Y Gwladgarwr

NODIADAU 0 L'ERPWL. Y SEFYLL-ALLAN.—Dal ati mae y bobl o hyd, ond sicr ydyw y dyoddefant yn y pen draw. Daw heidiau o ddyeithriaid i'r dref yn ddyddiol o wahanol barthau, lie nad yw y cyflogau yn uchel, a thebyg ydyw yr arosasant yma eyhyd ag y gallont wneyd yn well nag mewn lleoedd ereill. Bydd yn golled annhraethiadwy fas- nach y porthladd, gan fod eymaint o longau yn segar yn aros am eu dadlwytho, a lluaws e eill yn aros am lwythi. Mae gan y naill fel y llall esgusodion, a dadleuant deilyngdod y cyfryw fel achos gwreiddiol yr annghydfod preaenol. Gwell fuasai i'r ddwy blaid fod wedi gwneyd ymgais at gytundeb cyn myned mor eithafol o bell oddiwrth eu gilydd. Myn papyrau y dref osod pwys y bai ar ysgwyddau y blaenoriaid, y rhai sydd yn euog o siarad geiriau caledion am farsiandwyr a pherchenogion llongau a berthyn- ant i'r porthladd. Gwrthododd y gweithwyr gyflafareddiad, a'r canlyniad o hyny oedd i'r meistri droi yn ystyfnig, fel na fynent wrando ar unrhyw delerau a gynygid fel seiiiau cytun- deb. Bid a fyno am deilyngdod ac annheilyng- dod y pynciau mewn dadl, mae yn eithaf amlwg fod y sefyll-allan presenol yn ffaith arall i gadarnhau y gosodiad nad oes dim i'w henill trwy annghydfod. Y RHYFEL.—Awgrymais, dro yn ol, am nifer o agerlongau sydd wedi eu llogi i gario milwyr, pa rai sydd, erbyn hyn, wedi cychwyn i'r mor- daith. Y City of Paris wedi gadael Queens- town dydd Sadwra, yn cludo ar y bwrdd lleg Gatrawd o draedfilwyr. Y Spain, y Palmyra, ac amryw ereill wedi hwylio am Portsmouth i gael eu llwytho a milwyr. Bydd y treuliau yn rhai canoedd o filoedd o bunau heblaw yr hafog mawr a wneir ar fywyd a meddianau. Gresyn na ddysgai llywiawdwyr y gwledydd wybod gwerth heddwch a chymydogaeth dda, gan adael rhyfela byth a hefyd. Nid oes ond tra- chwant a chythreuleiddiwch wrth wraidd pob rhyfel ac annghydfod. Ofer meddwl am wella y byd tra fyddo penaethiaid y bobl yn myned ar gyfeiliorn, ac yn byw ar loddest a gwastraff. Ychwanega hyn y trethi, fel y llethir y bobl gan feichiau anhawdd eu dwyn, yr hyn achosa dlodi a newyn trwy yr holl wlad. Pa bryd, tybed, y dysga ein llywiawdwyr gynildeb a gofal am fywyd a meddianau ? Mae pob peth yn y wlad wedi cyrhaedd y fath raddfa o esgeulusdod, fel nad oes un gwerth yn cael ei osod ar fywyd y dyn tlawd. Edrychir arno gyda'r fath ddirmyg, fel y mae bodoli yn faich i'r sawl sydd yn gorfod byw o dan bawenau gormesdeyrniad Prydeinig. Daw pen ar hyn yn ei dro, digon tebyg, wedi y cyrhaeddo y pwynt pelaf. Y LLADRAD GAN HEDDGEIDWAD.