Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
12 articles on this Page
r'y%w 'Y BARDD.
r'y%w Y BARDD. LLITH IV. Of wondrous words we own you the professors FEL yr awgrymasom o'r blaen, nid yw yn ein bwriad i feirniadu cynyrchion ein btSirdd ond gan fod barddoniaeth cenedl yn adlew- yrchu nodweddau meddwl ei bardd, gwnawn yohydig sylwadau yn ein llith hwn ar hyny. Y mae tri chyfnod yn perthyn i fardd- oniaeth y Cymry, y rhai ellir gyfenwi yn gyfnodau y brawddegol, yr odlyddol, a'r cynghaneddol. Yr oedd y cyntaf yn fwy naturiol a gwreiddiol na'r lleill; yr oedd y bardd, fel cymeriad, yn wirioneddol, o wy- bobaeth eang, ac yn feddianol ar ddoethiu'eb ymarferol, ac yn arfer gwisgo ei feddyliau ag ymadroddion syml a diffurfioldeb. Y mae hen draddodiadau y cyfryw yn 11awn gwreidd iolieb ac yn darawiadol, am eu bod bob amser mewn iaith diaddurn. Y mae y dull mympwyol o gyfranu gwybodaeth a gefnogid ganddo, sef ar gof, wedi bod yn golled an- nhraethol i'n llenyddiaeth, ac oni bai hyny y mae yn debyg y buasai genym Homer a Hesiod wedi cofnodi a bytholi yn eu cyfan- soddiadau syml arferion cyntefig ein cenedl. Yn lie hyny, gan fody dybiaeth y dianrhyd eddid gwybodaeth wrth ei thrysori mewn ysgrifeniadau wedi meddianu meddwl ein cyn-fardd, nid oes genym ond ychydig dd.)ethebau a thraddodiadau wedi eu gwaredu rhag yr ebargofiant sydd wedi ysglyfaethu holl hanesiaeth y Cymry. Nid yn unig yr oedd y cyfnod hwn yn ogoneddus am ddrych- feddyliau barddonol; ond yr oedd ynddynt hadau ac elfenau ag allasai fod yn gychwyn- iad i gyfundrefnau athronyddol a gwyddorol. Fel y mae yn hysbys i'r darllenydd hanes- yddol, y bardd gnomaidd roddodd dde- chreuad a symbyliad i'r athronwyr Groegaidd. Efe hauodd egwyddorion athroniaeth a gwladlywiaeth ei olafiaid dysglaer, ac y mae yn dra thebyg na fuasai Plato nac Aristotle, oni buasai Solon a Phocylides, yn nghyd a'u cyd-feirdd brawddegol (sententious). Yr oedd doethebau y rhai hyn yn cynwys gwirion- eddau ac egwyddorion cymdeithasol, gwleid- yddol, ac athronyddol; ac ni cheir odid ddim yn Plato ac Aristotle, a phrif athron- wyr Groeg, nad oedd wedi ymddangos, mewn rhyw ffurf neu gilydd, yn eu gweithiau ym- arferol. Yn anffodus, y mae holl gynyrchion ein cyn-feirdd wedi myned ar ddifancoll, a chynifer ag sydd ar gael, nid ydynt ond llygriadau o'r gwreiddiol. Mewn gwirionedd, y mae holl lenyddiaeth y Cymry wedi ym- ddyrysu a chyfeiliorni yn lie cynydd gwy- bodaeth amrywiol, a dadblygiad athroniaeth a gwyddoniaeth allan o egwyddorion syl- faenol y cyn-fardd, y mae ein llenyddiaeth mor farddol yn ei thueddiadau, fel nad oes obaith am ffrwythau sylweddol allan o gy- maint llafur meddyliol. Y mae'r meddwl barddol Cymreig yn enwog am ei wewyr parhaus; ond gan fod ei ymdrechion yn canoli ar ffurfiau allanol barddoniaeth, heb feddu ar athroniaeth na myfyrdod sylwgar, na dyheuad o fath yn y byd am egwyddorion a dyfnion ddirgeledigaethau natur a bodolaeth, y mae yn ymfoddloni ar ymlewygu ar fym- pwy a gwag-ddychymyg. Naturiol y coffheir i ni y linell hono, fel darluniad cyflawn o'r dull y gweithreda y meddwl Cymreig :— Pangs without birth, and fruitless industry." Dyna'r cyfnod odlyddol eto, yn yr hwn y dechreuwyd defnyddio ac edmygu odl. Y mae'r dirywiad yn amlwg, gan fod mwy o eiriau