Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
MADOG AB OWAIN GWYNEDD.
MADOG AB OWAIN GWYNEDD. Ffugchwedl fuddugol Eisteddfod Gadeiriol Deheudir Cymru, Awst, 1880. PENOD VIII. PRYDYDD Y MOCH MEWN TRALLOD. Wedi i Dafydd wasgar ei elynion a thawelu y wlad ychydig, daeth rhyddhad y carcharorion o Gastell Arfon i'w feddwl yn adnewyddol, ac yr oedd yn rhaid cosbi y drwg-weithredwr. Rhoddai swyddogion y Castell ddesgrifiad Iled gywir ohono, ac yr oedd y desgrifiad hwnw yn ateb i'r dim i'r brenin ei hun, fel yr oedd llawer yn credu mai efe ydoedd, ae yr oedd rhai yn myned mor bell a dywedyd hyny wrtho, ond ni effeithlai hyny ddim ar Dafydd. Yr oedd ef yn gwybod mai nid efe ydoedd, ae felly danfonodd am geidwad y Castell o Dygan- wy, a swyddogion ereill o Arfon, a danfon- odd hwynt i gerdded y wlad, o Gaer i For y Gorllewin, i chwilio am y creadur a broffesai ei hun yn frenin. Aeth y dynion, a cherddasant o dy i dy, gan fynu golwg ar bob dyn a dynes a drigent drwy yr holl gyffiniau, ond dyehwelasant heb fod fawr gwell. Yr oeddynt wedi gweled rhywun ar gyffiniau Powys yn lied debyg iddo, ond nis gallai un ohonynt dyngu mai efe ydoedd, ac felly nid oedd yn werth i'w ddwyn gerbron. Wedi methu gyda hyn, danfonodd genadau trwy y wlad i chwilio am y Tywysog Madog, ac yn ol y gorchymyn a gawsant, yr oeddynt i'w ddwyn, yn fyw neu yn farw, i Aberffraw. Cychwynodd y g-wyr, a theithiasant yn ddyfal trwy y wlad, ond dyehwelasant yn wag-law. Methasant a chael golwg arno yn un cyf- eiriad. Y brenin, pan wybu hyn, a aeth i ryw nwydau ofnadwy, a bygythiodd roddi y cenadau i farwolaeth. Buasai wedi gwneyd hyny hefyd oni buasai y Marchell hwnw yr ydym wedi son am dano yn barod. Hwnw ddarfu gyfryngu ar eu rhan. Wedi iddo fethu cael gafael yn y tywysog yn Nghymru, credodd ei fod wedi ffoi i Loegr, a danfonodd at ei frawd-yn-nghyfraith i holi yn ei gylch, ond nis gwyddai hwnw fwy am dano nag am hen ddyn y lleuad. Yr oedd digon o sicrwydd ei fod wedi cael ei ryddhau o Gastell Arfon, ond pa beth a ddaeth ohono wedi hyny oedd y pwnc. Yr oedd amryw wedi gweled Prydydd y Moch ac yntau yn teithio yn nghyd i lawr yr heol y diwrnod y cafodd ei ryddhau, ond nid oedd neb wedi ei wded byth wedi hyny. Danfonwyd gwys allan i gymeryd Prydydd y Moch i'r ddalfa, a'i ddwyn yn rhwym i'r brif-ddinas. Ni fuont yn hir cyn gosod eu pump arno, a dygwyd ef mewn rhwysg i Aberffraw. Gosodwyd ef mewn cell tanddaearol y noson hono, a boreu dranoeth cymerwyd ef gerbron y brenin a'i lys. Am un-ar-ddeg o'r gloch, esgynodd y brenin i'w orsedd, a galwodd am y carcharor, yr hwn yn fuan a wnaeth ei ymddangosiad. Yr oedd y llys yn or- lawn o wrandawyr, ac yn eu mysg rai o ddynion mwyaf cyfrifol a dylanwadol y wlad. Yr oedd y bardd hefyd yn ddyn yn meddu ar nifer mawr o gyfeillion, a gwyddai y brenin hyny yn eithaf da, ac felly yr oedd yn benderfynol i drafod ei fusnes mor onest a didwyll ag oedd yn ddichonadwy. Wedi syllu ar y carcharor am ychydig, dywedodd y penadur mewn llais tod iedig, Y mae yn flin genyf weled fy mardd yn sefyll ger fy mron i'w farnu, yr hwn a ystyriwn y dyn mwyaf onest a chyfiawn yn Ngwynedd; ond nid oes dim i'w wneyd-rhaid i gyfiawnder gael ei ffordd, ac yn awr yr