Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
11 articles on this Page
.-Ebion o'r Qgof.
Ebion o'r Qgof. CAFWYD ymgomio brwd yn mhlith plant yr Ogof ar nodweddion Eisteddfod Dalaethol y De. Y fara oedd y dyJid cyflogi y beirniaid, a thalu iddynt yn anrhydeddus, fcIna. byddai iddynt gael un esgus dros gystadlu. Dylid cadw sectyddiaeth y tuallan i'r cylch yn holl- ol, a gosod y ffrwyn yn ddigon tyn ar war Seisnigyddiaeth, er mwyn bri ac anrhydedd yr Eisteddfod fel cynulliad cenedlaethol. DAETH ymwelydd a Llai, y Wlad yn ei law, a gwelwn ynddo fod Clywedog alias Tudno yn bwrw ei boer ar y Gwyn o Essyllt am feiddio dweyd ei farn ar ddyfarniad Cad air y -ordofigion. Pan yn darllen am- bell ffrvvgwd Eisteddfodol, daw adgof am yr anfarwol Cynddelw o flaen llygaid y ipeddwl fel un o feirdd-feirniaid goreu ein gwlad. Cafodd yr ysgrifenydd wobr ganddo pan nad oedd oud hoglanc bychan, felly fe faddeua y dariienydd i mi am feddwl yn uchel ohono. Mwy na hyny eto, ni chlywais neb ond Gwer- fyl yn rhegi Cynddelw, pan gollodd y wobr yn Mhontypridd ar Draethawd y "Beibl," pryd y barnwyd Gwaleh yn fuddugol ar y fintai Jackyddol. Er ei farw, y mae efe eto yn fyw yn ei weithiau, a chedwir ei goffadwriaeth mewn adgof anwyl gan filoedd o Gymry y tu yma a tliudraw i'r Werydd. 'Dyn ei genedl a'i wlad y bu ef trwy ei fywyd, ac aeth i'w fedd a'i gymeriad fel y papyr gwyn. GOBBITHIO y cymer y pwyllgor yr awgrym i gadw pob peth uwchlaw y bwrdd, fel na byddo achos grwgnach ar ol yr Wyl. GRESYN nad allai wythnosolion Cymreig fodoli heb chwilota o newyddiaduron Ameri- canaidd, ac heb gymaint a. chydnabod hyny, er mwyn ymddangos o flaen y byd yn fwy na'u cyfoedion o dan fantell ffug. Ffei! blentyneiddiweh llenyddol a thylodi o r fath. iselaf i'w gofrestru ar dudalenau hanesydd- iaeth Gymreig. Mae y cyfeillion hyn yn fwy o wrthddrychau tosturi na dirmyg am hyny, gadawer iddynt yn llonydd i ddihoeni yn naturiol a marw yn dawel o drwst y byd. Rhaid i'r byd redeg ei gwrs, a ninau gael ein cario o flaen y llifeiriant i for y dyfodol, ac odid na fydd i ni gael ein hunain mewn rhyw hydred neu gilydd ar dfaethell y byd mawr, lie na bydd trythill na stondin i ddal llygred- igaethau dynolion. Hwyrach bydd y Behe- moth ar gael yn rhyw gongl neu gilydd. BRYSGENAD wedi dyfod i law fod Eistedd- fod Treffynnon wedi myned i'r clawdd, heb obaith am ailgyfodiad. Cynygiwyd y swydd- ogaeth o ysgrifenydd i Mr. Dan Rhys, gynt o y papyr swyddfa hwn ond pan welodd nad oedd un gobaith am lwyddiant yr Eisteddfod, efe a wrthododd yr anrhydedd, abellachmaey drychfeddwl yn mhlith y pethau a fu. Nych. dod penaf y sefydliad ydyw y cynulliadau yn y Dehau a'r Gogledd. Nid yw rhifedi y genedl ond byehan mewn cymhariaeth i gen- edloedd ereill; felly, byddai un cynulliad blynyddol yn fwy dymunol i ateb amgylch- iadau y werin, a dylid gwneyd y cyfryw fel hen Eisteddfodau y Fenni, er mwyn hawlio cefnogaeth eyffredinol o Gaergybi yn Mon hyd Gaerdydd yn Morganwg. BETH sydd i ddyfod, tybed, o'r byd mas- nachol? Mae pob peth yn ddigon cymylog ar hyn o bryd, ond gall y sylweddolir yr hen ddiareb cyn hir-" Tywyllaf y nos agosaf y wawr;" a chan fod y nos fasnachol wedi teyrnasu cyhyd, mae lie cryf i ddysgwyl am godiad yr haul. MAE rhyw ebychiad yn y Drych yn dangos ei ddanedd ar fy hen gyfaill Gwalch Ebrill, am ei fod wedi bod mor ffodus a chipio gwobr yn un o Eisteddfodau y Dalaeth. Y truan