Y Gwladgarwr

LLANELLI. •'•'•••••• Prydnawn dydd Sadwrn diweddaf, agorwyd ^yfrinfa newydd yma perthynol i Urdd yr Hen Frytaniaid 'adran Aberdar, o dan yr enw "Hen Gastell Lliedi," yn ngwesty yr Hen ^r&stell; gerllaw y gwaith .alcan, gan swyddog- 10n gweithgar adran Aberdar, yn cael eu cynorthwyo gan Mr. Morgans, o gyfrinfa ''Grobaith Aman," Cwmaman. Oherwydd "Od yr liin wedi bod yn ddiweddar mor ^ymestlog, penderfynwyd peidio gorymdeitli- io; eto, cafwyd cyfarfod Uuosog a hynod ^dyddorol. Yr. odd Mr. Rees, Foresters' Arm3) Li an Mr. Morgans, Amah Hotel, Cvvniamau; a'r s%yddogion o Aberdar ac ei'eill yn hynod o hapus yn eu cynghorion ki hanogiadau. Yr oedd No. 5, Carmarthen- shire Rifle-Yolunteer'-Oorps Brass Band, o dan. arweiniad y medrus Mr. Charles Edwards, yn bresenol, a chwareusant yr hen donau Cymreig nrur xtftsttfatui-H'CS" tleri pawb waeddi Hen Frytaniaid am byth. Callocld aniryw ? aelodau y band- uchod ganeuon difyrus iawn. At achos o'r fatli, nid oes g\veU band gael—y maent yn garnpwyr ar y vocal, instrumental. ilaed'dant bob cefnogaeth. ■hoddasant ffu gwaith yn rhad lief yd. Mae Poblle i gasglu y bydd i'r gyfrinfa hon ddyfod yn flodenog iawn. Mjie'r brodvr yn weith- Sar a Mr. a Mrs. Tiiomas, gwr a gwraig y ty, mor serchog a chalon-agored, ac yn teimlo dros -Hen Frycfaniaetii, fei undoes Me i ofni am aflwyddiant jnna. Bydu i'r Syfrinfa gyfariod bob pythefnos am 7 o'r gloch. Dyum gyiie i yiaii;y LItiaelli vn awr. Unwell, frodyr, ar unwaith. Mr. Thomas, ysgolfeistr y Docks, yw yr ysgrifenydd.. '1

TRECYNON.. •' BETHJIL.—Traddodwyd darlith ragoiol ar <(Ddyngarwell" yn-y capel uchod nos lau, Tachwedd ISfed, gan yr enwog ddarlithiwr, Mr. R. Parry (Robyn Ddu Eryri), yr hwn a gafodd gynulliad llaosog i'w wrando, fel y mae .yn arferol o.gaei yn mhob man ag y mae 'yn adnabyddiis. Llywyduwyd gan Mr. Llew- elyn Jones (Tisiiio)*, Cvvmdar. Yr oedd elw y d^ariith hon i fyned tuag at dalu am yr harnmiiwn cosifawr.sydd yn y capel ueiiod. <• v •» ■ it.

LLANFABOK- Y Dr. Leigh wedi gwasanaethu y phvyf ^Hvn, fel ineddyg, er's 30aiu o fiynyddau, a theimlir v pavch mwya? 'ttiag ato gan y trig-; olion' yn gyliredinol, am ei fedrusrvvydd a'i Wyddiant meddygol, a'i yinddygiad bonedd-' igaidd a chareuig tuag at v trigolion; ac un peth ychwanegol yn ei goron yw ei ddyrcliafiad i'r fame ynadol. Daeth achos pnr_ hynod o'i flaen ef,' G-. Williania, Ysw.a boneddigion ereill, yii Mliontypridd, dydd Merclier, yr XTeg cyfigcl, sef fod un a adnabyddir gan y badwvr fel Twm the Dog wedi dwyn mesur o "Wenith o ysgubor Thomas Rees, o'r Pare. Yr oedd J. Price, Ysw., ar ran y diflynydd, a Robert Thomas, Ysw., o du yr erlynydd. Rarhaodd yr aclips am oriau, a chreodd gryn ddyddordeb yn y ond' ni fedrai Rees dyngu at y gwenith, am fod digon o'i' un peth gan ereill o gwnxpas, a chafodd wei;3 lem- iawn gan Price am adael ei ysgnbor heb glo arni, ac ynfeau heb fod yn byw yno, a'r lie yn annhrigiaiio]. Felly, daeth Twm the Do'g yh rhydd,°gan.i'.r ynadou fethu ei gael yn euog. a gwnaethanfc niewn canlyniad ddisuuso'r ease. —Bryr y G-rcdg.