wyf yn gofyn i chwi, yn mha le y gwelsoch y Tywysog Madog ddiweddaf ?" "Yn dyfod i lawr oddiwrth Arfon tua'r sianel." A welsoch chwi ef wedi hyny ?" ct Dim." "Cymerwch chwi bwyll, ac ystyriwch pa beth sydd genych mewn llaw. I ba le yr ydych yn meddwl iddo fyned wedi eich gadael chwi ?" Yn mlaen gyda glan y sianel, a dau ddyn arall gydag ef." Pwy oedd y ddau ddyn arall hyny ?" "Nid oeddwn yn eu hadnabod, eich mawrhydi." A ydych chwi yn meddwl y gwnaech eu hadnabod pe caech olwg arnynt eto ?" Yr wyf yn meddwl hyny." A ydych chwi yn gwybod yn mha ran o'r wlad yr oeddynt yn aros ?" "Yr wyf yn credu fod un ohonynt yn trigo yn y ddinas hon, neu yn rhywle yn y gymydogaeth, a'r llall yn rhyw barth o Arfon. Nis gallaf ddywedyd yn gywir." A ydych chwi yn barnu ei bod yn bosibl i ni gael gafael ynddynt?" Nid wyf yn gwybod. Dichon ei bod." Wedi i'r brenin edrych o gwmpas y ltys, dywedodd, Yr wyf yn meddwl nas gallwn fyned a'r prawf hwn yn mhellach hyd nes y caffom y dynion hyny yma. Bydd eu tystiolaeth yn yr achos hwn yn wir werth- fawr. Felly, bydded i chwi ddanfon am danynt ar unwaith, a bydded i chwithau," ebe efe wrth y bardd, "fyned gyda y cenadau i'w hadnabod." Cychwynwyd, a chwiliwyd y wlad yn ddyfal-o gwmpas y brif-ddinas yn gyntaf, ond i ddim dyben. Nid oedd yno ddyn i'w gael yn tebygu o'r radd leiaf i un o'r dynion a welodd Prydydd y Moch. Croes- wyd wedi hyny i Arfon, ond dim llwydd- iant yn dilyn y gwaith. Dychwelasant yn awr yn hynod siomedig, a boreu dranoeth gorfu arnynt ymddangos gerbron eu pen- adur, i roddi cyfrif o'u goruchwyliaeth. Pan glywodd y brenin fod y cyfan wedi troi allan yn fethiant, cynhyrfodd yn enbyd, a dywedodd wrth y bardd, yr hwn yn awr oedd yn sefyll yn y lly's o dan y cymeriad o droseddwr, "Yr wyf yn ofni y bydd i ti brofi dy hun yn euog o frad- lofruddio y tywysog. Cei bob chwareu teg." Dim byth," oedd yr ateb. Nid wyf yn gwybod dim am y tywysog yn mhellach nag a ddywedais." Nid wyf yn bynod hen eto, ond yr wyf yn ddigon hen i wybod mai arfer pob troseddwr ydyw gwadu ei drosedd." Bydded i'ch mawrhydi ostwng eich clust a gwrando. Yr wyf yn dywedyd yn nghlyw a cherbron yr holl seintiau nas gwn i ddim am y tywysog yn mhellach nag a ddywedais." "Paid ti a bod yn rhy benderfynol a chrefyddol, oblegyd yr wyf yn meddwl y caf allan gynllun yn y man i'th ddwyn i dy iawn bwyll, ac i gyfaddef y gwir." Nid oes ond un gwirionedd yn perthyn i'r pwnc, ac yr wyf wedi traethu hwnw, ond nid ydych yn credu, ac yr wyf yn ei draethu eto. Nid wyf yn gwybod mwy am y Tywysog Madog na'r dyn sydd wedi ei gladdu er's can' mlynedd, neu yr un a ga ei eni yfory." Gwrando, bechadur. Gwybydd fod fy amser i yn rhy brin a gwerthfawr i eistedd yn y fan yma i wrando ar ddwlni. Yr ydwyt ti wedi cael perffaith chwareu teg. Dywedaist fod dau ddyn yn myned i lawr gydag ef ar hyd glan y sianel, ac y buaset ti yn eu hadnabod. Danfonais genadau i chwilio am y dynion hyny, a chefaist dithau yr anrhydedd o fyned gyda hwynt; ond pa beth fu y canlyniad ? Methu cael golwg arnynt mewn unrhyw gwr o'r wlad. A ydyw yn ryw bwys genyt ti i mi ddwyn y cyhuddiad o 'lofruddiaeth wir- foddol' yn dy erbyn ?" "Dim rhyw lawer," oedd ateb y carch- aror, gan syllu