Y Gwladgarwr

CYNGHERDD COR Y TONIC SOL-FA YN Y "PALAS GRISIAL". Y mae enw y "Palas Grislal" yn ddigon adnabydduB yn awr trwy bob rhan oGymru, ac i'r Oymry ar rai ystyriaethau yn fan hoff ac anwyl, gan mae yroa, ar brif ysgynlawr y byd, y trechasant y byd trwy gerddoriaeth, nid a chledd. A thrwy hyny dynu i fiwrdd llawer o'r rhagfarn oedd yn meddianu Mr. Shou Tarw tuag atynt; gymaint felly, fel y ma wedi bod mor ostynt-dig a rhoddi dar- luniau rhai o'i meibion a'i merched yn ei newyddia-dtirou mwyaf aristocrataidd, ddim llal felly ner "Graphic". Ond yr ydym yn crwydro. Fel y mae yn hysbys i'r rhan fwyaf o'n darllenwyr, mae miloedd yn cyrchu tua'r 110 hyfry d hwn yn ddyddiol i f wynhau eu hun- ain a'r gwhanol bethau sydd yn cael eu carlo yn mlaen yno. Dydd Sadwm diweddaf y prif attraction oedd cyngherdd flynyddol Cymdelthas y Tonic Sol-Fa. Yi oedd y cor dydd Sadwrn yn rhifo tair mil s. phum' cant, yn cynwys y cor gafodd ei drechu gan y Cor Cymrek, ac yn cael eu harwain gan Mri. Proudman a McNaught. CanaEant\ yn wir eanmoladwy dros ugain o ddarnan, ac yn eu mJBg "Lift up your heads," "Then round about the starry throne," "See what iove," a the lonely vale of stroatiis," a. darnau prydferth ereill. Hefyd, canaaaut ddernyn na welsant o'r blaen. Canu er y geiriau, ac nid ar y sUl Sol-ffa. Aethau", dr.vy y darn hwn yn hynod gywir, a gwyn fyd na; allasal merched ein corau Cymreig gaun fep-y, ac nid ymddibynu ar y glust yn gyfangwbl. Yr elw, dalier sylw, eleni i fyned yn fwyaf nnllldnol i sael cor o bum' cant er cyaiadlu yn erbyn y Cor CymTelg, 11 to go mfor victory, vn ngeirlau rhai o honynt. Y mae y Llun- deinwyr yn methu llyncu yr idea yn dda fod ychydig o'r boys duon yna wedi eu gorchfygu Jn eu dinaa fawr eu hunaln, ac eto y maent JI1 eorfod cyfaddef eu bod yn well na hwy y too diweddaf. Oa oedd yr hynaymddangoa- odd yn y Western Mail yn wir am siarad Mr. Proudman yn nghylch y gystadleuaeth ddi- weddaf, Bis gwn pa fodd y mae iddo gysoni pi hun yn yrhyn y clywals ef yn ddweyd er ya tair wythnoa yn ol. ^Dyma.y gebriau^a glywais ganddo y pryd hw^w • Nid °edd Irfyn i ni BniH y tro diweddaf. Byddaiyx un peth 1 ddyn bychan pedair tro^lfedd fvn^ i ymladd a ehawr chw&' troedfedd, obleifiryd yr oedd«u rhifedi yn agoe uyuaaint arall a'rblddoni; ondyn aw^ mynwn bum cant ein hw*M, amd in for vwtory.' J>ra an 0 bono, y XD*» Jlawer dyn baleh heWaw efe wedi cael Biomi oyn hyn trwy adedladu cestyll yn yr awyr. Ond yr oadd y gyng- Sd dydd Sadwrn yn hollol lwyddianus, a r cynulliad yn fawr, yn rhifo 11,380, y rhai, yn 01 tyatlolaethau y papyrau dyddiol am heddyw fdvdd lAvm), a gawaant eu »awr toddhau. V V IJK OEDD YNO. *(