bach, gwell iddo ddysgu adnabed ei hun cyn ymoflod ar gyfaill a brawd mor hunanymwad- ol. Gesydy corach ymchwyddedig yr enw Eryr" wrth gynffon ei dipyn ysgrif ond nid yw yn gallu ehedeg yn uwch na llwyd y berth. Estyned y Gwalch fonclust iddo, .fel y gwypo yn y dyfodol nad eiddo pob corgi ei ffordd yn y byd llenyddol. Ai gwir fod y cyfaill Watcyn Wyn wedi cael cynyg myned yn drafnodwr dan y llyw- odraeth Arianin yn Mhatagonia? Os ydyw yn myned, deued am dro i lanau Dar a Chynon, a chaiff bob croesaw gan ei gyfeill- ion yn yr Ogof. Gall y bydd Carnelian wedi gorphen perffeithio y flying machine cyn y oychwyn os bydd, fe ga Watcyn fyned ar adenydd i'r fro fras, heb fyned ar hyd yr hen lwybr mewn agerlong. Ofnwyf mai main iawn fydd hi yno arnat, os gwir a ddywedir am nodweddion y wlad. Cofia am danom wedi y disgynot y tu arall i'r nant. CYFEIRIED golygydd y Drych ein cofion cynesaf i Lewys Roberts, Bellevue, a dy- weded wrtho nad yw yn barnu yn umongred am ffydd wleidyddol y GWLADGARWR a'i oheb- wyr. Gwir fod ambell i Philistiad yn dyfod i'r gwersyll ar dro, ond pell ydym o fod yn Amaleciaid i gyd.—Yr eiddoch yn werinol, MEXTDWY 0 GRAIG Y MYNACH.
ABERDAR.
ABERDAR. CYNGHERDD.— Nos Iau, Chwef. 27ain, cynaliwyd budd-gyngherdd blynyddol Mr. A N. James, yn y Neuadd Ddirwestol, pryd y gwasanaethwyd ar yr achlysur gan Misses S. A. Williams, R.A.M., Hannah Harries, Mary Richards (Lhnos.Dar) Annie Hughes, a Eos Dar, Gwynalaw, Gwilym Gwenallt, Hywel Cynon, Telor Dar, Benjamin Thomas, W. Evans, a W. James, yn nghyd ag Undeb Corawl Aberdar, dan! arweiniad Mr. Rees Evans. Cyfeilliwyd ar y perdoneg gan Mr. James.* Yr oedd ynp gynulliad da iawn—braidd yn well nag a ddysgwylid, ag ystyried marweidd-dra mas- nach, a chafwyd cyngherdd Uewyrchus iawn. DARLITH.-Nos Iau diweddaf, traddodwyd darlith alluog ar Y tadau pererinol yn yr Hen-df-Cwrdd, Trecynon, gan y Parch. R. C. Jones, Llanbedr. Hon ydoedd y ddarlith gyntaf i Mr. Jones i'w thraddodi erioed, ond tfallem feddwl wrth y dull cartrefol y traiodai ei bwnc ei fod yn arfer a'r gwaith cis oryn amser. Cymerwyd y gadair gan Mr. R. Bedlington, Gadlys House, yr hwn a wnaeth un o'r areithiau mwyaf pwspasol a glywsom erioed wrth agor y cyfarfod. Yr oedd llawer iawn wedi dyfod yn nghyd, ac ymddangoaai pawb hyd y diwedd wrth fodd eu calonau. Ni a obeithiwn nad dyma y tro olaf i Mr. Jones ddarlithio yn Aberdar. Yr ydym yn deall fod y Parch. W. James, B.A., gweinidog yr Hen-dy-Cwrdd, yn bwriadu traddodi rhes o ddarlithiau yn ystod yr wyth- nosau nesaf.-Un oedd yno. DAMWAIN ANGEUOL.—Bore a dydd Merch- er, y 26ain, cyfisol, tra yr oedd bachgenyn o'r enw David Davies, 13 mlwydd oed, (yr hwn a drigfanai yn 13, Chapel Row, Davies Town), wrth ei orchwyl yn y talcen ynypedair troedfedd, yn Hen Bwll y Gadlys, syrthiodd careg arno ac a'i lladdodd. EISTEDDFOD ST. FFAGAN. — Cynaliwyd yr Eisteddfod hon nos Iau, y 27ain cynfisol. ¡ Llywydd, Gutyn Hydref, Cwmdar. Beirn- iad y cyfansoddiadau, Mr. W. Davies (Gwilym Glan Tawy), Trecynon ond oherwydd an- alluogrwydd Mr. Daviesifod yn bresenol, dar- Ilenwyd ei feirniadaeth gan Mr. W. Thomas (Morfab), Aberaman, yr hwn hefyd a feirniad- odd yr adroddiadau, &c., yn ei Ie. Beirn- iadwyd y canu gan Mr. W. Protheroe, Troedyrhiw, Merthyr, a Mr. Lewis, Park Schools, Aberdar. Wedi cael anerchiad byr a phwrpasol gan y llywydd, aethpwyd yn mlaen a gwaith y cyfarfod fel y canlyn Adrodd Somebody's