'i Ie. Nid oes y rhithyn lleiaf o sail i gasglu o'r Beibl fod dim silence yn uffern. Beth ddywed Milton am dani:— "What if all Her stores were open'd, and this firmament Of hell should spout her cataracts of fire, Impending horrors, threatening hideous fall One day upon our heads; while we perhaps Designing or exhorting glorious war,—" Caught in fiery tempest shall be hurl'd Each on his rock transfix'd, the sport and prey Of racking whirlwinds." Am y gwynfyd nis gallai y Silent land fod yn Wir, canys fe ddywed loan "Ac mi A glywais lais telynorion yn canu ar eu telynau." Yr oedd yno yn aml-gorawdau fel swn taran fawr yn dywedyd Aleliw- ia." Ocd y mae y gohebydd dan sylw wrth b;¡b hanes yn mhell o fod yn uniawngred, o'r hyn leiuf os yw ei lythyrau yn cynwys ei syciadau. Mudiad yn ei le yw fod ein cefndryd o'r ochr draw i'r Werydd yn anfon yma eu CIG BHAGOROL. Yr unig fai ydyw Bad oes digon o gyflenwad yn cyrhaedd yma yn wythnosol. Un wyth- nos pan ddaeth supply ohoco i Aberdar, anfonodd y cigyddion hwythau y criwr allan i hysbysu fod ganddynt hwythau gig eidion am 8J y pwys. Y gwir am dani, y mae mae bd anferth. yn rhywie, ta le mae y lie hwnw, fod eig yn dal mor uchel. Pa res win sydd fod 10c. lie. a Is. yn cael ei ofsn am gig yn eia marchnadoedd ni, pan y^mae cig yn cael ei ddwyn dros dair mil o for, a thros ddau can' milldir gyda'r tren o L'erpwl, ac yn cael ei werthu yn Aberdar, Abertawe a Chaerdydd urn 6c. 7c, ac 3c. y PW) s ? Yr ydym yn foddlon i'r cigyddion gael yr hyn a fyddo yn deg a rhesymol, ond yn enw pob synwtr, cofier yr amser caled ydyw hi ar y gweithwyr, a chofier y gyflog fitw fach a enillant ar hyn o bryd. Y rn:;e yn syndod fod Ilawer ohonynt a theuluoedI mawrion yn gallu hongian byw. Dydd Iau (Mawrth laf) cynelir EISTEDDFOD IFORAIDD TREHERBEHT. Mae pob rhagolygon y bydd yno gystadlu brwd gan feirdd a chantonon. Hynoi na fyddai yehwaneg na thri bardd yn cynyg ar yr hen bererin Canon Jenkins. Yr oedd efe yn deilwng i ganu ar ei ol, a gobeithio fod y bryddest fuddugol yn Treherbert yn ddarlun byw ohono. "WYLIEDYDD BETH AM Y NOS." Y mae nos fasnachol y deyrnas yn para hyd yma, ac Did ydym yn gweled llygeidyn gwawr yn unman. Yr oeddym ni, a llawer gyda ni, yn hollol gredu y byddai rhyw gvffro yn y gwersyll tua'r Gwanwyn hwn, a dyma ni wrth borth mis Mawrth, heb un start o fath yn y byd ac. yn wir, os dim, y mae y nos yn myned yn dywyllach tua Chwmdar, canys y mae son fod pwll Mr. Brogden yn myned i sefyll, gan nad oes digon o bris i'w gael am y glo. Y mae bron bod yn bedair blynedd o nos fasnachol ar Gymru bellach, a 'does bosibl y gall hi bara lawer yn hwy. Tored gwawr yn fuan meddwn ni o eigion calon. Yr oeddem yn pasio drwy Landwr, Aber- tawe, yr wythnos ddiweddaf, a gwelem yno gangen o'r SWANSEA FREE LIBRARY. Tarawodd i'n meddwl yn union am y gwith- wynebwyr hot headed i Free Library Aber- dar. Yr oedd rhyw