Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
RHYS TREFOR.
RHYS TREFOR. • NOFEL FUDDUGOL EISTEDDFOD GENEDLAETHOL 1881. PENOD YIII. DIANGFA GYRXNG. CBRDDAI yr eneth a'n harwr, yn mlaen yn gyflym, a cherddai y ddau berson oedd yn eu dilyn yr un mor gyflym; a phan yr arafent hwy eu camrau, arafai y rhai hyny yn yr un modd i'w hateb. Mae yn rhaid i mi gael gwybod beth all fod ganddynt mewn golwg wrth ein dilyn," ebe Rhys. Aroswch chwi lie yr ydych cyhyd ag y byddaf fi yn myned yn ol tuag atynt." Trodd gyda hyn ar ei sawdl, a phan wel- odd y ddau ddyn oedd yn dilyn ef yn troi yn ol tuag atynt, troisant hwythau yn ol hefyd. Pan welodd ein harwr hyny, gwaeddodd allan arnynt am aros; ond ni wnaethant sylw ohono, eithr brysiasant yn mlaen. Yn gweled eu bod yn troi y glust fyddar tuag ato, cymerodd ein harwr saeth o'r cawell a gariai ar ei gefn, ac wedi ei gosod ar ei fwa, gollyngodd hi i ffwrdd, a'r eiliad nesaf yr oedd un ohonynt yn neidio yn sydyn oddiar y llawr, a chydag ysgrech angeuol, disgynodd ar y ddaear i beidio tyfodi mwy. Dyna, chwi wrandewch ar hona, os ydych yn gomedd gwrando arnaf fi." Edrychodd ei gyfaill ar ei gydymaith syrthiedig, ac yna, rhedodd i ffwrdd cyn gynted ag- y medrai; ond, rhoddwyd atalfa fuan ar ei yrfa yntau gan un o'r cenadon angeu a ehedai oddiar fwa Rhys Trefor. Ar ei waith yn gollwng ymaith y saeth ddiweddaf, teimlai law yn disgyn yn dyner ar ei ysgwydd. Trodd yn ei ol yn fraw- ychus, ac erbyn iddo edrych, pwy oedd yno ond ei waredydd brydweddol. "Pa beth yr ydych wedi ei wneyd, Rhys?" "Edrychwch draw," ebe Rhys, gan gyf- eirio a'i law at y ddau gorff marw oedd yn gorwedd ychydig bellder oddiwrthynt. Pwy allant fod, tybed ?" holai yr eneth yn frawychus. 91 Wn i yn y byd mawr; ond os ydych yn ewyllysio, deuaf yn ol atynt er ceisio eu hadnabod." Deuwch ynte." Aethant atynt, ac ar ol i'r eneth edrych ar wyneb un ohonynt, sylwodd, Yr wyf yn credu mai corff y mynach a alwent Jacobus ydyw hwn. Ni welais ef ond rhyw unwaith neu ddwy yn ystod fy ngharchariad, ac yn ol dim ag yr wyf yn ei gofio am dano, y mae gwyneb hwn yn ateb i eiddo hwnw yn gywir." Ymadawsant a hwnw er myned at y llall, a chyn gynted ag y gwelodd ein harwr wyneb hwnw, llefodd allan yn fuddugol- iaethus, Camsyniaist ychydig neithiwr, y cnaf, pan yn dywedyd fy mod i gael fy nienyddio y boreu yma. Y ti dy hunan sydd wedi cyfarfod a'r dynged hono, yr hen gyfaill." "Pwy ydyw ynte?" gofynai yr eneth. Y mynach Jerome, yr hwn a arferai ddwyn lluniaeth i mi. Rhoddodd y newydd cysurlawn (?) i mi neithiwr, pan yn dwyn y gyfran a alwant yn swper i mi, mai dim ond hyd y boreu yma oedd genyf i fyw; camsyniodd ychydig," sylwai Rhys. Do, yn wir," ebe yr eneth yn llawen. -49 Ond, Rhys anwyl, gadewch i ni fyned, oblegyd y mae