darling;" rhanwyd y wobr rhwng James L. Jones a James Rey- nolds. E. Jones (Hedydd Cynon) ydoedd y goreu ar y llythyr caru. Cynygiodd tri ar ganu Awelon fy ngwlad;" ond y budd- ugwr oedd Henry Evans, Trecynon, yr hwn hefyd a enillodd ar adrodd Gobaith, by wyd, a dyn," (" Trydydd Cynyg" Myn- yddog). Y goreu ar gyfansoddi ton gynuU- eidfaol ar y geiriau Ymgrymed pawb i lawr," &c., ydoedd Rees Davies, Ebenezer. Llwydfab, Trecynon, ganodd "Maid of Athens" oreu. Am y llinellau o glod i'r Industrial School," yn Seisnig, eiddo Jas. H. Jenkins oeddynt oreu. Adroddwyd" Fe ddaw fy angladd inau" (dernyn o waith y bardd ieuanc, Llwydfab) yn oreu gan Henry Evans. Chwareu ton ar y pryd ar yr har- monium; goreu, Lewis Lewis, Trecynon. Gan Hedydd Cynon oedd y penillion goreu ar "Y golled o golli mam dduwiol o eglwys Dduw." Canwyd y bass solo Yr Eryr," yn oreu gan John Williams, Bethel. Yr hwn a adroddodd "Boxer, y ceffyl blaen ("Trydydd Cynyg" Mynyddog) yn oreu oedd James E. Jones, Gadlys-street. Can- odd dwy Y gardotes fach," a'r goreu ydoedd Miss E. Lewis. Tiberog, Trecynon, oedd y buddugwr ar y traethawd ar "Ddaioni a Drygioni Rhyfel." Yn nesaf deuwyd at y prif ddarn, sef Yr Haul" (J. W. Parson Price). Cystadleuodd dau barti, a'r goreu ydoedd Parti y Gadlys, dan arweinyddiaeth Thomas Howells. Pan oedd y gystadleu- aeth bartiol hon yn myned yn mlaen, cawsom englyn i'r "Haul," gan y talentog fardd, Gwilym ab loan. Dyma fe :— Yr haul yw prif reolydd—holl anian- Lluniaeth iddi beunydd; O'i wres ef, er cysur fydd Yn cyniwair gwisg newydd." Am y pump englyn i Adgyweiriad Eglwys St. Ffagan," Mr. J. T. Davies (Glan Dulais), Aberdar, deilyngodd y wobr. Cynygiodd dau barti ar Awelon Eryri," a rhanwyd y wobr rhyngddynt. Darllen ton ar y pryd goreu, Henry Davies. Ysgrifenu darn o gerddoriaeth ar y pryd; D. J. Lewis oedd y goreu. Y gystadleuaeth olaf ydoedd araeth ddifyfyr ar Yr hen lane," am yr hon y daeth Benjamin Lewis allan yn fuddugol. Cafwyd Eisteddfod dda iawn ar y cyfan, oddigerth y stwr yr oedd rhai pobl yn gadw. Methwyf yn l&n deall paham mae dynion mor annoeth ac anngharedig a chadw y fath .stwr mewn cyfarfodydd cyffelyb i hyn. Cof- iwch, da chwi, y rhai sydd yn euog o hyn, mai dyfod i wrando ar beth sydd yn myned yn mlaen yn adeiladol ynddynt y mae dynion, ac nid dyfod i wrando arnoch chwi yn cadw row annyoddefol. Credwyf fod pawb wedi cael gwerth eu harian pe ond'wedi clywed beth ddywedodd y doniol Gutyn Hydref.-—Didymus Wyn.
CWMBACH..
CWMBACH.. Nos Wener diweddaf, rhoddodd Mr. Keast, ysgolfeistr yr Yagolion Brytanaidd, bryd o de a theisien i'r bechgyn a fynychai yr ysgol nos yn ystod y gauaf diweddaf. Ar ol y te cafwyd cyfarfod difyrus iawn, pryd y gwasanaethwyd gan Mri. Wm. Lewis, Daniel Owens, a'r canwr gwych Roger Rosser. Cafwyd y Pantomine Play gan yr athraw- on, yr hwn oedd yn dda dros ben. Mae clod mawr yn ddyledus i Mr. Keast am ei ymdrech gyda'r ysgol yn y lie hwn, ac ni aP obeithiwn y parha, ac y ca lawn dal am ei waith. Y GWEITHFEYDD. —-Y mae y gweithfeydd wedi bod yn gweithio yn well yn ystod yr wythnosau diweddaf nag y maent er's misoedd. EISTEDDFOD CAERDYDD.—Y mae yma seindorf pres ardderchog yn parotoi am y gystadleuaeth yn yr Eisteddfod uchod yr haf nesaf, o dan arweiniad y chwareuwr campus Mr. Wm. Allen. Gobeithio y deuant allan yn fuddugoliaethus y tro hwn eto fel y :naent wedi dyfod b.wer tro o'r blaen. -Ioan Oynon.