—Y mae llawer o'r hyder a arferai y cyhoedd osod yn yr heddgeidwaid wedi ei ddinystrio gan ymddyg- iadau anonest ac ysbeilgar rhai o'r cyfryw. Nid oes ysbaid maith oddiar pan ddeuwyd o hyd i'r campwaith anonest hwnw o eiddo Meiklejohn, Druscovitch, a'u Cyf., yn Llun dain a theimlai y werin yn llawen wrth wybed fod eyfiawnder a barn wedi gosod y rhai hyny yn ddiogel i ddyoddef am eu camwaith. Oddiar yr adeg hono hyd yn awr, y mae heddgeidwaid anollest wedi bod yn hawlia sylw llysoedd barn mewn gwahanol barthau o'r wlad. Ond y mae genyin, heddyw, un achos i'w groniclo a ddy- gwyddodd megys ar drothwy ein hanedd. Ym- ddengys fod llawer o nwyddau, o bryd i'w gilydd, yn myned ar goll oddiar fyrddau llongau. yn y porthladd. Yr oedd hyny wedi peri cryn ofid a syndod, yn gymaint a bod heddgeidwaid yn gwylio y dociau yn y nos, a dylasent, felly, fod yn alluog i ddyfod o hyd i unrhyw ysbeil- iwr ddygwyddai feiddio cymeryd dim i ffwrdd oddiar fwrdd y llongau. Yn mia Rhagfyr di- weddaf, yr oedd y llong Delscey yn llwythog o wirodydd mewn costrelau, yn gorwedd yn y Salthouse Dock, yn barod i hwylio am Callao. Yr oedd yn ymyl y dock, yn gwylio, dri hedd- geidwad, sef John Flood, 29 oed Peter Davies, 31 oed a William Hough. Eu dyledswydd oedd gofalu na fuasai neb yn ysbellio oddiar y llestri yn y Salthouse Dock. Nos Sadwrn, y 29ain o Ragfyr, daeth dau ddyn, Humphrey Cronan (yr hwn fu, ar un adeg, yn heddgeidwad) a James Tonkin i ymyl y Delscey, ac yr oedd ar y bwrdd nai i'r steward yn gwylio y llestr. I'r dyben o gael gwared o'r llanc hwnw, addaw. odd Flood wylio y llestr yn ei le ac yn fuan ar ol hyny, daeth Tonkin, Cronan, ac un Albert Jones (yr hwn fradychodd ei gydysbeilwyr yn olllaw, ac yr oedd yn awr yn un o'r prif dyst- ion yn eu herbyn) i fwrdd y Delscey, a lladratas- ant oddiyno 216 o gostrelau o wirodydd. Yr oedd yr heddgeidwaid a enwyd yn bresenol, a gwyddent am yr ysbail; mewn gair, nis gallesid cymeryd y nwyddau ymaith drwy glwydydd y dock ond drwy gydsyniad yr heddgeidwaid. Gosodwyd yr ysbail mewn sachau, a chludwyd hwynt gan Cronan, Tonkin, a Jones i gyfeiriad Frederick Street, lie y preswyliai Cronan. Ar eu ffordd yno, canfyddwyd hwynt gan Inspector Jackson, a daliwyd y tri cyn iddynt gyrhaedd ty Cronan gan y swyddog. Yr oedd y cwyn yn eglur yn eu herbyn, a chondemniodd y barnwr eu cynllwynion ysbeilgar mewn iaith gref a chwerw, gan sylwi ei fod yn bwriadu-eu tra- ddodi i gosb fuasai yn rhybudd i swyddogion ereill i beidio annghofio eu hymrwymiadau i'r cyhoedd ac yr oedd wedi cael ar ddeall fod yna gyhuddiadau yn erbyn rhai ereill o hedd- geidwaid y dref. Dedfrydwyd Flood, Davies, a Hough i saith mlynedd o lafur penydiol; a Cronan, Tonkin, a Edmondson (yr hwn gafwyd yn euog o ladrata brethyn oddiar lestr yn y Salthouse Dock ar y 18fed o Hydref) i bum' mlynedd. Y mae teimlad o foddhad yn ffynu yn L'erpwl, am fod un gang o ladron y dociau, beth bynag, wedi ei dwyn i gyfrif. MRS. DysoN.