segur i'w cael yn y cynyrchion hyny sydd yn odlyddol. Aeth y parch ati i eith- afion wedi iddo ddechreu. Un o'r canlyn- iadau mwyaf andwyol oedd oyfansoddi degau o linellau yn diweddu a'r un odl. Y mae yn gofyn deheurwydd arbenig i gadw yr odlau yn ddwyoedd, heb son am ddal i fyny yr un yn ddiball am amryw ddegau o enghreiffliau. Mewn gwirionedd, nid yw hyn ond cellwair Ag iaith, a gofyn ganddi gyflawni gorchest nas dichon. Nid barddoniaeth yw peth felly, ond saerniaeth geiriau. Cyfansoddid yn fynych dri-ugain neu ychwaneg o linellau yn odli yn ar, neu yf, neu ath, neu eith, ac yr ydym ni yn llawen longyfarch ein bardd am iddo lefaru can lleied o ffolineb. Cy- merer er enghraifft y gair Haw i odli arno am ugain o weithiau :—L!cnc, ffwlaw, baw, taw, rhaw, (&c. Pe caem ni ei linell olaf yn rhywbeth llai nag ynfydrwydd digymysg, byddai yn hawdd genym synu. Beth ddy- wedai awdwr y canlynol pe byddai raid iddo ddefnyddio yr un odl ddengwaith :— He was killed by a cannon splinter Quite in the middle of the winter; Perhaps it was not at that time, But I can't get no other rhyme." Ond beth feddylia ein darllenydd am Ab yr Ynad, yn "Marwnad Llewelyn" a chant a phedair o linellau yn terfynu yn aw Oes y cywreinweithiau oedd hi. Nid meddwl oedd mewn golwg, ond trin geiriau yn ol rheolau mympwy ac ynfydrwydd, heb fwr- iadu sylwi ar y coll-synwyr. Dywed Mr. Thomas Stephens am hynyna yn eithaf cywir, "mai effeithiau y cyfryw arferiadau oedd iselhau barddoniaeth, a llanw llinellau S, geiriau diystyr." Ond nid oedd hynyna ond arweiniad i lygriad pellach barddoniaeth, sef y gynghan- edd. Pan berffeithiwyd hon, cyrhaeddwyd uchafnod ffurfioldeb, cwblhawyd saerniaeth geiriau, a drygwyd holl naturiaeth iaith. Yn awr y dechreuwyd tywyllu cynghor, a chuddio deall a doethineb a, defodau a ffurf- iau. Trechodd cynghanedd ar natur, a mympwy ar naturioldeb. CATO.
[No title]
TIR RHYDDID.—Yr oedd areithiwr ar esgynlawr yn cyfarch tyrfa o bobl ar adeg yr etholiad diweddar, a gwaeddai allan yn ngwrs ei araeth, Yr wyf yn sefyll ar dir rhyddid Yr oedd cry-dd yn sefyll o'i flaen yn y dyrfa, a bloeddiodd allan, Dyna anwir- edd noeth yr ydych yn sefyll mewn par o fot- aaajf na. thalasoch geiniog erioed am danynt." 0
' ...r ".'Ebion o'r Ogof.
r Ebion o'r Ogof. DDARLLENYDD, os wyt am gael golwg ar eithafion brol ac hunanoldeb, gwel nodyn golygyddol y Btondin ddiweddaf ar gynydd cylchrediad yr erthyglyn gwahanglwyfus. Os ydym i gredu y dywediad fel ffaith, mae yn sicr ddigon fod chwaeth y werin Gymreig yn mhell islaw yr hyn y dylai fod. Pan feddyliom mai y Llwynog o'r Llan' ydyw tad y nodyn, nid yw yn gymaint o ryfeddod, am nad yw hyna o anwiredd yn ddim i greadur wedi ymwerthu i dwyll a rhagrith. Fe wrida rhinwedd a moesoldeb uwchben y fath ysbwriel afiach ac ysgymunedig. Mae llawer o siarad yn bod am ddechreuad y mil blynyddoedd"; ac os ydyw yn ymyl, bydd yn ofynol cyfnewid llawer ar amgylchiadau a .Y phethau, heblaw symud llawer iawn o fudr- eddi, cyn y gellir puro y lie, a'i wneyd yn deilwng o'r cyfnod mil-flwyddol. Beth sydd yn bod, dywed wch, nad yw y Gol. yn gwneyd ei arddangosiadau, fel cynt, yn y eymeriad o gadeirydd cyfarfodydd y gweithwyr ? Pob peth newydd dedwydd da," medd yr hen ddiareb; felly, hefyd, y eadeirydd talentog