CEFN-COED-Y-CYMER.
CEFN-COED-Y-CYMER. Nos lau, y 27ain o Chwefror, cynaliwyd cyfarfod llenyddol dan nawdd eglwys y Bedyddwyr yn y Neuadd Ddirwestol, yr elw tnag at gael llyfrau tonau i'r eglwys. Cadeiriwyd yn ddeheuig gan y parchus weinidog, a chymerwyd rhan yn y cyfarfod gan y personau canlynol:—sef yr adroddiadau Sarah Jones, Margaret Jones, a Joseph Williams; darlleniadau, Jaoob Williams, a Samuel Morgan; caniadau, Mri. Loper,. Phillips, Stephens, A. Harris, a M. R. Williams, yn nghyd a chor Carmel, dan ar- weiniad Mr. Charles Morris. Cafwyd cyfarfod da iawn, darnau pwrpasol, ac o adeiladaeth i'r gynulleidfa. Yr oedd hwn yn rhagori mewn dystawrwydd a phrydferth- wch ar ddim sydd wedi bod o'i flaen gobeith- io y bydd iddi barhau felly. Dydd Gwener yr 28ain o Chwefror, cafwyd cryn dipyn o fywyd yn y gymydogaeth fechan yma, drwy i ddau fachgen fyned i fyny tua chwm Taf-Fawr prydnawn dydd Sul, y 23ain, ac wrth ddychwelyd yn yr hwyr, darfu iddynt syrthio mewn cariad a cheiliog a iar, mewn lie a elwir Grawen. Gwelodd yr amaethwr eu heisieu boreu dydd Llun, tua 7 o'r gloch, a deallodd fod rhywun wedi bod yn aflonyddu y fowls ac wedi dwyn rhai ohonynt, felly, rhoddodd y mater yn llaw yr heddgeidwad, a chafodd hwnw allan y ddau fowling cyn pen fawr amser ac ar yr 28ain, cawsant eu dwyn flaen yr ynadon yn y Station Hetel. Barnwyd nad oeddent wedi eu cymeryd ond yn unig er mwyn ychydig 0 spree, a hyny neb feddwl ei fod o fawr niwed felly, gan fod eu character yn dda, a chanddynt *gyfreithiwr gweddol daethant drwyddi yn Iled esmwyth, wedi talu y costiau a digolledu'r amaethwr am y ddau fowling. Costiodd tua phunt yr un iddynt. Felly, gwelwch fod y fowls yn myned yn ddrud iawn. Does dim o ddrwg, ond drwg.-H.
i CRWYS.
i CRWYS. MRS. LEAH FRANCIS.—Yr wyf yn meddwl mai dyna enw y wraig ddiwygiadol sydd yn y lie uchod. Nid wyf wedi ei gweled na'i chlywed ychwaith, ond y mae yma lawer o son am dani, a llawer o bob math yn myn- ychu ei chyfarfodydd ac fe ddywedir fod lluoedd o'r pechaduriad penaf yn cael eu dychwelyd trwyddi, a bod y rhai hyny yn canmol y fantais a dderbyniasant dan ei gweinidogaeth. Mai hi a Mr. W. Francis yn ddiwyd iawn yn cynal cyfarfodydd. Mae yn dweyd ar gyhoedd yn ei chyfarfodydd nad yw hi am gael neb i'w dilyn ag sydd yn aelodau mewn eglwysi ereill o unrhyw enwad crefyddol; ac y mae hi yn well na chanoedd yn hyny. Nid ydyw yn un enill i Iesu Grist i gael dynion oedd wedi eu hachub yn flaen- orol. Eisieu ysbeilio satan sydd ar holl bleidwyr y Gwaredwr.-G.
HENDRE, LLANDYBIE.
HENDRE, LLANDYBIE. GWEITHRED HAELIONUS. — Anrhegwyd eglwys y Methodistiaid Calflnaidd yn Hendre, Llandybie, 4 llestri cymun y dydd o'r blaen. Gwyr rhai fod y capel uchod wedi cael ei ad- gyweirio yn fawr y dyddiau diweddaf hyn, ac ar fin bod yn barod yn awr i'w ail-agor. Hon yw y rhodd gyntaf a dderbyniwyd eto, ac y mae yn deilwng i wneyd coffa am dani. Hyderwn y daw llawer i'w ehanlyn o hyn i'r agoriad, ac yn ystod yr agoriad, o roddion cyffelyb. Miss Eliza Yaughan, Myrtle Hill, j yw enw y foneddiges garedig a gyflwynodd y rhodd grybwylledig i'r eglwys a diolchwyd yn gynes iddi am ei haelfrydedd. Bydd y rhodd hon yn aros am ddyddiau lawer yn yr eglwys i anrhydeddu ei henw. Feallai y ceir cyfle i ddweyd rhagor am hyn yn hanes yr agoriad.—Gohebydd. y
---..-CAERFFILI.