yn dyddhau yn gyflym, a byddant yn sicr 0 fod ar ein hoi yn fuan. Os gallwn gyrhaedd hyd yr Alltddu, gwn am le diogel i ni yno i dreulio y dydd, ac ni ddaw neb ar ein traws." Cychwynasant, gan adael y ddau gorff yno, ac erbyn eu bod wedi cyrhaedd i ben mynydd y Waungul, yr oedd cawr y dydd wedi gwneuthur ei ymddangosiad. Nid oedd ganddynt yn awr ond rhyw filltir o ffordd i'r man y soniai yr eneth am dano, sef yr Alltddu. Ni chyfarfyddasant a. dim i'w lluddias tra ar eu taith tuag yno, ac wedi iddynt gyrhaedd i ganol y goedwig, arweiniodd yr eneth ein harwr i mewn i ogof fechan oedd yn yr ymyl. Wedi iddynt fyned i mewn ar eu eyfer am yn agos i ttgain llath, troisant ar y llaw ddehau i ys- tafell oedd yn guddiedig yn mynwes y graig. Yr ydym yn ddiogel bellacb," ebe yr eneth. « A ydych yn meddwl hyny ?" holai ein harwr. Yr wyf bron yn sicr 0 hyny," oedd yr ateb. "Yn awr, gan ein bod yn ddiogel, a fyddai yn ormod i mi gael gwybod pwy ydyw fy angyles brydferth ?" Paham yr ydych yn holi ?" "0, dim ond yr hoffwn gael gwybod eich enw." Ai nid ydych yn cofio i chwi fy ngweled erioed cyn neithiwr ?" "Na, nis gallaf gofio yn bresenol." U Sylweh yn fanwl ar fy ngwyneb, a cheisiwch alw i gof pwy ydwyf." Gorchwyl lied anhawdd oedd i'n harwr edrych yn fanwl ar y wyneb prydweddol oedd o'i flaen; ond ar ol hir sylwi a chraffu, arno, dywedodd, Na, nis gallaf yn fy myw gofio fy mod wedi gweled y wyneb yna o'r blaen." Ai nid ydych yn cofio i bedwar gwr ar gefnau eu meirch ddyfod ar eich traws tra yr oeddech yn cynull y defaid ar y mynydd er myned a hwy i'r gorlan, yn mrig yr hwyr, ychydig ddyddiau yn ol ?" Ydwyf, yn cofio o'r goreu, a chwi yw y foneddiges oeddent yn ei chario i ffwrdd. Y mae y cwbl yn eglur o fy mlaen yn awr." Gwir, myfi oedd yr eneth hono." Ond, pa beth oedd ganddynt mewn golwg wrth eich cludo i ffwrdd ?" "Nid wyf yn hollol sicr eto, er fy mod yn tybio fod a fyno Syr Robert Fitzhamon a hyny" Hym! Ond, atolwg, pwy ydych ynte ? Da chwi, atebwch y gofyniad yna i mi. Maddeuwch i mi am deimlo cymaint 0 awydd am gael clywed; ond yn wir, nis gallaf oddiwrtho." Wei, gan eich bod mor awyddus," ebe yr eneth dan wenu, "chwi gewch glywed pwy ydwyf ond i mi gael clywed un neu ddau 0 bethau genyeh chwi cyn hyny." Unrhyw beth, os medraf," atebai ein harwr. A oedd genych chwi ryw gyfaill neill- duol pan oeddech yn bugeilio y defaid ar y mynydd?" H Neb, ond Tango, y ci." Ai nid oedd genych rywun arall ? Ceisiwch gofio." "0, Gruff, y piogen. Yn awr yr wyf yn cofio am fy hen gyfaill." Felly. A ddarfu i chwi gael rhywbeth hynod yn guddiedig o dan aden Gruff ryw ddiwrnod ?" Ymdaenodd gwrid borphoraidd dros wyneb Rhys yn awr. Yr oedd yn amlwg wrtho y carai, pe y gallai, guddio, hyny ond i fod yn unol a'i addewid, ac er