fel llew yn ngwyneb y pen- adur. Ni fydd i gyhuddiad o'r fath effeithio rhyw lawer arnaf fi." Boreu yfory cei fyned trwy brawf yr haiarn poeth, a dichon erbyn y byddwn wedi gorphen a thi y byddi wedi dyfod yehydig yn fwy ystwyth nag ydwyt yn bresenol." Dim un gronyn, eich mawrhydi. Gell- wch dynu allan fy nghalon os ydych yn dewis, a'i llosgi, ond na fydded i chwi erfyn arnaf am haner eiliad i gilio oddi- wrth y gwirionedd. Yr wyf yn ofni y Forwyn a'r holl seintiau, fel nas gallaf ddywedyd celwydd." Symudwch ef yn awr," ebe y brenin, i un o gelloedd y palas, a boreu yfory, bydded i'r haiarn gael ei dwymo yn saith poethach nag arfer, a deuwch yma oil i'w glywed yn cyfaddef." "Erbyn pa amser?" gofynodd y prif swyddog. Erbyn canol dydd." Nid oedd Dafydd yn teimlo rhyw lawer yn nghylch diogelweh ei frawd, ond yr oedd yn teimlo yn erwin am na buasai efe yn cael cyfle i'w boenydio, a dynay rheswm ei fod mor chwerw wrth y bardd. Nid oedd efe yn gofalu un gronyn fod ei frawd wedi ei ladd, ond yr oedd yn gofalu llawer ac yn gofidio yn dost am na buasai efe wedi cael yr anrhydedd o'i ladd. Dyna yr holl ofid a'r trallod, a dim arall; ond yr oedd Prydydd y Moch, fel yr ydym wedi dy- wedyd yn barod, yn ddyn o ddylanwad ofn- adwy yn y wlad, ac yn meddu ar gyfeillion lluosog. Gwir fod pob bardd y pryd hwnw yn meddu ar ddylanwad rhyfeddol, ond yr oedd y bardd hwn yn rhagori arnynt oil. Yr oedd ei ddylanwad ef yn cyrhaeddyd o'r naill ben i'r Hall o'r dalaeth, a hyny gyda bonedd a gwreng. Yr oedd llawer yn ei haner-addoli. Clywodd y bobl yn mhell ac agos ei fod i fyned trwy brawf yr haiarn poeth, a daeth yno filoedd yn nghyd er bod yn llygad-dystion o boenau eu prif ddyn a'u prif gyfaill. Yr oedd llawer ohonynt yn hynod gynhyrfus, a bygythient y brenin a'i ganlynwyr yn enbyd iawn. Deuddeg o'r gloch a ddaeth, ac wele y carcharor yn cael ei arwain allan o'i gell, ac yn mlaen i yard eang o flaen y palas, er rhoddi mantais i bawb i weled a chlywed y cyfan. Yr oedd y brenin a'i brif swyddog- ion ar esgynlawr fechan wrth gwr gogleddol y castell, mewn man cyfleus i weled y dyoddefydd a chlywed ei gyfaddefiad. Yn sefyll ar law ddeheu y brenin yr oedd tua phedair mil o filwyr, a'r rhai hyny oil o dan arfau. Dyben ac amcan y rhai hyn ydoedd cadw trefn, ac amddiffyn y penadur a'i urddasolion. Nid oeddynt yn gallu canfod y bardd, gan fod darn o hen far rhyngddynt ag ef; ond pan symudwyd ef ychydig yn mlaen, daeth i'r golwg, a chan gynted ag y cafodd y milwyr drem arno, yr oedd saeth gwenwynig yn chwiban heibio pen y brenin, ac yn ymgladdu yn nrws y brif neuadd. Edrychodd pawb mewn sobr- wydd, ond ni ddywedodd neb ddim cymaint a gair. Yr oedd yr haiarn yn boeth, ac yn barod i ddyfod allan o'r ffwrnes, dim ond cael y gorchymyn. Yn mhen ychydig, edrychodd y penadur dros y dorf fawr oedd wedi ymgynull, a dywedodd mewn Ilais brawychus, Anwyl gyfeillion, yr wyf yn credu nas gellwch edrych ar eich brenin yn cael ei lofruddio. Nid oes uwchlaw mynyd oddiar y cynygiwyd at ei fywyd, ae yr wyf yn edrych atoch am gyfiawnder. Yr wyf yn gofyn i chwi am amddiffyn eich brenin tra byddo yn gwasanaethu ei wlad a'i genedl." Tra yr ydoedd ef yn llefaru y geiriau hyn, yr oedd