-Prydnawn dydd Iau diweddaf, hwyliodd Mrs. Dyson, y prif dyst yn erbyn y dienyddiedig Charles Peace, y llofrudd a'r torwr tai, oddiyma yn y Britannic. Daeth i'r dref yn y boreu o Sheffield yn nghyfeillach yr Heddgeidwad Walsh; ac ar ol talu ymweliad â. swyddfa y Cwmni yn Water Street, aethant i rodio y dref. Gwelais hwynt yn ddamweiniol ar y stage pan yn cychwyn i'r llestr. Y r oedd Mrs. Dyson wedi gwisgo yn drwsiadus mewn dillad duon; ac ymddangosai yn ddynes weddol dew, ac yn iachus o ran pryd a gwedd. Nid oedd yn dwyn arwyddion gofid na lludded ar ol y prawf diweddar. Y mae hi yn cychwyn i Cleveland, Ohio, a bydd y Ceidwad Walsh yn tirio yn Queenstown. EISTEDDFOD GENEDLAETHOL TREFFYNON. Y n eich rhifyn am yr wythnos ddiweddaf, gwelais grybwylliad am benodiad fy nghyfaill, Dan Rhys, yn ysgrifenydd cyffredinol yr Eisteddfod Genedl- aethol. Hwyrach na wyr eich darllenwyr fod dros haner cant o ymgeiswyr am y swydd felly, yr oedd yr ymdrechfa hon yn dynach nag un Birkenhead yn llynedd, pan y rhifai yr ymgeis. wyr 28. Galwodd Mr. Rhys yma ar ei ffordd i Dreffynon, noa Fercher diweddaf. Nos Iau, ymgyfarfu a'r pwyllgor, a chafodd fod y trefn- iadau yn mhell iawn yn ol-y beirniaid heb eu penodi; y tanysgrifiadau yn dod i mewn yn araf iawn; y testynau heb eu cyhoeddi; a gwaeth na'r cwbl, y pwyllgor wedi ymranu, a lluaws o'r rhai oeddent yn flaejallaw-megys Josephus—i ddwyn yr wyl i Dreffynon, wedi gadael y cyfan o'r neilldu. Pur ddiobaith oedd y rhai ydynt yn parhau yn ffyddlon yn siarad am ragolygon yr Eisteddfod. Ar ol cael ar ddeall ansawdd pethau, gwrthododd Mr Rhys ymgymeryd a'r dyledswyddau, er fod y pwyll- gor yn daer iawn wrtho am wneyd. Pan ddeall- odd y pwyllgor fod Mr. Rhys yn ystyried y 'rhagolygon mor dywyll, penderfynwyd galw cyfarfod cyffredinol nos Lun (heno) i ystyried y priodoldeb o ohirio yr eisteddfod i 1880. Diamheu fod Mr. Rhys wedi ystyried y mater yn f f dus, ac wedi pwyso a mesur yr amgylch- iadau yn drwyadl cyn dyfod i'r penderfynia(i i wrthod swydd mor bwysig a pharchus. Dylasai yr Eisteddfod Genedlaethol eleni fod yn y Deheudir, ac y mae genyf awdurdod i ddweyd mai yno y buasai pe gwnelai y cyfeillion o'r De gais am dani yn Birkenhead. Os bydd i Dreffynon roddi ei hawl i gynal yr eisteddfod i fyny, oni ellir symud yr hawl i Gaerdydd ? Traethed Nathan Dyfed, Dewi Wyn, a Dafydd Morganwg farn ar hyn o beth. CYMRO GWYLLT. O. Y.- Wedi i mi ysgrifenu yr uchod, derbyn- iais y newydd calonogus fod y gweithwyr, dydd Llun, wedi penderfynu ail-ymaflyd yn eu gor- chwylion ar y gostyngiad i 4s. 6c. y dydd, a 7c. yr awr am weithio dros amser. Yr oedd nifer Iluosog iawn yn gweithio yn y porthladd nos Lun.-C. G.