bodd- loni yr awydd angerddol a losgai yn ei fynwes am gael gwybod enw yr hon oedd wedi profi ei hun yn gyfeilles mor ymlynol wrtho, teimlai ei fod 0 dan orfod i roddi atebiad gwirioneddol. Cefais ddarn o bapyr yn cynwys dau benill yn ysgrifenedig arno." "Felly," ebe yr eneth, gan gilwenu. Ai ni chlywsoch son erioed am Elen deg o'r Cwm ?" Do, lawer gwaith." A welsoch chwi hi rywbryd ?" Do, unwaith; ond y mae rhai blynydd- au wedi pasio oddiar hyny." Wel, yr ydych yn gweled Elen yn awr o'ch blaen." Ai chwi yw y rhian annghymharol o'r Cwm ?" Ie, myfi yw Elen deg o'r Cwm, fel yr wyf yn cael fy ngalw." Plygodd Rhys ei ben tua'r llawr. Yr oedd mewn penbleth. Yr oedd y rhian deg a safai o'i flaen wedi llwgr enill ei serch; ond yr oedd gwabaniaeth mawr yn eu sef- yllfaoedd. Yr oedd hi yr etifeddes gyf- oethocaf yn y wlad, tra nad oedd ef ond bugail tlawd, ac o dan orfodaeth i weithio yn galed er enill ei fywioliaeth. Ar ol bod am beth amser yn yr agwedd hono, cododd ei ben i fyny, a chyda llais crynedig, dy- wedodd, Nid gwiw i mi geisio celu fy serchiad- aa tuag atoch, er mai ychydig obaith sydd genyf am gael yr hyn ag y mae fy nghalon yn dyheu am dano, a'r ewbl y mae fy enaid yn ei ddymuno. Ai gormod yw i mi ofyn a allaf edrych arnoch fel fy anwylyd ? 0 Elen, oddiar pan y gwelais chwi gyntaf, sef y dydd bythgofiadwy hwnw, nid yw fy nghalon wedi bod yn eiddo i mi." Wel, gan eich bod felly, cewch fy un i yn ei lIe ynte," ebe Elen yn wylaidd, gan blygu ei phen tua'r llawr. Ymaflodd Rhys ynddi, wedi hyny, gan ei thynu at ei fyn- wes, ac argraffu nifer o gusanau yn frwd- frydig ar ei gwefusau ceiriosaidd. "Ac yr ydych yn fy ngharu?" gofynai Elen yn isel. A'm holl galon," atebai ein harwr. Bu yno gofleidio gwresog am hir amser, ac wedi tyngu llw o ffyddlondeb y naill i'r llall, gollyngodd ein harwr hi ymaith o'i freichiau. Treuliwyd y gweddill o'r dydd yn hynod 0 hapus ganddynt yn yr hen ogof, heb gael eu haflonyddu mewn un modd; a phan ddechreuodd y nos daflu ei mantell dros wyneb y ddaear, cychwynasant eto ar eu taith, a llwyddasanti gyrhaedd yr "ogof dywell," yr hon oedd bron yn ymyl cartref Elen, oddeutu haner nos, a chytunwyd y byddai yn well i Rhys drigo yno hyd nes y caffent gyfleu i benderfynu pa fodd i weith- redu yn y dyfodol. Addawodd Elen dalu ymweliad ag ef y dydd canlynol, a dyfeisio ffordd i roddi gwybodaeth i'w rieni am ei waredigaeth, ac ar ol hyny ymadawodd, gan adael Rhys mewn unigrwydd. Gan ei fod yn teimlo yn hynod 0 flinedig, ni fu yn hir cyn syrthio i gysgu, a chysgodd yn dawel hyd nes iddo gael ei ddeffroi gan swn siarad uchel yn ymyl genau yr ogof ar doriad gwawr y boreu canlynol. Nis gallai ddeall yr hyn a siaredid, nac am beth y siaradent, ac ymlusgodd yn lladradaidd ar ei draed a'i ddwylaw