frawd o Gwmaman yn ymffrostio yn eu Llyfrgell hwy yn y cyfar- fod diweddar. Pe ceid y gyfraith mewn grym yma fe ellid cael caaghenau yn Nghwmaman, Aberaman, Capcoch, Tre- cynon, Cwmdar, a Hirwaun, yr un fath ag y^mae yn Abertawe. Beth sydd yn Aber- dar na fuasai y gyfraith yn taro i ni gystal ag i Abertawe ? Gallasai canoedd a miloedd o weithwyr gael lies a gwrteithiad i'w meddyliau trwyddi, a byddai y manteision diwylliadol hyn yn fwyna gorbwyso ychydig geiniogau y dreth. Paham na fuasech yn meddwl frodyr cyn siarad a gweithredu fel y gwnaethoch ? Darfu i chwi atal blaen- fynediad addysgiant a diwylliant meddyliol yn Nghwm Aberdar am o leiaf ddeuddeg mis, ond fe ddaw barn i fuddugoliaeth, ae nid yw y dydd yn mhell pan fydd Aberdar yn y meddiant o Lyfrgell Rydd, ac adar nos anwybodaeth wedi eu dystewi ar gangau hen ywenau ebargofiant. Fe symudir y rhwystrau, chwelir yr atal-gloddiau, ac fe fydd gwedd amgenach ar Aberdar a'i phlant eto nag sydd ar hyn o bryd.

PELENI Holloway.—Mae y cyfnewidiad ami yn yr hin yn y wlad hon yn beryglus iawn i rai egwan eu hysgyfaint, ac. i'r rhai nervous. Dylai pawb ydynt yn cael eu blino yn y ffyrdd hyn ddefnyddio y feddyginiaeth ragorol hon mor gynted ag y teimlant anesmwythder corfforol, neu y teimlad aflonydd sydd y meddianu y cyfansodd- iad, ac yn dynodi fed peirianau y treuliad allan o le. Cymerer un o Beleni Holloway tua chanol tji' nono gyda dogn digon mawr i ryddhau y coluddion, pan mai y dyoddefydd yn neillduo i orphwys, a cheir y bydd iddynt yn ddioed wellhau yr anhwyldeb, ac adferu trefn drwy yr holl gyfansoddiad. Dylid gwneyd prawf ar unwaith o feddyginiaeth mor syml, dyogel, a llwyddianusyn ei heffeithiau, pan fyddo afiechvd drwy aDwyd neu rhyw achos arall, yn bygwth vm- osod ar y corff. osod ar y corff. Boneddigesau hyny nad ydynt wedi defnyddio Starch Glenfield, dymunir ar iddynt wneyd un prawf o hono, a bob yn ofalus am ganlyn y cafar- wyddiadau argraffedig ar bob pacyn. Y mae yn ychydig anhawddach ei wneyd na Starches ereill ond pan y deuir dros yr anhawsdra. dywedir fel Crolchwraig y Frenhi*es,. mai y Starch goreu a aaefnyddiwyd enoed ydyw. £ 92 PELENI HOLLOWAY.- YR YSGYFAINT A'R CYLLA Y mae tywydd twym a boret au a phrydnawnau oerion bob amser yn creu anhwylderau yn rhanau treuliol y corff, y rhai ddylai gael gofal prydlawn. Nid oes dim yn debyg i Beleni Holloway am wella y treuliad. Maent yn cael eu cydnabod yn gar- „ P1..a thramor fel y feddyginiaeth sicraf ac etteitniolaf at benau anhwylus, poen yn y cylla diffyg treuliad, gwynt, chwyddiad, gwrthwyneb- edd, pob math o ryddni, clefyd y gwaed, sychdery croen, a bol-rwymedd. Y mae y Peleni hyn YD amddiffyn y cyfansoddiad rhag y niweidiau am rywiol sydd yn dilyn cyfnewidiadau y tywydd, arc feliy o werth mawr yn y tymor hwn o'r flwyddyn. rd Nid ydynt yn ymyraeth dim a gwaith na phlesor