TAITH O FEKTHYK I LAFffYMDDYFEI. Diau mai nid anfoddiol iyddai yohydig lin- ellau ar y penawd uchod i ddarllenwyr lluosog y GWLADGABWR. Cychwynais tua. haner awr wedi saith boreu dydd Llun, yr 28ain cynfisol, yn ngherbyd Mr. J. Davies, Penydairen. Yn mhen tua awr wedihyn, cyrhaeddais Cefncoed- ycymer, swydd Brycheiniog, tua dwy filldir o Ferthyr. Y mae hwn yn le poblogaidd a iachus ?r eithaf. Yma trafodir holl achosion plwyf y Faynor. Y mae rheilflyrdd Mertbyr ac Aber- honddu yn rhedeg trwy y lie, a phont yn croesi Cwmtaf, yr hon sydd yn un o'r rhai Jrarddaf yn Nghymru. Yma y mae r gladdfa ffyhoeddus ardderchog sydd yn perthyn l Ferthyr. Y mae yma gapeli gan y gwahanol enwadau. Gadawais y lie hwn, gan gyfeirio toa Chwmtaf, gan adael swn a mjg y gweith- feydd o'r neilldu. Yna heibio l fynyad Taly- eraig, yr hwn sydd yn dra. uchel. Wedi hyny, CTrhaeddais Gapel Nantddu. Y.mae yma eis- teddle gan un o feibion Arglwydd Tredegar. Wedi cyrhaedd Talyrhy4, gorphwysais yoo. ydig er diwallu y eorff. Gerllaw y gymydog- aeth hon y mae Banau Brycheiniog, y mynydd- oedd uchaf yn Neheubarth Cymru, pa rai sydd tua 2 545 troedfedd o uchder. Ffwrdd a mi eilwaith nes cyrhaedd Defynog, yr hwn sydd yn bectref dra chul, trwy yr hwn le y rhed rheilffordd Castellhedd ac Aoerhonddu. Y mae yma xhai gweddillion Derwyddol i'w gweled. Y mae eglwys flodeuog gan yr Annibynwyr yn Brychgoed, yr hon a gorffoiwyd gan y PaTch. Edmund Jones, Pontybobl, yn y flwyddyn 1742, Y mae yr eglwys hon wedi cyfodi amryw o wemidogion taieatog. Tua 1752 yr oedd y Bedyddwyr yn pregethu mewn tý anedd yn y pectrcif hwn, fErwyth yr hyn fu corffoiiad Pont- estyll, ond y mae achos ganddynt yn awr yn Senny. Wedi hyny, ffwrdd a mi, gan gyfeirio fy ngwyneb tnn. gwlad Myrddin. Cyrhaeddais Drecastell, yr hwn Ie a saif tua naw milldir o Lanymddyfii, a deg o Aberhonddu-. Y mae yma, adeiladau heirdd, a dwy ysgol yma—un Frytanaidd ac un Genedlaethol—yn le iachus, ac yn hynod am lanweithdra. Yma y cefais ychydig luniaeth eilwaith i'r corff. Tua 5 o'r gloch, cychwynstis drachefn, gan adael Tre- castell o'm tu ol, ^m gwyneb tua'r gorllewin, ac heibio i hen Eglwys henafol Llywel Ofewn dwy filldir i Lanymddyfri, ar ochr yr heol fawr, y mae cofgolofa gofiadwriaethol am y ddam- wain a ddygwyddodd i'r mail co -ch pan syrth- iodd o'r heol i'r afon tlla 38 o flynyddoedd yn ol. Ni laddwyd neb, ond cafodd amryw eu ni- weidio. Cyrhaeddais Llanymddyfri tua 7 o'r gloch. Erbyu hyn yr oedd yn llawn bryd i edrych am lety, ac wedi ychydig fynydau o hamdden, cychwynais tua Henllysg Lodge, car- trefle fy hen gyfaill setchog ac hawddgar, Mr. T. Jones. Cefais pob groesaw a ellir ei ddy- IDuno. Saif Llanymddyfri yn nyffryn tlws a godidog y Towy. Y mae rhedfa yr afon hon o'i thardd- iad i'r m6r tua 50 o filldiroedd. Clywais chwedl am yr afon hon, y Cothi, a'r Teifi, sef pa un a fuasai gyntaf yn y m6r. Y mae y tair yn tarddu o'r un mynydd. Cychwynai y tair yr un pryd; ond fe aeth y Cothi i fewn i'r Towy, a thrwy hyny rhedai y Towy yn gynt, gan enill y race ar y ddwy arall. Y