Bu un Thomas Evans farw yn Mlaenllechau nos Sul tra yn parotoi i ysmocio ar ol swper.

Eisteddfod Owmogwy. I Dymunaf gydnabod derbyniad y cyfansoddiadau canlynol erbyn yr Eisteddfod uchod Traethawd, dec. -Daniel, Sephaniah, Hilel, Syruc, I Excelsior, Hanesydd o'r cynoesau, Henophon, I Symmetry, Brython, Parcel, a Gwr o fardd o Gaerfyrddin, -11. Y Wawr." -Gwyliedydd, Pererin Awenydd y wawrddydd wen, Llygad y dydd, Treio a chael I y tri a tihwech, Uchedydd, Peredwr o dir y De, Gweirydd Gwent, Cenad o ladmerydd, Aurora, Ei gwyliwr, ac Arthur.—12.—Gwentfryn.

Y Wasg Llundeinig a Chymru. Hoff yw cwrdd a chyfaill yn mhlith estron- iaid, felly y mae'r Adsain (Echo) yn mhlith papyrau Llundain. Dyma fel y mae ef yn dweyd am Mr. Richard :— Mae Mr. Henry Richard, A.S., wedi ysgrifenu Ilythyr hir-faith i newyddiadur Cymraeg i amddiffyn ei hun yn erbyn y cy- huddiad o flattero ei gyd-wladwyr, ac yn sylwi ar y driniaeth annheg y mae Cymru a'i phobl yn ei gael yn gyffredinol gan y Wasg Seis- nig. Mae gormod o achos i gwyno. Y mae Cymru mor llwyr Rhyddfrydig, oddigerth yn yr ychydig fanav lie mae perchenogion tir- oedd yn ddigon galluog i orfodi eu deiliaid i bleidleisio yn erbyn eu daliadau, fel y mae braidd yn anmhosibl i'r Wasg Doriaidd siarad am Gymru heb arllwys allan, yn ddireswm ac afresymol, f6r o feiau. Ond nid yw'r an- nghyfiawnder yn cael ei gyfyngu i'r Wasg Doriaidd. Y mae y papyr a gyfrifwyd unwaith y prif arweinydd, ac hyd yn nod organ boreuol cydnabyddiedig y blaid Rydd- frydol, ill dau yn ysgrifenu am Gymru a'i thrigolion mown ton ddiystyrllyd ag sydd lawer mwy tramgwyddol nag enllibiaeth trwyadl. Rhaid caniatau hyn oil, ond nid oes gan Mr. Richard fwy o hawl i gondemnio yr holl Wasg Seisnig, nag sydd gan y Wasg Seianig i gondemnio holl genedl y Cymru. Os ydyw ton feistrolaidd rhai o bapyrau Llundain yn cyferbynu yn rhagfarnllyd y Saeson yn erbyn y Cymry, rhaid i lwyr gon- demniad cofnodolion Llundain rhagfarnu Cymry yn erbyn y Wasg Seisonig. Mae ochr arall i'r pwnc. Dim ond ychydig fisoedd yn ol cyhoeddodd Punch gerdd a gynwysai y ganmoliaeth uchaf i genedl y Cymry, ac mor belled ag y perthyna i ni, nid ydym erioed wedi arfer y don ag y mae Mr. Richard yn achwyn arni. Eithr i'r gwrthwyneb, yr ydym ni bob amser wedi amlygu dyddordeb gwresog yn mhob pleth perthynol i'r Dywys- ogaeth, pa un aigwladwriaethol, cymdeithasol, neu grefyddol. Beth bynag ysgrifeno Mr. Richard yn nghylch Cymru a ddarllenir yn awyddus gan y Cymry, am hyny tra y sylwa ar annghyfiawnder y Wasg Seisnig tuag at Gymru, trueni iddo fethu hysbysu y Cymry fod eithriad eglur i'r rheol hon."—D., Llun- dain.

Cynrychiolaeth Sir Fynwy. Prydnawn dydd LIun, y 17eg cyfisol, cyn- aliwyd cyfarfod yn Ysgoldy y Bedyddwyr, Blaenafon, o dan lywyddiaeth Mr. David Lewis. Penderfynwyd fod Cymdeithasv Rhyddfrydol i gael ei ffurfio ar gyfer tref Blaenafon a'r gymydogaeth, i'r dyben o gyd- weithredu a rhanau ereill o Sir Fynwy, er ymdrechu i ddychwelyd aelodau Rhyddfrydol i'r Senedd yn yr etholiad nesaf. Dewiswyd y Parch. D. Jones, M.A., yn gadeirydd y pwyllgor Mr. J. Gill, yn is-gadeirydd Mr. J. H. Jones, yn drysorydd; a'r Parch. E. Jones, yn ysgrifenydd. Gobeithir y cymer yr holl sir yr achos i fyny o ddifrif, a ffurfio, trwy wahanol gymdeithasau dosranol, un Gymdeithas Ganolog, yr hon a fydd yn llwyr barod i weithredu pa bryd bynag y byddo galw am hyny.

