Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
8 articles on this Page
[No title]
wedi ei gychwyn hyd yma wedi troi yn feth- iant hollol; o ganlyniad, rhaid i'r byd Cym- reig wrth gyfundrefn newydd. Gall y Cymry fel cenedl, yn annibynol ar genedloedd ereill, osod i lawr sylfaen cymdeithas barhaol a phrawf o'r gosodiad ydyw, fod mwy o gym- deithasau dyngarol ac elusenol yn mhlith y Cymry nag un genedl arall. Gormod o duedd sydd ynom i redeg a neidio ar ol adar o wled- ydd estronol, a thrwy hyny annghofio cartref, a chael ein hunain mewn tribynu a gofid, a'r diwedd yn fil gwaeth na'r dechreuad o'r hyn lleiaf, dyna fy mhrofiad i yn y byd. 2. Dylai eynildeb fod yn brif arwyddair y gymdeithas, am fod y swllt a gynilir yn gystal a'r un a gyfrenir. Bwriwn fod yn Morganwg, Mynwy, a Myrddin gan' mil o weithwyr, a phob un i gyfranu swllt y mia am y tymhor o chwech mis, byddai y cyfanswm yn ddeg mil ar hugain o bunau. Byddai hyny yn ddigon o ari; n i gludo cant a haner o deuluoedd yn gysurus i un o ddyffrynoedd ffrwythlawn y Gorllewin. Cyn cychwyn, bydd yn ofynol gwneyd y trefniadau yn rbeolaidd, er mwyn cysur a iechyd yr ymsefydlwyr. Credwyf y byddai dyffrynoedd y Gorllewin yn ateb y Cymry yn well na'r gwastad-diroedd agored, am fod dyffrynoedd a mynyddoedd yn fwy cydnaws ag anianawd y Cymrn. Gwn am lawer o Gymry yn yr Amerig ag sydd yn bared i roddi cyfarwyddiadau a phob cynorth- wy ar a allont i sefydlwyr newydd o'r Hen Wlad. Byddai yn ffolineb o'r mwyaf i feddwl am symud minteioedd mawrion i'r talaethau dwyreiniol, am fod y cyfryw yn orlawn o bob math o weithwyr, a llawer mwy, yn ol pob hanes, nag sydd yn alluog i gael gwaith rheol- aidd a chyson. Mae nifer luosocaf gweithwyr Cymru heddyw yn ddynion ag sydd wedi eu magu ar ftermydd yn y wlad, a byddai yn llawer hawddach i'r cyfryw gofio na dysgu. Dywed llawer o hen gyfeillion a fu gynt yn tori glo yn Morganwg, fod amaethu yn y Gorllewin mor hawdd iddynt ag ydoedd tori glo yn v Cwmbach. Nid yw yn debyg y bydd pawb yn cydweled a mi ar y pwnc o ymfudo, ond eto fe all fod miloedd a hoffai symud, a byddent, wrth hyny, yn gwella eu sefyllfaoedd tymhorol, a gadael y sawl fyddo ar ol mewn gwell ffordd i ofyn am ychwaneg o gyflog. Mae gwahanol genedloedd y Cyfan- dir yn gallu symud wrth y canoedd, a phaham nad all y Cymry wneyd yr un modd. Nid wyf yn credu yr enilla Cymry lawer wrth ymuno a chwmniau cyfyngedig, am fod treul- iau y cyfryw beirianau yn llawer mwy na'r lies cyffredinol i'r werin. Mae yn bosibl i finteioedd o ddeg-ar-ugain, deugain, ac yn y blaen deithio yn llawer rhatach na phersonau unigol, a chan fod genyf wybodaeth ymarferol o'r pwnc dan sylw, mae yn sicr na raid i neb ofni cael ei gamarwain yn fwriadol. Gan fod cyfraith y Cartref Rhad yn parhau mewn grym, a breichiau y Weriniaeth fawr yn agored i roesawu hiliogaeth yr hen Frytan- iaid, mae ilwyddiant yn sicr, o dan fendith a gofal Rhagluniaeth. Trwy gydymuniad a ffyddlondeb teilwng o'r genedl, mae yn bosibl sefydlu Cymru Newydd yn nyffrynoedd y Gorllewin. Nid yw y rhwyatrau ar ffordd sefydlwyr yn bresenol ag ydoedd chwarter canrif yn ol, am fod rheilffyfdd wedi cael eu gwneyd braidd i bob cyfeirtad. fel nad oes ond