Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
6 articles on this Page
COLEG Y GWEITHIWR.
COLEG Y GWEITHIWR. GAN AP CORWYNT. Brwynfardd.—I agor y cyfarfod heno, beth pe bawn yn adrodd wrthych benill a wnaeth- nm i'r Nadolig Dyma'r N'dolig bron a dyfod, 'Nawr alltudied pawb eu trallod,- Mynwn wledd o bob pasteiod Ar ein haelwyd lan Doed aelodau gwych y Coleg At y gwaith yn ddi-ffiloreg, Ac adroddwn 'nawr yn ddifreg Bawb ei bill neu gan. Bydded gwydd neu dwrci Ar bob bwrdd eleni- Ginger beer neu sham-pine 0 Lanau'r Rhine fo'n berwi; Dai a Mali, Twm a Deio, Fyddo 'leni yn enjoyo, Cofied pawb rhaif cael y bendro Trwy 'goholic dan. Evan Pegor Jones.—Fachgen, yr wyt wedi dod yn fardd splenditious, ac yn deall y mesurau. Pwy fesur ydi hwna, dwed? Brwynfardd. — Mesur "Pant Corlan yr Wyn." Clerenfardd.—Dyna gyd wyt ti'n deall am y mesurau Ymdaith gwyr Harlech yw'r penill yna, o'r peth ag yw e. Ond yr wyf fi yn cynyg nad ydym i fyned ar ol y mesurau na dim arall heno yn y line farddonol, ond ymgadw at rywbeth o fuddioldeb ymarferol. Colled fawr dynion yn y byd yw eu bod yn ymdrin a llawer o bethau nad ydynt yn re- turns un bensen iddynt yn mhen blwyddyn, nac am eu hoes. Dyna'r gweillfeirdd, a'r cawnfeirdd, a'r brwynfeirdd, yn pilffran ac yn flingran sha cyfansoddi englynion am oriau goreu eu hoes, heb enill dim oddiwrth -hyny Hefyd, dyna'r man gerddorion er engnraifft. Y mae hwynt a'u sol-ffa, yn toncan wrthi byth a hefyd ond byth yn cael dim returns. Dyna beth yw eiu pwnc ni boys, yw troi amser yn awr, ac arian yn fara a chaws, yn legs of mutton, ac yn rounding eidion ond ni wneir hyny wrth benhewcan hefo englyn- ion a llyfrau sol-ffa. Stephen Pitchfork Lewis.—Howit Fi dy screga di miwn mynud ar y tir yna. 'Dyw barddoni na chanu yn taki dim o'u ffordd wedest ti 1 Mi fues i yn grondo merch yn canu yn Llundain town, a ma hi yn fyw nawr, ac wedi priodi; ond mexch ifanc oedd hi pryt hyny, sef Miss Christine Neilason. 'Roedd hi'n cal J6200 bob nos am ganu pan glwes i hi. Edrych ar Edith Wynne-y mae wedi dod yn lady wrth ganu a dyna'n cydwladwr ninau, Eos Morlais, yn gallu pyrnu tai, ac wn i beth i gyd,-a rhai yn gweyd y gall e retiro yn fuan, a hyny i gyd oddiwrth ganu. Cymaint a hyna o bothti'r canu. Nawr at farddoni. Nid jobbin drwg onte, fydde derbyn gwobr o £ 5, £ 10, £12, JE15, neu £20, am bryddest neu awdl, a'r un cyffelyb symiau am draeth- odau. Does neb ohonoch chi sydd a'ch llais a'ch llaw yn erbyd eisteddfodau, na charech yn eich calon gael cuamp ar y gwobrau yna, a chadeiriau gyda hwy yn y fargen. Ond fedrwch chi ddim o'u cyrhadd nhw. Agrippa.-Ni raid amheu nad yw athrylith gerddorol a barddol yn talu, o'r hyn leiaf, fe ddylai dalu, lie mae hi yn bresenol ond dylem gofio nad yw pawb yn Christine Neilsson, Edith Wynne, ac Eos Morlais. A baich rhesymau yr hwn fu yn siarad yma yn .erbyn y canu a'r barddoni, feddyliwn, yw ceisio perswadio yr epa-gerddor a'r epa-fardd am beidio ofer-dreulio eu hamser wrth beth nad oes obaith y bydd iddynt byth ragori ynddo. Dylai pob un ymdrechu adnabod ei hun, a chael allan y ddawn a'r cymhwysder aydd ynddo, a throi y cyfan i ymarferiad buddiol. Gwelir ambell un wedi hyny yn treio'i law at amryw bethau, a heb allu rhagori mewn dim, pan, pe dilynai yn mlaen i un cyfeiriad, deg i un na chyrhaeddai binaclau llwyddiant. John Stacan Jones.—Myn scerbwd i, rych chi'n wleua yn ffein, boys; ond paragraff nawr, sglwch chi'n dda. Pwy yw'r Dr. Prim na, sgwddoch chi ? Er mai doctor ydi o, ma ishe rhoi pilsen yn druenus iddo fe, nes bydde hi yn hala ticyn o (folic sha'i berfeddion e, am attacko dyno'n trw'r llwyni. Wy'n nabod pwy sdag e miwn llaw, a gwel pawb ed i fod e'n saethid at erith heb hwnw, ydynt yn ddoctoriaid duwinyddol, y rhai nas gall y creadur Prim ddod hyd o fewn milldir o ergyd «MWOM. hyd ati nhw. Tomos Ashtons.