mae pont ardderchog yn croesi yr afon yn y lie hwn. Y mae iddi bedwar o golofnau-dau o bob tu i'r afon-o ben pa rai y mae cadwynau yn croesi yr afon, ac arnynt yn gorphwys y bont. Y mae y lie hwn yn baradwys i ddyn dreulio ychydig wyth- nosau ynddo o swn a mwg y gweithfeydd. Y mae pob peth yn edrych yn hardd, a natur wedf gwisgo ei ddillad goreu. Llywodraethir y dref gan faer, pedwar o henuriaid, ac unarddeg o gynghorwyX Y mae yma, rhai adeiladau da dros ben, megys Neuad y Dref, &c. Tra gwas- tad ydyw y fan lie saif y dref. Nid oes llawer o fasnach ynddi ond mewn pethau gwledig. Cefais olwg ar hen anedd-dy Ficer Pritchard, yr hwn sydd yn adeilad mawr iawn, wedi ei adeiladu ar ffurf y lythyren L, ac ar lan yr afon Bran, ar ochr ddwyreiniol i'r dref. Y mae yma hefyd goleg hardd iawn gan yr Eglwyswyr. Yma yr addysgwyd yr enwog Dr. James, Aber- aman, Aberdar. Y mae iddo dwr uchel ac awrlais. Y mae yma bedwar o gapeli a dwy Eglwys—un gan y Weslayaid, Bedyddwyr, An- nibynwyr, a'r Methodistiaid Calfinaidd. Saif Eglwys y plwyf y rhan isaf i'r dref, a'r llall y rhan uchaf. Y diweddaf ydyw Eglwys plwyf Llanfairbryn, ond ei bod wedi ei hadeiladu yn mhlwyf Tingad. Gan y Methodistiaid a'r An- nibynwyr y mae y capeli harddaf. Gweinidog y Bedyddwyr ydyw y Parch. Taliesin T. Jones, gynt o Abernant, Aberdar, a Ffestiniog. IAGO GLAN TAWE.

ABERDAR. — EISTEDDFOD FAWR ALBAN ELFED.—Fel y gwyr pawb o ddarllenwyr y GWLADGARWR bellachfod yr wyl hon bron a dyfod eleni eto ar ein traws, a da genyf ddweud fod pob argoel am Eisteddfod lewyrchus dros ben, tuhwnt i arferol, o herwydd cystadleuaeth gyda'r brass bands, peth ag sydd hollol newydd yn ein tref ni; ac hefyd y mae pob argoelion am gystadleuaeth frwd gan gorau ein cymyd- ogaethau. Wrth hyny, chwi welwch y bydd yn wyl ardderchog. Da genyf weled y wasg Seisnig yn dechreu traethu a chanmol ar wyl- iau y Cymry byth oddiar y fuddugoliaeth fawr yn Llundain a phrif gdr y deyrnas. Llwydd- iant i'r Eisteddfod.—CLTOYDD. CARMEL TR^CYNON.—Y mae yn arferiad yma er 1a blynyddoedd bellach i an- thegu plant perthynol i'r Yagol Sul tk'vBand of Hope, a gwledd o DO a bara brith, a dydd lau diweddaf, yr lleg cyfisol, oedd y dydd penodedig i roddi y wledd iddynt. Gwelid y plant tua'r prydnawn jm dechreu dyllfo tua r Vestry yn 14n a thrwsiadus er cael pxwynhau .p'r danteithion -]j)^rotoj[edig. Yr oedd y lie wedi ei addurno yn hardd gan y boneddigeaau ieuainc, ao yr oeddynt ar eu heithaf i wneud y rhat ieuainc yn hapua a chysurus tra wrth y byrddau. Wedi i bawb gael en diwalln o'r danteithion rhagopol, yai- neillduwyd i'r Capel er mwyn rhoddi dipyn o luniaeth i'r meddwi drachefn ar ol y oorph. Etholwyd. y Parch. Thoa. Rowlands, l'r gadair, ac wedi anerchiad byr ganddo ar y cyfarfod; yna, awd yn mlaen a'r gwaith, sef adrodd a chanu darnau parotoiedig ar gyfer y cyfarfod. Yr oedd y