a'r fintai arall sydd wedi bod fel barn ar ein gwlad yn y blynyddoedd diweddaf. Mae yn ymddangos fod y cynulliad o weithwyr yn Mlaenafon wedi dyfod i weled, i raddau mwy neu lai,1 mai nid aur yw peth sydd yn dys- gleirio, ac nad yw "Pa le yn awr wedi pluo'i nyth y dyn y mynai i ni gredu ei fod pan ymwelodd gyntaf a Morganwg fel Iach- awdwr tymorol y dosbarth gweithiol. Hai lwc fod rhywrai wedi dyfod i weled fod y gwir yn rhagori ar y gau, ac nad yw hon- iadau meibion Hengist yn ddim amgen na gwegi a gwynt o'r dydd cyntaf y gosododd ei droed yn Aberdar hyd y fynud hon. Nid oes ond melldith ar ol melldith wedi dilyn y gweinidog hwn yn mhlith y gweithwyr, a gall y miloedd waeddu, Ymaith a'r ym- honwr!" am nad ywefe a'i gynghorwyr yn ddim amgen na dysgyblion y torthau. Gresyn na fuasai rhywun yn ddigon gwyneb- agored i ddweyd yr hyn a ddywedwyd yn Mlaenafon yn gynt; ond "gwell hwyr na hwyrach," gan fod gobaith eto yn aros am doriad gwawr amser gwell. Nid yw yn rhyfeddod o gwbl fod y gweithiwr ar y llawr, pan ystyriom y camwri sydd wedi cael ei wneyd er y flwyddyn 1870. Rhaid cymeryd gofal rhagllaw, er mwyn y dyfodol, am nad oes dim i ni enill trwy ymrafael a rhyfel; a gallwn weled yn hawdd effeithiau hyny yn nygwyddiadau y gorphenol. RHYFEDDOL y twrw a gedwir yn Mlaenau Gwent am y llyfryn a gyhoeddwyd gan Asaph Gwent, o dan y penawd Angeu yn y crochan." Hoffem gael golwg arno, er gwy- bod ei gynwys; rhaid ei fod yn hynod cyn iddo gael sylw cwrdd misol y Corff. Gwelsom lyfryn Seisnig o waith gwr mawr o bregeth- wr yn ngwersyll y Corff yn America, o dan y penawd rhyfedd, Hell and damnation." Mae cynwys hwnw yn llawn mor hynod a'r penawd, ond ni soniwyd gair am dano mewn ffordd o ddysgyblu yr awdwr. Hwyrach fod rheolau y cyfansoddiad yn fwy gwerinol yno nag yn y wlad hon os felly, mae yr esgyn- lawr yn eangach ac yn fwy rhydd. Gyred rhywun y llyfryn i'r swyddfa, os nad yw yn werth gormod o bres i deulu yr Ogof i dalu am dano. Mae ynom hoffder am newydd- deb, er ein bod yn preswylio mewn cell yn y graig. GWELED hanesyn, yn ddiweddar, fod Tich- borne yn dal o hyd i sefyll fel y gwir hawl- ydd o'r ystad fawr. Mae rhyw neillduolion arbenig yn perthyn i'r dyn hwn, a gresyn garw os ydyw yn dyoddef carchar ar gam. Digon posibl y gall fod, oblegyd mae genym engreifftiau fod barnwyr a bar-gyfreithwyr Prydain wedi camfarnu ar bynciau cyfreith- iol fwy nag unwaith. Cawn filoedd yn credu heddyw mai y carcharor ydyw y gwir etifedd, ond fod y dylanwad oedd yn ei erbyn, ar amser y prawf, wedi gorchfygu cyfiawnder a barn, a'r dieuog wedi ei fwrw i garchar ac er ei gaethiwo, mae yn dal at ei benderfyn- iad, ac yn dyoddef dysgyblaeth y carchar mewn tawelwch, o dan yr ymwybodolrwydd fod dydd yn dyfod pan y ceir barn wrth fesur, a chyfiawnder wrth linyn. TEBYG fod mater yr Eisteddfod Genedl- aethol wedi ei benderfynu, a bydd y nesaf i gael ei chynal yn y Brif-ddinasyny flwyddyn 1880. Nid yw y wlad yn ystyried Eisteddfod Caerdydd yn un genedlaethol, ond hytrach yn dalaethol, am nad yw wedi ei chyhoeddi yn ol rhaith gorsedd, sef un dydd a blwydd- yn. Bid a fyno am hyn, mae gobaith cryf y bydd i feibion a merched y De ymgynull o dan y faner, a gwneyd yr wyl fawr yn llwyddiant perffaith yn mhob ystyr. Hy- derwn y bydd y brif wobr