-O, wy'n nabod y gwalch yn rite dda, a fe gaiff ynte y pleser o'n nabod ine ed pan gwrddwn ni. Ond gadewch idde, mae'n fflat ar y ddiar nawr, a brwyneneidd- iwch fydde taro dyn yn y picil hwnw. John Arfengos Perkins.—Mar gwmniath yn mynd dicyn yn rhy bell i ni'r gwithwrs ma i ddeall hi. Beth wyddom ni am Dr. Prim, a rhwy stragglers felly. Gadewch i ni gal rhwy dicyn o hanas y gweithfeydd. James Scyborddu Abram.-Wel, sicr yw e fechgyn, nad yw y glo yn marchnadoedd Abertawe, Llanelli, Caerdydd, a Chasnewydd, wedi codi un ddimai yn ei bris hyd yma. Ond y mae yn ffaith ei fod wedi codi yn rhyw barthau o Loegr, a'r glowyr, mewn canlyn- iad, wedi cael codiad yn eu cyflogau. Nis gall hyny lai nag arwyddo y daw y codiad yma i Gymru, canys profwyd glo Cymru, nid yn unig yn gystal, ond yn well na glo Lloegr; a phaham y rhaid i ni werthu o dan y Sais ? Ond yr ydym yn cyflym agoshau at ddiwedd y flwyddyn, a dechreu'r flwyddyn, neu o liyny i Fawrth ac Ebrill, ddwed pa fodd y inry pethau. Rhaid i ni wasgu ein clustiau eto am ddau fis neu dri, cyn y cawn un cyffro- ad sylweddol, 'rwyf yn ofni. Dyna reilffordd, os pasia hi trwy Senedd, sydd i gael ei gwneyd yn fuan yw hono o Dreherbert mas i Hirwain. Fe fydd yma waith i ganoedd o weithwyr wrth y tunnel yna am flynyddau. Rhydd hyny spurt mawr yn ddiau i fasnach Hirwain a'r rhan uchaf o Gwm Rhondda. Y mae rhai yn darogan hefyd fod gobaith y -troir amryw o'r gweithiau haiarn ydynt yn awr yn segur yn weithiau tin. Clywsom ibneddwr yn dweyd yn ddiweddar, yr hwn sydd yn dra phrofiadol yn y fasnach alcan, y gellid, ar ychydig iawn o draul, droi gwaith haiarn y Gadlys, Aberdar, ya waith tin, a gellir dweyd yr un peth am Abernant a Phentrebach. Pe cymerai pethau felly Ie, fe geid cyffroad yn y gwersyll eto. Ap Corwynt.—Eglur yw pe ceid mwy o weithiau nag sydd, byddent hwy o nodwedd i ddifa rhagor o lo, ac fe ddeuai y nwydd hwnw yn brinach, a'r canlyniad fyddai mwy o alw am dano hawliau yntau fwy o bris, a'r canlyniad anocheladwy fyddai codiad yn eich cyflogau chwi, y glowyr. Y mae y dos- barth mwyaf deallgar a goleuedig o lawer o'r glowyr hefyd yn erbyn ymgyfathrachu ag estroniaid, ac ymofyn am eu gwasanaeth rhyngddynt a'r meistri byth ond hyny. Clyw- ais un yn ddiweddar yn dweyd am adnabydd- iaeth iddo oedd yn dadleu ac yn credu yn deg mai Halliday ddaeth a'r tide mawr llwyddianus yn 1872 a 1873. Cred rhyfedd Ond tybiwyf nad oes un o bob pum' mil o'r glowyr yn ei choleddu erbyn heddyw. Anogir chwi o wahanol gyfeiriadau i ffurfio sliding scale, ac nid heb lawer o reswm canys y mae gwfv North o Loegr, luaws ohonynt, wedi gwneyd. Bydd y scale yn rhoi stability i'r farchnad, a goreu gyd pa gyntaf i'w mabwys- iadu, er mwyn cael sefydlogrwydd gweithfaol yn Mynwy a Morgan wg. Huw Ffradach.—Fechgyn disebon, fe ddaw y byd yn well bob yn ronyn, ond cael amyn- edd i aros yr amser. Yn awr, chwi fyddweh chwi a minau yn parotoi ar gyfer y Nadolig yma ond fe gynghorwn bawb ohonoch, wýr y Coleg hwn a phob coleg arall trwy y wlad, i fyned i gael eithaf scwriad yn y Turkish Baths, Merthyr, yr hwn, gyda throad y tym- hor, a fydd yn fendithiol iawn i'ch corpysau. Yr wyf fi yn hen brofiadol ohono, ac wedi ei brofi yn elyn i anwyd yn ei wahanol agwedd- au lawer gwaith a'r syndod yw na byddai mwy o'n gweithwyr, ein masnachwyr, a phawb yn gwneyd mwy o ddefnydd ohono. Ewch iddo, a chewch driniaeth gampus dan law gelfydd y cyfaill siriol Atkins. Cawn gwrdd unwaith eto, gobeithio, cyn y Nadolig.