RHIGOS. CrPAKFOD IjLENYDDOL.—Oynaliwyd' y cyf- arfod llenydddl cyntaf o'r gyfrea, auafoi, yn addoldy Annibynwyr y He uchod, nos Fercher, yr 17eg cyiisol. Llywyddwyd yn dda (fei arferol) gan Mr. D. Jones, ysgolfeistr. Dan- goswyd cliivaeth ddil, yn newisiad y davnau adroddiadol a clierddorol, a chawsoan brawf adnewyddol o fear a gallu beehgyn a genethod Rhigos yn y gelfyddyd o ganu.

Amddiffyniad yr ^rch-dderwydd, allan o Gadair Morganwg. Trech Anian nag Addysg. "Teg i bob Meddwl ei Farn, ac i bob Barn ei Llafar." TERFYNASOM ein lierthygl o'r blaen gyda chyfeiriad at fod Barddas yn-gosod yr Hu yn Nghmp-d, tra yn llywyddu yn Ngorsedd, yn fab y Cynyn yn y nef, sef yn fab Hu Dad o Eilir (Venial Equinox), ac yn fab Morgwen, neu y Wraig yn y nef yn Elved (Autumnal Equinox}—yr hon wraig gawn ei bod er's oesoedd diwybod yn cael tynu ei Hun ar y Sidydd ag iddi adenydd a baban yn ei braich —a bod yr Hu luddewig yntau wedi cael ei osod yn yr un liiodd yn fab i'r unrhyw riaint; ac at yr hyn gallesid ychwanegu iddo gael ei osod allan hefyd pan yn trengu ar y groes, a phan dywyllodd Haul Alban Eilir ar gyfnod y Pasg, yn dolefain allan, "Fy Nuw, Fy Nuw (neu, Fy Nhad, fy Nhad), paliam y'm gadewaist ? Ond ni wn i a ganfyddodd y darllenyddion yn ddigon eglur y gwirionedd pwysig mai Morgwen Barddas hynafol tejnlau Sidyddol (Zodiacal) ein hynafiaid ni, yn gyntefig, ydoedcly" Wraig uchod yn-y nef. Temlau y Sidydd, yr Haul, a'r Bydysawd, oedd temlau ein hynafiaid a chyfaddefa ysgrythyrau hynafol y Brahmiaid mai Dacsha (h.y., Gwyddon) mawr yr Ynys Wen oedd dyfeisydd cyntefigy Sidydd ac y mae'r ffaith mai cylchau gwyngil hen demlau ein hynaf- iaid yw y cofgolofnau hynaf a fedd y by do Lxynafiaeth y Sidydd, yn cadarhhau y gwir- ionedd o hyny. Eiddo y temlau cylchog oedd y cydseroedd (constellations) hyiiaf, ac yn Marddas yn unig y ceir eglurhad arnynt. Trefnwyd hwy yn y fath fodd fel ag oedd ein hynafiaid wrth edrych i fyny yn cael canfod, brwy gylchdroad y flwyddyn, holl drama yr Orsedd Gylchog yn cael ei chwareu ar y nef u serenog Ac fel mai at Orsedd Gylchog y Gwyddon yr oedd llygaid pawb am gyfar- wyddyd o'r modd i iawn a moesol ymwareddu trwy y byd, felly at Fuarth y Beirdd Nefol, sef Buarth' Arthur, neu Hu'r Amaethydd, ar begwn y nen serenog—lie gallwn weled Arthur, ei Aradr, a'i Delyn, a'r Ddraig Goch yn gwarchod y lie, a'r Sidydd ei hun yn lie cylch gwyngil yn amgylchynu y cwbl—19, at y cynrychioliad mawreddua hwn o Drwn y. Beirdd yn y net y. codai pawb eu golygon gynt am gyfarwyddyd i deithio ar dir a mor. rr oedd defod gan ein hynafiaid