gorawl yn ddigon o swm i ddenu eryrod Eryri a gwyr Arfon i'r ymdrechfa. Dylai rhifedi y cor gael ei benodi, er mwyn chwareu teg, a dylid cynyg gwobr gyfartal i'r gorchwyl o ddysgu y darnau a gynygir yn gystadleuol. Na thybied neb fod ynom yr awydd lleiaf am ddysgu y pwyllgor sut i wneyd ond ystyriwn fod genym hawl, fel aelod o'r cyleh Cymreig, i daflu allan ychydig awgrymiadau. Mae genym addewid am rhestr gyflawn o'r tes- tynau yn fuan, ac wedi y delont i law, bydd yn burion gwneyd ychydig sylwadau pellach, a hyny hwyrach yn feirniadol. Awgrymwyd yn yr "Ebion" diweddaf mai nychdod y sefydliad ydyw y mynych gynulliadau a gy- nelir yn y De. a'r Gogledd, am y byddai un cynulliad mawr yn fwy anrhydeddus na'r; man gyfarfodydd a gamenwir yn Eistedd-! fodau. Anhawdd gwybod pwy wnaeth y cam-gyflead, ond sicr ydyw iddo gael ei wneyd naill ai gan yr ysgrifenydd neu y cysodydd; ond dylasai y llygadog sydd yn darllen y prawfleni weled y gwall. Bid gwych bid gwael, y mae ynom hoffder at gywirdeb. PAN ar ymweliad & marchnad y Bont, cly w- ais siarad am y beirdd, ac yn y sibrwd deliais ar yr awgrym ganlynol :-Deallwyf, meddai un o'r cyfeillion, fod Bardd yr Hendre yn bwriadu newid dau fyd yn fuan, ac fel cadarn- had o hyn gwelir ef yn cyfeirio ei gamrau i'r un cyfeiriad unwaith neu ragor yn wythnosol, ac y mae hyny yn brawf amlwg fod y brawd yn byw mewn awyrgylch na fedr hen lanciau fel Mabonwyson, ac ereill, ymgynal o dan y gwres. Na feddylied hen lanciau fod hyn yn sarhad arnynt, oblegyd nid pob creadur o ddyn all fyw i fyny a rheolau y gymdeithas henlancyddol. Hawddamor, fardd, a chofia alw yn yr Ogof ar dy ffordd i Ddinbych-y- Pysgod i dreulio y lleuad fel. Tyngedwn Homo Ddu a Carnelian i wneyd yr hwian gerddi ar yr amgylchiad. MAE nodiadau cyrhaeddgar y cyfaill sydd yn ymdrin a'r beirniaid cerddorol yn wir alluog, ac ynddynt gymaint o ffeithiau gwir- ioneddol, fel nas gellir yn hawdd eu troi yn ol.—Yn iach, frodyr, yn y byd allanol, medd y MEUDWY 0 GRAIG Y MYNACH.
ABERDAR.
ABERDAR. Dydd Llun wythnos i'r diweddaf, bu farw glowr o'r enw William Beynon, 27, Glam- organ-st., Aberaman, oddiwrth losgiadau a gafodd mewn ffrwydriad yn mhwll Fforch- neol, yr wythnos flaenorol. Aeth y trancedig a dau ereill i lawr i'r pwll, yr hwn oedd a'r fin cauad, er cyrchu eu tools, gan ddefnyddio goleu noeth. Cymerodd ffrwydriad bychan Ie, yr hwn a losgodd yr holl ohonynt. MARWOLAETH DDISYMWYTH.-NOS Fercher, Mawrth 5ed, pan yr oedd Mrs. Jennet Harries, 44 mlwydd oed, gwraig Mr. Lewis Harries, arweinydd cor Eglwys St. Mari, Aberdar, yn parotoi i fyned i'w gorphwysfa, teimlai ei hun yn anhwylus iawn, ac eistedd- odd mewn cadair ger y tan, ond cyn pen ychydig amser ar ol hyny cafwyd hi wedi marw. BODDIAD.-Boreu dydd Sul diweddaf deuwyd o hyd i gorft hen wr o'r enw Thomas Watkins, (gynt o Dderwhir), yr hwn oedd wedi bod un amser yn gigydd cyfrifol yn Aberaman, mewn lie o'r enw pwll y Gamlyn, yn afon Cynon, ger Trecynon, wedi boddi. Y mae yn debyg ei fod yn eisieu o dref er diwedd yr wythnos flaenorol. PERFFORMIAD MOSES A JOSHUA. — Nos Iau, y 6fed cyfisol, 'perfformiwyd y cantawd cysegredig hwn yn Nazareth, Aberdar, gan gor y lie, dan arweiniad Mr. John Thomas. Cafwyd adroddiadau rhwng y caneuon. Cyf- eilliwyd gan W. J. Evans (mab henaf Mr. Rees Evans). Cymerwyd y gadair gan Mr. D. Davies, Canton House, yr hwn a lanwodd ei swydd yn anrhydeddus. Daeth cynull- eidfa luosog yn nghyd, a phawb yn ym- ddangos yn mwynhau eu hunain. A chym- eryd i ystyriaeth mai dyma y tro cyntaf i'r cor berfformio cantawd erioed, y mae clod mawr yn ddyledus i'r arweinydd a'r cor. Yr oedd yr elw yn cael ei drosglwyddo i brynu harmonium i'r cor.