Hanes Taith trwy Texas.
Hanes Taith trwy Texas. GAN GYMRO. Y mae teithiau yn cael sylw neillduol a manwl trwy oil oesau'r byd, yn enwedig pan y teithier trwy wledydd estronol a diau y carai fy nghydgenedl weled hanes fy nhaith fer trwy ganol Texas. Cychwynais o Austin, prif-ddinas Texas, yn nghwmni hen weinidog parchus gyda'r Methodistiaid, a gyrwr y wagen, ar y 24ain o Fedi ac yr oeddwn yn edrych ar y siwrne gyda phleser, ond peth pryder meddwl. Pan yn mysg dyeithriaid, a'u harferion yn hollol wahanol, a phob peth o amgylch yn wahanol-y coed cedrwydd yn lie derw-y prairies yn lie caeau—y creeks yn lie nentydd -y zig zag fencing yn lie perthi cymhwys—y tai coed yn lie tai ceryg-y pydewau (winches) yn lie pistyllau croew-y cnydau mor wahan- ol ar y meusydd o gan' erw yr un—yr anifeil- iaid a chlychau yn hongian wrth eu gyddfau —llawer iawn o ychain yn gweithio yn lie cetrylau-y ffrwythau mawrion a rhyfedd yn lie ffrwythau bychain—haner y boblogaeth yn ddynion duon (niggers), o amgylch Austin, ond nid oes un yn y wlad, a'r cyfan mewn gwirionedd yn "topsy-turvy" neu wyneb i waered. Nid rhyfedd fod y Cymro yn edrych ar y siwrne gyda syndod a pheth pryder. Wedi teithio rhyw ddeunaw milldir trwy'r conglommeration a enwais uchod, arosasom wrth y creek o'r enw Running Brushy, i fwyta ein ciniaw, ond yr oedd yn rhaid ei goginio yn nghyntaf—casglu briwydd, a chyneu tan— berwi dwfr, er gwneyd coffi ac ar ol eistedd i lawr ar y glaswellt o amgylch y camp fire, a phob peth yn barod, gofynwyd bendith gan yr hen batriarch ar y trugareddau. Wedi cwblhau ciniaw, cychwynasom drachefn, a theithiwyd trwy dri o bentrefi, sef Running Brushy, Bagdad, a Liberty Hill, a chyrhaedd- asom Bear Creek erbyn yr hwyr, rhyw 38 milldir o Austin. Rhyddhawyd y ceffylau, a swperwyd hwynt. Yna, parotowyd swper i ninau, fel ag o'r blaen. Ar ol swper, gwnawd arra'ivgements i orphwys am y nos-y Dr. parchedig i gysgu ar y ddaear, a'r gyrwr yr un modd a minau i gysgu yn y wagen, oherwydd nad oeddem wedi arfer cysgu ar y ddaear Wedi cael y family prayers, aeth pob un i'w wely apwyntiedig. Cyn hir, yr oedd y Dr. a'r gyrwr yn mreichiau Mr. Cwsg ond nid felly y Cymro. Paham 1 Wel, yr oedd y dull yn newydd i mi, ac nis gallaswn gysgu, ar un cyfrif. Pan yn edrych i fyny, yr oedd- wn yn gweled y ser a'r planedau yn y ffurfafen, yn lle'r ceiling gartref. Yn Ile'r dystawrwydd, yr oedd y clychau yn canu ar yr anifeiliaid, a'r moch haner-gwyllt yn ceisio dvyn yr Indian corn o dan y wagen ae un o'r ceffyl- au yn gyru ei drwyn ataf 'nawr ac eilwaith i edrych am y "fodder," Nid rhyfedd fy mod yn methu cysgu yn nghanol y fath