Y Gwladgarwr

Y Damweiniau yn y Glofeydd a'u Hachosion. LLAWER 0 ysgrifenu sydd wedi ac yn bod ar ddiogelwch a pheryglon y gweithwyr tan- ddaearol, y dygwyddiadau dychrynllyd sydd yn cymeryd lie, a beth sydd yn eu hachosi, a pha fodd mae eu hosgoi. Creir y peth hyn a'r peth arall, a chyoygir llawer iawn o bethau er gwella sefyllfa pethau o fel y maent yn bresenol, ac yn enwedig y lleoedd hyny lie mae y gelyn ofnadwy hwnw a elwir nwy" yn bod, ac yn cyflawni y fath hafog dychrynllyd mor ami yn y biynyddoedd a'r misoedd diweddaf hyn. Mae rhai yn ym- ofyn ei gasglu at ei gilydd, a'i arwain i fyny mewn pibau i ben y pyllau, a'i gyfleu i oleuo pen y pyllau, a'r heolydd, a'r tai. Y mae hynyna o'r goreu ond, o fy rhan fy hun, byddai yn well genyf fi o lawer i lanw pob hen le gwag o ysbwriel (rubbish), fel na byddai lie i nwy o gwbl mewn lleoedd felly. Ie, meddai ambell un, pa le mae cael digon o ysbwriel i lanw y lleoedd gwag hyny ? Os na.d oes digon i'w gael i lawr yn y gweith- feydd i wneyd hyny, dechreuer ar gwryn y mynydd nesaf at y weithfa, a gyrer ef i lawr i'r pyllau bob pwys ohono, nes y byddai yn gydwastad a'r dyffryn. Byddai hyny yn well na lladd cynifer o ddynion ag sydd yn cael eu lladd yn y taniadau sydd yn cynteryd lie ac nid wyf yn amheo. na byddai hyiiy yn llawn cyn rhated yn y long rim, wrth gy- mhara y difrod sydd yn. cael ei wneyd. Mae ereill, lawer iawn, feddyliwyf, am gael check- fireman i bob glofa. Pobpeth yn dda, cyn belled ag y mae hynyna eto yn myn'd. Neu ragor lawer o inspectors, yr hyn sydd yn union yn gyfystyr a'r Hall. 0 fy rhan fy hun, ni fyddai gwaeth genyf pe byddai haner dwsion ohonynt o bob un ohonynt yn yr un weithfa a mi nid wyf yn credu yr ataliai hyny ychwaith y taniadau. Mae yn rhaid myned i chwilio i ryw leoedd. Mae arnaf ofn cyn myned i chwilio y weithfa cyn ceir gafael yn achosion y damweiniau. Beth pe byddai pob gweithiwr yn dechreu ar y gorchwyl o chwilio ei hun, er mwyn cael gweled a oes rhywbeth yn ei feddiant na ddylai fod. Er engraifft, dywedwyd wrthyf yn lied foreu y dydd cyntaf o'r flwyddyn (a gellweh gredu fy ngair, nid bychan oedd yr effaith) fod rhai yn arfer ysmocio i lawr yn y man a'r man, a gofynwyd i mi dan yr un os oedd hyny yn ganiataol. Fy atebiad oedd nad oedd caniatad o gwbl yn y lie hwnw. Aethum i lawr i'r pwll, a chymerais swyddog arall gyda mi, a ffwrdd a ni i'r man a'r lie yr oedd yno dri dyn yn gweitltio. Wedi i mi eu gosod ochr yn ochr, a gorchymyn i'r swyddog oedd gyda mi eu gwylio, dywedais wrthynt fy mod wedi cael awgrym eu bod yn arfer ysinocio yno. Dechreuasant wadu yn mhob gwedd nad oedd hyny ddim yn wir am danynt hwy, ac nad oedd neb ohonynt hwy wedi gweied neb arall yn gwneyd hyny hefyd. Dywedais wrthynt, yn awr, fod yn rhaid i mi eu chwilio, a chefais yn llogell y cyntaf ddwy bibell a darn o wire tua phum' mod- fedd o hyd. Cefais ddwy bibell yn llogell yr ail ac yn llogell ei trousers, teimlais ryw- beth o'r tuallan, a gofynais iddo beth oedd hwnw. Gos'ododd ei law yn ei logell, a dywed- odd mai sialc ydoedd. Gorchymais iddo ei dynu allan ac er fy mawr syndod, beth oedd ond allwedd