—Cludydd. SARON, ABERAMAN.—Nos Lun, Mawrth 3ydd, cynaliwyd cyfarfod cystadleuol yn y lie uchod, dan lywyddiaeth y Parch. R. Rowlands, gweinidog y lie. Awd yn mlaen a'r gweithrediadau fel hyn :—Adrpdd A ydyw dy galon yn teimlo?" goreu, James Phillips, Aberaman; canu "Y golomen wen," goreu, Gwilym Bryncerdip, Cap Coch; beirn- iadaeth y gan ar Amgylchiadau y dyddiau presenol," goreu, Morfab canu Fair flora decks," goreu, P. Phillips a'i blant; ateb gofyniadau ar hanes Nehemiah," cydfuddugol, H. Davies a D. Jones canu unrhyw gan foesol, goreu, W. Evans, Aberdar; ysgrifenu arypryd, goreu, W. Thomas; beirniadaeth y traethawd ar Ddyddiau'r Wythnos," cyd- fuddugol, D. R. Thomas, Cap Coch, a Suez beirniadaeth y penillion marwnadol i James Rees, Aberaman, cydfuddugol, Gwilym ab loan a Morfab; canu unrhyw glee, goreu, parti o Gap Coch; darllen darn rhoddedig ar y pryd, goreu, E. Howells, Aberaman; canu Yr eneth ddall," i ferched, goreu, un o Gwmbach; beirniadaeth y llythyr caru, goreu, D. Davies, Aberd&r canu Y Gwan- wyn" (Miiller), goreu, parti o Aberaman, dan arweiniad C. Morris. Beirniadwyd y canu gan Mr. D. Howells (Gwynalaw), Prif- ysgol Cymru; a'r cyfansoddiadau gan y Parch. T. Davies, Gwawr, Aberaman. Arweiniwyd yn dra medrus gan Hywel Cynon. Wedi talu y diolchgarwch arferol ymadawodd pawb wedi eu llwyr foddloai. oedd yno.
CWMBACH.
CWMBACH. Da genym allu hysbysu fod awyr-beiriant fawr Hen Bwll Powell wedi cychwyn iweithio, a bydd y pwll, yn mhen ychydig ddyddiau, mewn llawn waith, yr hyn fydd yn fendith i'r ardal yn gyffredinol mewn llawer ystyr. CARMEL.-Mae cyfarfodydd adloniadol yn ami yn y lie hwn y dyddiau hyn. Cynaliwyd un nos Fercher diweddaf, yn yr hwyliau goreu. Gwasanaethwyd gan rai o brif gan- torion yr ardal; cyfeillydd, Mr. M. Jones. CANU.— Mae yma section gryf iawn gan Mr. Rees Evans yn parotoi am Eisteddfod Caer- dydd, o dan arweiniad Mr. John Parry. Gresyn na fuasai cor da yn y Cwmbach i gynyg am rai o laurels ein heisteddfodau canol. Mae yma ddigon o ddefnyddiau, ond dechreu. Cymered Mri. W. Lewis, John Parry, a R. Rosser yr hint yn garedig, er mwyn cadw yr hen enw i fyny. Cynon.
IYSTRAD RHONDDA.
YSTRAD RHONDDA. BETHEL.—Traddodwyd darlith yn y capel hwn nos Lun, y 3ydd cyfisol, gan y parchus weinidog, A. Roberts. Y testyn ydoedd Bod yn wybodus, a bod yn dda." Dyna'r tro cyntaf i'r Parch. Mr. Roberts ddyfod allan fel darlithydd, ac aeth trwy ei waith yn ganmoladwy iawn. Yr oedd yn y ddarliah addysgiadau i bob dosbarth, ac yn arbenig i'r bob! ieuanc. Carem weled eglwysi y cwm a'r wlad yn efelych,u eglwys Bethel yn hyn, trwy gael clywed y ddarlith hon. Llywydd- wyd, yn absenoldeb D. Evans, Ysw., gan y Parch. W. Jones, Ton, yr hwn a wnaeth yn ddeheuig iawn. Nid oedd cynulliad mawr yn bresenol, yr hyn briodolir i farweidd-dra masnach yn y lie ond cafodd pawb oeddynt yno eu llwyr foddloni. oedd yno.
PONTARGOTHI.