deugain neu haner can' milldir gan y sefydlwyr pellaf cyn cyrhaedd tref farchnadol a gorsaf rheilffordd. Odid nad yw y GWLAD- GARWR yn myned i swyddfay Drych yn Utica a'r Wang yn Pittsburgh, a chredwyf nad gor- mod y cais ydyw gofyn am ychydig o gyfar- wyddiadau pa fodd i weithredu gyda golwg ar sicrhau darn o'r wlad i fed yn eiddo y Cymry. Pe gellid dechreu ar y gorchwyl o symud ychydig ugeiniau o deuluoedd o'r wlad, dyna yr unig gyfrwng i ddwyn pendefigion y glo- feydd ac arglwyddi tirol Prydain i deimlo y pwys a'r golled o golli dinasyddion heddych- ol, diwyd, a gweithgar. Mae safon gwerth bywydau y dosbarth gweithiol wedi myned yn rhy isel yn ngolwg uchel-wyr ein gwlad, a dim ond gwaghau ychydig ar farchnad llafur, dygai hyny y mwyaf anystyriol ohonynt i feddwl ac ystyried fod y dosbarth gweithiol yn gymaint o anu yn y wlad fel nas gellir ei heogor. Dywed Arglwydd Derby mai caerau cadarnaf Prydain Fawr ydyw ei dinasyddion heddychol, diwyd, a gweithgar a phwy all amheu sylwadau fel yr uchod o eiddo gwlad- weinydd o safle Derby 1 Mae llawer o fon- eddigion ein gwlad yn teimlo yr un ffordd a Derby, ond ni fynant gydnabod hyny yn gyhoeddus, rhag iddynt fod yn achos o gyffro yn mhlith y bobl. Gadawaf y pwnc yn awr gyda nodiad neu ddau yn mhellach am bethau ag sydd yn bosibl eu gwneyd, os cychwynir symudiado'r fath. Mae gwahanol genedloedd, megys y Germani.iid a'r Italiaid, y Menoniaid a'r Mormoniaid o bob cenedl a dosbarth, yn cael teithio yn rhatach dros for a thir na phobl gyffredin sydd yn myned fel y gallont. Gor- wedd y dirgelwch hwn yn yr achos fod cyn- lluniau y bobl uchod yn wahanol i'r eiddom ni y Cymry. Dylai y cytundeb gael ei wneyd er llasiant uniongyrchol yrymfudwyr, achan y gellir sefyll rhyw gymaint i bob un, byddai hyny yn ychwanegu y cynorthwy wedi cyr- haedd pen y daith. Er cael trefn, byddai yn ddoethineb ysgrifenu at Lywodraethwr Tal- aeth Nebraska, nou ryw dalaethau ereill yn yr Undeb Americanaidd, a chael, trwy hyny, gefnogaeth ac amddiffyniad y llywodraeth gyffredinol yn gystal a'r dalaethol. Rhaid i sefydlwyr o dan nawdd cyfraith y Cartref Rhad ddatgan eu bwriadau o sefydlu trwy wneyd yr ymrwymiadau a ofynir yn ol y gyfraith, er meddianu hawliau dinasyddion rheolaidd, fel pawb ereill o drigolion y wlad. Gall nad yw fy nodion yn ddigon cyflawn fel atebiad i gais Caswallea, ac os nad ydynt, anfe ned eto, a gwnaf fy ngoreu i wasaoaethu fy ngwlad a'm cenedl yn y cyfeiriad hwn.- Yr eiddoeh, CYMRO GWYLLT. Llynlleifiad, Chwef. 7fed, 1879.
EISTEDDFOD CWMOGWY.
EISTEDDFOD CWMOGWY. MR. GOL.Goddefwchi mi, trwy gyfrwng eich newyddiadur poblogaidd, alw sylw y rhai sydd yn bwriadu dyfod i'r Eisteddfod uchod. Fel y mae yn hysbys i rai sydd wedi gweled y programme mai ar y laf o Fawrth y mae y ffugenwau i fod i mewn, ond y mae y pwyll- gor wedi penderfynu gofyn un caredigrwydd oddiwrthych chwi, y corau yn fwyaf neilldvol, sef a fyddwch chwi gystal a danfon eich ffugenwau wythnos yn gynt, fel y gallom ddarparu ar eich cyfer. Hefyd, dymunaf eich hysbysu fod .pob argoelion y eawn Eis- teddfod lewyrchus. Yr ydym wedi bod yn ffodus iawn i ddewis dau feirniad a wnaiff gyfiawnder a phawb o'r ymgeiswyr.—Dros y pwyllgor, W. LEWIS. _u.
EISTEDDFOD Y GORDOFIGION,…
EISTEDDFOD Y GORDOFIGION, L'ERPWL. EURFRYN AC AWDL Y GADAIR. Tua deuddeg mlynedd yn ol yr enillodd y bardd addawol Eurfryn y wobr gyntaf am farddoniaeth yn Eisteddfod y Waunarlwydd. Cochyberllan" eedd ei ffugenw y pryd hwnw, a dygwyddodd mai myfi oedd beirniad Eisteddfod y Waunarlwydd.y flwyddyn hono. Ni feddyliais y pryd hwnw y buasai y bach- genyn pengoch a ddaethai yn mlaen i dderbyn gwobr am farddoniaeth yn cyrhaedd y fath enwogrwydd, fel bardd, yn y fath amser byr. Un o feibion llafur yw Mr. Gray, a gweithia yn galed bob dydd o'i fywyd. Wrth edrych dros y gyfres faith o wobrau y mae wedi enill, yr wyf yn synu pa fodd y mae wedi cael hamdden i gystadlu ary fath nifer luosog ac amrywiol o destynau. Yn nghystadleuaeth Eisteddfod y Gordo- figion yr ymgeisiodd gyntaf yn ei fywyd am y gadair, a barnwyf hefyd mai yr awdl ar "Unigedd oedd yr un gyntaf a gyfansodd- odd. Yr oedd yn dda genyf weled, yn ol beirniadaeth Elis Wyn yn y GWLADGARWR diweddaf, fod Eurfryn yn sefyll mor uchel yn y gystadleuaeth. Saif yn y dosbarth blaenaf, a dywed Elis Wyn am y dosbarth hwnw fel y canlyn Y mae y gweddill o'r awdlau yn rhagori; ac er nad oes yn y dosbarth nemawr wahaniaeth teilyngdod rhwng y naill a'r Uall, gweddus ydyw gwneyd sylw byr ohonynt bob yn un." Ac wele yn canlyn yr hyn a ddywed am awdl Eurfryn Meudwy Hen.—Awdl fawr, yn cynwys llawer o farddoniaeth o radd uchel, drychfeddyliau tlysion, a theimlad dwfn, ydyw hon. Nid ydyw yr awdwr yn ymwneyd cymaint a'r moesol ac ysbrydol yn ei destyn ag a wna Gweledydd; ond y mae yn llawnach ar olygfeydd allanol unigedd." Saif Eurfryn, yn ol y feirniadaeth, yn burned yn y gystadleuaeth. Na feddylied y darllenydd fy mod am ei wthio rhwng y ddau gawr-fardd, Mabon ac Elias. Na, na, y mae ef ar eu holau hwy yn y feirniadaeth, ac nid yw hyny yn un annghlod iddo. Dywed y beirniad am y saith awdl oreu fel y canlyn Buasai y saith awdl oreu yn y gystadleuaeth hon yn gwneuthur cyfrol o farddoniaeth ag a fuasai yn anrhydedd i Gymdeithas y Gordofigion. Meddaf, Yn ngwyneb haul a llygad goleuni,' rhodder y Gadair i Mabon, a'r ganmoliaeth uchaf i Elias, a'r pump a'i dilynasant mor agos at y gamp." Fy nyben yn yr yehydig linellau hyn yw cymhell y bardd Eurfryn i gyhoeddi ei awdl, ac hyderwyf y bydd iddo i gydsynio a'm cais. Yn fy marn ostyngedig i, y mae rhai darnau yn awdl Elias sydd yn sicr o'i an- farwoli fel bardd, gan nad pwy ydyw. Cred- wyf hyn am y ddau englyn a ddyfyna Elis Wyn am unigedd natur, ac y maent yn deil- wng o gael enhargraffu mewn llythyrenau o aur coeth. Wele hwynt yn canlyn :— "Wele, yno caf lonydd-gan nwydau, Gan gnawdol ddarfelydd; I fyn'd tu cefn i ddefnydd,—i'r Dwyfol Neu yr ysbrydol dros y parwydydd. I Wyneb yn wyneb yno—a natur Ytwyf yn ymgomio; Ei hawyr sy'n teneuo—caf ganfod Cysgod Idr hynofi tu draw i hono." Gyda eich caniatad, Mr. Gol., dyfynaf ychydig ddarnau o awdl Eurfryn. Wele yn canlyn linellau swynol a helaeth dreiddiol :— Myned at gyfrol Natur Uwch haul pell sydd orchwyl pur Un afrwydd, dwfn o fawredd yw Gosodiad rhyfygus ydyw I ddyn, er ei holl ddoniau,-ei ddarllen- Ymyl y ddalen yw y miloedd heuliau." Darlunia y Gweddiwr tawel yn y llinellau tyner a ganlyn Gwlychu daeargylch y dirgel—i'w Dduw Mae'r gweddiwr tawel; A cheisia y llwch isel I Anfon cais yn ei fan eel— Drwy ffeithiau o ddagrau pur ddwys, I hawl priodol paradwys." Unigedd, Gristion egwan,—yw ysgwydd Pisgah i dy anian; Ac o'i le gwyl cai olwg gan, Hwnt i ogoniant dy Ganaan." Dywed am unigedd yr eigion fel y canlyn :— Mae 'i fawrdwrf i'n myfyrdod—yn eglur Ymdreigliad o syndoa; Y dyn a, onid yw'n od, I aig-daith o unig-dod." Y mae ei ddarluniad o unigedd y bedd yn hynod darawiadol Pell o swn, pwy all seinio—un frawddeg Yn wefreiddiol yno? Ei sylwedd wedi 'i selio-perffaith hedd Ydyw'r allwedd-pwy feiddia 'i drylHo ? Ond odiaeth lais y Duwdod Ar ryw ddydd sydd draw i ddod. "Dirgel borth o dreigle byd I arweinfa y barnfyd, Yn un ac un awn i'w gell— A adawyd yn dywell; I'w rwth enau wrth ei hunan A pob ryw oed-pawb ar wahan." Anhawdd gwybod pa bryd i ddiweddi. j Ond heb wneyd ychwaneg CK ddyfyniadau, hyderwyf y bydd i Eurfryn gyhoeddi ei awdl yn ddioedi, fel y caffo y byd barddonol farnu drosto ei hun.—Yr eiddoch yn gywir, DEHEUFARDD. Llanelli, Chwef. 10, 1879.
AT LOWYR A GWEITHWYR EREILL…
AT LOWYR A GWEITHWYR EREILL SWYDD FYNWY A DEHEUDIR CYMRU. ANWYL GYDWEITHWYR,—Yn ein cyfarfod haner-blynyddol a gynaliwyd yn Merthyr, dydd Gwener, Rhagfyr 13eg, tynwyd eich sylw at gofnodiad a gyhoeddwyd gan lo feistri Mynwy a Deheudir Cymru, copi o ba un a roddwyd yn ein cylchlythyr yn galw y cyfryw gyfarfod, ac y mae ei ganlyniad yn wybyddus i chwi. Mewn cyfarfod neillduol o bwyllgor y Sliding Scale, a gynaliwyd dydd Llun, y lOfed cyfisol, i'r dyben, yn fwyaf neillduol, o sicrhau prisoedd y glo ar gyfartaledd yn yr amser aeth heibio, yr hyn a adawyd yn llonydd am dymor eto, dygwyd y pwnc a fu fwyaf dan sylw yn nghyf- arfod rhagddywededig Merthyr o'n blaenau gan gynrychiolwyr y meistri. Felly, yr ydym yh credu mai ein dyledswydd benaf ni ydyw galw eich sylw mwyaf neillduol at sefyllfa druenus y fasnach lo yn bresenol, a'r hyn a wneir gan ein cydweithwyr mewn amryw lofeydd tuallan i'r Undeb yn Sir Fynwy a De- heudir Cymru, pa rai sydd yn gweithio ar os- tyngiad c ddeg punt y cant. V mae hyn hefyd yn cymeryd lie yn nghanol maes glo Prydain Fawr, sef Northumberland, Cumberland, swyddi York, Stafford, Durham, a'r oil bron o adranau gorllewinol Deheudir Cymru. Gan ein bod yn gweled mai dyna ydyw cyflwr pethau drwy y wlad, yr ydym yn gofyn beth sydd i'w wneyd ? Er ymdrin a'r pwnc pwysig hwn, cynelir cyfar- fod o ddirprwywyr yn y Cross Keys, Merthyr, dydd Llun, y 24ain cyfisol, am 11 o'r gloch yn y boreu, pan y taer ddymunir ar bob glofa trwy sir Fynwy a Deheudir Cymru i anfon cynrychiolydd i'r cyfryw gyfarfod. Y r eiddoch yn ostyngedig, W. ABRAHAM, S. DAVIES, T. HALLIDAY, J. LEWIS, J. PROSSER, J. W. ANDREWS, Ysg. Chwef. lleg, 1879.
NODIADAU 0 L'ERPWL.
NODIADAU 0 L'ERPWL. Y SEFYLL ALLAN.—Mae agwedd pob peth o gylch y dref a'r porthladd yn sobr a difrifol, a cheir gweled llawer o filoedd yn cerdded yr heolydd o'r naill fan i'r llall, gan barhau yn ystyfnig a phenderfynol i beidio ymostwng a chymeryd y gostyngiad yn dawel. Wrth edrych ar y mater yn agored, mae y gostyngiad yn eithafol, sef chwe' cheiniog yn y dydd a eheiniog yr awr ar y pris o weithio dros yr amser. Nid oes neb a ddywed fod pump swllt yn y dydd yn ormod am y caledwaith a gyflawna dynion wrth lwytho a dadlwytho llongau, a bod naw ceiniog yn yr awr yn ormod am weithio dros yr amser. Dadl y meistri ydyw fod y prisoedd a delir yn awr am drosglwyddiad nwyddau marchnadol wedi myned mor isel, fel nad oes dim enill yn deilliaw oddiwrth y gwasanaeth, ac o ganlyniad nas gallant dalu cyflogau fel cynt. Ond ni fyn y gweithwyr gredu hyn, ac ni fynant ychwaith daflu y mater o flaen cyflafareddwyr. Daeth Mr. Rathbone, A.S., yn bersonol i un o'r cyfar- fodydd cyhoeddus, a chynygiodd fod y pwnc i gael ei daflu o flaen deuddeg o ddynion deallgar -chwech o blith y gweithwyr, a chwech o blith y meistradoedd. Gwrthodwyd y cais yn ben- derfynol, a hwtiwyd y syniad gyda dirmyg, a dangoswyd cryn anmharch i'r boneddwr am wneyd y fath gynygiad. Mae Mr. Rathbone yn foneddwr parchus, ac yn un o'r aelodau senedd- ol dros y dref, a dylasai y gweithwyr, er mwyn boneddigeiddrwydd, dalu diolch iddo am bre- senoli ei hun yn y cyfarfod, yn hytrach na'i hwtio gyda dirmyg a rhegfeydd melldithiol. Cludwyd rhai canoedd o ddyeithriaid i'r dref o fewn corff yr wythnos, ond dydd Gwener atal- iwyd hwynt i weithio gan fintai o derfysgwyr. Dinystriwyd llawer o eiddo ar y llongau, ond fe fyn blaenoriaid y bobl sydd allan haeru nad neb o'r gweithwyr wnaetff hyn, ond rhyw ddyhirod perthynol i'r dref, fel ag sydd i'w cael mewn porthladdoedd fel hwn. Mae lie i ofni na ddygir pethau yn mlaen yn heddychol yn ol yr agwedd bresenol ar symudiadau y bobl. Dywedir fod cyflogau y bobl yn uwch yma nag mewn porthladdoedd ereill, a bod hyny yn achosi gor- lawnder, drwy fod pawb yn awyddus am y cyf- logau uwchaf a geir am weithio, a thrwy hyny fod pob man yn cael ei gadw yn llawn a sicr ydyw fod y meistri yn cymeryd mantais ar hyny. Bydd yn golled a thraul i'r ddwy ochr i • • a thebyg ydyw y gwneir darpanadau yn y dyfodol i wneyd wrth lai o weithwyr, trwy ddefnyddio gwasanaeth ager at bob gwaith y gellir ei gymhwyso. Gosodir y glo yn yr ager- longau, gan mwyaf, gan ddynion a phasgedi; ond er dechreu y sefyll allan, mae cynllun ar droed i arllwys y glo i'r agerlongau o wageni y rheilffordd, yr hyn a wneir mewn rhan yn awr; ond wedi dwyn y cynllun i berffeithrwydd, fe ellir tynu allan ddau o bob tri o'r rhai sydd yn cael cynaliaeth wrth y gorchwyl hwaw. Dyma un o'r effeithiau wedi dyfod i'r golwg yn barod, ac odid fawr na wneir llawer o bethau cyffelyb, a hyny ar fyr amser. Beth bynag am inwnder cais y gweithwyr, nid yw yn debyg yr enillir dim wrth sefyll allan, am fod yr annghydweled- iad yn niweidiol i bob plaid a dosbarth. Yr oedd rhai miloedd yn gweithio hyd ganol dydd ddydd Gwener, ac yn derbyn y cyflogau arferol; ond fe drodd y rhai hyn allan gyda'r lleill, am nad oedd yn ddiogel iddynt weithio oherwydd bygythion y rhai sydd allan. Trodd llawer o'r arolygwyr i weithio gyda bechgynos ieuainc ond pan welsant y terfysgwyr, y nhw oedd y rhai cyntaf i gymeryd y goes a dianc am ddy- ogelwch. Daeth mintai o feirch-filwyr i mewn i'r dref dydd Sadwrn, a thebyg yr arosant yma hyd nes terfyno yr annghydfod. Mae yr awdur- dodau wedi cael gafael mewn rhai o'r bygythwyr yn barod, a chafodd un dalu dirwy o bump punt o flaen yr ynadon dydd Sadwrn. Os na ddygir pethau i derfyniad buan, mae lie i ofni fod perygl yn darllaw, am fod yr elfen Wyddelig yn gryf iawn yn y dref. Gobeithio y bydd gwell golwg ar bethau cyn delo y llinellau hyn i ddwylaw y darllenydd. Amser yn ol, yr oedd Le'rpwl yn enwog am adeiladu llongau ond trwy ystyfnig- rwydd dynion yn sefyll allan, fe alltudiwyd hyny o waith i borthladdoedd ereill, fel nad oes yn awr ond ychydig o'r gwaith hwnw yn cael ei wneyd yma, nao ychwaith y tudraw i'r afon. Merwindod masnach pob gwlad ydyw yr an- nghydfod sydd mor fynych yn tori allan rhwng y meistri a'u gweithwyr, a therfyna bob amser mewn diflasdod, gan adael ar ei ol lawer o falais a chenfigen fel ffrwythau cythryblus annghyd- fod. Mae argraff yr elynes yn ganfyddadwy ar bob barth o'r byd lie y triga perchenogion cyf- alaf a llafurwyr. Am bob un sydd yn gwneyd elw o sefyll allan, ceir deng mil yn dwyn penyd o ganlyniad. Mae y fath gyfundrefn yn haeddu ei chashau gyda'r casineb mwyaf eithafol, fel un o elynion gwaethaf y teulu dynol. AMRYWION.—Yn y Drych am Ionawr y 23ain, gwelir testynau Gwyl Gerddorol Wilkesbarre, Pa., yr hon a gynelir tua diwedd mis Mai, o dan arweiniad ein cyfaill enwog Eos Morlais. Mae dyffryn y Wyoming yn orlawn o drigolion Morganwg a Mynwy, a sicr ydyw y bydd iddynt roesawu Morlais gyda brwdfrydedd Cymreig. Gwelant, ond odid, lawer o wahaniaeth yn ei babell o glai, am ei bod wedi cyfnewid yn fawr. Mae gan yr Eos gyfeillion ac edmygwyr o'r Werydd i'r Tawelfor, a gwn y bydd y cyfaill Ynysog," California, yn falch o'r newydd fod Morlais i ymweled a'r Gorllewin. HwyracK* y bydd genyf air yn mhellach ar hyn mewn rhifyn dyfodol. Beth sydd wedi dyfod o'r Tsgol Gerddorol ? Gobeithiwyf nad yw y cylchgrawn defnyddiol hwnw wedi huno. Er nad wyf yn gerddor, mae ynwyf hoffder mawr i ddarllen y sylwadau gol- ygyddol, a nodiadau ffraethlym yr amrywiol ohebwyr, yn neillduol llythyrau doniol a chyr- haeddgar y tramorddyn yna, yr hwn nad wyf yn gwybod ei enw, dnd ei fod yn debyg i AV maenaidd. Mae cyfansoddiadau gwobrwyedig Eisteddfod Birkenhead yn y wasg, a byddant allan yn fuan. Y cyhoeddwyr ydynt Foulkes a Etans, Heol yr Ysgubor-ddegwm, yn y dref hon. Eithaf peth fyddai cael awdl Elias allan hefyd er cael y ddwy yn gyfochrog a'u gilydd, fel y gallo'r byd barddonol farnu teilyngdod y ddau gyfansoddiad gystal a'r canolwr anffaeledig Cyn- faen. Tebyg fod amryw o'r cyfansoddiadau a gollfarnwyd yn annheilwng wedi aros yn nwylaw y beirniaid, ac nad yw yn bosibl eu cael yn ol ar un cyfrif. Mewn ymgom a'r ysgrifenydd llenyddol dywedodd fod yn anmhosibl iddo gyf- lawni ceisiadau y siomedigion, am ei fod wedi methu a chael y cyfansoddiadan yn ol oddiwrth rhai beirniaid. Gwtfaethum y nodiad hwn er mwyn y cyfeillion sydd yn mynych ymholi a mi pa ffordd i gael pethau yn ol felly, dyma derfyn, os nad ellir cael y cyfansoddiadau yn ol trwy rym cyfraith. Gan fy mod wedi danfon llythyr arall o flaen hwn fel atebiad i Caswallon, rhaid ymatal. CYMRO GWYLLT.
Llofruddiaeth Baimercross.
Llofruddiaeth Baimercross. PRAWF CHARLES PEACE. RHEITHFARN 0 EUOG. DEDFRYD MARWOLAETH. Yn ein rhifyn diweddaf, rhoddasom ryw fraslun byr o'r dyhiryn hynod a llofruddiog hwn. Nid ydyw (fel y mae goreu y modd genym) wedi disgyn i'n rhan ni, erioed, i gof- nodi hanes un person mor ddichellgar, cyfrwysgall, lladrataidd, a llofruddiog, a'r dyn haerllug hwn sydd wedi dilyn trwy ei oes lwybr colledigaeth, wedi arwain buchedd front ac anfad wedi byw, oddiar yn fachgen- yn 14 oed, ar ei gyfrwysdra ysbeilgar, trwy dori tai a lladrata oddiyno arian a gwerth arian, megys llestri aur ac arian, llwyiau, watches, dec..—pob peth ag a allasai ef osod ei ddwylaw arno, pa rai yr oedd ef yn eu gwerthu eilwaith i'r pawnbrokers. Y mae yn drueni mawr fod meddwl mor gyflym, galluog, mor gyflawn o yni, a phenderfyniad, wedi cael ei gamdreulio trwy gamgyfeiriad i'r galluoedd mawrion hyn yn moreu oes canys amlwg ydyw i bob dyn ystyriol fod yr ysgel- erddyn hwn o alluoedd meddyliol tuhwnt i'r cyffredin, ac oni buasai camgyfeiriad boreuol, diau genym na fuasai yr adyn truenus hwn a lluoedd (ysgwaetheroedd) o'i fath yn aelod bendithiol yn lie melldithiol yn y gymdeithas ddynol. Y canlyniad o arwain buchedd lad- rataidd ac ysbeilgar fu, iddo, ar y 29ain o Dachwedd, 1876 (ychydig dros ddwy flynedd yn ol) gyflawni llofruddiaeth trwy saethu un, Arthur Dyson, civil engineer, yn Sheffield. Daeth Peace i gyffyrddiad a Mrs. Dyson yn y cymeriad o picture framer, wedi ei hurio ganddi i ymyl-bystio rhai darluniau ac ym- ddengys iddo fyned yn rhy eofn a chyfeillgar a'r wraig, nes tynu sylw ei g*r, yr hwn, o'r diwedd, a ddangosodd anfoddlonrwydd mawr oherwydd ymweliadau Peace, ac a wahardd- odd y t £ iddo. Y mae yr helynt yn llawer rhy faith i ni allu ei osod i lawr yma yn ei fanyldra ond y canlyniad o gyfeillgarwch Peace a Mrs. Dyson, a gwaharddiad i'r blaen- af i fynychu eu ty, a fu i Peace i ymgymeryd a'u gormelio yn mhob dull a modd ag allasai, ao o'r diwedd, i ladd Mr. Dyson fel y nod- wyd. Dihangodd y llofrudd ar y pryd, a llwyddodd am tua dwy flynedd i gadw o afaei yr heddgeidwaid, nes yn anffodus y daeth i'r fagl wrth dori t" a daliwyd ef yn y weithred,, a chafodd (wrth yr enw John Ward) ei brofi a'i ddedfrydu i lafur penydiol am ei fywyd am y burglary. Ar ol hyn, darfu i un o'r menywod anhapus ag yr oedd ef yn ei gyf- rwysdra wedi ei rhwydo i amlygu i'r awdur- dodau mai efe ydoedd Charles Peace, llofrudd Arthur Dyson, yn Sheffield. Dydd Mawrth. wythnos i'r diweddaf, bu ar ei brawf yn Leeds, ar y cyhuddiad o lofruddio yn wir- foddol Arthur Dyson. Ar ol prawf manwl ac amddiffyniad galluog, cafwyd ef yn "Euog> o Lofruddiaeth Wirfoddol," a dedfrydwyd ef yn y dull arferol, i farwolaeth, gan y barnwr dysgedig, Mr. Justice Lopes. Ar ran y Goron yr oedd Mr. Campdall Forster, Q.C., a Mr. Hugh Shield ac ar ran y carcharor, Mr. Lockwood, a Mr. Stuart Wortley. Dywed y papyrau Seisnig fod rhyw olwg druenus o wael ar y condemniedig. A phan y rhoddwyd' y gofyniad arferol iddo, a oedd ganddo ef, rhywbeth yn erbyn ei ddedfrydu i farwol- aeth, prin y gellid ei ddeall yn dweyd y geiriau, "It's no use,' it's no use." Mae y dyn annedwydd yn cael ei wylied yn ofalus, iawn ddydd a nos rhag iddo gyflawni hunan- laddiad. Credir y dienyddir ef dydd Mawrth, y 25;tincyfisol, eithr hyd yn hyn nid ydyw y diwrnod wedi ei benodi.