at gadw dechreuad y fiwyddyn yn dra chywir yn ei lie. Dydd cyntaf tröad neu adenedigaethyr Haul yr Arthan oedd eu dydd Calan, neu eu dydd ISTadolig hwy a hwyr y dydd o'r blaen, sef hwyr dydd y Saidwrn Du, yn ol addurno eu tai 4g uchehvyad, rhoi'r cyff i losgi, tanio y gwawl-bawliau, a, theintio'r delyn, de- chreuid llav/en-ganu'r cafolau ar yr hen doh £ :Nos Calan," i roesawu genedigaeth eu Hiachawdwr Hems boreu dranoeth. Ac yn union ar ol canol. nos, pan olygid bod y Forwyn Ddu o Anwii ac Arthan ar y Deheu- lin (meridian) tn isa,f i'r Ddaear megys mewn gwewyr, a Hu'f Goleuni: yn myned i gael ei eni yn lachawdwr y byd, gallesid gweled y D^duwies Moitgwen, hithau, j-n dyrchafu a syllu dros derfyn-gylch y dwyrain, gan ddal ei baban, sef yr Hn yn Nghnawd, yn ei breiohiau, i'w ddangos ger bron y byd ae yn fuan wedi hyny deuai Sarff Anwn i'r golwg -iie cl megys yn ymlid -ar ol y'.Wraig a'i baban. Ond eyn hir. ceir gwele.d y Forwyn Ddu yn. dyfod i fyny a'i Baban liithau, sef Hu'r Goleuni = /(\—gelyn y Sarff a iSToddydd Morgwen—a. hyny yn holl belydr ei ogoniant,, ac yn addurnedig a'r Enw mwyaf mawr —I-A-O, gan gyhoeddi ei Air Creawl a blwvddyn newydd yn ei holl fendithion. i drigolion y byd. Bydd y serydd yn deall y desgrifiad uchod yn dda, ac yn gallu chwareu t y drama drwyddi ar y neii-gronen globe) ger llygaid yr edrychydd. Deuwn yn miaen yn- awr at y prawf nesaf mai y Duw Sadwrn dan sylw oedd El-Shadai, Duw cynt- efig hynafiaid yr luddewon, sef, Yn 2il—Yn y Sanscrit a barddas yr Hin- dwad gelwir y Duw creulonl hwn weithiau— a'r im modd y blaned Sadwrn—Sani; a chavre; maiiJurf o's .enw Hani hefyd yw Sin a Sinai. Ac yn mhellach yr ydym„yn cael yn' marddas hynafol y Brahmiaid bod ardal dlawd, ddigynyrch, a diffrwyth Sadwrn y' Bladur (Sim, Duw yr aberthau gwaedlyd a llosg) yn Arthan yn cael ei chynrychioli mewn arnryw leoedd ar y ddaear, un o ba rai oedd anialwch llwm Arabia, ac a elwicl Anialwch Sin, a lie hefyd ceir y clogwyni uchel yno, pa rai a gynyrehwyd mewn rhyw oes foreuol iawn gan grugdarddiadau daear- grynfäol) yn cael eu galw Sinai; un o ba rai alwai yr luddewon "JYlynydcl yr Arglwydd eu Duw," sef mynydd eu Duw Sadwrn. And from Sinna, the wife of the evil genius, [sef Sadwrn y Bladur uxor belled ag oedd ef yn egwyddor y Drwg, neu A-fagddu, wedi ei ddwyfoli] medd Blair's Preceptor, p.. 301, í" comes our word Sin." Rhyw grug-darddiad daear-grynfapl mawreddog yw mynydd Sinai, a'i glogwyni yn llawn o olion tan tanddaearol arnynt; ac oddiwrth hyny mae yn debyg y cymerodd yr luddewon y fantais i ddy- wedyd mai eu Duw