CAERFFILI. CYNGHERDD.-Nos Fercher, Chwef. 19eg, cafwyd cyngherdd rhagorol yn nghapel eang y Bedyddwyr (yr hwn yn garedig a gafwyd ei 19 fenthyg) gan Gymdeithas G6rawl Caerffili, o dan arweiniad ein cyd-drefwr parchus, Mr. Gwilym Thomas. Mr. D. Bowen, Dowlais, yn gyfeillydd. Gellir dweyd fod dyfodiad Mr. Thomas i'r He wedi bod yn fendith neill- duol mewn ystyr gerddorol. Er nad yw y gymdeithas hon ond ychydig dros flwydd oed, eto mae wedi bod yn orchest i rai o gorau y cylch ei churo ar lwyfan yr Eistedd- fod. Hefyd, mae Oymdeithas Gôraw) Caer- ffili, yn ei mebyd, wedi cael yr anrhydedd o anfon un o'i haelodau i'r Royal Academy of Music, Llundain, sef y telynwr enwog, Master Tom Barker, yr hwn oedd gyfeillydd y gymdeithas. Dengys y rhaglen ganlynol fod gwledd o basgedigion breision wedi ei pharotoi ar gyfer y dorf fawr a pharclrus ddaeth i wrando, ymddygiad yr hon oedd yn dangos fod ganddynt barch mawr i'r lIe oeddynt ynddo ac i'r cantorion. Agorwyd y gyngherdd yn fendigedig gan Eos Morlais drwy ganu Comfort ye a Every valley (Messiah), y c6r yn dilyn gyda And the glory of the Lord." Yna awd yn mlaen yn y drefn ganlynol — Rolling in foaming billows," Mr. Gwilym Thomas; "And God said" a With verdure clad," Miss James, Mountain Ash; "Duw, bydd drugarog" (Dr. Parry), Miss James, Eos Morlais, a Gwilym Thomas; "To man God's universal law," y cor Presuming slave," Mr. ldris Thomas The Heavens are telling," y c6r. Terfynodd hyn y rhan gyataf, yr hon oedd, fel y gwelir, yn gysegredig. Yn yr interval cafwyd araeth goethedig gan Mr. Barker ar y lies oedd Mr. Thomas wedi ei wneyd i gerdd- oriaeth yn y lie, ac ar ran y c6r anrhegodd ef 4 baton tlws, wedi ei ariani yn y modd mwyaf destlus. Mae yn gerfiedig ar yr amgarn Presented to Mr. G. Thomas by the Caer- phily Choral Society." Derbyniodd Mr. Thomas y rhodd yn wylaidd, a chafodd Eos Morlais areithio yn ei Ie, yr hwn a ddywed- odd ei fod wedi clywed "well canu lawer nag oedd yn ddysgwyl, ac anogai y c6r i ymgy- meryd a pherffortmo y Messiah. Dechreu- wyd yr ail rhau heb oedi dim, ac awd yn mlaen fel y canlyn Yr Ehedydd," Miss James; "Y bachgen dewr," Mr. Idris Thomas I wooed her in the spring-time," Eos Morlais; Queen of the valley," gan barti o'r cor "Maé Cymru yn barod," Eos Morlais a Gwilym Thomas; The path by the river," Miss James," yr hon a encoriwyd, a chauodd "Yv aderyn pur;" "Baner ein, gwlad," Eos Morlais, fel y dichon ef wneyd pan yn ei hwyliau goreu, ae, mewn atebiad i encore brwdfrydig, canodd "Y gan a goll- wyd yn y fath fodd nes oedd y dorf fel pe mewn llesmair wrth wrando Y gwenith gwyn" (J. Thomas), y cor. Terfynwyd y gyngherdd oreu a gynaliwyd erioed yn Nghaerffili drwy ganu'r "Anthem Genedl- aethol. "-Castellydd.
PONTARDAWE.