Marwolaeth y Dug o Newcastle. Boreu dydd Sadwrn, yn ddisymwyth iawn, yn ei bnmed mlwydd a deugain oed, bu farw Henry Pelham Clinton, y chweched Ddug o Newcastle, yn ei hotel yn agos i St. James Street, yn yr hwn fe y bu yn aros am beth amser. Yr oedd wedi bod yn anhwylus am oddeutu deg niwrnod, ac o dan driniaeth meddyg homcepathic. Ymddangosai yn bur dda y boreu pan gymerodd ei valet ei goffi iddo fel arferol, ond pan ddychwelodd ato yn mhen ychydig amser cafodd y gwas ef yn farw yn ei ystafell. Y mab hynaf, yr hwn a'i dilyna yn yr enw neu y teitl ydyw Henry Pelham Archibald Douglas, larll Lincoln, yr hwn a anwyd yn 1864.

Llofruddiaeth Ofnadwy gan Brenin Burmah. A ganlyn sydd o Rangoon, dyddiedig yr 20fed cyfisol:—" Y Brenin, o dan gyfarwydd. yd y Gweinidogion newyddion, a orchymyn- odd ddienyddiad Tywysogion y Thouse Mekera, a thylwythau i'r nifer o 86 o berson- au." Mae manylion yr helynt hwn yn ar- swydus. Dylai y Llywodraeth weithredu yn ddioed i atal ychwaneg o dywallt gwaed. Mae y Gweinidogion blaenorol a'r bobl yn awyddus am i'r Prydeinwyr i gyfryngu. Mae telegram o Calcutta, hefyd, yn cadarnhau y cigvddiad barbaraidd o'r holl Dywysogion Breninol a u teuluoedd a bod ei Fawrhydi wedi diswyddo ei Weinyddiaeth newydd, ac adsefydlu y Gweinidogion blaenorol yn eu lie.

Suddiad y Ralph Creyke. Cafwyd y bywyd-fâd, .yn yr hwn yr oedd y cadben a saith o Sdynion perthynol i'r ager- long Ralph Creyke, yr hon a suddodd dydd Gwener yn y Bristol Channel, yn ddiddwylaw ac yn 11awn o ddwfr, gerllaw Lundy, ac a gymerwyd i Ilfracombe prydnawn ddydd Sadwrn.

Y mae gan y QUININE BITTERS un cymer- adwyaeth anarferol, sef bod meddygon o bob gradd yn cydnabod eu heffeithiau trwy eu rhoddi i'w cleif- ion (patients), pan yn fynych y methant gyda'u cyfferi meddyginiaethol eu hunam. Gwelir manylion ar dudalen arall o'r papyr hwn. L. 163

Merthyr Tydfil Union. CONTRACT FOR SUPPLIES FOR THfi WORKHOUSE MERTHYR, AND THE ABERDARE INDUSTRIAL SCHOOL. THE Guardians desire TENDERS for the -i- Supply of Sides of Beef, aad Legs cut close to the ruiiip. Mutton. Pork, Bacon. Australian Meat. (All of the best quality). Bread. Flour (plain tie), Oatmeal (Irish Peas. Groceries. Drapery, Hosiery, and Clothing. •- Boots, Shoes, and Clogs. „ Potatoes and Greengrocery. Ironmongery and Earthenware. Coal, Coke, and Firewood. Beer, Porter, Wine and Spirits-by imperial measure. Butter, Cheese, and Milk. Printing, Buoks, and Stationery. Hair Cutting, per dozen. Shaving ditto Glazing. Best Howard's Quinine in sealed bottles, ålti Cod Liver Oil. Linseed Meal. Patent Brown Soap. Soft Black Soap. Granulated Cocoa-in casks. Coffins and Funerals. Description and Specification of the coffins to be had at the Aberdare Industrial School and the Mertbyr Workhouse. Horsing the Ambulance at Merthyr and at Aberdare. 12 dozen pairs of Grey Stockings (Boys). 12 ditto ditto (Girls)., 160 yards Brown Check for Girls' suminer frocks. 60 Straw Hats for Girls. 60 yards Black Ribbon for Hats. Out-door Supplies at Merthyr, Dowlais, Hinoain, Aberdare, and Mountain Ash. Beef, and Mutton. Beer, and Porter-by Imperial Measure. Wine, and Spirits ditto. Best Howard's Quinine in sealed bottles, and Cod Liver Oil. The Tenders for Bread, Meat, Bacon, Butter, Cheese, Flour, Oatmeal, Milk, Potatoes, Coal, uti Coke, to be for Three Months only, viz., from March 29, h, 1879, te June 27th, 1879, both inclus- ive the remainder for Twelve Months, viz front March 29th, 1879, to March 29th, 1880, both in- clusive. Sureties to be named i, Tender. Samples where practicable, except coal, milk, beer, and spirits, and all out door supplies. All goods to be delivered at the Workhouse, or at the Aberdare Industrial School, at the option of the Guardians Payments quarterly, but Bakers. Butchers, and Grocery may draw on account once in the middle of the quarter. Tenders may be sent in on or before SATURDAY, March 15th, 1879 in the Forms to be had «H application to the Mast r at the Workhouse, or at the Aberdare Industrial School, who will mrnish all other particulars. Tenders, unless received on SATURDAY, March 15th. 1879, at Ten a.m., will not be opened. By order, I FRANK JAMES, Clerk. High-street, Merthyr, February 22nd, 1879. No Goods to be supplied, or work done for the Workhouse or Industrial School without a written Order, signed by the Clerk. All accounts for the March quarter to be made UD to March 26th, and sent in to the Master by that day. 2060