rhyfedd- odau, a daeth ar fy meddwl gwan i gyfan- soddi penill talcen slip, a thyma fe :— Y ceffyl gwyn A'r mochyn du, A'r clychau pres— Ni chefais i Braidd digon hun i'm emrynt. Wedi boreufwyd boreu dranoeth, darllenwyd a gweddiwyd yn deimladwy gan y Dr., a chychwynasom o Bear Creek ar ein siwrne. Teithiwyd rhyw 32 o filldiroedd trwy wlad Iled arw a choediog ond gellid gweled can- oedd o wartheg, ceffylau, a defaid, yma a thraw yn byw yn fras ar y borfa sychlyd tebygech, ond dealler, y mae ynddo rhyw rinweddau rhyfedd cyn y gall auafu yr anifeil- iaid mor dda. Cyrhaeddwyd Lampasas Springs, tref fechan, fywiog, yn cynwys rhyw bymtheg cant o boblogaeth. Yn ystod yr haf, bydd canoedd o bobl y wlad yn dyfod i yfed o'r sulphur springs sydd yn agos i'r dref. Y mae yma bump o wahanol springs o am- gylch y dref, a'r dwfr yn hollol wahanol yn mhob spring—rhywbeth tebyg i ffynonau Llanwrtyd a Buallt, ond ar scale lawer cryf ach yma. Mesurais rhediad dwfr un o'r springs, a chyrhaeddodd y cyfanswm o 535 o olwyni bob mynud Yr oedd dwfr y ffynon fawr hon yn gyfansoddedig o sulphur, sodium salts, magnesia, ac haiarn yn fwyaf neillduol, a gellir arogli y ffynon hon rhyw bedair neu bum' milldir o'r dref Arfera yr oil o'r ym- welwyr gampo neu babel] u o amgylch y ffynon- au, yn ystod eu hymweliad er iachad. Ym- olchais yn y dwfr hwn, mewn ystafell bwrpas- ol, ac yr oedd yn ysgafnhad mawr i mi ar fy nhaith. Boreu dranoeth, dilynwyd ar y daith-y tai ffermydd yn wasgaredig iawn ar y ffordd, a rhyw bump neu saith milldir oddiwrth eu gilydd, a'r wlad yn fryniog felly, ni wneir sylw ohoni yma. Y mae miloedd o greadur- iaid yn byw ar y bryniau. Paham na all creaduriaid rhesymol ? Wedi teithio trwy y dydd, cyrhaeddasom y Pass, neu fynediad rhwng fryniau bychain, ond galwant hwy yn fynyddau yma. Wele o'n blaen ddyffryn hardd a choedwig, neu cove y gelwir lie felly yma—gwastad-dir tebyg iawn i wastad- edd Caerffili, ond yn llawer mwy eang a bras, a digonedd o goed a cheryg calch yma ag acw, a'r cyfan yn cael ei amgylchu gan gadwyn o fynyddau bychain, a digonedd o geryg calch mor soft a sialc arnynt. Teithiasom ryw dair neu bedair milldir ar y gwastadedd, nes cyr- haedd Cottonwood Springs, a thyma'r fan y mae y Cymro wedi penderfynu gwneyd car- tref bychan i'w deulu a'i berthynasau. Yn agos i'r ty", y mae y gwinwydd yn tyfu yn wyllt, ac ar y prairies oddiamgylch y mae lili y maes yn tyfu trwy gydol yr haf, a'r durturod mwyn-cariadus yn cyhwfanu o bren i bren, a'r adar amryliw yn canu yn beraidd ar gangenau y coed, a Daw ei Hun yn gwenu mewn natur llawn o drugareddau i'r hil ddynol.
ARAETH GURNOS YN NGHAERDYDD.