plant ar eu heithaf wrth y gWalth, ac yn ei wneud yn ddeheuig iawn, a'r cyfan yn dangoa llafur mawr gan y rhai oedd yn eu dysgn. Yr oedd y canu gan y Bood of Hope yn dda dros ben, dan arwein- iad y cerddor ieuauo Benjamin Jamea; hir oes iddo i fyned rhag ei flaen at beiffeith- rwydd. Wedi t&lu diolehgarwch i bawb a fu yn cymeryd rhan yn y cwbl o drafodaeth y dydd, aeth pawb adref wedi cael eu llwyr foddloni yn y cyfarfod a'r Te.—CLTTDYDD. TEEOEKI.-GWTL DE.-Dydd Llun di- weddaf, cafodd tua phedwar cant o blant sydd yn mynychu ysgolion Brytanaidd y lie uchod, eu digoni o de a theisen. Cyn Bwyta, cerdd- asant o amgylch y lie, gan gyhwfanu eu baner- au ysblenydd, ar ba rai yr oedd arwyddeiriau priodol i'r amgylchiad; acyn eu plith, "Portha fy wyn;" Undeb sydd nerth;" Hyffordda blentyn. yn mhen ei ffordd, a phan heneiddia nid ymedy a- hi." Y mae pwyllgor yr ysgolion uchod, wedi penderfynu adeiladu ysgol i's babanod ar fyrder. Bydd yma felly dair ysgol ragorol. Y mae hefyd yma. ysgol Genedlaeth- ol, ond credwyf ei bod yn y darfodedigaeth.- —GLOFA R GELLI.-Hyd yn hyn nid oes ond ychydig obaith am derfyniad ar yr anghyd- welediad sydd rhwng gweithwyr y lofa uchod a'u meistri. Gan eu bod wedi sefyll allan cyhyd, gobeithio pan ddychwelant at eu gor- uchwylion y gallant ddweyd eu bod wedi enill rhywbeth yn y frwydr, ac nid fel eu brodyr yn rhan isaf y cwm. Gan mai am eu hiawnderau y maent yn ymladd, dyledswydd eu brodyr un- debol yw eu cynorthwyo yn eu hadfyd. Dyw- enydd genym hysbysu fod glowyr Cwmpark wedi penderfynu gwneud hyny. Yn o debyg yr efelychir hwynt mewn manau ereill. Gan fod y meistri wedi boddloni i'r glo gael ei bwyso ar ben yr incline fel cynt, deallwyf nad yw y pwnc sydd mewn dadl yn bresenol, ond o ychydig bwys.—IOAN MORGANWG. t, ABERAF .à.N.- Y mae yr annealldwriaeth ag oedd yn bodoli rhwng y gweithwyr a'u meistri yn y lie uchod wedi ei derfynu. Cafodd ham- mermen Margam fwy nag oeddynt yn ddysgwyl, a'r refiners yr hyn oeddynt am gael.—ERYR O'R CAWSEY. PONTARDULAIS.-Dydd Sadwrn diweddaf, cafodd gweithwyr gwaith alcan Hendy eu han- rhegu a chiniaw ardderchog gau Mr. R. J. Fletcher, manager, Bryngwily, yr hwn sydd newydd ymuno mewn gl&n biiodas a Miss Holm, Neuadd Fach. Ffurfiwyd gorymdaith, ac aethpwyd trwy y dref, gan gario banerau, &c. Hir oes a Ilwyddiant mawr a ddilyno y par ieuanc. BRYNTROEDGAM, GER CWMAFOtf.— Pentref bychan ydyw'r Bryn rhwng Cwmafon a Maesteg. Gweithir ynddo flynyddau yn ol lawer o lo. Perchenogion y glofeydd ydynt gwmpeini gweithiau eang Cwmafon. Yn ystod y blynyddau diweddaf a aethant heibio bu'r lie yn hynod farwaidd, am fod y gwyneb wedi ei weithio; ond y mae yn 11awen genym allu hys- bysu fod y lie erbyn heddyw wedi ail feddianu ei ogoniant cyntefig, am fod y cwmpeini wedi anturio myned i lawr i berfeddion y ddaear er cael y mwn a'r glo. Y mae yn y lie gapel