Yn awr yn barod, Pris 2g., i T. T. a B.B. Ac yn gyatadleuol mewn amryw Eisteddfodau y Groglith nesaf, CYDGAN Y RHWTFWTB, GAN W. EDWARDS (GWILYM LON). I'w chael gan yr awdwr—Penclawdd, Swansea. Yr elw arferol i Lyfrwerthwyr. 2047 CERDDORIAETH NEWYDD GAN D. EMLYN EVANS. CANEUON Y GWYNFYDAU: at wasan- aeth yr Ysgol Su &c. Sol-ffa, pris 4e. CHWECH 0 GANEUON; yn Sol-ffa, pris Is. Daefoner am danynt at ISAAC JONES, Printer, 2057 Treherbert, Glam. HOLWYDDORE; AR HANES BYWYD IESU GRIST. At wasanaeth plant Ysgotion Sabothol Cymru. Gellir cae unrhyw nifer yn rhad trwy y post ana 10c. y dwsin ond anfon stamps i W. Henry, Ferryside, R. S. O. 2053 Just published price 2d. post free. NERVOUS DEBILITY, its speedy alleviatiom and p rmanent cure, by a rew and simplei: process, with the necessary prescriptions and dietetic rules to be observed during the treatment. Address :-H. BROMLEY, Goldhawk Road, Ravenscourt London. W. E. H. SMITH'S REM F t) Y PILLS FOR all Disorders of the Chest, Head, Back, Jf and Abdoimu, removing Stoppages and Contractions, clearing off Bad Humours, aad In- digestible Gases f oin the body thereby reviving the infirm and unhealthy man or woman to a new feeling of life ani vigour. By proper exercise, food, and cleanliness, avoiding night air and over- indulgence of any kind, the very worst complaints have been cured, such as Loss of Appetite, Dys- pepsia, Erysipelas, Pams, < "ramps, Piles, Gravel, Diarrhoea Scrofula, King's Evil, &c. These Pills are made of herbs, &c. there is no mineral com- position whatever in them. They cle,.r the im- purities of the body in general. The Proprietor, therefore, solicits your favour to give the Remedy a trial without delay. Young and old will be bene- fited by the use of E. H. SMITH'S REMEDY PILLS. Sold at Is. ltd. per Box; by post, Is. 3d. None genuine except those tearing the Trade Mark, "A Goat's Head," and the Government Stamp- wrapped around each Box. Counter Bills and Directions with each Box. Sold Wholesale and Retail by E. H. SMITH, Tonyrefail, Llantrisant, Glamorgan. 2055 GELLIR CAEL pOB MATH 0 ARGRAFFWAITH WBDI EI WNEYD AM BRIBOEDD RHESYMOL, AC AR Y RHYBUDD LLEIAF, YN SWYDDFA'R GWLADGARWR: