Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
8 articles on this Page
Y BARDD. 1
Y BARDD. LLITH XXIV. Nid oes dim sydd yn dwyn y bardd proffes- edig dan dynach prawf nag ymgais desgrifio tyner linellau prydferthwch, nen gyflwyno mewn ymadroddion llwyddianus, syml, a melusion ymwybiaethau serchiadol y mae yr ymddangosiadau mor weladwy, ac eto mor anhawdd eu darganfod yn eu lie a'u natur- iaeth-yn rhywbeth sydd yn diflanu wrth chwilio am dano mewn rhanau gwahanedig, fel mai yr vsbrydoledig mewn gwirionedd, a'r hwn a gynysgaethir gan Natnr, yn unig a all ddethol geiriau a'u bywhau i'r gorchwyl. Nid rhyfedd fod Emerson, wrth gydgrynhoi holl feddyliau a theimladau y galon yn euhangerdd a'u gogoniant ysblenydd i un ymdeimlad mawrfrydig, yn cyffesu nad yw Homer na Shakespeare yn feirdd o gwbl Y maent hwy yn feirdd Uwyddianus ond y mae cy- nifer o ymwybiaethau dyfnion ac aflafaradwy yn ein natur fel mai ysmala yw yr ymadrodd hapusaf i'w rhoi allan. Dyna swyddogaeth y bardd—ei waith apwyntiedig-traethu, awgrymu, deffroi ein hymwybiaethau mwyaf cyfoethog,-coffa ein mynudau mwyaf anwyl, yn ogystal a'n hadegau mwyaf prudd a gofid- us, a'u gwneyd mewn dychymyg hyfryd i ail- fyw ac ail-fwynliau ein hyfrydwch, ac ail- dristau yn mhlith ein trallodion ond y mae llwyddo yn yr alwedigaeth. euraidd hon yn anhawdd i bawb ond y gwir fardd. Nid pob odlwr cyffredin a all chwareu ar gyfrin danau y teimlad nid pob cynghaneddwr peirianol a fedr wneyd y galon i ymhyfrydu a thristau uwch ei hadgofion. Y mae megys craig gallestr yn ngwyneb apeliadau anneheuig ac ysmala geiriadaeth drefnedig ond y terfysg, y eyffro, y bywiogrwydd meddyliol sydd yn dilyn un gair, un awgrym o eiddo y natur- fardd Mewn eiliad, bydd un ymadrodd gwynfydedig yn peri i ymwybyddiaethau ac adgofion i groni ac ymgynull gerbron golygon yr enaid, a syrth yr awdwr a fu yn gynyrch- ydd iddynt i annghof am ysbaid ychydig am- ser. Teimlir ar adegau o'r fath awyddfryd cryf i farddoni-y mae rhyw hwyl ddedwydd yn gorlifo y galon ond yn union yr eir i osod hyny mewn geiriau, y mae pob gair yn cynyg ei wasanaeth i'r hyn nad yw yn gymhwys a galluog. Diswyddir nifer o eiriau ar daraw- iad, y rhai a gynygient eu gwasanaeth, a thrallodir yr awen na buasai llafar effeithiol- ach na gair. Yn hyn y daw y gwir fardd i'r golwg gwna'r defnydd effeithiolaf o eiriau, a medr, trwy ryw gyfrin-ddetholiad o ychydig ohonynt, wneyd cyfran fawr o'i feddwl a'i deimlad yn hysbys. Y mae ei lwyddiant yn ddyledus i'w allu i daflu gwawr oleu ar y meddwl, nes ei wneyd i ddarllen cymaint rhwng y geiriau. Bydd ei ymadrodd yn gar- tref i syniadau amrywiol, neu fangre gyfleus i olygfeydd ysbrydol; y mae megys gweddill- ion perthynasau agos yn coffa cynifer o beth- au. Y mae cyfarfod a'r gair rhyfedd hwn fel ymweled ag ysmotyn dyddorol, yn ddiffael gynyrchu yr un ymdeimladau boddhaus. Y mae y gair yn y Geiriadur-y mae mewn myrdd o frawddegau, ond yn hollol ddiegni; ond y mae y bardd wedi ei osod mor chwithig -wedi ei gydgysylltu mor ffodus, fel y mae yn gyfaredd nerthol. Ceir yr athrylithgar yn llawn o ymadroddion hudol o'r fath, a cheir Uuaws o ffug-ymhonwyr yn hollol amddifad ohonynt; ymhelaethant yn drymaidd ac an- nyddorus, gan bentyru a chrugio geiriau yn boenus