swyddog milwrol yn sefyll ar ei gyfer, yr hwn yn mhen ychydig a ddywedodd, Yr wyf wedi cael gorch- ymyn i hysbysu y brenin, os ydyw ef yn bwriadu gosod y bardd i fyned trwy brawf yr haiarn poeth, y bydd i dref Aberffraw gael ei llosgi yn lludw cyn pen tair awr." Cael ei llosgi ?" ebe y brenin. "Dyna y gorchymyn, eich mawrhydi." Dyma fi yn neillduo i'r palas," ebe efe, a gwnewch a fyddo dda yn eich golwg." Gyda hyny yr oedd miloedd o leisiau yn gwaeddi Llywarch ab Llywelyn a fyddo byw byth ac yn dragywydd," hyd nes ydoedd y creigiau cyfagos yn adsain. Y bardd breninola fyddo'n oesi holl ddyddiau y ddaear." Hyn a roddodd derfyn ar brawf haiarn poeth Prydydd y Moch, ac ni fu y fath brawf yn y wlad byth mwyach. Yn awr, dyma ni yn gadael Gwlad y Bryniau, ac yn canlyn ein harwr tua'r Gor- llewin. Cawn olygfeydd cynhyrfus yno. (Tw barhau.)
Eisteddfod y Porth, Cwm Rhondda,…
Eisteddfod y Porth, Cwm Rhondda, Nadolig, 1880. BEIRNIADAETH Y CYFANSODDIADAU. GAN E. GURNOS JONES. Traethawd-" Dylanwad Esiampl." Derbyniwyd 22 o draethodau-rhai yn wych, a rhai yn ganolig ond nid yr un gwael. Wele yehydig gyfarwyddyd a eill wneyd lies ieithyddol i amryw yn yr ymdrech hon HEFYD ac Y CHW AITH. Rhodder hefyd mewn broddeg gadarnhaol, ac ychwaith mewn broddeg nacaol; er engraifft,-Daeth Tom yma a Huw hefyd ond ni ddaeth William nac Hywel ychwaith. Hefyd-also, as well. Yehwaith-neither, nor. Gwallus—Ni ddaeth Tom na Tim hefyd. Adeiriad (tautology) sy goll yn rhai yma, sef mynychu yr un geiriau yn rhy agos i'w gilydd. Dyma engraifft o un o'r traethodwyr presenol :—Dywed fod pwys yn y gair mawr pwysig" dan ei sylw. Yr H.-Rheol at Bh.—Lie y try b i f y try rh i r. Bara, dy fara rheol, dy reol. PA a Po.-Pa beth-what. Po fwyaf- the more. Po fwyaf weli mwyaf geisi-the more you see the more you want. Ac ac AG.-Ae-and. Ag-as, that. NAC a NAG.-Nae-neither, nor. Er eng- raifft,-Nid yw nac hwn nac hwna-It is neither this nor that. Nag-than. Mwy yw hwn nag hwna-this is greater than that. Pe dilynai y Saeson ddull amryw ysgrifenwyr Cymraeg, fel hyn yr ysgrifenent,-This ÎI, greater nor that. YM o flaen berf.-Y mae swydd hwn yn bwysig yn y Gymraeg. Try ferfau traws- fynedol (transitive verbs) yn ddidrawsfynedol (intransitive verbs); h. y., try y weithred yn ol i'r gweithredydd. Er engraifft,- Y mae y forwyn yn golchi y llestri. Ond y mae y bachgen, yn mis Awst, yn ymolchi yn yr afon. Nid ymolchi y llestri wna y ferch, ac nid golchi wna y bachgen yn yr afon. Cyfetyb yr ym Cymraeg yn union i'r middle voice yn y Gryw- aeg, a'r Hithpad Hebraeg. Ni fedd y Saes- naeg ddim ar ei gyfer-rhaid iddi wrth gylch ymadrodd. Yw ac I'w.—Yw—ydyw i'w—i ei neu idd ei. Yw-is; i'w-to neu for his. Er engraifft, -Bwn yw y llyfr a roddir i'w; dad-this is the book which is to be given to his father. A.—Rhagenw a laddo, &c. Berf Huw a gyntaf. Arddodiad tori pren a chylleil. Rhagferf a nyni yn myned; a fydd hyn ? Manyn efe a ddaeth. Oysylltiad mi a thi. Ebychnod A leidr. Myfyriwch swyddi y llythyrenau, gyfeillion. GYDA ac A; GYDAG ac AG.-CylI y Gogledd fwy na'r De yn hyn. Priododd John gyda Jane ddoe. Y eyfieithiad cywir o'r uchod i'r Saesnaeg yw hyn,—John and Jane yesterday were married at the same time and place. Pri- ododd John & J ane-J ohn was married to Jane. 0 dyna rywbeth yn awr. A pha ryfedd iddynt briodi eu gilydd ? canys yr 1 oeddynt yn caru eu gilydd er's hir amser. I Taflodd John gareg gyda'i law i'r llyn-John threw a stone along with his hand into -the lake. Dear me Taflu y gareg a'i law a feddylid. Gall y rhan amlaf o'r cystadleuwyr hyn weled nodion ar eu hysgrifleni. Y rhan amlaf ohonynt ddim yn cydio codwm teg a'r pwnc -nid teg tripio wrth godymu. BERF AC ENWAI.—Cytunanfc mewn rhif a pherson. Er engraifft, H wy a ddeuant; nid, a ddaw. CLYWED a GWRANDO.—Rhaid ewyllys i wrando,-gwrando pregeth. Clywir heb ewyllys,-clywed y daran yn rhuo. Owynnyfed.—Crynodeb: Dyn yn fod i'w addysgu-ei gynydd-ei ardderchogrwydd— ceinion y cread yn cydgwrdd ynddo-cyfun- iad o bob prydferthwch ynddo-dyn yn fod cyfansawdd o ddau fyd, ac yn rhagori ar ani- fail-anifail yn greadur greddf yn benaf-dyn yn greadur addysg yn benaf-dylanwada addysg ychydig ar anifail, a dylanwada greddf ychydig ar ddyn-yr hyn yw addysg i'r medd- wl yw esiampl i'r fuchedd—addysg yn gyf- rwng diwylliant meddyliol—rheol cymeriad yw esiampl- esiampl yn gryfach na gorchym- yn. Dylanwad Esiampl yn 1. DEULUAIDD. (a.) Ffurfio cymeriad. (b.) Y duedd o efel- ychu. "Sut mae plant y dyn yna mor ddrwg 1" Ateb cyrhaeddgar Mae plant y Bermo (lie ar lan y mor) yn chwareu badau bach." Fel mae y rhieni felly y plant, (c.) Dylanwada esiampl yr aelwyd yn ddiarwybod i'r rhieni. (d.) Dechreua yn foreu ddylan- wadu. Engreifftiau o hanesiaeth hen a di- weddar. (e.) Nerth tiriondeb a thynerwch ar blant. II. YN GYMDEITHASOL. (a.) Eang- der y cylch fwyha bwys cyfrifoldeb. (b.) Mwyaf yr ychwanega dylanwad po uwchaf y sefyllfa. 30 o ddynion wedi tori eu gyddfau wrth ddilyn esiampl Blondin a'i raff. Rhyw ffol yn efelychu Charles Peace cael ei grogi. Arall yn Boston yn newynu wrth geisio bod yn debyg i Dr. Tanner. Hoffder Napoleon Fawr o ddarllen Homer-dylanwad hyny arno. Dylanwad gweithiau Rosseau ar Vol- taire. (c.) Meistr a gweithiwr—cyfeillachu a/u gilydd-iaith weddus meistr-tafarndai, talu yno, &c. (d.) Dewisiadcymdeithion— pwysig. (e.) Esiampl crefyddwyr—gweinid- ogion, diaconiaid, &c. Cymedrolwr crefyddol yn meddwi y tro cyntaf, a thra yn feddw felly yn lladd ei wraig ei grogi fel ci. (f.) Tyst- iolaeth Feiblaidd am esiamplau drwg a da. (g.) Graddol y dylanwada esiampl, ond sicr o radd i radd yr aeth y dyn yn feddwyn. (h.) Y Beibl yn rhoi hanes dynion drwg i ni i'w gochelyd. (i.) Esiampl Iesu Grist yr unig un berffaith i'w hefelychu. Myfyr Aled.-Rhagymadrodd-achos ac effaith. Darnodiad gwych iawn o esiampl, ond yr engreifftiau braidd yn rhy amleiriog. Y Groeg yn beth y gallesid ei hebgor. Geir- dardda ei destyn yn dda: ei engraifft i'w ddangos at y pwynt, ond ei ddiweddeb yn an- eglur. "FOD GAN ESIAMPL ALLU." Mae ei adran flaenaf ar y pen hwn yn dda iawn. Y mae yma unoliaeth meddyliau. Gwell fuasai trefnu y gallu" yn gyntaf yn ei berthynas a'r esiamplydd," &c. Y mae ychydig gy- mysgedd yn y dosraniad fel y mae. Hytrach yn rhy areithyddol yw y traethawd gwych hwn. Pentyra frawddegau nes a. yn amleiriog y I weithiau, ac ambell dro yn ailadroddol. Hoff- aswn gael mwy o unoliaeth cynllun yn y gwaith. Nid oes digon o gysylltiad neu gy- mundeb rhwng y rhanau olaf a'r rhanau blaenaf. Nid yw yn gadael gwaith i'r dar- llenydd. Y mae gwerth traethawd ac araeth yn dibynu ar swm y meddylddrychau newydd- ion a gynyrcha yn meddwl y darllenydd neu y gwrandawr, a'r dylanwadau cynhyrfiol a edy ar weithredoedd y cyfryw. Y mae ei gymhar- iaethau, fel rheol, yn dda iawn ond hwyrach y gallasai gael rhai engreifftiau o hanesiaeth gyffredinol; nid am nad yw y Beibl ei hun yn ddigon cyfoethog, ond er mwyn helaethiad y prawf. Nid yw yn wastad yn dilyn trefn naturiol ei ddosbarthiad ei hun o'r pwnc. Y mae unoliaeth (unity) o bwys mawr wrth ys- grifenu traethawd o gryn faint. Er hyn oil, dengys y talfyriad hwn o'r traethawd fod Myfyr Aled yn draethodwr galluog iawn:- 1. Beth yw Esiampl ? Darnodiad—"Egwydd- or wedi myned yn weithred." [Rhagorol yn wir.] II. Beth yw Dylanwad Esiampl. III. Fod gan Esiampl Allu i Ddylanwadu. (1.) Gallu yn dylanwadu yn gynar mewn bywyd yw. (2.) Dylanwada yn uniongyrchol ac an- uniongyrchol. (3.) Gallu yn dylanwadu yn anfwriadol yw. (4.) Gallu yn dylanwadu o'r uchaf i'r isaf yw. (5.) Gallu y gellir ei wrth- sefyll ydyw. (6.) Gallu yn gweithio yn ddys- taw ydyw. (7.) Gallu yn goroesi yr esiampl- ydd yw. (8.) Gallu cryfach na gallu deddf yw. IV. Fod ar y byd angen esiampl gyf- lawn a da. (1.) Am fod esiampl ranol yn dylanwadu yn ranol. (2.) Am fod esiampl ddrwg yn fwy efelychadwy nag un dda. (3.) Am nad yw y byd yn ddigon gwreiddiol ei alluoedd i gerdded llwybr rhinwedd heb gael rhyw un i fyned o'i flaen. [Cynwysir hyn yn (1) a (2).] V. Y caed esiampl berffaith yn lesu Grist. Dyna ddosraniad godidog. Y mae yr arddull yn fwy areithyddol na thraeth- odol. I symio y cwbl yn nghyd yn fyr am Myfyr Aled, daw i hyn,-ARDDERCHOG. Ei bechod parod yw amleiriaeth. Os ieuanc ydyw, fel y credaf mai e', gall dd'od yn un o brif draethodwyr ei oes. Didymus.-Traethawd grymus eto. Ym- dreiddia i ysbryd a natur ei destyn. Y mae ei ddosbarthiad yn resymegol neu arbwyllegol, a'i feddylddrychau yn dilyn eu gilydd yn naturiol, heb ailadroddiad braidd bythganddo. Y mae ynddo, ys dywed y Sais, continuity of thought, and a well conceived plan. Nid yw y naill adran yn rhedeg i'r llall, neu yn cynwys eu gilydd. Y mae hyn yn gryn gamp mewn ysgrif o hyd mawr. Os dywed yr un meddyl- ddrych ddwywaith, gwna hyny er rhoddi golwg newydd ar ei bwnc. Rhesymwr cadarn yw hwn. Edrycha ar ei bwnc o bob cyfeiriad. Pan arfera gymhariaeth, y mae hono bob am- ser i'r pwynt, ac yn awgrymol iawn--meddwl yn nghol meddwi. Y mae ei lawysgrif a'i atalnodiad yn ddigon i yru Job o ddyn allan o dymherau. Y mae ei law yn fanach na m&n. Y mae efe a Myfyr Aled yn debyg iawn yn eu dull o feddwl; gall hyny fod oherwydd astud- io yr un awduron, neu oddiar fod y ddau yn tebygu yn natur a ffurfiad eu galluoedd medd- yliol. Talfyriad :—Arweiniad i mewn. Iaith —cyfrwng dylanwad. Meddyliau yn esgor ar feddyliau, ac a amlygir mewn geiriau a gweith- redoedd. I. Sylfaen Dylanwad Esiampl. (1.) Deddf cydberthynasiaeth. Esiamplau: atoms. Dyn felly o fwriad. (2.) Deddf cydffurfiaeth yn creu deddf efelychiad. II. Natur Dylan- wad Esiampl. (1.) Di-orfod-ewyllys rydd- deddf efelychiad. (2.) Cyffredinolrwydd efel- ychiad. (3.) Grymus. III. Pwysigrwydd Dylanwad Esiampl. Yr hyn a ddengys yn (1.) Gwahaniaeth moesol dylanwad esiampl. 2.) Dystawrwydd a dirgelwch gweithrediad ( dylanwad esiampl. (3.) Cymeriadau moesol, amgylchiadau, tynged dyfodol, yn dal perth- ynas agos a dylanwad esiampl. IV. Amodau Dylanwad Esiampl. (1.) Amlygrwydd. (2.Y Tramynychiad. (3.) Edmygedd. (4.)Bodd- had meddwl. V. Parhad Dylanwad Esiampl. [Hynod dda.] VI. Cylchoedd Dylanwad Es- iampl. (1.) Cylch y teulu. (2.) Cylch Cym- deithion. (3.) Cylch arweinyddion cymdeith- as. (4.) Cylch crefydd. VII. Rhagoroldeb Dylanwad Esiampl. Pa Sais na ddywed am yr uchod-a -logical arrangement! A pha Gymro na ddywed—Dosraniad rhesymegol ? Ardderchog iawn, Didymus. [Gan fod y feirniadaeth mor hir, a'n gofod ninau yn brin, yr ydym dan orfod i gadw y gweddill hyd yr wythnos nesaf. -GOL.]
Geiriau Doethineb.
Geiriau Doethineb. XENOCRATES, yn parhau yn ddystaw tra yr oedd dadl frwd yn myned yn mlaen, gofyn- wyd iddo paham na byddai yn siarad ? Oherwydd," meddai, "yr wyf wedi edifar- hau rai gweithiau am siarad, ond anaml iawn am fod yn ddystaw." QUINTILLIAN, yr hwn oedd yn feirniad lied gywir o'r ddynoliaeth, a arferai lawenychu pan welai fechgyn yn wylo pan yn cael eu curo mewn dysgeidiaeth gan ou cyd-ieuenctyd yn yr ysgol, oblegyd byddai i'r teimlad o warth a chywilydd wneyd iddynt eu hefel- ychu, ac efelychiad a wnelai ysgolheigion ohonynt. SYR JOHN MASON, yr hwn oedd yn gynghor- ydd cyfrinachol i bedwar o dywysogion, ac a elwid i gymeryd rhan yn ngweithrediadau mwyaf pwysig y Wladwriaeth am ddeng mlynedd ar ugain yn olynol, a ddywedai fel y canlyn :—" Y mae fy holl brofiad a'm hym- chwiliad i mewn i bethau wedi fy nwyn uwch- ben y meddyliau sylweddol hyn, sef mai Difrifoldeb yw y doethineb mwyaf, Cymedr- oldeb yw y feddyginiaeth oreu, a Chydwybod Dda yw yr ystad dymunolaf." AUGUSTUS, yr hwn oedd yn dueddol iawn i dymher ddrwg, a gafodd y wers ganlynol oddiwrth Athenodorus, yr athronydd :—Cyn gynted ag y teimlai y cynhyrfiadau cyntaf o dymher ddrwg, y dylai adrodd o ddifrif holl lythyrenau y wyddor, oblegyd gellid yn rhwydd ffrwyno tymher ddrwg, ond nid mor rhwydd y gellid ei gorchfygu. SOCRATES, pan wedi cael ergyd ar ei ben, a sylwai y byddai yn dda pe b'ai dynion yn gwybod pa bryd yr oedd yn angenrheidiol iddynt wisgo helm ar eu peuau. Pan giciwyd ef, dro arall, gan ryw ddyhiryn trystfawr, a'i gyfeillion yn ryfeddu at ei amynedd, Beth meddai, os bydd i mi gael fy nghicio gan asyn, a oes rhaid i mi ei ddwyn o flaen y barnwr ?" Pan ymosodwyd arno gan rywun mewn iaith isel ac anweddaidd, dywedodd yn dawel nad oedd y dyn eto wedi ei addysgu i siarad yn foneddigaidd. A phan yr hysbys- wyd ef fod rhywun yn traddodi areithiau sar- haus a dirmygedig am dano yn ei gefn, ni wnaeth ond yn unig yr atebiad ysmala a gan- lyn :—" Gadewch iddo hefyd fy nghuro pan y byddwyf yn absenol. PLATO, yn clywed ei fod yn cael ei fyn- tumio gan ryw rai ei fod ef yn ddyn drwg, a ddywedodd, Bydd i mi geisio byw yn y fath fodd fel na chred neb mohonynt ac ychwan- egai, fod personau cenfigenllyd yn debyg i ddynion yn sefyll ar eu penau-yn gweled pob peth go chwith. Cyf. DOETHAWR.
[No title]
MAE Cefni yn son am ddychwelyd i Gymru o'r Unol Dalaethau yr haf nesaf. BERNIR fod 300 o blant bychain yn cael eu mygu yn flynyddol yn Llundain, trwy i'w mamau orwedd arnynt! BRATHWYD dyn o'r enw Howe, yn South Carolina, gan neidr gynffondrwst (rattle- snake), a daliodd ar ei dir, ac yr oedd y gwenwyn mor angeuol fel y bu farw mewn chwarter awr Y mae gan y QUININE BITTERS un cymer- adwyaeth anarferol, sef bod ir^eddygon o bob gradd vn cydnabod heffeithiaa trwy eu rhoddi i'w cleif- lon (patients), pan yn fynyen y methant gyda'u cyfferi meddyginiaethol eu hunain. Gwelir man- ylion ar dudalen arall o'r papyr hwn. L. 163 WARNING! RECKITT'S PARIS BLUE.—The marked superiority of this Laundry Blue over all others, and quick appreciation of its merits by the public, have been attended by the usual result, viz., a flood ef imitations, the merit of the latter mainly consists in the ingenuity exerted, net simply in imitating the square shape, but making the general appearance of the wrappers resemble that of the genuine article. The manufacturers beg therefore to caution all buyers to see Reck- tt's Paris Blue on each packet. 2183 ENAIUT A PHELENI HOLLOWAT.—DiSyg Anadl, Ceg-wichiad, ac Anwydon.—Y mae miloedd a, dystiolaethau wrth law a brofant fod gallu yn y meddyginiaethau hyn i wella mygodfa, dechreuad, y darfodedigaefch, a holl anhwylderau y ddwyfron,. yr ysgyfaint, a'r mynedfeydd awyr. Ond ei rwbio ar y ddwyfron a'r cefn, treiddia yr Enaint hwn y chwys-dyllau nes y cerir ef yn uniongyrch- ol i'r ysgyfaint, lie y diddyma neu y gyr allan, pan ddeua i gyffyrddiad a'r gronfa o waed cylch- redol, yr anmhureddau hyny sydd yn achosi darfodedigaeth, mygodfa, dolur y gwddf, treuliad yr ysgyfaint, a doluriau cyffelyb. Ar ymddangos- iad yr arwyddion bygythiol cyntaf, dylid cynesu cefn a dwyfrcn y claf heli twym, eu sychu a. llian cwrs, ac yna rhwbio i fewn yn dda Enaint Holloway. Ond gwneyd hyny, fe rwystrir ac f& orchfygir y doluriau crybwylledig. PELENI HOLLOWAY yw'r feddyginiaeth fwyaf. mewn bri am wella yr amrywiog ddoluriau a- ymosodant ar ddynoliaeth, pan fyddo tywydd gwlyb ac oer yn rhoddi lie i hinoedd mwy cynyrchiol. Yn fyr, mae'r peleni hyn yn rhoddi esmwythder, os nad ydynt yn gallu gwella y cylchrediad, y treuliad, a gnym gieuol, pa rai, ar brydiau, a Orthrymant ran aruthrol o'r boblog- aeth. 0 dan y galluoedd iachus, purei^diol,'a ohryfhaol a osodir allan gan y peleni rhagorol hyn, mae'r tafod yn dyfod yn lanach, yr archwaeth yn gwella, y treuliad yn cael ei fywiogi, ac ymdebvg- iad yn cael ei adferyd yn berffaith. Mae meddyg- iniaeth Holloway yn meddu y rhinwedd uchelfifi- aidd o lanhau yr holl waed, pa un, yn ei sefyllfa. adnewyddol, a garia burdeb, cryfder, a gryat. bob gwa or corff.