PONTARGOTHI. SILO AM.—Nos Wener diweddaf, cynaliwyd cyfarfod llenyddol a chystadleuol gan ddeil- iaid Ysgol Sabothol y lie uchod. Cadeiriwyd gan Mr. Thomas, Cilarddu. Arweinydd y canu oedd yr Ehedydd, yr hwn sydd ganddo ddosbarth lluosog o fechgyu a merched ieuaine yn dysgu egwyddorion y Tonic Solffa, ac y mae y dosbarth yn gwisgo gwedd dra gobeithiol. Cynghorem eglwysi y gymydog- aeth i ffurfio dosbarthiadau o'r un nodwedd, a byddai yn fendith i gerddoriaeth y cylchoedd. Adroddwyd a chanwyd Iluaws o ddarnau yn ystod y cyfarfod. Beirniad y gystadleuaeth oedd Mr. Tom Williams (Ap lonawr), Penycoed, Llangain a llanwodd y swydd yn anrhydedd iddo ei hun, ac yn foddhaol iawn i'r gynulleidfa dra Iluosog. ] Enillwyd am gyfansoddi gan David Jones, 1 Gatfach, am draethawd ar Samson David Davies, New Cross, am benillion i Ysgol Sul Siloam. Y buddugwyr ar y canu oeddynt Jane Davies, Henry Griffiths, Lizzie Richards, Emily Thomas, Jane a Mary Ann Jones, a David Jones. Cipiwyd yr adrodd gan Joseph Abel, David Davies, Willie H. Thomas, David Jones a Sarah Davies. Bu y plant y prydnawn yn cael gwledd dda o de yn Llanegwad, a chaed cryn ddifyrwch yn yr orymdaith. Anaml y caed gwell cyfarfod yn y gymydogaeth na hwn, ac yr ydym yn y llongyfarch y cadeirydd, Mr. Thomas, am lenwi ei swydd cystal, a'r beirniad yr un wedd. Ni fu Ysgol Sul Siloam erioed yn gwisgo gwedd mwy ffafriol nag y mae yn awr, o dan arolygiaeth y cyfaill cywir, a'r athraw ftyddlawn Mr. Williams, Tynycoed. Am yr Ehedydd, y mae yn parhau yn ei ymdrech ddiflin fel arfer, gyda phob mudiad llenyddol, ac oni pheidia, byrheir ei ddyddiau. Cymered yr hint. Gwledd felus oedd hon, o'r fath a garem. Davies.
.LLANDYBIE.
LLANDYBIE. GWYL DEWI SANT.-Nos Sadwrn, y cyntaf cyfisol, yn nghapel y Wesleyaid yn y lie uchod, cynaliwyd cyfarfod llenyddol, o dan lywyddiaeth Mr. J. V. Morris, Red Lion Inn, Llandybie. Beirniad y canu, Mr. R. F. Mathews, ysgolfeistr, Llandybie y farddon- iaeth, Mr. Job Davies (Rhydderch), Pentre- gwenlais a'r adroddiadau, y Parch. T. Phil- lips, Llandilo. Wedi cael araeth gan y llyw- ydd, ac anerchiadau gan y beirdd, awd yn mlaen yn y drefn ganlynol:—Adrodd y 15fed Salm gan blant dan 12 oed; goreu, Miss M. Thomas, Llandybie. Canu Cuddia dy ofid,' gan blant dan 15 oed goreu, Mr. Johnny Lloyd, Red Lion Inn. Adrodd yr emyn Gorpheawyd,' o Lyfr Hymnau y Wesleyaid; goreu, Isaac Pugh, Llandybie. Deuawd, The Old House at Home goreu, Miss Martha Evans, Felin Llandybie, a Miss Lizzie Lloyd, Red Lion. Penillion i'r 'Ll -oer;' goreu, Mr. Wm. Lewis, Lamb, Penygroes. Canu I Tyn am y lan,' gan gor o blant; dau gor yn cys- tadlu, sef Cor Pentregwenlais, a Chor Llan- dybie; gorer, Cor Llandybie, dan arweiniad John Williams, Cross Inn. Unawd, I. C&n y fam i'w baban cyntafun yn cynyg, ac yn deilwng o'r wobr, sef Miss Jane Thomas, Plas, Llandybie. Darllen ar y pryd goreu, Henry Elias, Blayne. Canu Y Gwanwyn,' gan barti o ddeuddeg dau barti yn cystadlu, sef Parti o'r Llan a Pharti o'r Fron goreu, Parti o'r Fron, dan arweiniad W. Mansell Job. Traeth- awd ar Brif Ddygwyddiadau y flwyddyn 1878; cydfuddugol, T. S. Thomas, Blayne, a John Jones, Llandybie. Canu 'Bwthyn bach Mam- gucydfuddugol, W. Mansell Job, Llandy- bie, a Richard Williams, Llwynpiod. Areithio yn ddifyfyr goreu, T. S. Thomas, Blayne. Deuawd, Cwyn yr Amddifad;" goreu, Wm. Davies, Cross Inn, a Miss Jane Thomas, Plas. Prif ddarn y cyfarfod, sef Dusseldorf;' daeth tri chor i gystadlu, sef Cor Pentregwenlais, Cor y Wesleyaid, Llandybie, a Chor y Meth- odistiaid, Llandybie rhanwyd y wobr rhwng y ddau ddiweddaf,—y blaenaf dan arweiniad John Williams, Cross Inn, a'r olaf dan ar- weiniad W. Maasell Job. Hyn derfynodd y cyfarfod. Tybie.
MAESTEG."