hwy ddisgynodd arno mewn tan a mellt, hyd onid oedd yr holl fynydd yn mygu ac yn crynu, i roddi allan eu cyfraith, a hyny er mwyn cael gan y werin ei pharchu yn -well, wrth debyg. Yn 3ydd—Yn herwydd bod Hu yn Arthan (Witttei- Solstice) dan ei deitl o Said-wrn, yn ol Barddas y Meini, yn cymeryd ei orphwys- dra, neu ei seibiant, odcliwrthei waith o greu neu genedlu (dan air cyfystyr yn Marddas), ar ben y Seithfed Cyfnod Sidyddol; sef ar gyfnod dydd y Sadwrn Du, yn ardal l dlawd Arthan, dysgai yr luddewon i'w Duw orpliwys ar y Seftihfed dydd, sef dydd y Duw Sadwrn ac o'r herwydd gorphwysent hwy- thau arno, a hyny bob wythnos, a dysgent hefyd bod eu Duw %edi gorchymyn hyny iddynt. Maen gorphwysiad Said (Linga-Phallus) Said-wrn, oddiwrth ei waith o genedlu, oedd y Maen Saib ac Arch ei orpliwysiad ef yn ei Wrn (Heb., Heron Thebat), neu ei Arch, oddiwrth ei waith o greu, oedd y Maen Arch. Yr oedd y gair Sabath gyda r Hebreaid, fel yr oedd y gair Seibiant gyda'n hynafiaid, yn arwyddo ymataliad (cessation) oddiwrth weithio, ond wedi tarddu yn wreiddiol oddi- wrth Farddas y Meini am waith yr Haul Saidwrn yn ataliad ei belydr yn gorphwys oddiwrth ei waith o greu a chynal, yn y Seithfed Cyfnod Sidyddol, ac ar ddydd y Sadwrn Du yn Arthan, a hyny yn ei Arch, neu Grbth Galas, y Forwyn Ddu, i'w eni eil- waith i waith y flwyddyn newydd—lie hefyd y cynrychiolid, yn ol Barddas, pwnc y marw- oldeb a gorphwysiad pawb o'r marwolion oddiwrth eill Ilafur, hyd nes cael eu hadeni, yn ol athrlwiaeth yr' enaid-drosglwyddiad. Yr un modd dywedy Cristionogion luddewig am eu Hu (leau), mab y Duw Sadwrn, iddo orphwys yn ei fedd, neu ei Arch-gareg, ar ddydd Sadwrn. Yn 4ydd—Yn herwydd mai y Duw Sadwrn oedd Duw cyntefig yr luddewon, Dydd yr Arglwydd eu Duw y galwent hwy y Seithfed dydd, sef dydd y Duw Sadwrn. Mae y- ffaith hon ei hunan yn ddigon i bfofi gwir- ionedd ein gosodiad, pe heb ddwyn unrhyw brawf yn ychwaneg. Yn 5ed—Yr enw arall roddai yr luddewon i ddydd eu Harglwydd Dduw Sadwrn, y Seibydd, neu y Gorphwysydd, oedd dydd Sabath, sef dydd Gorphwysiad; ac hefyd Saoatai y galwent hwy y Duw Sadwrn pan yn cael ei addoli gyda rhyw genedl arall heb- law eu hunain, a phan oedd efe wedi myned yn awr gyda hwy, fel ag oedd yn Dduw iddynt hwy eu hunain, dan enwau gwahanol i hwnw. A than yr' enw Sabatai hefyd y dynodent hwy y blaned Sadwrn, a thybient weithiau ei bod hiyn seren eu Duw, a golyg- ent hi yn breswylfa Shabaihai-JEl, neu angel eu Duw; medd Michael Joseph yn ei Hebrew Lex-ic.o1'-¿. MYVYB, MORGANWG. Cadair Morganwg a Gwent, Tach. 16, 1875. FVJ barhau.