hyd nes cyrhaedd genau yr ogof, lie y gallai gael golwg gyflawn ar y person- au oeddynt yn siarad, achanfyddodd ddau wr beiddgar yr olwg arnynt yn sefyll y tuallan i'r ogof, ac yn ymddangos fel pe mewn ym- chwiliad am rywun. Y mae yn sicr 0 fod yn ymguddio 0 fewn i'r ogof yma," ebe un ohonynt. Gadewch i ni fyned i mewn, oblegyd os gallwn ei sicrhau, bydd yr haner can' coron addawedig am ei ddal yn ddiogel genym." ii-waitb i ti heb fyned i mewn, gan y gelli deimlo yn sicr nad ydyw ynddi," ebe y Ilall. "Mynaf weled yn awr, ac ar ol i mi weled, credaf di, ac nid cyn hyny." (rw barhau.)
COLEG Y GWEITHIWR.I
COLEG Y GWEITHIWR. GAN Ap CORWYNT & Co. Nos Wener, Tachwedd lleg. Huw Ffradach.—Mae'r byd yma'n dal wrth ei gilydd 0 hyd, er fod dynion y filen ynddo, fel Lefroy, a rhyw garnladron ereill. Dynion yn myned o'r byd hefyd trwy farwolaeth naturiol. Dyna Mr. Macdonald -dyn da, a dyn gymerodd ran y gweith- wyr yn ac allan o'r Parliament. Fe gar gweithwyr golled ar ei ol, a 'does dim dwy- waith am hyny. Agrippa.—Y mae un peth ar fy meddwl i. Yr wyf yn bollol gredu fod gormod o ddyeithrweh rhwng llenorion yr oes hon a'r oes o'r blaen, hyny yw, y llenorion a'r beirdd oeddynt yn byw ryw bymtheg mlyn- edd ar ugain a deugain mlynedd yn ol. Mi glywais son am "Ddarlith y Pytatws," gan Jones, Llangollen. Os yw'r llyfr hwnw genyt ti, Ap Corwynt, carwn yn fawr i ti ddarllen y ddarlith. Ap Corivynt.—Dyma hi, ac mi a'i dar- llenaf oreu y gallaf: DARLITH Y Pr- TAXWS.—Nid oes lonydd i'r llonyddwyr na heddwch i'r heddychwyr i'w gael, onide byddai heddwch a llonyddwch, yn ddiau, i ni. 1 Beth sydd wedi disgyn ar y tatws ?' 'Beth a gaf yn lie tybaco ?' 'Mae fy mhlant yn llefain am datws.' 'Mae fy ngwraig yn grwgnach rhag tybaco,' ac felly yn y blaen, ys dywed ein hewythr Roland, nes ydym o'r bron yn ymyl hunan- alltudiad er mwyn llonyddwch. Mae ar Ellen eisieu enill ei chariad oddiwrth y tybaco, ac y mae ar ei chariad eisieu ei henill hithau oddiwrth y snuff. Ni allwn ni eu dysgu heb nemawr hunan-ymwadiad ar ein gwirionedd. Yr ydym yn byw, symud, a bod yn oes y snuff, y tybaco, a'r tatws. Dynion oedd ein hynafiaid-cryts ydym ni. Yr oedd y gair tatws' heb ei wthio i mewn i le y 'bara beunyddiol,' yn y pader, yn eu hamser hwy. Oes y boliau tatwsawg, a'r safnau pibellawg, a'r ffroenau llwchiawg, yw ein hoes oleuawg ni—ie, ein hoes eurgall ni, siwr—rhad arni! Pan ganfu y landlords a'r ffeiriadon y gallem fyw ar fara haidd, estynasant eu dwylaw, a chymerasant y gwenith i gyd rhwng y rhent a'r degwm. Pan gyfododd yr ail do o landlords, deallasant y gallem fyw o'r goreu ar y ceirch, ac yna, lledasant eu ffetanau, a bant yr aethant a'r gwenith a'r haidd yn rhent a degwm. A phan gyfod- odd y trydydd to ohonynt, deallasant y gallem fyw ar