ARAETH GURNOS YN NGHAER- DYDD. "Rhydd i bawb eu barn, ac i bob barn ei llafar." ANWYL BRYTHONFRYN,—Yr wyf yn crynu wrth ddechre. Do, yn wir, mi a ddywedais mai llyfr egwyddorion i ni yw y Beibl, ac mai nid llyfr rheolau ydyw, a chafodd y dywed- iad gymeradwyaeth mawr gan y miloedd oedd yno. Fel yna, bum i a'r miloedd yn euog o gyflawni y peth y cyhuddwch ni o'i blegyd, ac y mae yn debyg nad oes maddeu- ant i fod am hyny genych. Nis gwn yn iawn pa fodd y beiddiasom wneyd y fath beth heb yn gyntaf ymgynghori a chwi. Wn i ddim sut y mae ereill yn teimlo ag oedd yno, megys Deon Llandaf, Dr. Nichol Carne, a'r offeir- iaid a'r parchedigion oil. Diamheu fod pawb ohonynt yn crynu yn eu lleoedd byth wed'yn. Y mae yn sicr fod Dr. Price, Aberdar, yn ofni eich cyfarfod ar y strydoedd yna, a'i fod yn rhedeg i ryw siop, neu heibio'r cornel, rhag dod i'ch cwrdd. 'Doeddem ni ddim yn breuddwydio eich bod wedi darfod tua Llanberis, onide 'does dim dowt na fuasai pob siaradwr yn ym- gynghori a chwi yn nghylch pob gair yn ei araeth, a phob gwrandawr yn nghylch pa bryd i guro ei ddwylaw, a pha sawl clap oedd i'w roddi, a pha mor drwm oedd pob clap i fod, a sawl clywch, clywch," a "hear, hear," a hwre," a pha gymaint o nerth oedd pob ceg i'w roddi yn y llais. Dim dadl ar y mater na f uasem oil yn rhedeg atoch-cap in hand, i ofyn sut i wneyd, a sut i ddweyd, a sut i floeddio, a sut i gymeradwyo, a sut i athrawiaethu, a sut i dduwinyddu, a sut i gynghaneddu, a sut i ganu, a sut i besychu, a sut i eistedd, a sut i sefyll. Ond yr oeddem ni, yn Nghaer- dydd, yn credu yn sicr eich bod yn rhy brysur yn lluo ymylon eich plat, ar ol eich gwledd yn Llanberis, gerllaw Castell Padarn, wrth droed yr Wyddfa, yn sir Gaernarfon, Gogledd Cymru, i wneyd fawr o sylw ohonom ni, bethau bach rhyfygus, ac anys- tyriol, ac annysgedig, yn Nghaerdydd—am unwaith beth by nag. A gawn ni faddeuant y waith hon yn unig ? A'r tro nesaf gwn y bydd pawb yn dod a'u slates a'u pencils gyda hwy i wneyd eu dicta- tion yn hollol fel y dywedwch wrthynt. Gan nad oeddem yn credu eich bod wedi casglu eich hun yn nghyd o fysg gweithwyr y chwarelau, ni a aethom dipyn yn anystyriol yn Nghaerdydd. Gwyddoch mai pan fyddo'r gath i ffwrdd yr aiff y llygod i chware. Yr ydym yn cyfaddef y cwbl; ond diwygio sydd gwestiwn arall. Cato pawb 'dych chi ddim yn meddwl y gwnaethem ddim cymaint a rhoi gwich, na chyffro troed na llaw yno, pe tybiasem y daethech chwi i wybod am ein helynt, ac i daflu golwg dros ein gwaith. Y gwir yw hyn i chwi, 0 annghymharol gadeiriedig Filtonllyd awenydd Credem, yn Nghaer- dydd, ein bod islaw i chwi sylwi arnom, ac os y tynom eich sylw am fynud arnom, y buasech wed'yn yn rhy fawr, a giraffaidd, ac elephantaidd, i roi cymaint a chlipsen i'r un ohonom. Ond Och camsyniasom yn erchyll yn hyn, fel yn y cwbl a wnaethom yno. Och ni! yr oedd llygad eryraidd arnom o'r dechre i'r diwedd. Glanach i ni Do, do, fe'n gwelodd ni iwbwb Ac y mae yn debyg na chawn ni ddim myned yn ol nac yn mlaen ar y llwybr gwaharddedig, oblegyd y mae eich llais yn ein dychrynu o bob cyf- eiriad Y fi bia 'nol a 'mlaen. Ymddi- flanwch, 0 chwi, drychfilysiaid diymadferth, y rhai a ymfodolwch ar edges esgyll gwibed A thydi, y Gwyn o Essyllt, yr awr hon mi a edrychais arnat, ac wele nid ydwyt Nis gall dy faint di ddal dan fy ngolwg a byw, sef yw hyny, bodoli." Ac wele, Essyllt nid oedd mwyach 0 chwi, 0 ardderchocaf Brythonfryn anwyl, byddwch dirion wrthyf fi, Gurnos Jones, y llwch gwael a diymadferth, tywyll ac anwybodus, fel