PONTARDAWE. Nos Lun, Chwefror 24ain, cynaliwyd cyfar- fod adloniadol mewn cysylltiad a'r Dosbarth Beiblaidd yn nghapel Soar. Dyben y cyfar- fod hwn ydoedd rhoddi mantais i'r cyhoedd i gael y mwynhad o wrandaw yr amrywiol bapyrau ar wahanol destynau a barotowyd o bryd i bryd gan aelodau o'r Dosbarth Beibl- aidd, ac a ddarllenwyd ganddynt yn nghyfar- fodydd y dosbarth. Hwn oedd y cyfarfod cyntaf o'r natur hwn a gynaliwyd yma a da genym ddweyd iddo droi allan yn dda iawn ar y cyfan," ys dywed y beirniaid cerdd- orol. Darllenwyd yn hyglyw ac effeithiol bapyrau canmoladwy fel y canlyn :— .r "Fabwysiad," T. Tobias; "Justification" (yn Seisnig), W. G. Hibbert "Yr Efelyngwr loan," Thos. Lewis; "Y Phariseaid," W. Davies "Ailenedigaeth," B. Lloyd; "Y diafol," W. J.Rees "Ffydd," M. E. Evans; Sancteiddhad," D. J. Rees. Rhanwyd y wobr am ateb tri gofyniad o hanes Moses, rhwng M. E. Evans a T. Thomas; a'r wobr am ddarlleri ton ar y pryd, rhwng O. Davies a B. Lewis. Datganwyd yn swynol iawn yn ystod y cyfarfod gan Mrs. Price, Misses O. Davies ac E. Morgan Mri. D. a W. Davies, H. Grey, a W. P. Evans. Llywyddwyd yn ddeheuig gan y Parch. W. Morgan, gweinidog yr eglwys ac i weithgarwch medrus yr hwn yr ydym yn ddyledus am sefydliad a llwydd- iant y Dosbarth Beiblaidd, ac o ganlyniad, am y cyfarfod blasus ac adeiladol hwn. Buan y caffom gyfarfod cyffelyb eto, medd-C. W.
PONTYEATS.
PONTYEATS. Er pan yr ysgrifenais yr ychydig linellau a ymddangosodd yn y GWLADGARWR yr wythnos cyn y diweddaf, cymerodd cyfnewidiad le yn Nghlofa Carway. Carwn wneuthur hyn yn hysbys i bawb, rhag iddo fod yn foddion i gamarwain un dyn—hyny yw, fod y rhai a gyflogwyd o'r newydd, yn nghyd a'r holl o'r hen lowyr, wedi eu hatal i weithio er's pythefnos y rheswm o hyn sydd anhysbys i mi, ac hyd yn nod y gweithwyr eu hunain. Blin genym hysbysu fod meistri Glofa Coalbrook, Pontyberem, wedi talu i ffwrdd eu holl weithwyr, oddigerth yr ychydig sydd yn angenrheidiol er cadw y gwaith rhag cau i fyny ac y mae yn peri golwg digon an- nymunol ar y pentref a'r gymydogaeth yn gyffredinol. Anwyl gydwladwyr, beth yw y llyffetheiriau trais a chaethiwed hyn sydd yn disgyn arnom ? Pa bryd y datodir rhwymau y caethiwed, ac y daw perchenogion cyfoeth i ystyried y cysylltiad a'r berthynas sydd rhyngom a'n gilydd fel bodau dynol; hefyd, i ystyried y dibyniad sydd rhyngom a'n gilydd fel gwahanol ddosbarthiadau am fwyn- iantau, cysuron, ac angenrheidiau bywyd? Hyderwn na fydd i'r sawl sydd yn :ighanol digonedd, ac yn gwledda ar ddanteithion bywyd yn y tymor presenol, annghofio y gweithiwr, yr hwn sydd wedi ei adael i ym- drechu ag ystormydd bywyd yn hollol ddi- gymhorth. Mae llawer o weithwyr gonest yn ymbil am help y dyddiau presenol; ac yr ydym yn gobeithio y gwrandewir ar eu cri, ac y daw masnach yn well, a hyny cyn hir.-Dewi.
CAERFYRDDIN.