y pytatws, ac ymaith y cip- iwyd y gwenith, ceirch, a'r haidd i gyd yn rhent a degwm. Dechreuodd plant dynion wanhau, pesychu,. a darfod ar haner eu dyddiau, oherwydd nid bara oedd eu hym- borth, a thrwy dreigliad gwendidau, ac afiechyd cyfansoddiadol y rhieni i waered i'r plant, daeth y creaduriaid dynol o'r bron i gyd yn gorachod. Pwy edrychodd ar ein cystudd ond ein Tad Nefol ei hun ? Ah, fel hyna, mi welaf,' ebe fe, yr ydych yn trin fy mhlant i! Yr wyf wedi aros digon wrthych chwi am wellhau ar eu hymborth, a chan nad ydych yn cydio yn y dasg, wele fi yn cydio ynddi fy hunan.' Felly, efe a bydrodd y pytatws yn y tir ddwy flynedd yn olynol. Mawr ydoedd dychryn y landlords, canys gwelsant mai diwedi yr oruchwyliaeth fyddai treuliad rhan fawr 0 gnwd bara en tir yn ymborth i'r llafurwr. Buont ddwy flynedd mewn cyfyng-gynghor, canys gwelsant fod Brenin y tiroedd oil wedi.dyrysu cyfundrefn ormes- ol eu rhentals. O'r diwedd, rhyw walch eyfrwysach na'r lleill ohonynt a darawodd ei droed, un diwrnod, wrth dric i'r pwrpas. 'Awn at yr esgobion,' ebe fe, 'a cheisiwn ganddynt hwy globen o weddi wedi ei moldio gyda phriddfeini yr Aifft, a'i chrasu gan wres mellt tanbaid Sina, a chyhoedded y llys ddiwrnod 0 ympryd ar bawb, a phwy a wyr na cheir y wlad, fel hyny, i gredu mai barn Duw ar ei hymborth, ac nid ei drugaredd i'w hiechyd, sydd yn weledig trwy fallder y pytatws ?' Rhedodd y tric trwy holl gyrau y deyrnas yn gymhwys fel llwynogod Samson 'slawer dydd, ac yna, y ffurf-weddi a ddaeth, ac ni bu Israel erioed fwy defosiynol ar uchelwyl Baal nag oedd y landlords a'u ffyliaid twylledig ar yr wyl dan sylw. Pytatws yn wir! Mae lie i ddysgwyl, os na wellheir haint y pytatws, mai y job nesaf fydd gosod y wellhaif ar eu pader, ac mai dyro i ni heddyw ein pyta- tws fydd ein deisyfiad Bendigedig fyddo ein Tad Nefol am ei ofal drosom. Efe yw ein eyfaill goreu ni. Bnasent wedi eu J gwasgu a'u screwio hyd y bedd, oni buasai Efe. Peidiwch a gofyn iddo am bytatws. 0, ein Hiesu anwyl! I Ein bara beunydd- iol' sydd yn ei ddymuniadau Ef. Ac os ydyw esgobion a gwyr y llys am ein twyllo, ac am ein twyllo i lefain wrth Orsedd ein Duw am bytatws, neu mewn geiriau ereill, am fodd i dalu iddynt hwy eu gormes-rent, gwrandawn yn hytrach ar ei wersi anwyl Ef. Efe a wyr pa ymborth sydd oreu er ein lies. Ar ol disgyn ohonom yn gywion pytatws—yn blant consumption, a phob sort o'r decline, dechreuasom redeg at bob gau- rymusiad. Clywai y Uanc ryw wagder dan ei fron, a rhedai at y faril; darfyddai ei nerves (a pheth arall ddysgwylid oddiwrth nerves pytatws ?), ac yna, at y bib a'r cnoi, a'r trewlwch ag ef, fel ein Modryb Shan yn plungio ei dwy droed yn y twb dwfr cynes i dori yr anwyd ar fodiau ei thraed, ac yn cael anwyd seith waith mwy ar ol eu tynu allan eilwaith. 