gan y Bedyddwyr, yr Independiaid, a'r Methodist- iaid. Credwn mai yr olaf ydyw y cryfaf a'r enwocaf. Efallai fod hyny i'w briodoli i raddau i'r ffaith mai yn y gymydogaeth hon y pres- wyliai yr hen batriarch Siencyn Penhydd. Yn ystod y tymhor marwaidd a welodd y lie, ym- adawodd Iluaws or hen drigianwyr, megys Griffith Thomas, Bryn Uchaf (Rhymni yn bre- senol), Thomas Llewelyn, (Rhymni eto), yn nghyda lluaws o fechgyn gweithgar a theilwng. Gadawyd ar ol ffiyddloniaid gyda y gwahanol enwadau. Yn mhiith ycyfryw gyda'r Method- istiaid oedd ¥r. Howell Williams (Hywel Ty- 'nygraig.) Bu yn weithgar a ffyddlon o blaid yr achos da. Pan oedd y lie yn dechreu ad- fywio, ac mewn gwirionedd wedi ailfeddianu ei ogoniant, arweiniwydynteu i feddwl am symud i Gwmogwr, a symudodd. Gobeithiwn y bydd iddo fod yn wasanaethgilr yn ei gylch newydd, fel yn ei hen Ie. Hyderwn y bydd i'r Ar- glwydd godi rhywun ffyddlawn fel ynteu i lanw y swydd ddeaconaidd ar y Bryn, ac y bydd i'r Cwmogwriaid ei dderbyn gyda breichiau ogored i'w plith. Nodweddir ef yh fawr am ei onest- rwydd, ei ddiniweidrwydd, ei weithgarwch, ei garedigrwydd, a'i dduwioldeb. Y mae dyn felly yn haeddu parch. Gobeithiwn y parcha y Cwmogwriaid Hywel, ac y bydd i'r Arglwydd ei wneud i fod o les mawr i'r achos bychan sydd gan y Methodistiaid yn Nghwmogwr.— HIRAETHYDD AR EI OLe EISTEDDFOD Y BETTWS.—Cynaliwyd yr Eisteddfod uchod, dydd Llun Medi 8,1873, mewn pabell eang wedi ei chyfodi i'r perwyl; Llywydd, W. Morris, Ysw., Pontaman; Ar- weinydd, Parch. M. Hughes, Ficer; Beirniad y Farddoniaeth, &c., Gwilym Curwen; y gan- iadaeth, Mr. Daniel Evans, Eos Dar, Aberdar. Cafwyd cystadleuaeth rhagorol mewn Areithio, Dadleu, Solos, Duetts, Trio's, "NantyMynydd," "Glan Rhondda," o ychwanegiad Gwyllt, Dattod mae rhwymau caethiwed," set prif ddarn. Dywedodd y Beirniad ei fod yn hynod o flin ganddo nas gallai roddi gwobr i bob un o'r Corau, eu bod wedi canu yn ardderchog, oiid mae y goreu oedd Cor Pontardylais, (o dan Aiweiniad Mr. Evans); ail oreu, cor y Bettws, dan arweiniad Mr. D. Henry. Yr oedd yn hynod o dda genym fel cantprion glywed yr Eos yn rhoddi beimiadaeth mbr fanol; ac hefyd mor foddhaol i bawb o honom, cafwyd cyngherddardderchogyn yr hwyr. Morfydd Dniais, Eos Curwen, Mr. H. Morris; Bettws Glee Party, ag Eos Dar, yn gwasanaethu, Digon i'w dyweyd ei bod oil wedi canu yn ardderchog. CaWBom "Twr Babel," a uonce agam," jn gampus gan Eos Daf. Yr ydym yri gobeithio ha fyddwn yn hiir 'iawn cyn ca&l "once again" eto. Yr oedd yr holl elw yn mynJo. at ysgol ddyddipl y Bettws.—BISMARE:.

GWERTBClAnGWAITH GLO TYLE COCH. Y mae cytundeb gWerthiad y lofa uchod wedi ei arwyddnodl gab Mr. Thomas Jones, Pontypridd. Y mae y swm ag sydd i'w dalu yj) £ 140,000. Gwerthwyd y lofa gan Melstrl Stevens, Old Broad Street, London, drwy gynorthwy Mr. John Freeman gynt o Gaer- dydd.

GWERTHIAD GWEITHFEYDD < CYFARTHFA. Y mae Mr. Crawshay wedi gwertfiii ei wetthfeydd mawrion yr wythnoa ddlweddaf. Gwneir y cwmnl a brynodd y gweithfeydd anferth hyn i fyny o cat o foneddigion cyfoethocaf Prydain. Y mae yn wir fod cryn bryder yn bodoli yn nghylchoedd Merthyr, gyda golwg ar y cyfnewidiad. Yn ami, y mae lleoedd yn gorfod dyoddef marweidd-dra dirfawr mewn maanachaeth ar achlysuron cyfifelyb, eto, gobeithir y bydd i'r cwmoi newydd yru yr olwynion gyda ohysondeb. Y mae y gweithfeydd ag y mae Mr. Craw- shay wedi eu gwerthu yn cynwya gwaith haiarn Cyfarthfa a'r glofeydd cysylltiealg ag ef. Nid ywCaatellCyfarthfa wedi ei werthu, na'r iau ardderchog a'i hamgylchant. Derbyniod^ Mr. Crawshay y swm tywysogol o droa fill*11 o bunau yn gyfnewid am ei weithfeydd.

LLOFRUDDIAETH ERCHYLL GAN WEITHIWR HAIARN. Cymerodd llofruddiaeth erchyll le dydd Sadwrn diweddaf, yn Darlington, yr hyn achoswyd, fel y credir, ganeiddigedd. Oharlel Dawson, gweithiwr haiarn, yr hwn a ada"- odd ei wraig ag ydoedd yn cydfyw a ieuanc o'r enw Margaret Addison, a ymosod* odd ami yn y ty yn y dull mwyaf anifeilaidd ac erchyil. Tarawodd y ferch, druan, darn o haiarn ar 01 phen, ac er ei hatal i YO- grechain, taflodd hi i lawr a damsangodd ar ei gwddf gan ei chicio nes y bu farw. Yr oedd dyn yn llygad-dyst o'r olygfa greulaWn ac ofnadwy, eithr ataliwyd ef rhag ymyraettt gau y revolver ddaliai Dawson yn ei law. Can gynted ag y cyflawnodd yr adyn annynol f weithred, collwyd ef. Cadwodd yr heddgeid- waid wyliadwriaeth fanol ar wahanol heolydd y dref, a chwiliwyd amryw dai, ond yr oil I ddim pwrpaa. Beth bynag, gwelodd hedd- geidwad gi fg oedd yn peithyn i Dawaon, dilynodd ef at ddrws, ger yr hwu y safodd 1- creadur i wbain. Tarawodd yr heddgeidwad y drws i fewn, a dyna lie yr eisteddal T llofrudd, ac er ei fod ynarfog, nlchynygiodd unrhyw wrthwynebiad. Y DIWEDDAR Duo o BRUNSWIOK.- Y mae y cyirsf a gymerwyd o gynwys ty y Due JfI cyfateb yn mhob peth pwysíg i'r cyfrif gymerwyd yn 1866. Yn mhiith ei lythyron, cafwyd gohebiaeth a'r diweddar Ymerawdwt Napoleon, yr hon sydd, fel y dywedir, 0 natur tra chywrain. COLLIAD SYDYN DYN YN SIR FYNWY.— Y mae y dirgel -.v ch ag sydd yn nglyn acholl- iad sydyn Mr. Evans, o'r sir a nodwyd, heb ei egluro eto, er fod archwiliadau manwl pharhaus yn cael eu gwneud am dano. Y mae y boneddwyr sydd wedi myned i'w geisio i Chepstow, yn yr hwn le y dywedir iddo fod ddiweddaf can belled ag y gwyddys, wedi pellebru yn ol nad allant slurhau fod Mr. Evans wedi cyrhaedd yr hotel ya Chepstow, o gwbl, ac er eu holl ymchwiliadau, eu bod yn methu a chael gair o'i hanes, eithr y maent wedi llwyddo i gynhyrfu yr heddgeid- waid i ymchwilladau craffus yn y dref. FFLANGELLU DYN lEu ANC YN NEWGATE. -Cafodd dyn ieuanc ei fflangellu yn nghar- char Newgate, boreu y Sadwrn diweddaf, yn ol dedfryd y gyfraith arno am yabeiliad pen ffordd. Dyoddefodd y gosb gyda gwroldeb mawr. Y mae ganddo i dreulio saith mlynedd o alltudiaeth, ac y mae iddo y dynged doet o ddyoddef y fflangell eto yn mhen chwech mis. PENODIAD RITUALIST AT BERIGLOR L'BRT PWL.Y mae penodiad rituatist (aef un hy- ddysg yn nefodau crefydd) at beriglor L'er- pwl wedi creu syndod nid bychan yn y dref fawr hono, ac y mae yn fwy na thebyg, y cynelir cyfarfod pwyslg i ardystio yn ei erbyn. CYFARFOD PERCHENOGION GWEITHFEYDD GLO DEHEUDIR CTMRu.-Cynaliodd perchen- ogion gweithfeydd glo Deheudir Cymru gy- nulliad eu hundeb yn Nghaerdydd dydd Sadwrn diweddaf. Llywyddwyd gan R. Fothergill, Y sw., A.S. Cariwyd gweithred- iadau y cyfarfod yn mlaen gyda drysau cau- edig, eithr hysbysir fod y rhan fwyaf o'r cyfarfod wedi ei dreulio i adolygu rheolau newyddion ag oeddent wedi eu parotoi, a derbyniodd y cyfryw gymeradwyaeth yn unfrydol, ond y mae gosod y rheolau mewn gweithrediad wedi ei ohirio hyd rhyw adeg eto. Ni fu siarad o gwbl ar y discharge, note. OYMERYD LLONG YN ORLAWN 0 GAETHIOK. -Daeth un o longau Prydain ar djrawa llestar yn agoa i lanau Bombay yn llwythog o gaeth- ion. Yr oedd ar y bwrdd ddau cant a haner o'r truelniald wedi marw o'r frech goch, a'r hatier cant oedd a bywyd ynddynt mordenea ag y gallasent fod, a byw. ESGEULUSO GWEITHIO.—Dirywiwyd niler a ddynion y Llun diweddaf yn Uya yr hedd- geidwafd yn Mhontypool am esgeuluao dfityn eu goruchwyllon. rr oedd y dynion yn gyf- logedig gfui qwmnl Pencae a chawsant eu dirwyo y swm o £5 yr un am eu dlofalwch. Cafodd dyn arall yr up gospedigaeth am yntr arfor yn yr hyfrydweh o guro ei briod, ohnpi ymaith glust gwr a ddaethall geiaio gwaredu y ddynes oTafael.- RHYFBB»OD YN Y BRIE-DDINAS. —Yr wy<&- JIOB ddiweddaf nid oedd un troaeddwr yn y Mansion House, Llundain, i'w ddwyno flaen y jainc i sefyll ei brawf, ac yn ol yr arfttfjid detbyniodd yr Arglwydd Faer b&r o tmyjx gwynion. Pa brya y dygwyddodd y fm amgylohiad yn y Brif-ddinaa o'r blaeTL I MB. HENRY RICHARD, A. ►§. A CHYFIAF- AREDDIAD. -Cyhoedda y Gazetia d' Italia, fod lluaws o wladweinwyr yr Idal wedi llawnodl llythyr i'w anfon i Mr. Henry Richard i amlygu eu cymeradwyaeth i'w ymdrech diflino yn ceisio sefydlu Cyflafareddiad Cyd- genedlaethol rhwng gwhanol deyrnasoedd, ac ac i'w longyfarch ar aohlysur cymeradwyaeth ei fesur gan y Senedd Brydeinig. HUNANLADDIAD TYWYSOG ESTERHAZT.— Tywysog Charles Eaterhazy, yr hwn a hnial o un o'r teuluoedd mwyaf uchel eu bonedd yn Hungary, a gyflawnodd hunanladdiad diwedd yr wythnoa diweddaf yn yr oedzan o 54. Yr oedd wedi dyoddef poenau dirfawr yn ei gefn am yabaid maith, ac nid oedd gobalth iddo gael gwellhad oddlwrtho. Yn ystod absenoldeb ei ohwaer, gyda yr hon y preswylia ar adeg bruddiad a thywyll, ynt- aflodd mewn llawddryll a therfynodd at fywyd drwy saethu ei hun! v