OGOF ORLANDO. EDRYCII YN MLAEM". MR. GOL.Digon niwliog a difywyd yw pethau tua cymydogaeth yr Ogof yma y dyddiau presenol. Nid oes cymaint ag un wreichionen o obaith y cawn y fraint o gynhebrwng y dyddiau blin a'r amser drwg presenol i lanerchall llwydion ebargofiaiit. Mae rhai personau yn barod i achwyn a grwgnach am nad yw eich gohebwyr yn addaw amser gwell iddynt. Byddai yn llawenydd dieilfath gyda bechgyn yr Ogof yma pe byddai yn ein gallu i addaw amser gwell iddynt, nid er Iles eich darllenwyr lluosog yn unig, ond er ein lles ein hunain a'r byd yn gyffredinol. Priodol fyddai yn y fan hon hysbysu y dosbarth gweithiol o'ch darllenwyr mai brodyr o'r un teulu a hwythau yw bechgyn yr Ogof, ac hefyd gall Orlando ddangos cystal par o ddwylaw cyrn a neb dyn byw yn Nghymru. Felly, peidied neb ohonoeh am foment a meddwl nad ydym yn brofiadol o'r hyn yr ydym yn ei ysgrifenu. Fel y dywedasom, digon niwliog a difywyd yw pethau yn ymddangos y dyddiau presenol, heb y gobaith lleiaf y cawn welliant buan. Yr ydym bellach yn berffaith sicr nas gwyr neb y gwir achos o'r marweidd-dra presenol,—marweidd-dra, ond odid, na fu ei fath yn hongian uwchben ein gwlad erioed o'r blaen—marweidd-dra ag sydd wedi dadymchwelyd a dinystrio cysur a hapusrwydd canoedd a miloedd o deuluoedd o bob gradd, gwreng a bonedd- marweidd-dra ag yr edrychir arno gan oesau dyfodol megys rhyw. bla difaol neu farn dymhorol. Pa beth yw gwir achos o'r marweidd-dra hwn? Dim ateb. Pe byddai i rywun ofyn y gofyniad yna i rai o rogues y byd masaachol, nid yw yn eu gallu i ateb. Mae yn wir fod llawer wedi ceisio ateb, ond i ddim un pwrpas. Yr ydym yn ysgrifenu fel hyn yn hollol groes i'r graen, ond rhaid oedd i'r ysgrifbin ddilyn y teimlad a gwirionodd. Llawer iawn o guro fu ar ben diweddar Ymerawdwr Ffrainc, Napoleon III.; ond ein barn ostyngedig ni ydyw, a chyda theimlad o barch i'w goffadwriaeth yr ydym yn ei ddywedyd, nad oes yr un gronyn o ddaioni wedi deilliaw i Ewrop oddiar y diwrnod y diorseddwyd ef hyd yn bresenol. Er ein bod yn Werinwyr trwyadl, eto nis gallwn lai na choleddu y syniadau uchod am dano. Y peth goreu ynte i ni yw edrych yn mlaen, gan obeithio am amser gwell. Rhodder mwy o chwareu teg i reswm, a gwrandawer llai ar y dynion hyny a broffesant mai hwynt-hwy yw gwir gyfeill- ion y gweithiwr. Darllener mwy ar bapyrau masnachol y deyrnas a'r byd, a gwrandawer llai ar areithiau conglau yr heolydd.' Bydded i ni fod yn fwy o gyfeill- ion i'n meistri, a byw yn mhellach oddi- wrth y rhai ydynt yn defnyddio y wasg i greu teimladau annymunol rhwng gwahanol bleidiau, a chymdeithaswn fwy a dynion heddychol, gan gadw draw o swn terfysg- wyr ein hapusrwydd. Treuliwn fwy o'n hamser gyda'n teuluoedd gartref, a llai yn nghyfarfodydd y Black Cock, Red Lion, &c. Darllener mwy o'r Beibl, a llai ar reports anwireddus y dynion hyny ag sydd yn barod bob amser i sugno ein gwaed a bwyta mer ein hesgyrn. Gosodwn fwy o wlaneni