lalup. Golynais iddo beth oedd ef yu ei wneyd a hono, a dyna. oedd ei ateb, ei bod yn ei logell oddiar pan oedd yn Ngliwmaman (Aberdar, coiier) ac yc wyf yn eithaf sicr ei fod oddiyno er's aiiiryw flyn- yddau, ac mor sicr a hyny, ei fod wedi treulio llawer trousers gWc.ith oddiar pan mae wedi ymadael a Chwmaman, fel na allai gael esgus inai annghoMo ei thynu allan. o logell yr hen drousers. Ond y mae wedi ei sytnud a'i newid lawer gwaith o'r hen drousers i un nuvvydd a ehyn wired a hyny, mae wedi agor latnpau olioni lawer gwaith, ac ysmocio lawer gwaith hefyd, a pheryglu llawer iawn o fywyoau ei gyd-ddyuion ohoni. Yn awr, pan mae y fath bethau a hyn Yil cael eu cario yn mlaen yn y glofeydd, pwy fydd YI1 ddiogel. Golyger fod y dyn yna yn y weith- red o agor ei lairip, er fod y lie yn glir o nwy' bnn oedd ef yn ei hagor ond cyn pen haner mynyd, yr oedd blower mawr wedi tori i lawr lOO.ilath i ffwrdd oddiwrtlio ef, ac yn llanw y gwyncb nwy pavod i diÎn, acyn dyfod i gyffyrddiad a'i lamp,, gored 6f, a dyna dan- chwa yn cymeryd lie nes, siglo yr ardal. a lladd cautnen ddau o'i gyd-ddyirion, ai dibteywio y lofa ac y maa yntau wedi ei '*läd,du:ambytll yn y dinystr. ac ni welwyd tnMloiJo ef)!'ft't lauip agoved. Yna, tnae'boll felldithion y NV,!s, yn !cl en 'iyrddio ar ben pob swyddog sydd yn perthyn i'r lofa, pan ,mae eu haner wedi eu lladd yn y danchwa. 0 achos pwy] Pwy hefyd 1. Nid oes neb yn gwybod, ac ni ddeuir i wybod byth ychwaith; ond hyn a wyddom, nad oes rhybudd ddim yn ddigon i ddynion i ochelyd y pethau hyn, ac y mae yn ail i anmhosibl- rwydd eu hargyhoeddi i adael y pethau sydd yn ddiau wedi achosi i ganoedd o ddynion Ii gael eu lladd. Anwyl gyd-ddynion sydd fel fy hunan yn nghanol y peryglon yn ddyddiol, chwiliwch eich hunain yn gyntaf oil, yna chwiliwch eich lampau. Wedi hyny, chwiliwch y swyddogion, chwiliwch y weithfa ac wedi hyny, beiwch lie mae'r bai i fod ar ol cael prawf, a pheidiwch beio heb sail. Beiddiaf ddweyd yn ngwyneb y byd, os na cheir gwared o'r pethau yr wyf wedi nodi, prin iawn y ceir gwared o'r dygwydd- iadau dychrynllyd sydd yn cymeryd lie. Nid yw o un dyben gwneyd deddfau a rheolau, os torir hwynt gan y dosbarth sydd yn gwaeddi am danynt 1 Gan hyny, bydded i bob swyddog yn mhob man ddeffro at ei waith, a chwilied bawb a phobpeth. Mae llawer o leisiau o'n hamgylch yn gwaeddi —Chwiliwch Mae yr holl ddygwyddiadau sydd yn cymeryd lie o bryd i bryd yn gwaeddi—Ohwiliwch Mae y canoedd a'r miloedd gweddwon ac amddifaid sydd drwy y wlad yn gwaeddi—Chwiliwch Mae gwrag- edd a phlant y rhai sydd yn bresenol yn y peryglon yn gwaeddi yr un peth, ac hefyd y mae eich sefyllfaoedd a'ch diogelwch eich hunain yn gwaeddi yr un peth. Mae ton y Wasg, a blaenoriaid y bobl, sef D. Morgan, Mountain Ash; Mabon, Jenkins, Llanfabon William Penn, a llu mawr rhy ami i mi eu hemvi, yn gwaeddi yr un peth, a hyny am eu bod hwythau, gan mwyaf, yn nghanol y peryglon. Dywedaf eto-Ch wilier yr hen weithleoedd, a llanwer hwynt i fyny chwil- ier y lampau, a chondemnier hwynt, os nad yn dda; chwilier y llogellau a chwilier pobpeth. Yna, mae gobaith. lonawr laf, 1881. DETECTER.

Y BEIBL A SYNIADA U A NFFYDDOL. Gwrthwynebiadau Myfyr Glan Ogwy. MR. GOL.Wedi ymdrin a'r pethau cry- bwylledig yn fy llythyr diweddaf, daw Myfyr ar draws yr hyn a elwais Afresymoldeb An- ffyddiaeth." Er nad ydyw Myfyr yn credu hyny, eto dywedaf fod credu fod y greadig- aeth wedi dyfod i fodolaeth heb greawdwr yn afresymol, oblegyd nid oes genym yr un engraifft fod dim (o fewn cylch ein gwybod- aeth bresenol) wedi dyfod i fodolaeth heb offerynoliaeth a rhagfeddwl cynlluniwr. Ond er fod dirgelwch mawr weithiau yn gysyllt- iedig ag athrawiaethau y Beibl, eto y mae yn amlwg i'r darllenydd myfyrgar nad ydynt yn groes i reswm. Dywed Myfyr yn y rhan hon o'i lythyr, Nid yw yn hollol ddirgel i'r anffyddiwr myfyrgar a darllengar pa fodd y mae rhan fawr o'r bydysawd wedi dyfod i fodolaeth." Teg i mi ddweyd yma fod Myfyr yn gosod y troell-ysgogydd (evolutionist) yn yr un dos- barth a'r anffyddiwr; ond wrth wneyd hyny, y mae yn gwneyd cam a'r blaenaf. Darwin ydyw y penaf o'r evolutionists, ac, i ryw radd- au, yn sylfaenydd y ddamcaniaeth ond y mae efe yn mhell iawn o fod yn anffyddiwr. Creda Darwin fod y gronyn cyntaf oil wedi ei greu gan y Duwdod. Gwir fod Huxley yn myned yn mhellach na hyn, ond y mae Hux- ley hefyd yn gwrthod yr enw o fod yn an- ffyddiwr. Creda yr anffyddiwr gwirioneddol fod rhywbeth a elwir gallu (force) yn bodoli er tragwyddoldeb, ond ni chaniata yr anffydd- iwr fod person wedi bodoli yr hwn a roddodd fodolaeth i'r gronyn cyntaf oil, ac o ganlyniad y mae yn ymgolli yn y tywyllwch. Dywed Myfyr eto, G\Vyr Gwynlais yn well na hyny yn awr" (sef fod y byd wedi dyfod i fodolaeth wrth y gair Bydded.") Na wn, Myfyr. Credaf mai yn raddol y daeth i fodolaeth, ond nid ydyw hyny yn ddigon i brofi na ddaeth yn gyntaf i fodolaeth wrth y gair Bydded." Y mae rhai o'r daearegwyr mwyaf wedi bod y rhai mwyaf cadarn yn eu crediniaeth am ddwyfoldeb y Beibl, yn unig am fod eu darganfyddiadau eang yn cadarnhau tystiolaeth y Beibl am greadigaeth y byd. Yn nesaf, y mae Myfyr yn myned yn mlaen i sylwi ar yr hyn a eilw yn ddirgelion rhy- feddodau ac anhawsderau anesboniadwy cred- iniaeth Gwynlais." Dywed," Yn llyfr Gene- sis a llyfr Exodus, dywedir fod yr hyn a elwir y 'oread' wedi ei wneyd mewn chwe' diwrnod. Y mae hyn yn ddirgelwch i ddechreu, sef fod ysgrifenydd ysbrydoledig wedi camsynied." Y mae hyn yn ddirgelwch hefyd, sef fod Myfyr Glan Ogwy wedi camsynied. Cymer Myfyr yn ganiataol hollol fod Moses wedi gwneyd camsyniad. Ffordd rwydd iawn i ddyfod allan o ddyryswch ydyw cymeryd pethau yn ganiataol, ond nid yw yn ffordd ddiogel iawn pan yn dadleu gwirioneddolrwydd y Beibl. Credaf fy hunan fod oesau aneirif wedi eu treulio yn ffurfiad y ddaear ond, i fy medd- wl i, nid wyf yn cael fod y Beibl yn dweyd fod y byd wedi ei greu ar y diwrnod cyntaf. Credaf nad yw yr adnod gyntaf yn Genesis yn dal cysylltiad uniongyrchol a'r adnodau di- y I lynol, ond anuniongyrchol. Nid ychydig ydyw nifer y dynion dysgedig a gredaut nad yw y gair "creu" yn golygu fody byd wedi ei greu allan o ddim, ond yn unig fod DllW wedi ffurfio byd allan o ddefnyddiau oeddynt eisoes mewn bodolaeth, ond fod mater, or hyny, yn y dechreuad wedi ei greu gan y Duwdod. V iiiae; y ffaith mai yr un gair a ddefnyddir yn yr adnod gyntaf i greu a ddefnyddir i ddangos creadigaeth dyn allan o bridd y ddaear yn.y 27ain aduod yn cadarn- hau y dybiaeth hon, sef creadigaeth allan o ddefnyddiau mewn bodolaeth ynflaenorol. Y ffit\ë yr adhbd gyntaf, fel y credwyf, yn unig yn gosod ger ein bron y weithred gyntaf o eiddo Duw mewn cysylltiad &'r bydysawd, sef creadigaeth y byd allan o ddim ond y mae Myfyr yn eymeryd y gair yn y dechreuad fel rhan o'r diwrnod cyntaf. Gwir mai dyma grediniaethantryddwyr fel rheol, ond gellir dangos yn foddhaol ei fod yn golygu dechreu- ad gwaith y greadigaeth, a bod cyfnod maith wedi bodoli rhwng hyny a gwaith y chwe' diwrnod. Y mae y cysylltiad "a'r" sydd yn cysylltu yr adnod gyntaf a'r ail yn edrych fel yn ffafriol i'r cyntaf ond y mae Rosenmuller, Dr. Darhe, Dr. Smith, ac ereill yn credu y gellir cyfieithu yr adnodau fel hyn Yn y dechreuad y creodd Duw y nefoedd a'r ddaear. fVtdi hyny y ddaear oeddafluniaidd a gwag," &c. Gwel Myfyr ein bod yn cyfieithu y gair a'r trwy y geiriau "wedi hyny." Os ydyw hyny yn iawn, nid yw yr adnod yn dal un cysylltiad uniongyrchol a gwaith y chwe' diwrnod ac y mae yn dangos yn bendant fod cyfnod maith wedi bodoli rhwng y dechreu- ad" a gwaith y greadigaeth. Y mae yr ail adnod yn dangos cyflwr y byd wedi ei ffurfiad, a chyn creadigaeth goleuni, ac y mae hyn yn ffafriol i'r esboniad blaenorol. Os nad oedd cyfnod wedi bodoli rhwng y weithred gyntaf a'r bydded goleuni," paham y dywed yr ysgrifenydd fod y ddaear yn afluniaidd a gwag "1 Ond gofyna Myfyr yn y fan hon, £ Ai nid athroniaeth a chelfyddyd sydd wedi gwthio credinwyr i fabwysiadu yr esboniad hyn ?" Atebaf, Nage, Myfyr. Mabwysiad- wyd yr esboniad hyn cyn i ddarganfyddiadau daeareg erioed ddyfod i'r goleuni. Yr oedd Augustin, Theodoret, Justin Martyr, Nazian- zen, Basil, Csesarius, ac Origen yn credu fod yr adnod gyntaf yn Genesis yn desgrifio cre- adigaeth mater ar wahan oddiwrth waith y chwe' diwrnod. Y mae tystiolaeth y cyfryw yn werthfawr, oblegyd y maent yn dangos nad oedd eu meddyliau wedi eu effeithio gan ddaearegiosod esboniad annaturiol ar dyst- iolaeth Genesis. Ysgrifenai Esgob Patrick, 150 mlynedd yn ol, fel y canlyn ar yr adnodau cyntaf yn Genesis, Niddywediri ni pa mor hir y bu y ddaear yn afluniaidd wedi ei chre- adigaeth, a chyn y crewyd goleuni. 0 ran dim a ddywedir yma, gallasai fod yn gyfnod maith iawn ac yn y cyfamser, yr oedd yr Ysbryd yn parotoi y ddaear nes yr oedd yn barod i Dduw i gynyrchu yn ystod y chwe' diwrnod y gwahanol greaduriaid, nes y gor- phenwyd yr oil." Dywed Myfyr ei fod yn afresymol i gredu fod dyddiau y cr-ead yn golygu cyfnodau meithion, oblegyd yr oedd hwyr a bpreu i bob un ohonynt. Ond os ydyw Myfyr wedi sylwi, ni chafodd yr haul, y lloer, a'r ser eu creu neu eu neillduo hyd y pedwerydd diwrnod, ac o ganlyniad, y mae yn debygol nad oedd cylchdroad y ddaear ar ei phegynau mewn pedair awr ar ugain yn bod- oli cyn hyny, ac efallai bod y goleuni a'r tywyllwch i'w barnu wrth safon arall. Ni raid i mi fyned yn mhellach mewn ffordd o atebiad ar anhawsder Myfyr o berth- ynas i Genesis. Yr wyf wedi dweyd digon i ddangos mai nid daeareg sydd wedi gwthio credinwyr i osod esboniad annaturiol (yn ol tyb Myfyr) ar ddiwrnodau y cread. Buddiol fyddai cyfeirio Myfyr at y rhai sydd wedi ys- grifenu yn helaeth ar y pwnc, a chaiff ei fodd- loni yn fwy llwyr nag y medraf fi o fewn cylch y GWLADGARWR. Darllened Horsley, Dr. Wiseman, Chalmers, Dr. Pye Smith, Dr. Bedford, Dr. Harris, Dr. Ring, Dr. Pond, America, ac ereill, a chaiff weled mai yr es- boniad cywiraf ar y benod gyntaf o Genesis ydyw, fod cyfnod maith wedi bodoli rhwng y dechreuad yn yr adnod gyntaf a gwaith y chwe' diwrnod, ac o ganlyniad, fod y cyfnod hwnw wedi dwyn y ddaear i ffurf gyfaddas i Dduw i gyflawni gwaith y chwe' diwrnod. Nid yw Myfyr Glan Ogwy yn gredwr mwy trwyadl na mi fy hunan mewn daeareg, ond gwyr Myfyr hefyd fod daeareg yn parhau i gadarnhau tystiolaeth y Beibl. Gadawaf ar hyn, gan obeithio fod hyn yn ddigon i symud rhywfaint o'r anhawsder y teimla Myfyr i dderbyn tystiolaeth y Beibl a phe byddai ef ac ereill yn astudio ychydig ar lyfr Proff. Hitchcock, "The Religion of Geology," byddai ei feddwl yn cael ei gadarn- hau yn bur sefydlog yn nhystiolaeth y Beibl am greadigaeth y byd.—Yr eiddoch, H. S. GRIFFITHS (GWYNLAIS). Llantwit Vardre.

UN O'R WLA 0" V. GWIRIONEDD. MR. GoL ,—Mae genyf ymddiriad na wnewch wrthod rhan o'ch newyddiadur clodwiw i mi i egluro gwirionedd yr amgylchiadau a gynhyrf. odd Un o'r Wlad i draethn arnynt yn eich colofn- au o barth yr hyn a gymerodd leyn ddiweddar yn Methesda, capel yr Annibynwyr, Ton. Chwithig iawn yw clywed un yh honi cymaint o berffeithrwydd yn cydnabod I(mewn anwybod- aeth owirystyr yr hyn a ysgrifena) ei fod yn cefnogi dirwest, ac ar yr un pryd yn addef nad yw yn llwyr-ytnwrthodwr Nid yw hyn ond un engraifft wan o lawer o annghysonderaiv a allem eu nodi yn mywyd Un o'r Wiad. I fod yn fwy perthynasol a'm pwnc. yr wyf am grybwyll nad wyf un amser yn hoffi grwgna, h; ond pan yn ymwybodol na roddir gwedd briodol ar ddy- gwyddiadau, teimlwyf;mai doethineb ynwyf, a phob un arall, yw amddiffyn y gwir, a dyna yw fy nymuniad y waith hon. Cyhudda Un o'r WI ad Mr. Edmund Thomas, Maendy Hall, o, gynyg y capel at wasanaeth y Mri. Hughes. Naddo, ni chynygiwyd hyny gan Mr. Tho- mas; ac yn mhellach, ni osodwyd y cynygiad o flaen aelodau eglwys Bethesda o gwbl. Yn ychwanegol, dywedir ganddo i Mr. Thomas fod yn annghyson ag ef ei hun trwy beidio caniatau y ty cysegredig at wasanaeth neb i areithio ar ddirwest ynddo. Camsynia. yn hyn eto, gan mai amcan y boneddwr parchus o'r Maendy Hall oedd dali fyny nerth y peaderfyniad a wnawd ychydig cyn hyny, sef neillduo y capel yn umg at wasanaeth eglwysig. Gan i beth felly gael ei benderfynu, gwnaeth 'Mr. Thomas yn iawn i wrthdystio yn erbyn y cyfnewidiad. Gwelir yn amlwg fod yr hyn a cldatgenir gan tTn o'r Wlad yn feius a dialw am <iano ond fel unsydd yngwybocl-odcliar brofiad am egwyddorion clir 0 1 Mr. Thonias/ y mafe' yn rhy dhh'awdd yrtifttal heb ddangos fy nheimlad yn yr achos. Dywed ei fod yn aelod yn eglwys Bethesda. Os felly, pa le y mae y teimlad brawdgarol y mae efe yn honi bod yn feddianol arno ? Gwyddom yn dda mai nid hyn yw egwyddor Cristionogaeth, ond mae lie i ofni mai dyna fel y mae Un o'r Wlad wedi ei deall. Nid yw, mewn gwirionedd, ond neiilr mewn glaswellt,—le, bawddyn distadl, a'i amcan yn unig i rwygo y cyfeillgarwch sydd wedi bod- oli hyd yma yn bur foddhaol rhwng dynion moesol a bucheddol eu cymeriadau, a hyny am flynyddau lawer. 0 ganlyniad, y mae yn llawa bryd i Un o'r Wlad, neu yn hytrach y llwfrddyn, roddi heibio ei gau broffes, a byw yn fwy teilwag o'r Efengyl. Y r eiddoch, CYFIAWNDER. O. Y.- Y mae yn ddyledswydd arnom gry* bwyll i ymddyddan gymeryd lie mewn perth- ynas â rhoddi y capel i gynal cyngherdd ynddo rhwng athrawon yr ysgol Sul, ond ni wnawd. un penderfyniad neillduol y pryd hwnw, gan ea bod yn metho cydweled beth oedd oreu i'w wneyd. Ni ddygwyddodd Mr. Thomas fod yn bresenol; felly, nid yw yn gyfrifol am yr hyn a gymerodd le yno. C.

EISTEDDFOD DEWI SANT, ABERDAR. MR. GOL., -.Er ateb gofyniadau diderfyn y cyfeillion csrddorol sydd yn anfon atom, caniatewch i mi eu hysbysu fod y pwyllgor wedi penderfynu caniatau i'r parties a fwriad- ant gystadlu ar Gydgan y Medelwyr i fod o ugain i bump-ar-ugain o nifer, yn lie ugain, fel yr hysbyswyd yn flaenorol.—Dros y pwyll- gor, J. M. WILLIAMS, Ysg.

BWRDD YSGOú YSTRADGYNLAIS. MR. GOL. Y mae fy llith a ymddangos- odd yn eich colofnau o dan y penawd uchod wedi creu cryn gynhwrf yn mhlith rhyw ddosbaroho bobl yn y gymydogaeth, fely mae rhywun o dan yr enw Trethdalwr yn eich rhifyn yn diweddar yn gollwng rhuadrau o hy- awdledd ar fy mhen. Buasai yn dda genyf weled un o aelodau y Bwrdd yn ymostwng i roddi atebion i'm gofyniadau. Ond yn He hyny, wele Trethdalwr yn dwyn ar ei ysgwyddau ei hun y pechod y cyhudda fi o fod yn euog ohono, sef "bod o da! ddylan- wad interest personol." Dywed Trethdalwr yn nechreu ei lythyr, Y mae yn amlwg i bawb sydd yn y plwyf nad ydyw ef yn gwybod y peth nesaf i ddim am helyntion y plwyt, yn enwedig mewn cysylltiad a'r Bwrdd Ysgol." Buasai yn dda genyf pe buasai amser yn caniatau yn bresenol i fyned ar ol achosion arianol y plwyf yn ei wahanol gysylitiadaa. Ond gan mai a'r Bwrdd Ysgol y mae a fynwyf, rhaid glynu wrtho ac wedi gorphen, os myn Trethdalwr, cymerwn helyntion y plwyf yn ei wahanol agweddau am yr ugain mlynedd diweddaf dan ein sylw ac yna, yr wyf yn sicr y bydd i mi, cyn gorphen y drafodaeth, lwyr argyhoeddi Trethdalwr fy mod wedi talu sylw i rai pethau heblaw myned i'r Mynydd Du i grynhoi defaid a phethau cyffelyb. Cyfeiria Treth- dalwr yn ei lith at y balance sheet sydd wedi ei chyhoeddi gan aelodau y Bwrdd ac y mae wedi cymeryd y drafferth i anfon un i chwi, Mr. Gol. Nid ydwyf mewn un modd yn amheu cywirdeb cyfrifon aelodau y Bwrdd, nac yn dweyd ychwaith nad ydyw y balance sheet yn ddangoseg deg a chywir o bob ceiniog y maent wedi dalu, a gallaf sicr- hau Mr. Trethdalwr nad ydyw y balance sheet y cyfeiria ati yn ddyeithr i mi, "Ond dwy wyneb a geir i bob dalen." Y mae rhywbeth y tu ol i'r lien, ac at hwnw yr wyf yn amcanu arwain sylw y darllenydd. Y pwnc mewn dadl ydyw cyflog y monitors a wasanaethant yn Ysgol y Bwrdd yn Ystradgynlais. Efallai nad ammhriodol fyddai i mi arwain meddwl eich gohebydd yn ol mor bell a'r amser, pan nad oedd Bwrdd Ysgol i blwyf Ystradgynlais yr adeg hono, pan oedd yr Ysgol Frytanaidd yn cael ei dwyn yn mlaen o dan lywodraethiad committee, yn cael ei wneyd i fyny o ddynion perthynol i'r gwahan- ol enwadau crefyddol yn y gymydogaeth. Wrth i ni edrych i hanes yr ysgol ya yr amser hwnw, cawn fod yr un egwyddor yn dyfod i'r golwg mewn cysylltiad a thalu y monitors ag sydd wedi dyfod i'r golwg yn bresenol gan aelodau y Bwrdd Ysgol. Gallwn enwi amryw a fu yn gwasanaethu fel monitors yn yr Ysgol Frytanaidd, ond yr wyf yn herio Mr. Trethdalwr i enwi ychwaneg nag un wedi derbyn tal arianol am hyny. Ai clecgi sectyddol ydwyf am fy mod yn beiddio gwneyd y ffaith yn hysbys. Ond i frysio yn mlaen at y monitors yn ngwasanaeth aelodau y Bwrdd. Y mae rhyw bedwar neu bump o fechgyn wedi bod yn gwasanaethu y swydd ar hyd y blynyddoedd y mae yr ysgol wedi bod o dan lywodraethiad y Bwrdd. Yn awr, ynfce, a fedrvtc'i chwi, Mr. Trethdalwr, gyflwyno i Mr. Gol. balance sheet i ddangos fod un o'r cyfryw wedi derbyn tal arianol am ei waith, o'r dydd y ffurfiwyd Bwrdd Ysgol i blwyf Ystradgynlais hyd y flwyddyn ddiwedd- af? Ond yn y balctnce sheet am y flwyddyn ddiweddaf, cawn fod y tri a wasanaethant y swydd wedi derbyn cyd-rhyngddynt y swm anrhydeddus o 22p. Gan fod Trethdalwr wadi rhoddi ei fys yn y cawl, dysgwyliaf iddo, drwy gyfrwng y GWLADGARWR, wneyd yn hysbys y rheswm fod y swm uchod wedi cael ei wario y flwyddyn ddiweddaf yn wahanol i'r blynyddoedd blaenorol. Caiff yr amser oedd pob un o'r monitors wedi wasanaethu am ei arian fy sylw yn y dyfodol.—Yr eiddoch, heb adwaen neb yn ol y cnawd yn yr ymdrafod- aeth hon, CLUST YR AWEL.

OOR UNDEBOL TONYPANDY. MR. GOL.Yn y GWLADGARWR diweddaf, galwodd gohebydd o'ch eiddo sylw yr ardal- oedd hyn at y mater uchod. Mewn atebiad, dymunwn hysbysu fod ei awgrymiadau wedi cael derbyniad croesawgar. Tebyg ei fod wediproffwydo yn o gywir am deimlad y He parthed cael cor undebol erbyn Eisteddfod Genedlaethol Merthyr.. Yn unol a'r dytnun- iad, daeth lluaws o gyfeillion cerddoroi yn nghyd nos Sadwrn diweddaf er ystyried y