ag ydwyf. Nid wyf ond gwan ac elddil; ïe, Ilai na dim yn eich ymyl chwi. Tywyll ydwyf, fel gtf-r dall mewn seler dywyll, ganol nos, wedi colli tan o'm canwyll, yn chwilio am gath ddu, yn eich ymyl chwi, heulbwnc mawr cyfundrefn farddol Cymru. Da chwi, Brythonfryn anwyl, anwyl peidiwch fy sibedo i ar unwaith, gan nad beth fo. Cewch fy iselhau yn y Genedl a phapyrau y Gogledd eto, am i mi enill y gadair yn Nghaerdydd; ond gadewch i fi gael byw dipyn, wir Yr wyf bron methu dangos fy mhig gan ofn a dychryn, ar ol deall eich bod wedi dod i wybod am danom yn Nghaerdydd. Bydd llawer dg oedd yno-yn ddeoniaid, yn rectoriaid, ficeriaid, reverendiaid o bob gradd, doctoriaid, athronwyr, cyfreithwyr, a holl lywodraethwyr y taleithiau-yn M.A. s, yn B.A.s, yn Queen's Counsels, yn gwrido o glust i glust, am un dydd a blwyddyn, am guro dwylaw i'r hyn a ddywedais i, druan diwybodaeth, yn yr Eisteddfod. Na, yn wir, 0 Brythonfryn, nid oeddem yn meddwl y buasech yn cadw stwr arnom, a chwithau gy- maint uwchlaw i ni. Clywais ymddyddan fel hyn yn y tren y dydd arall :— "Pa beth yw yr holl offeiriaid, a phre- gethwyr, a doctoriaid yma sydd gyda'r tren heddyw, yn tynu tuag Aberdar, o bob cyfeir- iad o'r Dywysogaeth V' Myn'd i gael eu harholi a'u hail-urddo y maent o fiaen Archesgob P n a Hugh Ffradach.' "Pwy yw hwna sydd yn y cerbyd canol yna, yn darllen Rhodd Mam V Deon Stanley yn parotoi i fyned o flaen yr Esgob ydyw." Pwy yw hwna sydd yn llefain ac yn wylo fan yna ?" "Rector Merthyr, wedi ffaelu pasio. Y mae y standard yn uchel iawn, am fod cy- nifer un mor anwybodus wedi cael urddau yn barod, cyn i'w Arglwyddiaeth o B-n ddod i'r swydd. Rhaid gwybod 'Rhodd Mam i gyd yn awr." Y mae yn debyg mai ffaelu pasio wnaeth Deon Bangor, fel ag i beri ei fod wedi ffoi yn bresenol i'r Cyfandir, rhag cywilydd dangos ei wyneb ar ol ffaelu pasio o flaen yr Arch- esgob o B-n. Nid ydych eto ond synu at ein pechod, a gobeithio na chodwch y "ffiodiardau tra- g'wyddol," ond te fe a'n boddir oil. Ac 0 peidiwch a gyru Huw Ffradach" a Dai Scelffyn James," a chlasuronwyr ereill o'ch firm, ar ein holau, onide beth ddaw o'n chwaeth ni ? Os Huw a ddaw, difodir nl a'n chwaeth yn gyfangwbl. Pechod ysgeler arall y buom yn euog ohono yn Nghaerdydd ydoedd, peidio gohirio yr Eisteddfod am un dydd a blwyddyn pan glywsom am y gwrhydri anhafal a gyflawn- Ily asoch yn Llanberis, ger Castell Padarn, ger troed yr Wyddfa, yn sir Gaernarfon, sef yn Eisteddfod leol Eryri, Gogledd Cymru. Dy- lasem ar bob cyfrif atal cynaliad Eisteddfod Caerdydd ar unwaith, er rhoi chware teg i bawb i gael gweled haul mawr y genedl yn codi ac yn dysgleirio yn ei lawn nerth a'i ysblander. A dylaswn inau, y "silcotyn" rhyfygus, a bychan, a digynghanedd, a di- Y bedwar-ar-ugain, wrthod cymeryd fy nghad- eirio o gwbl yn Nghaerdydd, neu, o leiaf, fod llawer llai o rwysg i gymeryd lie wrth y gwaith nag a fu, rhag bod hyny yn cymylu cymaint a chysgod aden gwibedyn ar ogon- iant haul mawr y genedl, yn Eisteddfod leol Llanberis, ger Castell Padarn, ger troed yr Wyddfa, sir Gaernarfon, Gogledd Cymru. Nid y lleiaf o'r pechaduriaid oedd Llew Llwyfo, yn darllen yr anerchiad i mi. Cywil- ydd wyneb i chwi, Llew Na rued llew, na llewes, na chenaw, byth mwyach Gan eich bod yn wr dysgedig—yn orddwfn ddysgedig yn y pedwar mesur a'r ugain a'r cynghaneddion, a'ch bod mor barod a diym- hongar i roi eich barn ar faterion o'r fath, ac am fod Gol. Barddol y GWLADSARWR yn an- nghymhwys wrth gwrs ar bob mater pan fo dadl yn ei gylch, dymunaf fi