MAESTEG. Nos Fercher diweddaf, cyfarfyddodd nifer luesog o gynrychiolwyr gwahanol gynulleid- faoedd y lie hwn, er ceisio ffurfio cor undebol i barotoi ar gyfer y gystadleuaeth yn Eistedd- fod y Deheudir yn Nghaerdydd. Dangosodd y gwahanol bersonau ysbryd penderfynol i ymaflyd yn y gwaith, ac wedi gwneyd ychydig barotoadau arweiniol, gohiriwyd y mater hyd ddydd Llun, y 10fed cyfisol. Yr oadd yr ys- bryd unol ac hunanymwadol a ddangosai y cantorion, yn nghyd a'r dyddordeb a deimlid yn y mudiad gan bersonau o safle yn y lie, yn hynod galonogol. Danfonaf air eto, Mr. Gol., i'ch hysbysu am whereabovis y mudiad. Da genyf allu dweyd fod aelodau section Maesteg o'r "Cor Mawr" yn ffafriol iawn dros fy awgrymiad o barthed y surplus arian; a chredwyf fod pob un drwy y lie hwn o'r un farn, minus "Una ganodd dros ei genedl."— AIJLXO Dul M.
YNYSDDU.
YNYSDDU. TWYNGWYN.-Diau mai newydd i'r darllen- ydd fydd darllen gair am y lie bychan hwn ond os mai byehan mewn cymhariaeth ydyw, mae ynddo drigolion sydd yn gallu dwyn tystiolaetb. fod gwaed coch Cymreig yn cymeryd ei gylchdro drwy eu gwythienau. Fel pob lie arall, cawsom wyl de yn ein tro a thystia y rhai a gawsant gyfran mai "tê a theisen o'r sort gora'" (ys dywed y Northman) ydoedd. Er nad oedd yr hin yn ffafriol iawn, eto, cafwyd mwynhad a hwylusdod. Am saith o'r gloch yn yr hwyr, gwnawd ym- gais at roddi bwyd i'r meddwl, ac ni fu yr ymgais yn fethiant, ond yn hytrach i'r gwrth- wyneb cafwyd cyfarfod gwir dda. Yr oedd y plant yn troi allan mewn adrodd, yn deilwng o'u hathrawon; a chymeryd cyfar- taledd, ni chlywais gwell er's amser maith. Am y canu, yr oedd yn bur dda ar y cyfan, er mai cor ieuanc ydoedd. Yr oeddodatgan- iad o'r Bwthyn gwyn y'm ganwyd," gan Miss S. J. Williams, yn rhagorol dda-dyma beth ydyw llaisyn llawn melodaeth. Hefyd, bu cystadleuaeth ar ddatganu solo tenor, Y mab afradlon;" a'r goreu ydoedd Mr. Thomas Lewis, ten., arweinydd cor y plant. Canwyd y Dearth of Nelson gan Mr.. Seth Lewis (Eos Ynys), yn cael ei ddilyn fir yr harmonium gan Mr. W. G. Williams, yr ysgolfeistr. Canwyd hefyd, "Bugeiles y Wyddfa" gan Mr. Williams. Cipiwyd y woJw am araeth ar yr Ysgol Sul" gan Mr. D. Williams, Lili Farm. Hefyd, cafwyd Myfi sy'n magu baban gan Mrs. Evans, Ynysddu, yn dlws. Cadeiriwyd yn fedrus gan y Parch. J. Williams, Ynysddu, a chlorianwyd y datgan- wyr gan Mr. H. Absolom a'r Ysgolfeistr. Ymadawyd mewn llwyr foddhad, ac hiraeth am debyg eto. T4.
YSTRADFELLTET ! F 1
YSTRADFELLTET F 1 PENUEL.—-Cynaliwyd cyfarfod llenyddol y capel uchod nos Fercher, y 26ain cynfisol. Llywyddwyd gan I y Parch. H. R. Jones, gweinidog y He. Wedi cael araeth bwrpasol gan y llywydd, a thon gyffredinol, galwodd 1 9 yr ysgrifenydd ar y gwahanol gyfelllion i adrodd, darllen, dadleu, a chanu. Yn y rhan adroddiadol, cymerwyd rhan gan y rhai canlynol :—Misses Anne Jenkins, Godre- pentre Mary Jones, Canolypentre Jane Jones, Tairheol Elizabeth Williams, Tony- refail; a Mri. Thomas Walters, Wernfawr a William Powell, Cwmporth yr oil yn ieu- enctyd. Nis gallwn lai na llawenhau wrth weled ein cyfoedion yn ymberffeithio yn y gangen hon o wybodaetfl. Golygfa hardd yw gweled plant a phobl ieuainc yr ardal, yn lie myned allan ar hyd yr heolydd yn y nos, yn ymaflyd mewn cyfrol o farddoniaeth, er dysgu dernyn sylweddol erbyn y cyfarfod llenyddol. Pe na fuasai dim ond hyn o ddaioni yn deill- iaw ohono, talai y ffordd yn dda. Yr oedd gwrando'r