Cymra ar gyrff noeth ein gwragedd a'n plant, a llai o sidan ar eiddo Mrs. Jones, y Blue Boar, a Mrs. Jenkins, y Pheasant Bush. Rhoddwn fwy tuag at gynorthwyo achos Mab Duw, a llai i Dywysog y Ty- wyllwch. Ond i ni fabwysiadu y pethau uchod, yr ydym o'r farn y bydd i ni wella cryn lawer ar ein hapusrwydd yn dymhorol ac ysbrydol. Cwyn gyffredin y gweithwyr y dyddiau presenol yw, 0 na chaem weled amser da unwaith eto, byddem yn sier o wneyd gwell defnydd ohono! Beth gwell yw i ni lefain ar ol yr aderyn, wedi i ni ei adael i ffoi oddiwrthym ? Clywsom ein tadau yn achwyn am yr un peth. Paham, ynte, na wrandawsem arnynt hwy ? Dyma'r paham, syr,—am fod yn well genym wrando ar ryw estroniaid ag oedd- ynt wedi dyfod i'n gwlad er mwyn march- ogaeth ar gefnau the easy led Welshmen ie, dyna'r paham. Mawr y euro fu ar ben y Cymro Gwyllt (maddeued i ni am ddwyn ei enw i fewn yn y fan hon) am ei fod yn beiddio ysgrifenu yn groes i opiniynau pioneers (?) y dosbarth gweithgar. Erbyn heddyw, mae y rhai hyny na fynent wrando ar y Cymro wedi cael gweled a phrofi, os nad yn gyfangwbl, yn rhanol fellv. fod v pethau a ysgrifenwyd ganddo yn wirionedd. Fel y gwyddoch, syr, Nid oes anrhydedd i brophwyd yn ei wlad ei hun felly am y Cymro Gwyllt, ni fynent wrando arno am mai Cymro ydoedd. Mwy o ddoethineb i'r fantol y tro nesaf, a llai o ragfarn, ac yxa bydd rhyw obaith y ca pwyll a rheswm fwy o chwareu teg. Wrth gyfeirio tua'n gorchwyl nos Fawrth, Chwefror 13eg, clywsom fod telegram wedi dyfod i gymydogaeth yr Ogof a'r newydd galarus fod un o gedyrn Duw wedi huno yn yr angeu, sef y PARCH. JOHN RUFUS WILLIAMS. Tarawyd ni a syndod, galar, a llawenydd. Synem wrth feddwl fod un mor gadwrus yr olwg arno wedi syrthio yn aberth i angeu yn nghanol ei gryfder. Galarem wrth feddwl fod eglwysi a Chymanfa v Bedyddwyr yn Morganwg wedi colli un o'u prif golofnau. Llawenhaem wrth feddwl ei fod wedi glanio yn iach a dyogel o afael pob poen— Yn ardal lonydd yr aur delynau. Y mae colli ambell i ddyn yn eaill i'r byd, ond Did felly am Rufus. Y mae colli Rufus yn golled i'r eglwys, i'r gymanfa, i'r enwad, i Gymru, ac i'r byd. Wrth ei golli ef, collodd Cymanfa Bedyddwyr Mor- ganwg un o'r business men goreu a feddai. Yr oedd hefyd yn bregethwr a duwinydd o'r radd naenaf. Nid oes genym yn awr ond ail adrodd dymuniad y bardd awen- fwyn Gurnos Jones,- Heddwch i'w lwch anwyl ef. Cyn gorphen ar hyn o lith, caniatewch i ni gyflwyno ein diolchgarwch gwresocaf i awdwr talentog LLYTHYR LLUNDAIN, am ein galw i gyfrif yn nghylch yr hvn a 9 C, ddywedasom am Arglwydd Beaconsfield. Gwyddom ei fod yn berffaith brofiadol erbyn hyn pa beth yw ysgrifenu o dan impulse y foment, a thrwy hyny gobeithio y bydd i'r brawd faddeu i ni am dori ar draws rheolau cymdeitha's. Nid ydym ni tua'r Ogof yn gwybod rhyw lawer am courtesy, fel pobl prifddinas prif wlad y gwledydd.—Yr eiddoch am y tro, ORLANDO.