Cyn ymadael a'r pwnc fu dan sylw genym yn ein llithiau diweddaf, estynwn ein sylwad- au ychydig yn mhellach, gan ein bod yn an- foddlon alltudio ein hunain o deyrnas y teimladau tyner a'i thywyniadau heulog, a dynoethi ein henaid i oerllydrwydd cynyrch- ion yr Awen Gymreig. Rhoddwn enghreifft- iau i gyfeiriad ein sylwadau uchod, a chaiff ein darllenydd sydd yn ieddianol ar feddyl- garwch chwaethus oleu eglurach ar yr hyn y golygwn eu dangos. Bydd y tri dyfyniad yn ddesgrifiadol o'r ffurf fenywaidd, yn nghyd a'n deongliad ni arnynt. Dyfynwn yn gyntaf o Eben Fardd. Ystyrir ef yn un o benaf feirdd y Cymry. Y mae ei allu i daesgrifio ynfynych uwchlawy cyffredin. Yn ddiau, y mae ei ddawn fedrus i droi a gwyrdroi geiriau yn aruthrol Yr ydym wedi chwilio ei weithiau benbwygilydd am ei ddesgrifiadau serchiadol, a'u cael oil yn "clumsy and pedantic," ys dywed T. Ste- phens. Y mae a ganlyn o'r cyfansoddiad ysmala hwnw, Afaon, y Bardd Ieuanc o Balas Anian — Sefydlai'i serch ar fenyw brid, Yr hon a elwid Olwen; Ei gwedd oedd brydferth oil gan wrid, Fel lliwiad y flod-ddeilen, A'i swynol wen yn lleddfu llid,— Ni welwyd mwynach meinwen Un ddiwair ei thuedd, yn meddu callineb, Un. tybiai, a'i henaid yn ateb i'w hwyneb. Y mae annhynerwch y bardd yn amlwg yn y gair cyntaf-sefydlai. Y mae rhyw wres, rhyw dan, rhyw ffiam ysol, rhyw aflonyddwch yn y gair serch, fel y mae son am ei sefydlu yn rhy bwl a hurt i'w gymeradwyo. Y mae oerllydrwydd y bardd yn amlwg yn ei air cyntaf. Gellid dwyn gerbron ddeg o eiriau llawer cymhwysach. Ei gwedd oedd brydferth oil gan wrid. Oil gan wrid Hyny yw, y mae ei hwyneb oil yn wrid Nid yn unig y mae ei grudd- iau, ond y mae ei thalcen, ei haeliau, a chyfanedd ei gwedd yn wridgoch More white or red than doves or roses are, medd y portreadydd deheuig. Ond dyma ddynes a'i hwyneb yn un darn annaturiol o wridgochni Eel lliwiad y flod-ddeilen. Oil yn wrid fel llywiad blod-ddeilen, bydded hi o unrhyw liw bynag Yn wrid, yr oil fel lliwiad y flod-ddeilen felen Y mae digon o'r Uiw i'w gael. Y mae Ei swynol wen yn lleddfu llid yn rhagori, feallai, ar yr oil o'r penill. Buasa I yr hit yn effeithiolach o ddweyd fod ei gwen I yn aflonyddu ar galonau, ac yn llawer mwy 1 serchiadol. Ond beth a ddywedir am Un ddiwair ei thuedd, yn meddu callineb, Un, tybiai, a'i henaid yn atcb i'w hwyneb. Y mae tybio yn air rhy gyffredin a sathredig i olygu y ffydd serchiadol. Os oedd ei serch ami o gwbl, credai yn ddiysgog. Nid oes an- ffyddiaeth mewn serch-yn hytrach, hygoel- iaeth. Ond os oedd ei henaid mor anolygus a'i hwyneb oll-wridog, yr oedd drych arno. Ond pa fodd y gellir dysgwyl desgrifiadau delicate gan fardd yn ymhel a chariad yn y dull clogyrnog ac angenfilaidd a ganlyn Y gwarch glawcld goruwch y glyn—o cura Cariad yn ei erbyn Wele teifl ei eiliad tyn Acw ar ogwydd, bob crugyn. Y mae'r oil yn ysmala, a'r ddwy linell olaf yn anesboniadwy. Mor ysblenydd y desgrifia Shakespeare Lucretia, fel yr ymddangosai i olygon halog Tarquinius Her lily hand her rosy cheek lies under, Cozening the pillow of a lawful kiss, Who, therefore, angry, seems to part asunder, Swelling on either side to want bis bliss Between whose hills her head entombed is; Where like a virtuous monument she lies, To be admired