CAERFYRDDIN. TABERNACL.—Cynaliwyd te parti yn y lie uchod dydd Iau, yr 20fed o'r mis hwn, mewn cysylltiad a'r gymdeithas lenyddol a'r cor canu yn y 11e, pan y daeth lluaws mawr yn nghyd i fwynhau y wledd ag oedd wedi cael ei pharotoi ar eu cyfer. Y mae clod mawr yn ddyledus i'r gwragedd parchus, Mrs. Edwards, Emporium Mrs. Morgans, King- street; Mrs. Morgans, Albert House Mrs. Richards, Furnace House; Mrs. Lewis, Queen-street; a Mrs. Treharne, Priory-street, am eu caredigrwydd yn parotoi mor dda ar gyfer y wledd, fel ag yr oedd pob peth wedi cael ei osod allan yn y inodd goreu. Ar ol i bawb fwynhau o'r danteithion agoedd wedi cael eu parotoi ar gyfer y corff, cafwvd eyfarfod pwrpasol iawn i ddiwallu y meddwl, pryd y cymerwyd y gadair gan ein parchus weinidog, y Parch. J, Thomas, ac awd yn mlaen yn y drefn ganlynolTon gan y c6r solo gan Mr. Jonah Davies anerchiad gan Mr. John Hodges solo gan Miss Thomas anerchiad gan Mr. D. C. Davies solo gan James Morris anerchiad gan Mr. W. Lloyd, Penybank solo gan Miss Evans a'r c6r yn cydganu anerchiad gan Mr. Richards, Fur- nace House; solo gan Mrs. Davies anerchiad gan Mr. Charles Jones solo gan Miss M. A. Lewis darlleniad gan Mr. Thos. Richards, Priory-street; solo gan Mr. Walter Morgan anerchiad gan Mr. George Morgan solo gan Miss Miles; anerchiad gan Mr. W. R. Edwards solo gan Miss B. Lewis anerchiad gan H. Davies; deuawd gan Miss Lewis a Miss Evans, a'r c6r yn cydganu. Cafwyd cyfarfod adeiladol iawn, a thystiolaeth pawb oedd, eu bod wedi mwynhau eu hunain yn y fath fodd fel ag yr oeddynt yn dymuno cael cyfarfod o'r un natur vn fuan eto. Nos Iau Chwefror 20fed, cynaliwyd cyfar- fod llenyddol a chystadleuol yn addoldy y Trefnyddion Wesleyaidd. Llywydd, y Parch. T. G. Pugh. Adroddwyd amryw ddarnau yn rhagorol a chauodd y cor yn ganmoladwy, o dan arweiniad medrus Mr. John Thomas (Ap Cynon). Pwyswyd a mesiivwyd y cystadleuwyr gan Mri. Wm. Isaa^ a Thomas Thomas, a chyhoeddwyd y rhai canlynol yn deilwng o gael eu .gwob- rwyo :-J. Jones, Heol Prior, am y darlleniad goreu; Annie Nicholas, am y dadgtuaiad goreuo" Forth Agored" o Stony Jiwbili; D. H. Williams, am yr araeth ddifyfyr oreu prif ddarn y gystadleuaeth oedd Galwad i'r Ysgol," dyfarnwyd y wobr i Samuel Jones a'i barti; rhoddodd y beirniad ganmoliaeth uchel i gyfansoddwr y don hon set Mr. W J. Samuel, A.C., Nott Square, yr hwn sydd' wedi cyfansoddi amryw d6nau yn ddiweddar, ac adolyga J. Thomas, Ysw., Llanwrtyd, hwynt yn y geiriau canlynol :—" I havo look- ed over the musical pieces you sent me and have no hesitation in saying that they are well written. The harmo&v. the flow of melody, together with the beauty and fresh- ness displayed throughout cannot fail to give a wide circulation." Citfwyd eyfarfocl da, buddiol, ac adeiladol drwyddo. -J. W.
LLITH O'R DERI.
LLITH O'R DERI. Y mae ysbaid Iled faith o amser wedi myned heibio bellach oddiar pan ysgrifenais 11 lith o'r blaen. Diffyg hamdden at hyny oedd y prif reswm, ac nid un diffyg yn yr ewyllys. Y GWEITHFEYDD.—Hynod o ddigalon mae pethau yn nglyn a'r glofeyd. Gweithio yn weddol o gyson, ond gan mor llawn mae y gweithiau yn cael eu cadw o ddynion, nid yw yr enillion ond bychan annghyffredin iawn. Llawer o gyfnewidjadau yn cael eu dwyn oddiamgylch hefyd yn y tal a'r "gwaith marw yn Nglofa y Daran, mewn canlyniad i swyddogion newydd yn eymeryd at awenau goruchwyliaeth y lofa. Mae yn cael ei sylwi fod pob eyfnewidiad ag sydd yn cymeryd lie y dyddiau hyn yn cyfnewid er gwaeth i'r gweithiwr. Mae pryder yn bodoli hefyd yn mhlith y lluaws gweithwyr ar bwnc dyfodol yr huriau. Myn rhai gredu daw gwell amser i'w rhan ar ol terfyniad cytundeb y Sliding Scale, tra mae ereill yn dra gwahanol eu gol- ygiadau. Amser a ddengys pwy sydd gywir ond ni a obeithiwn y goraf. PERFFORMIAD CANTATA "TYWYSOG CYMRU."