0 na, rhodder i ni fara— ie, ein bara beunyddiol. Rhaid i'r rhent a'r degwm aros nes y caffom ni, llafurwyr y tir, ein bara beunyddiol.' Dyna i chwi engraifft o lenyddiaeth Jones o Lan- gollen, arwr ddadleuydd bedydd yn Rhymni, a manau ereill. Ymddangosodd y ddarlith uchod yn Y Golygydd am Mehefin, 1847. Gwnaeth Jones 0 Langollen fare yn llen- yddiaeth y wlad, a meddai ar athrylith a barai i gewri yswatio ac yswilio ger ei fron. Bu agos iddo golli ei fywyd, am iddo drechu ei wrth-ddadleuydd bedyddiadol yn ffair fedydd Rhymni. Darlleaais y ddadl hono, a darllenais y rhan fwyaf o weithiau Llan- gollen. Yr wyf yn cofio, yn un ohonynt, fod ganddo benill fel y canlyn :— tPRoedd rhaid fod y Bedyddiwr, a'r dorf fed- yddiwydoll Yn dalach nag arferol, neu'n nofiwrs glew digoll, Can's tystia pob trafaelwr fu'n manwl chwilio'r fan, Fod dyfnder yr Iorddonen gryn deirllath wrth ei glan." Genius oedd yr hen Langollen, er cymaint y curo fu arno, a hyny gan rai nad oeddynt deilwng i ddatod carau ei esgidiau. Cefais y fraint o'i wrando fwy nag unwaith yn pregethu, ac yr oedd ei sylwadau yn finiog a chyrhaeddbell. Ymfudodd i America, ac yno y gorphenodd ei yrfa. Bu mewn llawer rhyfel llenyddol, ac un o'r penaf oedd y rhyfel rhyngddo a Brutus. Am Haul Brutas, dywedai:— Euogddwl haul y fagddu,- Haul y d 1, dyma haul du I" Y mae yn dra thebygol nad efe gyfansodd- odd yr englynion i Brutas a'i Haul," am nad oedd yn arfer ymddangos yn y mesurau caethion. Dyma ni yn gorfod cau y cyfar- fod heno, gyda dymuno heddweh i lwch yr hen" Langollen." Teilynga gofiant yn fwy na llawer sydd wedi cael hyny ond nid yn ol teilyngdod y mae pethau yn pasio yn y byd hwn.
Beirniadaeth Eisteddfod Merthyr.
Beirniadaeth Eisteddfod Merthyr. GAN DEWI WYN 0 ESSYLLT. "Cariaà," testyn Awdl y Gadair. Boas. — Awdl yn cynwys syniadaeth sylweddol, wedi ei gwisgo mewn cynghan- edd gref a llithrig. Teimlir fod yr awdwr yn aros yn rhy hir uwchben rhai 0 olyg- feydd Cariad, tra nad yw yn canu nemawr ddim ar brydweddau hawddgar a phryd- ferth ereill Cariad. Y mae, er hyny, yn awdl led wych, cyn belled ag y mae yn ymdrin ar y testyn. John Howarà.-A wdl dlos, ond nid gyf- lawn ar y testyn. Gwladgarwch a gwlad- garfryr, dyngarweh a dyngarwr, yw y prif bynciau yn yr awdl bon. Y mae yr ar- ddull dipyn yn wasgarog a chymysglyd, a'r aith yn colli yn awr ac eilwaith mewn sillebiaeth ae orgraff, ond y mae yn awdl gymeradwy ar y cyfan loan (2).—Awdl fach dwt iawn, gyd- wasgol, a diarebol ei harddull. Y mae ei chynghaaeddion a'i syniadau yn llawn nwyf, ysgogiad, a ffraethbertrwydd hapus. Y mae y bardd wedi cymeryd golwg lied gyflawn, ond byr a brysiog, ar ei destyn. Buasai yn fanteisiol iddo ef, yn gystal ag i'r beirniad, pe buasai ei gynllun wedi cy- meryd agwedd fwy trefnus ac olddilynol. Teimlir fod cylch yr awdl yn rhy gyfyng i wneyd cyfiawnder Ilwyr a'r testyn. Dyngarol.