EISTEDDFOD TROEDYRHIW. At y Beirdd. Derbyniwyd y cyfansoddiadau a arddelir wrth y ffugenwau canlynol yn brydlawn :— Y Briodasgcnld.-Un a lyncwyd gan hen lanciau, Dafydd y gwas, a Cipiwyd fi gan Cupid. Y Bryddest.—Ab Rheswm, Rhwyfwr ar fin yr afon, Imago, a Gwely cystudd. Marwnad y diweddar Barch. JïV. Morgan, Troedyrhiiv.—-Hen gyfaill iddo (laf), Elcanah, Calon Ddrylliog, Hiraethfardd, Dafydd y. Gareg Wen, Hen gyfaill iddo (2il), Galarwr galarus, Pererin, a Deigryn o fro angof.- Rhydderch ab Morgan.

CAERDYDD. Nos Fercher, Chwefror 21ain, cynaliwyd complimentary concert ardderchog i Miss Hattie Davies, yn y lie uchod, pryd y gwas- aethwyd gan y boneddigesau a'r boneddigion canlynol Misses Hattie Davies, Annie Williams, Gayney Griffiths, Prof. Parry, Eos Morlais, Gwilym Thomas (America), yn awr o'r Porth, Cwm Rhondda, a Master Haydn Parry, fel cyfeilydd. Yr oedd yn un o'r cynherddau goreu y bum ynddo erioed. Nid oes rhaid iddynt wrth ganmoliaeth yr un ohonynt, ond cyfeiriwn ein sylwadau at y seren ddysglaer newydd oedd yn cymeryd rhan yn y gwasanaeth, sef Mr. Gwilym Thomas. Y mae yn berchen ar lais cyflawn, clir a soniarus. Canodd "The last man'' -gyda chymeradwyaeth mawr. Dyma un o fechgyn y pwll glo eto wedi dringo i fyny heb fawr manteision ond manteision yr aehvyd, ac yr oedd yn llawen genyf fel un, wedi bod yn gweithio mewn pwll glo fy hunan, weled y cyfaill yn dod i maes cystal. Gobeithio mai dechreu cael engagements i ganu mewn cyngherddau y mae. Dichon y cymer rhyw gyfaill y peth mewn llaw i rhoddi eglur- had a'r olygiadau dyfodol Mr. Thomas—a ydyw yn meddwl myned i Aberystwyth i'r ysgol am dymhor 1 Os ydyw, dylem fel hen gyfeillion rhoddi ychydig gymorth iddo i gyrhaedd ei amcan clodwiw. Trodd y gyng- herdd allan yn llwyddianus.—Un oedd yno.

WORKINGTON. Cynaliwyd cyngherdd yn y lie uchod nos Lun, Chwefror y 19eg, dan nawdd Wm. Griffiths, Yaw.; C. T. Valentine, Yaw.; &c. Y principals oeddynt Miss Marian Williams, Llundain, a Mr. J. L. Williams. Canodd y blaenaf y canlynol yn hynod o feistrolgar ac effeithiol Softly sighs," "Let me dream again," a Somebody;" a llanwyd y neuadd a banllefau o gymeradwyaeth iddi yn ystod y cyngherdd. Cafodd Mr. Williams dderbyn- iad brwdfrydig hefyd ond y cyntaf oedd y arwres y cyngherdd, yr oedd ei datganiad o Somebody" tuhwnt i ddim, braidd, a glywsom erioed. Canodd amryw ereill, pa rai a wnaethant eu rhan yn ddeheuig ond y personau uchod oedd yn cyfansoddi i fyny y cyngherdd. Clywsom mai budd-gyngherdd i'r Mr. Williams uchod ydoodd os felly, credwn iddo dderbyn elw go lew, gan fod y neuadd yn orlawn. Cyn terfynu, da genym hysbysu fod y gwaith alcan sydd yma yn myned yn y blaen yn hwylus eto, a phobpeth yn heddychlon fel arfer.—T. W.