—Cawsom berfformiad o'r cantawd hwn nos Iau, yr 20fed cynfisol, yn yr Ysgoldy Cenedlaethol, gan y Glamorgan Glee Party, dan arweiniad Mr. John Williams (Alawydd y Daran). Hon oedd y waith gyntaf i'r parti hwn ddyfod o flaen y cyhoedd, a phe buasent wedi cymeryd dau fis arall cyn dyfod allan, diau y buasai y perfformiad yn llawer iawn mwy derbyniol gan yr yehydig wyddfodolion. Rhwng y tal uchel oedd am fyned i mewn a'r enw uchel oedd y parti wedi osod arnynt eu hunain, gallesid dysgwyl llawer iawn gwell perfformiad nag a gafwyd. Cynrychiolid y gwahanol gymeriadau fel y canlyn :-Mam- aeth Gymreig, Miss Lizzie Williams, Rhymni Brenin, Griffith Ddu, New Tredegar; Griff- ith Llwyd a Tywysog Gogledd Cymru, Mr. M. Giles (Eos Iestyn), Deri; Tywysog Dehen Cymru, Mr. Wm. Lewis, Deri Tywysog, Mr. S. Richards (Pensator), Deri; a'r Frenines, Miss L. Morgans, Brithdir Isaf. Yr oedd datganiad swynol Miss Wiliiams yn gwneyd llawer iawn dros y perfformiad. Gwnaeth Miss Kate Jones, Fochriw; ei rhan o'r gwaith ar y berdoneg yn rhagorol. Yr oedd budd y gyngherdd i'w gyflwyno i'r Parchedig Mr. Harries, Periglor Gelligaer. Mae hyn yn swnio yn wrthun i'r pen, yn enwedig pan ddygwn i gof i'r boneddwr parchedig wrthod rhoddi hyd y nod benthyg yr adeilad i gynal cyngherdd er budd un o aelodau parchusaf oi eglwys er's tipyn yn ol, yr hwn oedd ac hefyd sydd eto yn fethedig Nid oedd cyngherdd i gael ei gynal yno ar unrhyw gyfrif! Ond, dear me, pan gynygiodd y parti penwau hwn y budd o gyngherdd y cantawd iddo, nid oedd eisieu dwy fynud i ystyried y cose. Nag oedd. "I shall have much pleasure in accepting your offer, and the building is at your disposal to practice 1" Rhyfedd fel y eyfnewidiodd ei don mor fuan ag y daeth rhywbeth i'w interest personol ef, onite 1 Cynghorwn y parti i ofyn am dano unwaith eto i gynal cyngherdd er budd un- rhyw ddyn arall. Yna, os nad wyf wedi bod yn breuddwydio, cant weled yr un boneddwr yn troi atynt y cold shoulder CYFARFOD LLENYDDOL.—Prydnawn Sad- wrn, y 22ain cynfisol, cynaliwyd un o'r cyfar- fodydd mwyaf llewyrchus a gynaliwyd yma erioed, yn yr Ysgoldy Brytanaidd, dan lyw- yddiaeth medrus, Mr. W. Jeremiah, goruch- wyliwr y Bargoed Colliery. Yr oedd y lie, er fod y tywydd yn lied anffafriol, wedi cael ei orlenwi. Clorianwyd yr holl ymgeiswyr gan y cyfaill galluog, Mr. W. Jones (Mor- grugyn), Pontlottyn, yr hwn sydd wedi enwogi ei hun bellach yn y cylchoedd fel beirniad cymhwys, galluog, cydwybodol, a. didderbynwyneb. Prawf amlwg o hyn ydyw ei boblogrwydd, yn nghyd a'r ffaith, ar ol iddo fod am y tro cyntaf yn unrhyw fan ei fod yn cael ei wahodd yno eilwaith, a mwy na hyny. Yr wyf wedi sylwi hefyd fod y cyfarfodyddhyn bob amser yn rhai llwydd- ianus, rhif y cystadleuwyr yn lluosog, ac elw yn troi i'r pwyllgor or gwaethaf yr amserau caled. Enillwyd y gwobrwyon yn y cyfarfod hwn fel y canlyn Hen Wiad y menyg gwynion," Mr. John Richards, Treherbert; Can ygormeswr," Mr. Barkley, Fochriw adrodd unrhyw ddarn, Mr. Evan Evans, Fochriw; datganu "Merch Megan," rhan- wyd y wobr rhwng Pensator, Deri, a Dewi Buallt, Foohriw unrhyw ddeuawd, Eosydd Mynach a'i gyfaill a Dewi Buallt a'i gyfaill yn gydfuddugol; "Y fam a'i baban," Miss Elizabeth Ann John, Fochriw Gogoniant i Gymru," Eosydd Mynach, allan o ddeuddeg o ymgeiswyr; "Cwynfan Prydain," David C. Richards a'i barti, Deri; dim un ymgeis- ydd ar areithio ar Ragolygon Masnachol 79 araeth ddifyfyr, Eosydd Mynach. Ar y prif ddarn, "Molwch yr Arglwydd" (Dr. Parry), daeth pedwar parti yn mlaen, sef parti dan arweiniad Mr. H. W. Williams, Fochriw; Parti Carmel, dan arweiniad Mr. Evan Evans Parti Brithdir, dan arweiniad Alaw Idloes a'r Glamorgan Glee Party, dan arweiniad Mr. John Williams (Alawydd y Daren). Y buddagol o ddigon oedd yr ail harfri. Gawd cyfarfod llewyrchus & llwydd-