—Nid yw yr awdwr hwn yn ddigon dosparthol, adraniadol, ac olddilynol yn ei gynllun. Cymysga y dwyfol, y dynol, a'r greddfol yn ormodol â'u gilydd. Y maent yn rhy blith-drafflith. Dymunol fuasai fod y lithr-raddfa o'r naill gariad i'r llall yn esgyn neu yn disgyn gyda graddol- iad naturiol dyladwy, neu yn ol urddasol- rwydd natur gwrthddrychau neu ddeiliaid y Cariad y cenir iddo ar y pryd, ac nid drwy neidiadau trwsgl a thorfynyglog o'r fath ag a geir yn rhai o'r awdlau presenol. Dywed yr awdwr lawer o rywbeth ar gariad cymdeithasol; ond ni fedrwn ni yn ein byw wneyd allan feddwl yr awdwr mewn llawer darn or awdl. Y mae rhyw dywyllwch Aifftaidd yn gordoi y frawddeg a ganlyn:— Rhydd haelioni arddel weinion Dry o'u cwynion hyder cynydd A ddaw beunydd o ddybenion Yn dra chyfion i'w dyrchafydd Dethol doethion fuddiol foddion Ddaw o galon ddigywilydd, (xwarant gwron diwyd eon Yw'n goludon yn ein gwledydd." Y mae y bardd, wrth ddechreu ei awdl, yn codi dysgwyliadau uchel ynom am ryw bethau gwych i ganlyn. Dechreua yn y man priodol, a gwna hyny gyda syniadaeth a thon ddyrchafedig, os nid arddunol; ond buan y disgyna i ryw gyffredinedd, nes ydym yn colli yn mron yn llwyr y dydd- ordeb dcchreuol. Pelican Y mae yr awdwr hwn yn feddyliwr gwreiddiol a grymus, a chy- nwysa ei awdl lawer o dd rnau o fardddon- iaeth hyawdl ac uchel-hedegog; ond nid yw ei syniadaeth mor loew a deffiniol yn mhoh man ag y dymanesid. Nid yw ei bictwrau yn loewon a chlir yn mhob man. Y mae y lliwiau, ys dywedai y diweddar dad Caledfryn, megys yn rheieg i'w gilydd. Y mae y llaw-ysgrif dipyn yn aflerw, ac y mae hyny, yn ddiamheu, yn achosi peth o'r aneglurdeb y cwynwn o'i blegyd. Serchog.—Awdl faith a lied olrheingar; ond tybiwn fod yr awdwr yn cylchymdroi yn ormodol gyd rhai o'i bynciau. Y mae ei ystlvsganau yn rhy feithion, nes ydym, gan amledd syniadaeth haner-estronol, yn colli ein golwg ar y prif bwnc, a bias y testyn, i raddau pell, oddiar ein gwefusau. Rhaid cael athrylith gyfoethog, mewn gwreiddiolder ac adnoddau, i gad-v y dydd- ordeb i fyny mewn awdl mor faith ag yw hon. Pontus.—Awdl fach, yn Ilawn 0 ffresni gwanwynol, ond heb gymeryd golwg gyf- lawn ar y testyn. Ar y cariad dwyfol bron yn anig y cana Pontu8, heb fod ganddo nemawr ddim ar gariad dynol neu gariad natur. Y mae ynddi ambell frychenyn gwall-gynghaneddol; ond ar v cyfan, y mae yn awdl fach flasus a darllenadwv iawn. Melancthon.-A wdl lithrig, gref, a phur gyflawn o'r testyn. Cynghanedda yr awdwr mor rhwydd ag anadlu, a hyny heb wneyd y cam lleiaf n'r syniadaeth. Yn wir, y mae hono yn un sylweddol, ystyr- lawn, a chynwysfawr iawn, ac, yn wir, mae yr Awen wedi gwlithio yn bur helaeth ar lawer darn o'r awdl flasus hon. Morddal.