ac amryw feirdd arnoch anrhegu darllenwyr y GWLADGARWR a llithiau teilwng ohonoch eich hun ar y gynghanedd a'r 24ain. Caed goleuni rhy- feddol genych yn ddiweddar ar faterion perthynol i'r mesurau Cymreig. Hoffem i chwi fyned ati yn awr tra fyddo yr haiarn yn boeth genych ar engan y Gogledd, rhag na ddygwydd y fath dwymniad ias yn hir eto. Yr oedd bai neillduol ar bwyllgor Eistedd- fod Caerdydd am beidio eich rhoddi chwi i feirniadu awdl y gadair, canys yr ydych chwi yn gallu gweled gwall cynghaneddol mewn llinell fel hon Y bobl ymgrymant heb ball, ac yr ydych yn gallu gweled mai yr un peth yw cynghanedd a'r pedwar-ar-ugain cerdd dafod Dylasent eich rhoi hefyd i feirniadu canu corawl yn lie Emlyn ac ereill, canys yr ydych yn deall cerddoriaeth a'i reolau; ac yn deall y 24ain cerdd dafod a'r cynghanedd- ion yn berffaith, fel y gwyr y cerddorion a'r beirdd yn dda am danoch. Mewn gair, yr ydych yn ddyn mawr—mawr iawn, IAWN, yn mhob cangen o wybodaeth y gwyr dyn am dani. Beth pe caem lyfr genych yn lie Ysgol Dafydd ? Os na fydd yr uchod yn ddigon ar y pwnc, mi a yraf eto ond i chwi ysgwyd eich pen neu'ch pin. Ond o ran hyny, credaf y gwel- wch i mi gadw at y pwnc i'r dim, yn enwedig pan ystyrir mai gwr sydd yn credu mewn cyfnewidioldeb rheolau a deddfau, ac yn an- nghyfnewidioldeb egwyddorion, sydd yn ys- grifenu arno. Ond os wyf wedi gwyro trwch blewyn oddiwrtho y tro hwn dan effaith dychryn, hwyrach y tro nesaf y eadwaf ato yn well. 4 Dyma amrwd gredo mymryn,-un bach Llai na'ch b$s chwi getyn; Tywyll wyf—nid wyf ond dy* A gwybodaeth gwibedyn. I-Yr eiddoch, anwyl Brythonfryn, yn anwy- badus iawn a chrynedig, E. GURNOS JONES. I Penygraig, Rhag. 8fed, 1879.
DR. PRIM A'R VACCINATION FARDDOL.
DR. PRIM A'R VACCINATION FARDDOL. URDDASOL FEDDYG,—Yn gymaint a darfod i'ch mawrhydi gymeryd mewn Haw i gofnodi gweithrediadau ger y Maen Chwyf yn nglyn a'r frech ddodi, dyleoh ar bob cyfrif roddi report cyflawn, a chrybwyll enwau pawb a welsoch yn y lie barddol-gysegredig hwnw. Ac i gywiro hyn o beth yr wyf ymatlyd yn fy ysgrifell. Yn ychwanegol at y ladies a nodwch yn eich llythyr diweddaf, myfi a welais yn y gymanfa frech-ddodol Mrs. Dirwest, yr hon oedd wedi codi o'i gwely er's rhyw wyth neu ddeng mis, ac yr oedd golwg lied wywllyd arni ar ol hir flynyddau o selni. Fodd bynag, yr oedd yn benderfynol o gadw at y prescrip- tion diweddar a gawsai gan Dr. Scregyn, bid a fyno, yr hyn os gwna, a esyd ei chyflwr eto ar dir gobaith. Ar y tu gogleddol i'r Maen Chwyf, can- fyddwn foneddiges ieuainc, y mwyaf edwin- llyd a delicate a welais er pan wyf yn rhodio clawr daear. Wedi holi pwy ydoedd, ateb- odd Miss Tegelles, un o or^derch ferched Mrs. Ceridwen, mai ei henw ydoedd Nliss- Greddf, ac nad oedd iechyd yn ei chorff er dydd ei genedigaeth—fod yn dosturioi sylwi ar ei gwendid cyhyrol ac ar ei meinedd ael- odol. Anturiais yn mlaen ati gyda'r bwriad o ysgwyd llaw a'r lady ienanc ond os ydach chi yn y fan yna, fe gafodd swoon, nes creu y consternation mwyaf disiompol rhwug yr hen famau yno. Rhedodd Mrs. Cynghanedd am fotelaid o ryw restorative o surgery Ap Edmund, a bolltiodd Mrs. Athrylith ar ei hunion i siop Mri. Crebwyll a Darfelydd, gan feddwl cael dose o bibyr hirion neu rywbeth, i ddwyn bywyd yn ol i'r feinwen fach. Meddyliwyd hefyd gwneyd prawf ar Balsam of Hir a Thoddaid; ond nid oedd dim ohono wrth law, ac felly rhaid treio rhyw gyffyr arall. O'r diwedd daethpwyd i'r pen- derfyniad didroi-yn-ol i fynu gweled lliw ei gwaed, os oedd ynddi waed hefyd a dyma