adroddiadau hyn, a cbofio pryd sefydlwyd y cyfarfodydd, a dwyn i ystyriaeth oed yr adroddwyr, yn ein synu yn fawr. Mawr yw gallu plant. Na fydded i ni gan hyny, esgeuluso'r cyfryw. Mae dyfodol y genedl yn ymddibynu i raddau mawr ar iawn hyfforddiant y do sydd yn codi. Na ddiys- tyrer ddydd y pethau byehain yilte. Dar- llenwyd gany rhai canlynol :-Mri. Mathews, Mellte Castle D. Phillips, Blue Bell; W. Walters, Nantycared D. Jones, Gyrnfawr M. Price, Cefnycheldre a W. Powell, Cwm- porth a Miss M. Havard, Tairheol. Cafwyd Can yr Amddifad" gan Miss Catherine Jones, Hewlfawr deuawd gan Mr. William Davies, a Miss Jennet Davies, Porth; solo bass gan David Lewis, Penderyn "ABC" duett gan Mr. a Mrs. Bevan a gellir dweyd, a hyny yn wirioneddol, fed y gynulleidfa yn crogi wrth eu gwefusau. Ni chlywais ddeuawd yn cael y fath gymeradwyaeth erioed o'r blaen. Cafwyd araeth ddifyfyr; y testyn oedd Eira cystadleuodd amryw, ond y goreu o ddigon oedd Mr. M. Price. Beirniadwyd gan Mr. David Jones, Gyrnfawr. Wedi talu diolchgarwch i'r parchus gadeirydd, a chael ton gan y c6r, dan arweiniad yr enwog Mr. Wyndham Bevan, ymadawodd pawb wedi eu llwyr boddloni. Evans.
ABEROARN.
ABEROARN. DYDD GWYL DEWI.—Fel arferol ar y dydd uchod, anrhegodd y Wir Anrhydeddus Ar- glwyddes Llanover ddeiliaid yr Ysgolion Sabothol perthynol i'r Eglwys Gymreig a the a theisen rhagorol. Am un o'r gloch, cyohwynodd Ysgol y Pentref i fyny i gyfar- fod ag Ysgol y Gelynen, ac aethant at dy Mr. James, prif oruchwyliwr yr etifeddiaeth. Wedi canu darn, cafodd pob un deisen gan Mrs. James. Yna, aethpwyd dan ganu yn ol i'r pentref. Canwyd ton wrth y Victoria House, ac anrhegwyd yr ysgolheigion & phawb i aurafal. Aethpwyd wedi hyny tuag at Westdy y Gloch Gobaith, a chanwyd yno drachefn. Yr oedd yr orymdaith yn edrych yn hardd dros ben. Gwisgai pob un geninen ar ei fron. Am haner awr wedi dau, awd i'r Marchnad-dy i gael te, a chafwyd gwledd ragorol. Am saith o'r gloch, yn yr hwyr, cynaliwyd cyfarfod dyddorol yn yr un lie, dan lywyddiaeth y Parch. D. Jones. De- chreuwyd y gweithrediadau trwy chwareu rai alawon Cymreig ar y delyn. Can, "Llwydd i Gymru," gan Llew Morlais. Yna perfform- iwyd cantata Joseph gan gor y plant, yn cael eu cynorthwyo gan glee party. Yr ar- weinydd ydoedd Llew Morlais. Aethant drwy eu gwaith yn anrhydeddus, a chanodd cor y plant yn gampus, yn enwedig y darnau canlynol:—"Ffarwel bellach, gyfaill ffydd- lon," Gwyn ei fyd y gwr ni rodia," "Tafl- wyd Joseph lawr i'r pydew," a'r Ymdaith i Gosen," yr hyn a ddygodd y perfformiad i ben gyda chymerad wnaeth uchel. Yn yr ail ran o'r cyfarfod cafwyd deuawd, Anhawdd rhoddi hen delynau," gan Llew Morlais a Mr. David Evans adroddiad, Pob peth yn ei Ie," gan Mrs. Mathews canu Mae Brenin- iaeth," gan y parti; adroddiad, "Rhed, llefara wrth y llanc hwn," gan Miss M. A. Nicholas; canu Yn mlaen 4 ni," gan y parti; chwareu alawon Cymreig ar y delyn canu "Cydgan y Morwyr," gan y parti! Wedi talu diolchgarwch y cyfarfod i'r An- rhydeddus Arglwyddes Llanover, y cadeir- ydd, y telynor, ac ereill, terfynwyd trwy i Llew Morlais ganu Hen Wlad fy Nhadau gyda'r delyn, a'r gynulleidfa yn uno yn y gydgan. Cafwyd cyfarfod da dros ben. Hefyd, dylasem hysbysu i Llew Morlais ganu yr unawdau, Ymson Joseph wrth ei hun" ac "Ymson Joseph yn y carchar," yn gampus. Y mae clod mawr yn ddyledus i'r Llew am ei ymdrechion diflino gyda cherdd- oriaeth a, chaniadaeth yn y He hwn.