-Decnreua llorddal dipyn yn rhyddieithol ei arddull:- Cariad purlan, da'n mhob dull- Cariad urdd y cread oil; Dyma. destyn dyn nid all c I'r Awen gael yr un gwell." Ond yn ei benill nesaf y mae megys yn ymysprydoli, ac yn myned rhagddo gyda syniadaeth mwy derchafedig a barddonol, ond i ddisgyn yn uniongyrchol i'r un cyff- redinedd syniadol drachefn. Dywed am y nef, mai Swynol bob cwys ohoni." Wrth hyn, gellid meddwl mai gwlad amaeth- yddol yw y nef; ond yr ydym, yn y penill nesaf, yn cael ein hargyhoeddi o'n camsyn- iad, canys dywed yn hwnw mai blodeu- ardd hardd yw hi," sef gafdd-flodau. Os felly, nis gall fod yn dir amaethyddol, fel yr arweinid ni i dybied ar y cyntaf. Wedi ymsynied fel hyn am y nefoedd, ac wedi bod yn sefyll yo addolgar uwchben ffynon- ell fawr a thrag'wyddol pob cariad, dis- gyna yn ddisymwth o'r uchelderau synus hyn at Gariad yn ei arweddau iselaf, sef carnad greddfol, fel yr amlygir ef yn y greadigaeth afresymol. Gallesid meddwl yma y dylasai y traws-symudiadau o'r naill gariad i'r llall gymeryd ffurf fwy graddfaol cyson, a naturiol; ond a gadael y bardd yn llonydd fan lie y mae, nid yw yr illustra- tions o'r cariad greddfol hwn y rhai mwyaf cryf, hapus, a phwyntiol. Ond a yr awdwr rhagddo at Gariad 0 dan ei ffurf ymarferol o gydymdeimlad. Yna, yn ddisymwth, at gariad teuluol; yna, at gariad cydym- deimladol eilwaith; yna, a at gariad rhwng mab a merch-priodas — rhieni- plant; yna, ceryddon rhieniol a dwyfol; yna, at gariad Dafydd a Jonathan yna, at gariad glan y bedd; yna, yn ol at wlad- garwch yn y ffurf G mreig arno, fel yr ymddangosai yn rhai o'r hen wroniaid; yna, at gariad cydymdeimladol drachefn; yna, at y gwr crintach, Deifes; yna, episode ar geryddon neu farnau Duw ar y cyfryw; yna, episode ar gyfoetb, a'r drwg o'i gam-ddefnyddio; yna, at gariad Duw mewn Rhagluniaeth — creadigaeth; yna, episode ar effeithiau a dylanwadau cariad; yna, at gariad fel gras; yna, episode ar barodrwydd Duw i wrando cri calon wedi ei thrwsio a chariad; yna, at gariad a thrugaredd Duw yn ei alwadau parhaus ar ol y pechadur anedifeiriol; yna, at gariad ein Hiachawdwr, fel y dadblygir ef yn ei ymgoawdoliad, ei fywyd, ei farw, ei ad- gyfodiad, a'i eiriolaeth ar ddeheulaw y Tad; yna, episode faith, digon o awdl ganolfaint, ar ddvoddefiadau yr Iesu, yn nghyd ag effeithiau ei farw, ei adgyfodiad, &c.; yna, at brinder cariad yn y byd, a'r arwyddion 0 hyny mewn rhyfeloedd; yna, at gynydd a dyfo liad teyrnas gyffredinol Cariad, fel ffrwyth pregethiad yr Efengyl, a llwyddiant egwyddorion crefydd drwy y byd; yna, at ei gyflawnder yn y nef, yn nghyd & dymuniad gobeithlawn yr awdwr am fod yn un o'i dediaid am byth yno. Y