Dr. Dadansoddwr yn dod yn mlaen ac yn ei lanso yn ei braich dde ond myn pentan i, 'doedd yno ddim gwaed Soniai Dr. Prim am rywun na chafwyd dim ond gwynt ynddo. Cofier, y mae bywyd rnewn gwynt, ac fe bair y gwynt i'r byd deimlo ei fodolaeth. E ngtiraifft-Mr. Corwynt, tad yr Ap yna sydd yn y GWLADGARWR, a Mr. Euroclydon. Nid beohgyn i bilffran a chwareu a hwy yw y gwfr yna. Eaghraifft arall :—Y mae yna greadur yn bodoli yn rhyw barthau o'n daear ni, yr hwn pan a rhyw gorgwn a byth- euaid i'w hela, y mae y fath wynt anaele ganddo, fel y bydd y cwn yn rhwbio eu trwynau yn y ddaear gan y fath ddrewdod ymerodrol, a dynion a chwn yn gorfod rhoddi fyny yr helfa rhag mogi gan y per-arogl (?). Yn awr, oa yw'r dyn hwnw y sonia Dr. Prim am dano, ei fod yn meddu "yr arogl casaf a drwynwyd erioed yn debyg i hyna, bydded corgwn a bytheuod Penygraig a'r Dinas yn ofalu3 rhag dyfod ar ei gyfyl, rhag iddynt fod yn yr un dilemma a helwyr y creadur uchod. Ond ta feeth am Miss Greddf, nid oedd yn ei chorpws hi na gwynt na gwaed, y rhai ydynt bob amser yn elfenau ac arwyddion sicr a fywyd. Penderfynwyd cael galvanic battery cynghaneddol er ceisio adfer bywyd ynddi. Gwnaed prawf arno. Agorodd Miss Greddf ei llygaid, a chodocd ei breichiau meinion, yr hyn a wna cyrff pan dan ddylanwad y bat- tery; ond erbyn tynu'r machine i ffwrdd, syrthient i lawr yn glwt wrth ei hochr. Nid oedd dim i'w wneyd. Yr oedd yno rai hen famau tynergalon yn teimlo yn flin i'r fechan farw mor ieuanc ond 'doedd help am dani. Cleddir hi un o'r dyddiau nesaf yma. yn Cemetery Annghofrwydd Barddol. Clywais eich bod chwi, 0 anrhydeddusaf Dr. Prim, wedi gorfod boddloni yn ami, nid ar deganau ail oreu, ond trydydd a phedwar- edd oreu, ae yn amlach na hyny heb ddim. Ai gwir hefyd, syr, y si a glywais, eich bod wedi bod yn gollwng gwaed rhyw nofelau Seisnig yn ddiweddar er ei gymysgu â'eh gwaed afiach eich hun ? Mae arnaf ofn, o& ewch i ddoctoria llawer yn y ffordd yna, y doctoriwch eich hun i farwolaeth llenyddol yn fuan.—Yr eiddoch, a phob gwythïen wedi ei chramio o waed iachus, DR. SYNTAX. Cystrawen Surgery,^Rhag. 13, 1879.
PERFFORMIA. D "BLODWEN" YN…
PERFFORMIA. D "BLODWEN" YN ABERDAR Y DIWRNOD AR OL Y NADOLIG. MR. Go. Caniatewch i mi ran o'ch gofod er gwneyd yn hysbys i'ch lluaws ddar- llenwyr y bydd i'r opera uchod gael ei pherftormio mewn character, hyny yw, gyda golygfeydd, gwisgoedd, &c., pa rai sydd wedi eu hurio oddiwrth Mr. Harrison, Llundain. Yr ydym yn hysbysu hyn, gan ein bod wedi derbyn amryw lythyrau oddiwrth bersonau, yn gwneyd ymholiad. Bydd y draul yn nglyn a'r anturiaeth hon yn fawr, a gobeithio na fydd iddi droi allan yn fethiant arianol. Dyma y tro cyntaf i opera Gymreig gael ei pherfformio yn y Deheudir mewn character, a chan Gymry. Dewch yn llu, ac hyderwn y caiff pawb eu boddloni.—Yr eiddoch, dros y pwyllgor, RHYS EVANs.
Eisteddfod Gadeiriol Deheudir…
Eisteddfod Gadeiriol Deheudir Cymru, 1880. Cynaliwyd cyfarfod, dydd Mercher, y IOfed cyfisol, yn Neuadd y Dref, Caerdydd, i'r perwyl o benodi pwyllgor gweithiol i'r Eis- teddfod am 1880. Etholwyd Mr. George Thomas, Ely Farm, i lywyddu, a Mr. A. H. Thomas (Crymlun), Llansamlet, yn is-lywydd. Darllenwyd cylchlythyr gan Mr. Rhys T. Williams a ddanfonesid at wahanol foneddig- ion yn Neheudir Cymru, yn mynegu fod pen- derfyniad i gynal Eisteddfod arall yn rhyw dref yn Neheudir Cymru. Yr oedd amgylch- iadau yr Eisteddfod ddiweddaf wedi eu dwyn i derfyniad yn foddhaol, ac yr oedd y swm o JS180 wedi ei gosod yn y National Bank of