[No title]
Y mae gan y QUININE BITTERS un cymer- adwyaeth anarferol, sef bod meddygon o bob gradd: yn cydnabod eu heffeithiau trwy eu rhoddi i'w cleif- ion (patients), pan yn fynych y methant gydahi cyfferi meddyginiaethol eu bunain. Gwelir manylion ar dudalen arall o'r papyr hwn. L. 163
Advertising
— „|k -v Caerfyrddin. CYNELIR EISTEDDFOD GERDDOROL FAWREDDOG yn y dref hon dydd IAU, Mai 15fed, 1879 pryd y bydd gwobr o 50p. ac amryw wobrwyon ereill yn gystadleuol am danynt. BEIRNIAID J. PROUDMAN, Ysw., Llundain, a J. THOMAS, Ysw., Llanwrtyd. Yn yr hwyr, cynelir Cyngherdd Mawreddog. Gellir cael pob manylion pellach am ddau- stamp ceiniog oddiwrth yr Ysgrifenyddion- J. R. JONES, Board School, a H. LL. WILLIAMS, 1, Towy View Terrace, 2050 Carmarthen. Yn awr yn barod, Pris 2g., i T. T. a B.B. Ac yn gyatadleuol mewn amryw Eisteddfodau y Groglith nesaf, CYDGAN r GAN W. EDWARDS (GWILYM LON). I'w chael gan yr awdwr-Penclawdd, SwanSaa. Yr elw arferol i Lyfrwerthwyr. 2047 CERDDORIAETH NEWYDD Gan H. Davies, Garth, Ruabon. Cantata: Debora; Pris 18. yn Sol-ffa; Hen Nodiant, 2s, 6e. Gellir cael y rhanau canlynol ohoni ar wahan AWN TUA'R CADFAES; Cydgan i T.T.B.B.; Pris lic. yn Sol fLt; Hen Nodiant, 4c. OS YMFYDDINA ISRAEL Deuawd i T.B. Pris l^c. yn Sol-ffa Hen Nodiant, 4c. 2 I LAWR MEDDAI'R MILOEDD; Cvd«ra« i S.A.T.B.; Pris ?c. yn Sol-ffa; Hen Nodiant 6c. GWAB NI GANAANEAID; Cydgan i T.T. B.B. Pris 3c. yn Sol-ffa; Hen Nodiant, 6c. AC FELLY 0 ARGLWYDD; Cydgan i SA. T.B. Pris 2c. yn Sol-ffa Hen Nodiant, 4c. Oantawd: Moses a Joshua; Pris 6c. yn Sol-ffa; Hen Nodiant, Is. 6c. Cantawd: Samuel; Pris 6c. yn Sol-ffa; Hen Nodiant, Is. 6c. (Mae'r geiriau gyda'r Hen Nodiant). ANTHEM GO FFAWD WRIAETHOL DB. CHARLES; Pris 2c. yn Sol ffa; Hen Nodiant, 4c. (Yi, cynwys hen dôn Gymreig sydd allan o arferiad). 0 DOWCH AC ANNGHOFIWCH; Pedrawil i T.T.B.B. Pris 2c. yn Sol ffa; Hen Nodiant, 4c. Y GADAIR WAG; Can a Chydgan yn y ddau Nodiant, Pris 6c. I'w cael gan yr Awdwr neu'r Cyhoeddwr- D. JONES, Argraffydd, Rhosymedre, Ruabon. Anfonir Catalogue cyflawn ond anfon am dano. 2048 GWERTH SYLW! DYMUNA REES EVANS, 45, COMMERCIAL-STREET, ABERDAR, HYSBYSU y cyhoedd ei fod wedi prynustock o FRETHYNAU O BOB MATH oddiwrth Mr. John Price, Tailor & Draper, Canon. Street i yr hwn sydd wedi rhoddi fyny ei fusnes yn Abe^dai ), yn llawer is na phrisoedd y farchnad yn bresenol. Y maent yn nwyddau o'r fath oreu. Demvch, gwelwch, a bamweh drosoch eich hunain. 2052 CWMBWRLA ART UNION PRIZE DRAWING. WINNING NUMBERS. 3430 1846 712 69 3158 978 3000 868 566 3541 1886 3596 J. P. JOSEPH, ) M LL. HOWELLS, } Treasu^rs. DAVID REES, ) Q D. GRIFFITHS, J &EC3* Waun Wen, Feb 7th, 1879. 2051 Agents Wanted TO SELL BIRMINGHAM GOODS, JE- WELLERY, WATCHES, FURNITURE, tc. Illustrated Book and Auctioneer's Price List, Pqst free. HENRY MAY, Birmingham. 204f* GELLIR CAEL pOB MATH WEDI EI WNEYD AM BRISOEDD RHESYMOi, AO AR Y RHYBUDD LLEHAF. YN SWYDDFA'R & WLADGAR WR.'