of lewd, unhallow'd eyes. Without the bed her other fair hand was, On the green coverlet; whose perfect white Show'd like an April daisy on the grass, With pearly sweat resembling dew of night; Her eyes, like marigold, had sheath'd their light, And canopied in darkness, sweetly lay Till they might open to adorn the day. The Rape of L ucrcce. Nid yn unig y mae y portread yn ogoneddus, ond y mae pob ymadrodd yn llawn awgrym- iadau-y mae y meddwl yn canfod cymaint rhwng y geiriau. Y mae y llaw wenliw o dan y rudd wridgoch" yn gysylltiad mor hapus am awgrymiadau, fel ag yr ymddengys y ffurf gerbron y darllenydd mewn amlyg- rwydd. Y mae "cozening the pillow of a lawful kiss," &c., yn dwyn i'r golwg holl am- ( gylchoedd lledorweddiad yr arwres orenwog ac fel yr awgrymir harddwch a dysgleirdeb dau lygad amgauedig ag oedd wrth ymagor i addurno'r dydd Fe sylwa ein darllenydd hefyd fod triniaeth y lliwiau yn fedrus a chywir. Cymharer" rosy cheek a gwedd yn brydferth oll gan wrid." Ond gadawn hyd y nod Shakespeare i sylwi ar ddesgrifiad Propertius o'i gariad, yr hwn sydd yn ymddangos i ni yn un o'r darnau mwyaf prydferth ar gyfrif portread cywrain a delicate, a'r ymwybyddiaethau serchiadol sydd yn wasgaredig drwyddo. Dywed Boileau fod yn rhaid i fardd y teimladau tyner fod yn garwr a chyffesa Propertius yn y cychwyn mai yn herwydd ei deimlad dolurus, yn fwy na'i athrylith, y trodd efe i farddoni. Cynthia yw enw'r fun. Hi fu dechreu ei ddolur, ac yn debyg o fod yn derfyn iddo, oblegyd yr oedd yn teimlo y byddai raid iddo farw dan drais ei arglwyddes ddidrugaredd. Yr oedd iddi wallt melynwawr, dwylaw hirion glan- deg, ac yn "rnaxirna toto corpore "—yn fawr yn mhob rhan ac aelod. Tebyg ei bod yn ddynes o daldra a rhodiad gogoneddus ac urddasol. Yr oedd ein bardd wedi pender- fynu byw yn weddw, a chadw ei galon o fewn oerllydrwydd annghariad ond pan gyfarfu a. Cynthia, toddodd ei holl benderfyniadau, ac aeth ei fynwes yn un danllwyth cyneuedig Dan deimladau poenus, y rhai sydd drwy y llinellau, yn dirgrynu, yn gyffrous, y mae ei anniddigrwydd yn tori allan yn y llinell hono -Paham y rhoddid gwyneb benyw i aflon- yddu daear Duw ? Mewn gwirionedd, y mae wedi dymchwelyd holl gyfundraeth serchiadol y bardd. Y mae yn ei ddirdynu a'i ddirdroi yn greulon. Y mae yn methu deall fod gormeswr a threisiwr mor ddigydymdeimlad yn cael rhodio yn rhydd ar hyd heolydd y ddinas. Gwynach yw na'r lili, ac y mae lliw ei grudd fel y wawr a dafla dalen rhosyn ar wynlaeth pur. Ei dau lygad-dyna ei ser- yddiaeth ef Myfyrio eu tywyniadau a'u cylchdroadau yw ei holl hyfrydwch a'i drueni! Y cyfnewid lleiaf ynddynt yn dylanwadu yn boenus ar dywydd ei galon i beri ystormydd dinystriol! Rhyw ail Helen yw hi; ac os bu harddwch hono yn achos rhyfel gwaedlyd rhwng dau gyfandir, ni synai efe glywed fod rhyw ymrafael pwysig i gymeryd lie yn her- wydd glendid Cynthia Ac os oedd rhywun am flaenu ar Zeuxis, Apelles, a Parrhasius mewn arluniaeth, am iddo dynu llun Cynthia. A pha le bynag yr elo-i ororau y dwyrain neu'r gorllewin—y mae yn sicr o wneyd pob man lie yr elo yn serch dan gwynias. Ni welai efe ddim arall yn achos priodol ymryson ond Cynthia! Dyna grynhoad o ddernyn ] gwir farddonol a phrydferth. 1
Helyntion Americanaidd.
Helyntion Americanaidd. GAN J. J. DAVIES (IEUAN DDU). LLITH V. fParhud o'r RJoifyn diivecldafj Y flwyddyn nesaf y bydd yr etholiad mawr am olynydd i Hayes i'r Ty Gwyn, yn Wash- ington. Pwnc mawr y dydd ydyw, PWY FYDD YR ARLYWYDD NESAF? Anhawdd ateb i foddlonrwydd, gan fod y conventions i enwi ymgeiswyr gan y pleidiau gwleidyddol heb leu cynal eto ond y mae "nhw" yn dweyd mai y Cadfridog Grant fydd y dyn. Dywedir fod y Cadfridog Sher- man, yr Ysgrifenydd RhyfeJ, a Mr. Blaine, yn tueddu am yr anrhydedd yn y rhengau Gwerinol, tra o du y Democratiaid y mae Mr. S. Jones Tilden yn meddwl cynyg eto am y swydd. Gobaith gwan, debygwyf, fydd gan Tilden y tro nesaf, gan fod rhai o'r Demo- cratiaid yn cefnu arno. Y mae y Democrat- iaid wedi colli y dydd yn fawr yn yr ethol- iadau y mis diweddaf, mewn amryw o'r Talaethau Gogleddol. Y mae Talaethau Ohio, Iowa, Maine, Michigan, Colorado, Califfornia, Connecticut, Rhode Island, a New Hampshire, eisoes wedi dychwelyd i'r ffydd, neu yn hytrach i'r gorlan, Werinol, dysgwylir fod ereill i ganlyn yn fuan. Ni thai celu yn bresenol fod Y WAEDD DROS GRANT, ac os y cynygia am y third term yn ngwret tan y magnelau croesawiadol, ac yn swn byddarus y tabyrddau dathliadol, bydd yn sefyll siawns dda am enill ond y mae perygl cyfansoddiadol mawr yn nglyn a'r third term. Oes-perygl y bydd i'r "American Ccesar," fel ei gelwir gan y Democratiaid, chwareu cast y Caesar Rhufeinig, a dymchwelyd y Cyf- soddiad Gwerinol. Ffolineb peryglus fyddai ethol milwr yn Arlywydd Gwerinol am y trydydd tymor. Ofnwyf mai gorchwyl tra anhawdd fyddai ei droi allan drachefn dros drothwy y Ty Gwyn. A ydyw rhengau lluosog y Gwerinwyr mor dlawd am arwein- wyr, fel y rhaid cael milwr am y trydydd tro i ddal awenau y LIywodraeth ? Onid cad- fridogion milwrol, pan yn llanw swyddau o dan y gweriniaetbau, a phan o dan hv a phroffes i amddiffyn y cyfansoddiad gwerinol, a ddarostyngasant Weriniaethau Groeg, Rhufain, a Ffrainc ? Y mae Grant wedi talu ymweliad a phenaduriaid Ewrop, ac wedi astudio yn dda ddefodau a threfniadau y llysoedd breninol. Telir iddo yn bresenol, ar ei daith trwy y Talaethau, lawn cymaint o barch ac ymostyngiad gwasaidd ag a delir i unrhyw benadur unbenaethol yn Ewrop neu Asia. Yn wir, y mae yr Americaniaid goleu- edig a galluog yn gwneyd ffyliaid ohonynt eu hunain yn yr haner-addoliad a wnant o'r Cyn-arlywydd. Gwir fod Grant yn faes- lywydd medrus; ond tlawd ac eiddil ydyw fel gwleidyddwr, fel na raid ei wthio i lanw swydd sydd yn gofyn y fath gymhwysderau aruchel fel politician. Dichon fod y darllen- ydd yn barod i ofyn pa fodd na oitynygir am ethol Hayes am ail dymor yn hytrach na Grant am y trydydd. Y mae Hayes wedi digio rhyw haid o swydd-geiswyr newynog trwy benodi dynion gonest a theilwng i swyddau, yn hytrach na bod yn bawen-cath yn llaw pob lleban. Peth arall—y mae y "solid South," ar ol cael y Gydgynghorfa Undebol i'w llaw, wedi creu braw yn y rhengau Gwerinol, fel y chwenychant gael gwr a fedr drin y cleddyf i fod wrth awenau y Llywodraeth, rhag i'r Democratiaid gynyg chwareu rhyw ail ddrama waedlyd wrth fethu cael eu ffordd eu hunain. Penododd cyhoeddwr newyddiadur dyddiol enwog nifer o ganvassers i fyned allan i amryw o'r Tal- aethau, i archwilio Uais y bobl ar bwnc ethol- iad yr Arlywydd, a'r canlyniad oedd fod mwyafrif mawr o'r etholwyr Gwerinol o blaid Grant, a dim ond nifer fechan dros Sherman, Blaine, &c., tra nad oedd y lluaws o'r Demo- cratiaid yn unfrydol o blaid Tilden. Yr oedd y gwersyll Democrataidd yn rhanedig iawn. Dywed rhai o gyfeillion mynwesol y Cyn- arlywydd nad yw Grant yn bwriadu ymgeisio am y third term, tra yr haerir gan ereill mai coc < wleidyddol o eiddo y Gwerinwyr yw y gwadiad, er mwyn enill cefnogaeth. Y mae RHYFEL CHILI A PERU yn tynu cryn sylw yn yr Unol Dalaethau. Dwy Weriniaeth ar Gyfandir Deheuol America yw Chili a Peru. Y mae llawer o drafnidiaeth rhwng porthladd Abertawe a Chili mewn mwn copr, ac y mae llawer o Gymry a Saeson wedi ymfudo yno yn y blyn- yddoedd diweddar er gweithio y gweithfeydd copr sydd yn y wlad hono ond, er hyny, y mae brodorion gwynion Chili a Peru o dardd- iad Ysbaenaidd, ac o duedd mor waedlyd a Cain ap Adda ei hun. Bu Peru yn enwog am ei mwngloddiau aur, fel yr oedd aur Peru wedi myned yn ddiareb trwy y byd ond Och y mae Peru erbyn heddyw mor dlawd ag Ynys Enlli, a'r bobl mor gwerylgar a Gwyddelod yr Ynys Werdd. Cweryl o barthed darn o dir ar y bargodion arweiniodd i'r rhyfel presenol, a bernir mai Chili sydd yn y bai fwyaf. Bu Chili agos a myned i ryfel y llynedd a'r Weriniaeth Arianin o barthed yr hawl i Batagonia, a thebyg y buasai y Chilxaid wedi tynu'r cledd er ei hawlio, oni buasai i'r cweryl hwn dori allan bron yr un adeg. Y mae Gweriniaethau bychain Deheudir America wedi bed yn ym- ladd yn ddychrynllyd a'u gilydd rai blynydd- oedd yn ol, nes yn agos diboblogi rhai ohonynt. Gan fod cenedloedd y gwledydd hyn o gymysg Ysbaenaidd ac Indiaidd, y C, maent felly o duedd mor ymladdgar a theigrod gwaedlyd Bengal. Bu brwydr fawr arforawl y mis diweddaf rhwng llongau rhyfel Chili a Peru, a throdd y frwydr (" Trafalgar y Tawelfor," fel y gelwir hi) yn ffafr y Chiliaid. ffuascar oedd enw llonc haiarn-wisg Peru, yr hon a ymladdodd a phedair o longau Chili. Ciliodd yr Union, Hong Beruaidd arall; ond daliodd yr Huascar ei thir nes y lladdwyd y Llyngesydd Grau a'i brif swyddwyr, a llawer o'r mor-filwyr, ac y rhwyd-dyllwyd y Hestr nes oedd ar suddo. Saeson ac Y sgotiaid oedd llawer o for-filwyr a pheirianwyr yr Huascar, ac ymladdasant felllewod; ond gorthrechwyd hwynt gan or- rifedi. Nid yw y Peruiaid wedi digaloni; y mae trysorfa wedi ei hagor, a'r boneddigion a'r boneddigesau yn tanysgrifio yn haelionus iawn er pwrcasu Hong arall yn Ewrop yn lie yr Huascar anffodus. NODION PERSONOL. Yr wyf gyda hyfrydwch mawr yn llon- gyfarch Brythonfryn ar ei waith yn enill cadair farddol Eisteddfod Eryri. Gwyddwn er's blynyddau fod y bardd hwn yn gyfan- soddwr galluog, ac y buasai yn dringo i binacl anrhydedd os y cawsai ychydig einioes. Dos rhagot, gyfaill anwyl, y mae Cymry America yn mawr orfoleddu yn dy lwydd- iant diweddar. Wele eto yr hen gyfaill cywir-galon Gurnos Jones wedi enill ei dil gadair tra yn cystadlu â. chewri barddonol. Gurnos anwyl, y mae fy nghalon yn Ilamu o lawenydd wrth ddarllen am dy fuddugol- iaethau llawryfol. 0 mor ddymunol genyf glywed am ffawd dda hen gyfeillion mynwesol y dyddiau gynt.
Ymgom rhyngwyf a Modryb Catws…
Ymgom rhyngwyf a Modryb Catws o'r North. LLITH XXII. PE buasech yn gweled yr hen Gatws heddyw'r boreu, a'i gwydrau ar ei llygaid, yn sefyll fel lamp-post ger y Crown Hotel, ac yn darllen. rhywbeth oedd ar y pared yno, gan scriwio ei bysedd, ac yn ymysgwyd o'r gwadn hyd y coryn. Ond pan y canfu fi o draw, dyma hi yn gwaeddi, Dewch/r dyn, dewch yma'r dyn," nes yn ddigon i ddychrynu pawb o'i l chwmpas. Ust, ust, Catws fach," ebe fi, a ydych yn deall pa le yr ydych yn sefyll ? Yn y fan hyna lie yr ydych yn sefyll mae dyn enwog yn byw. Pe bai yn eich gweled a'ch clywed mor afreolus, byddai yn sicr o'ch cymeryd i Benybont. Yr wyf yn siwr ei fod wedi cy- meryd llawer yno ag oeddynt yn ymddangos yn gallach na chwi." Yn gallach na mi, yn wir," ebe hi, pa ddyn a all fod yn ei bwyll wrth ddarllen ffasiwn beth a hyn, 0 dyma golled, ond te ?" Wel, beth ydyw'r golled?" y gofynais iddi eilwaith. "Beth ydyw'r golled, yn wir," ebe hi. "Edrychwch ar y papyrau mawrion yna sydd ar y pared, a gwelwch fod Isaac Thomas ni yn bwriadu rhoddi fyny gwneyd coffinau, a rhoddi y fusnes i'r mab, os gwelwch yn dda. 0 machgen anwyl ydi o hefyd. Pwy a wnaeth gymaint o ddaioni yn Aberdar ag a wnaeth o, deydwch ? Yr oeddwn yn clywed Dafydd y crydd yn deyd y dydd o'r blaen ei fod wedi gwneyd 1'7,000 o goffinau yn ystod y 17 mlynedd a basiodd, a thrwy hyny wedi arbed £17,000 i'r cyhoedd." "Ie, ïe, Catws fach," ebe fi; "hen wag yw yr hen Isaac. Yr oedd ef a'i lygaid yn agored pan yn cychwyn y fusnes. Yr wyf yn ei gofio cyn iddo erioed ddechreu ar y coffinau, yn gweithio yn Abernant am 2s. 5e. y dydd ond edrychwch arno heddyw. Y fath sivell yw efe Dim o'ch swell chi, syr, os gwelwch yn dda," ebe hi. "Ni welwch chi o byth yn rhodio'r strydoedd efo'r crachach yna. Na, na, rhyw hen livr neu ryw hen wraig, neu ryw ddyn tlawd wedi tori clun neu fraich, yn gwerthu tocynau art union neu ddarlith, yw ei gyfeillion o bob amser, a'i law yn ei logell yn cyfranu at eu hangenion." Hawdd y gall, yn wir, fod yn haelfrydig. Yn haelfrydig ar arian pwy y mae, tybed V' ebe fi. Onid ar yr hyn y mae wedi elwa ar gefnau y gweithwyr oddiar y cychwynodd ei fusnes." "Wei, gadewch ei bod felly. Oni allasa fo eu cadw nhw fel ag y mae canoedd yn wneyd ? Ond cofiwch chi, fe ddaeth o a'r coffinau a'r boxes America i lawr gyntaf o neb. Erbyn hyn, y mae'r wlad yn llawn undertakers bychain yn mhob pentref trwy'r wlad ond efo fo mae'r patent, a fo a'i cadwa hyd ag y bydd o byw, mi wnaf lw. Yr oedd Sion ni yn deyd wrth Dafydd y crydd, neithiwr, fod yr undeHalcers bychain mor ami 'rwan, fel ag y mae yn mron yn beryglus i ddyn i gerdded yr heol wrtho ei hun, rhag ofn y bydd rhyw undertaker bychan yn ei fesur ar ei draed. Rhyfedd fel y mae'r byd wedi myned 'rwan Yr un modd yn union am y Cymro Gwyllt yn L'erpwl. Pa ddyn fel efe ag sydd yn haeddu mwy o gefnogaeth fel goruchwyliwr ymfudol, ac nid oes neb yn cael ychwaith, o ran hyuy. Fe aeth yr hen Gymro, druan, drosodd i America ei hun, ac fe fu yno am lawer o flynyddoedd, er cael prawf personol o'r daith, ac o'r wlad fawr eang ac erbyn heddyw, pwy a all roddi gwell cyfarwyddyd i ymfudwyr ? Nid oes yr un dyn byw ar glawr daear. Y mae'r wlad yn deall hyny erbyn heddyw, er fod ami i Jack bach ymfudol yn codi i fyny fel mush- rooms yma a thraw, ac yn gwybod pob peth, a mwy o lawer iawn. Ond waeth na pheidio, yr hen Gymro yw'r dyn yn ngolwg y wlad, ac efe a fydd hefyd tra'r Cymro yn Gymro." Catws, mawr a vihyfedd fel yr ydych yn arferol o alw y bechgyn ieuainc yn Jacks bob amser, os na fyddant wrth eich bodd chwi. Ai Jack ymfudol oedd y Jack hwnw oeddech yn son am dano wrth Beto, gwraig Dafydd y crydd, ei fod yn ofni myned allan o'r tafarn y nos o'r blaen cyn iddi fyned yn dywyll, ac yn y diwedd yn gorfod cael cab i fyned âg ef adref 1" ° 0 'does fater i chwi pa fath Jack oedd o. Y mae yn eithaf gwir bob gair." "Beth oedd y mater arno, ynte, druan? A gafodd effit, neu rywbeth cyffelyb ?" "O! naddo, naddo, fy machgen i; ond cael ychwaneg na'r hyn oedd fit iddo fo oedd yr achos. Pe base fo yn cymeryd yr hyn oeddfit, a dim ychwaneg, gallase fo gerdded tuag adref, sef llai na dwy filldir. Ty ua Jack bach a'r Satan yn'o fo, onte ?" 0 ïe," ebe fi, gan fy mod yn cofnodi pob gair o'ch ymddyddan A. mi, y mae hanes Mr. Handel yn Llangaetho, ys llawer dydd, wedi peri i ambell bomp i ymgynddeiriogi." Ydi yn siwr," ebai yr hen wraig. Yr oeddwn yn cwr' & scwatyn bach barfog y dydd o'r blaen, ac yr oedd megys wedi ym- chwyddo ac ymgynddeiriogi, ac yn deyd mor ymffrostfawr, 'Pe base yr hen Gatws yn siarad yr un fath yn amser y cribio gwlan gan yr hen wrageddgynt, buasai yn dderbyn- lol; ond yn yr amser goleuedig presenol. nid ydynt yn amgen na sport i'r bobl.' 0 machgen i, ebe fi wrtho fo, yr un gwerth yw'r gwirioneddau pwysig, a bendigedig rwan a'r amser gynt. Cyn y cawn yr hen falchder cnawdol o'n capelau, ni chawn weled yr un llewyrch ar grefydd; a chyhyd ag y byddant yn cynal yr hen gyfarfodydd an- nuwiol hyna yn y capelau, ni chawn weled gwyneb y Gwr fel cynt. Chwareu teg i y t, aelodau Bethania ni, y maent hwy wedi ym- wrthod yn hollol 4'r fath hen drash aflan, ac y mae rhyw lewyrch adnewyddol ar yr achos. Y maent hwy yn cydnabod fod yn rhaid glanhau y tf cyn y daw y boneddwr i dalu ymweliad A, hwy. Ond tyna, y mae yn rhaid ymadael, y mae yr hin yn oer cethyn."
BRITON FERRY.
BRITON FERRY. Nos Iau, yr lleg cyfisol, traddododd y Parch. D Oliver Edwards ei ddarlith ar Rowland Hill; his life & sayings" yn nghapel y Bedyddwyr Saesonaeg. TORI TAFARNAU I LAWR.—Mae si ar led fod yn mwriad yr anrhydeddus larll Jersey i rT 1 lawr amryw dafarnau yn y He hwn. — Llanydd.
GLYNCORWG.
GLYNCORWG. URDDIAD GWEINIDOG.—Y Saboth a'r LIuD, Rhagfyr 7ied a'r 8fed, cynaliwyd cyfarfodydd yn Nebo, yn y lie uchod, i neillduo Mr. D Francis, Tabernacl, Aberafon, i gyflawn waith y weinidogaeth Efengylaidd. Pregethwyd deirgwaith y Saboth gan y Parch. R. ab Morgan, Bethel, Aberdar, a chafwyd pregeth gydag ef am ddau y prydnawn gan Mr. °?f3 (B) 'lyncorvvg. Cynaliwyd y cyfarfod urddo boreu dydd Llun, pryd y dechreuwyd gan Mr. Evans, Llangynvvyd; a phregethodd Mr Jones Soar, Maesteg, ar "Natur Eglvvys. Gofynwyd yr holiadau i'r gwein- idog gan R. ab Morgan, ei gyn-weinidog, i'r rua cafw*~d yr atebion mwyaf manvvl a chytiawn. tiofynwyd yr arwyddion arferol oddiwrth Mr. Francis a'r eglwys o'u dewisiad o u gilydd gan Mr. HJopkins, Cymer, yr hwn ? ddyrchafodd yr urddweddi yn hynod etteithiol a p'nregethwyd ar Ddyledswydd • y gweinidog" &c., gan R. ab Morgan. De- chreuwyd y cyfarfod prydnawnol gan Mr. Thomas, Rock, Owmafon, a phregethodd Mr. Prosser, Maesteg, yn Seisonig, a Mr Thomas, Rock, ar "Ddyledswydd yrEalwys." Yn yr hwyr, dechreuwyd gan Mr. Henry, Cymer, a phregethodd y Parchn. Evans, Llangynwyd Jones, Drefnewydd, a Thomas, Rock. Cafwyd oedfaon ardderchog, cynull- iadau lluosog, a chroesaw mawr. Da genym fod yr eglwys wedi cael dyn mor bur, pregethwr dylanwadol iawn, a Christion trwyadl yn marn pawb a'i adwaenant. Gyda chydymdrech yr eglwysa'i gweinidog parchus, y "ef' Swneir yma ddaioni an- nhraethadwy i eneidiau. Cyflwynwyd llvfr gwerthfawr i Mr. Francis gan Mr. T. Lewis dros eglwys y Tabernacl, Aberafon. Llwydd- xant mawr a gorono'r briodas, ac hir v parhaed yr undeb hwn.-Gohebydd.
LLANSAMLET.
LLANSAMLET. Dydd Sadwrn, Rhag. 6fed, cynaliodd eglwys Ebenezer, (M. C.) Llwynbrwydrau, ei gwyl flynyddol, sef cwpanaid ode a bara brith. Daeth amryw ganoedd yn nghyd i fwynhau o'r dantaethion. Yn yr hwyr cafwyd cyfarfod adloniadol ac adroddiadol; TV™ gan y boneddwr haelionus C 3, Ysw. Cymerwyd rhan yn y cyfarfod gan Mri. Joseph Jones, W. Thomas, M. Thomas, E, Thomas, W. Rees, a M. H. Maddock. Clorianwyd yr adroddwyr gan Crymlun a chyfeilliwyd gan Mr. W Williams. Terfynw yd y cyfarfod trwy i gor y plant ganu un o ddarnau Plant y Tlotdy. —Un oedd yno.
SCIWEN.
SCIWEN. DARLITH.-Nos Iau, Rhag. lleg, cawsom y fraint o glywed y Parch. D. G. Jones, Henfaes, (gynt Troedyrhiw) yn traddodi ei ddarlith yn nghapel y Trefnyddion Calfinaidd yn y lie uchod, ar "Ddiwydrwydd Cy- merwyd y gadair gan y Parch. E. Evans, Sciwen, (T. C.), yr hwn, wedi gwneyd ychydig sylwadau i'r pwrpas, galwodd y darlithydd at ei waith. Y mae yn hyfrydwch C j n. Senyf eich hysbysu ohono ei hun. Yr ydwyf yn credu y byddai yn fraint o'r mwyaf i bawb glywed y ddarlith odidog hon. Y mae ynddi addysgiadau ag y byddai yn werth i bawb eu derbyn, ac yn un o'r rhai mwvaf coeth a glywais erioed. Nid oes dim o'r pethau ysgafn hyny sy'n peri i ddynion chwerthin ynddi o gwbl, ond y mae yn cael ei thraddodi a difrifoldeb neillduol. Cafwyd cynulliad da iawn, ag ystyried bod amgylch- ladau y lie dipyn yn isel. Wedi talu diolch- garwch i'r cadeirydd a'r darlithydd, yn ol y drefn arferol, ymadawodd pawb wedi eu llwyr boddloni. -loan Dulais.
LLANSADWRN.
LLANSADWRN. CYNOHEEDD.—Cynaliwyd cyngherdd ar- dderchog yn y lie uchod nos Wener, Rhagfyr 5fed, o dan nawdd Major a Mrs. Thursby Pelham, Abermarlais Park. Llywydd, Major Pelham; organist, Mr. D. J. Davies, Llan- sawel; telynor, Mr. T. Lewis (Alawydd Glan Dar); canu penillion gyda'r delyn, Mr. D Lloyd (Alaw Lon), Blaen Rhondda. Wedi cael ychydig sylwadau pwrpasol a dyddorol gan y llywydd, galwodd ar Alawydd Glan Dar i roddi agoriad ar y delyn, yr hwn a chwareuodd y don Gwyr Harlech" yn feistrolgar a swynol iawn. Yna. awd vn 7 tJ- mlaen yn ol trefn y programme fel y canlyn —can Pwy sydd eisieu papyr newydd" gan Mr. D. Jones (Eos Meurig), Llanwrda ton ar yr harmonium gan Mr. D. J. Davies. Canu penillion gyda'r delyn gan Alaw Lon.; quartette How merrily we live gan barti o Llanymddyfrican a chydgan "Grand- father s Clock, gan barti o Talyllychau can gan Miss Thomas, Llanymddyfri; quartette Profoundo Basso gan barti Llansadwrn can Y Tylwyth Teg," gan Mr. J. Williams, Abernaint; canu penillion gyda'r delyn gan Alaw Lon ton ar yr harmonium gan Mr. D. J. Davies Can y Tywysog," gan Mr. W." Jones, Gwynfe, Talyllychau; can "Julius Caasar, gan Mr. B. Evans, Llanymddyfri: ton ar y delyn gan Alaw Glan Dar can gan Mr. D. Davies, Llanwrda. Glee (1 SailSc's Chorus gan barti Llansadwrn canu penill- lon gyda'r delyn gan Alaw Lon; duett Happy Policeman" gan Mr. B. Evans, a Miss Thomas, Llanymddyfri. Yn ychwani- ol at yr hyn oedd ar y programme canwyd ar