CYMANFA GERDDOROL FFYNONDAF. Bwriada y Parch. J. Roberts (Ieuan Gwyllt) dalu ymweliad a Ffynondaf yn mis Ebrill nesaf, ac y mae cantorion Ffynondaf a rhan uchaf dosbarth Caerdydd Y1;1. prysur barotoi gogyfer a'r gymanfa uchod. Nos Lun, Chwef. 19eg, cafwyd y rehearsal gyntaf yn Treforgan. Rnwystrwyd llawer o gantor- ion i dd'od yn nghyd oherwydd y gwlyban- iaeth. Wedi dechreu y cyfarfod gan un o weinidogion y dosbarth, yr hwn hefyd a ddar- llenodd yr emynau yn foddhaol iawn, cychwynwyd gyda chanu y don "Trallwm." Canwyd saith o donau o'r Llyfr Tonau, un don o Swn y Jiwbili, ac un chant. Yr oedd sylw neillduol yn cael ei roddi i'r gwahanol gymeriadau sydd yn gorwedd yn y farddon- iaeth, yr hyn yw prif ddiffyg ein canu cynull- dyddiau hyn. Arvreinvdd y can a oedd Mr. D. Williams, Ffynondaf, ac yr oedd ef a r cantorion yn deall eu gilydd yn dda. a genyf ddeall fod cor Ffynondaf yn parotoi ar gyfer cyngherdd a gynelir rywbryd yn mis. Mawrth. Disgwyliwn am wledd gerddorol.. -Blackwell.

HIRWAUN. CynaKwyd cyfarfod cystadleuol yn y- Yictona Hall, nos Iau, Chwef. 22ain, dan> lywyddiaetn y doniol Mr. T..J. Evans manager Glofa London & Mertlivr -i hpivn' Mwyd ganyPa^. W„, T, Uanvyd yn _y ddau berson hyn lywydd a beirmad penigamp. Enillwyd ar y traethawd ar Ddylanwad gemau segur" gau frawd ieuanc o'r enw i'1"1 'I" Hirwaun gwobr, 10.3.; a, chafodd ei gyd-gystadleuwyr uchel gymer- adw^etli. Enillwyd am y penillion goreu i lar. Sims am ei anturiaeth yn codi neuadd yn Hirwaun gan un o feirdd Rhie-os gwobr,, 4s. Canu y bass solo" The trumpet shall sound goreu, Wm. D. Davis, Hirwaun; gv/obr, os. Cystadleuaeth y tenor sola Gol omen Wen; goreu, Daniel Davies, liecynon; gwobr, 5s. Soprano solo, "He shall feed his flock;" enillwyd ar ganu hwn gan Mrs. Kruger Evans. Y mae enw y i ddynes hon yn adnabyddus iawn yn nghymydogaethau Merthyr ac Aberdar fel un wedi ymarier llawer a'r esgynlawr er's blynyddau, ac yr oedd ei llais yn ddiamheu mor bright ag erioed. Gresyn na b'ai yn ymarfer ei hun yn amlaehyn y cyfeiriad hwn, ieo>d "id yn ami y ceir y quality ag y mae hi yn fedchanol arno. Yn nesaf cafwyd cystadleuaeth av y don "Llan?eitho," o Lyfi Jeuan Gwyllt 1 ddeuddeg mewn nifer,. ^obr 12s daeth pedwar parti yn mlaen, ac enillwyd yn rhwydd gan Wm. J. Davies, Bethel-place. Awn yn nesaf at brir gystadl- euaeth y cyfarfod, sef y dadganiad o'r Gwlithyn, gan_ Alaw Ddu, gwobr, 2p. Daeth pedwar cor i'r ymdrechfa lion. Y mae yn syn genym fod cymaint ag un c6r yn cystadlu o gwbl; oblegyd, i'm tyb i, y mae y wS g^?d' df=°S ^Md-dra 'aiatferol wrth roddi gwobr mor fechan am y priF ~TrnA Y y c6r buddugol y swm anferth ° saith ceimog a thair ffyrlin^ yr un wedi talu am eu mynediad i mewn a chopi o'r don, heb son am dalu am eu lie wrth ddys<m. Y mae n wir fod pob ceiniog yn help ar amser S yn! j? £ ond syned pawb, a. chywilyddied y pwyllgor, pan yr hysbyswa- fod y corau wedi llafurio yn galed am ysbaid o chwech wythnos o amser, Sul, gwyl, a gwaith, ac aberthu lluaws o bethau ereill, am mor lleied o wobr yn wir, y mae yn peri i'r law? On?" WIS gei8> rhoddi hanes ar- °"d ca1nodd 7 c6rau oil yn swynol, a'r goreu y tro hwn oedd c6r D. Roderick Hirwaun. Yna terfynwyd v cyfarfod a phawb 1 raddau hfelaeth wedi eu boddloni' "'6' mae yn mwriad y pwyllgor i roddi yr elw deilhedig o r cyfarfod tuag at wobrwyo teil- yngdod, sef cyflwyno tysteb ac anerchiad i R. H. Morris, arwemydd Cor Undebol Glynnedd, Rhigos, Hirwaun, a Llwydcoed. ac fe gymer y cyflwyniad le dydd gwyl Dewi Sant, sef y laf o Fawrth, yn Victoria Hall, Hirwaun Y mae y brawd hwn yn ddyeithr 1 mi, ac felly yr wyf dan anfantais i wybod. L I llawer am dano ond beth bynag am hynyr gallaf nodi un rhmwedd neillduol sydd ynddo sef ei hynodrwydd am gefnogi eis- teddfodau trwy fyned a'r cor lluosog sydd dan ei ofal iddynt 1 gystadlu a chredwyf yn ddibetrus fod dyled ar bwyllgorau eistedd- fodau diweddar Merthyr, Aberdar, ac Aber- tawe, iddo am eu cefnogi mor drwyadl, a dylasent gyfranu yn helaeth tuag at y dysteb- hon oblegyd fe weithiodd yn galed iawn hwyr a boreu er cyrhaedd ei amcan Tef' cefnogi yr eisteddfodau. Mewn gwirioAedd, fe ddangosodd y cor wrhydri a gweithgarweh nnw?+? Vy atimor egni'ol am gynifer oweitlnau a hyny pan oedd hen dduwies ffawd yn troi yn ei erbyn bob tro! a phe buasai genyf gyfoeth fy mrawd Rothschild a n f y' buaswn yn bendithio pob- un ohonynt er eu bod yn lluosog, 4 gwobr thrSh ?^^ Chaf°dd na thraullnl thrafferth fod yn rhwystr iddynt gyrhaedd eu hamcan. Os derbynioi genyol, WJ ° cyflwyniad y dysteb a djfaniddiad T anerchiad, ymddenoys yn eich rhifyn nesaf. E08

Dywedir mai yr Albert Hall, Casnewydd, (lie perfformir Samson" Llun y Paso.) ywy neuaddharddafynNghymru,costioddl5000D

RHYBUDD.- Y mae Mri. Reckitt a'i Feibion. weai clewib y ffurf pedair-onglog i wneyd eu Pari* Blue a, hyny oherwydd fod cymaint o liwiau X eU gwneyd yn fodiau, peleni, phow- T ?? y maent yn gorfod rhvburlHin cyhoedd yn erbyn mathau gwael o liw gh'is sydd yn cael eu gwneyd o'r un ffurf, yr hwn a werth? oherwydd yr elw ychwanegol ageir trw/hyny Slw ga? hyny' 3^1 Y Paris pedair- onglog, yn dwyn enwau L EECKITT A'I JTEIB- Y J/yddnod masnachol. 1441. Ni Chedwir Hwm.-Y mae v cvhoedd hwynt, anfoner am y darlunlen at i? S^msrQ Machine CoSS? Great Driffield, neu 97, Cheapside LondonV ^a' i/t/ti J