Yr Archdderwydd a'i Honiadau. I.A.O. JEHOFAH. — Cymreigiad o berwyddiad Heb- reig yw y gair hwn, yn arwyddo bocloli. Elohimyw yr enw eilunaddolgar ar y oruchaf I —yr enw wrth ba un yr oedd y Cenhedloedd, yn eu hanwybodaeth eilunaddplgar, yn ei alw. Nicl Eloah, un o wa;hanol dduwiau y Cen- hedloedd, ond Elohim, "Duw y duwiau" y Datgnddiad. Fel Oreawdwr, Elohim; fel Qwaredwr, Jehofali. Y r oedd y gair Jehofah, yn cvnwys syniad penodol a goruchel i Moses Qwaredwr, Jehofali. Yr oedd y gair Jehofah, yn cvnwys syniad penodol a goruchel i Moses nad oes nemawr o'r cyfieithiadau yn gallu ei gyfleu. Ni fedr y Gymraeg ei drosglwyddo mae yr ystyr yn llechu yn mhriod-ddmll y laith Hebrieg. "I-{heolbendant y iaith hono (er nad yw i'w chaeL.yn y Gmmadogau) pall mae perwyddiad, neu ran-gymeriad yn cael ei adrodd yn yr anisef dyfodol mewn brawddeg berth'nasol, y mae yn cynwys 11011 yn derbyn I ystyr cyffredin ac anmhenodol, a ddynodir yn gyffredin mewn ieithoedd ereill a sydd yn ainlygu dymuniad neu ewyllys." Felly, yn ol y rheol hon, y cyneithiad cywir o J eh of all ydy w, Ydwyf .yr hwn a ewyllysiwyf fod." Datguddiad o liunan-fodolaeth, o nan- fodiad ynddo ei hun, uwchlaw pob bod arali. Yr oedd priodolecldaAi, yn perthyn i dduwiau y Cenhedloedd; ona Jehofah, y mae pob gallu ganddo yn ol ei ewyllys. Yn awr, sylwer mai deongliad gramadegol y gair yw hwn, yr hyn sydd ar unwaith yn tori pob cynyg o eiddo Myfyr i'w esbonio ar dir chwedlonol. Eto, mewn perthynas i'r adnod hono, lie y dywed Duw, "Ami a yrnddangosais i Abraham, i Isaac, ac i Jacob, dan enw Duw Hollalluog ond erbyn fy enw Jehofah, ni bum adnabyddus iddynt." Cofier nad yw y ffaith fod y gair J ehofah yn digwydd yn y Beibl yn flaenorol i hyn yn profi dim y naill ffordd iier llall, oblegyd Moses ysgrifenodd Genesis yn gystal' ag Exodus ac iiefyd, yn y cyfnod yr ysgrifenwyd yr adnod dan'sylw, yr enw anwylaf ar Dduw oedd Jalwfah. Yn awr, gwelir fod y tri enw yn cyfateb i dri chyfnod hanesiol. Elohim yn-cyfateb i gyfnod y Cread; El-Shadp i'r cyfnod Patriarchaidd; a Jehofah i'r cyfnod Mosenaidd. Yr oedd yn dadblygu ei gymeriad trwy y gWyrthiaii7 y waredigaeth o'r Aipht, a'r Cyfamodi a'i bob], Nid oes neb a gronyn o logic yn ei natur a gynygia gymysgu a chyfaddasu hanesion chwedlonol anmhersonol, fel y gwna Myfyr, a phersonau, a chyfnodau, a ffeithiau hanesiol sydd yn dwyn ger ein bron Ddatguddiad gor- uwcti-naturiol mewn ffordd sydd ar unwaith yn tori ymaith bob cyttras a chwedloniaeth nid oes neb, meddaf, a wna hyn, ond un di- ffygiol o allu i ymresymu, neu yn ddigon haerllug i haeru unrhyw beth heb brawf. Eto, mewn perthynas i gyf-riniaeth yr enw, gellir olrhain ei ddyfodiad i Farddas trwy y Phoen- iciaid, yn y lie cyntaf, y rhai, o herwydd eu cysylltiad daearyddol a masnachol a'r luddew- on, fel y gwelir yn hanes Solomon, a ddysgasent ryw gymaint am enw eu Duw, ond ni ddeall- asant lieiiilwx am ei gymeriad, fel y gwelir oddiwrth y cymysgedd a wnaent o'i enw ef ag enw ei ser-dduwiau eu hunain. Yr un modd gellir olrhain ac esbonio addoliad gwahanol genhedloedd y byd. Gwyr yr hanetsydd fod cymundeb helaeth rhwng yr Aipht, Syria, Oroeg, India, China, a gwledydd eriill y Dwyrain. Pythagoras a Plato a deithiasent am flynyddoedd o'r naill wlad i'r llall ac fel hyn y byddai y naill wlad yn ymgydnabyddi ac op niynau crefyddol a moesol eu gilydd. Hawdd ynte yw deall pa fodd y daeth yr hen Frythoniaid i imitatio amryw o arferion coel- grefyddol y Dwyrain. Y mae-hanes Hygriad crefydd yr Iuddftwon yn cael ei nodi yn y Beibl ei hun. Y mae hyn yn gymhorth i ni ddeall y dirgehuch a'r ffug-gysegredigrwydd a gysylltai luddew- on Alexandria a'r enw Jehovah. Syniad hollol goel-grefyddol ydoedd. Unwaith y llusgwyd y traddodiadau disail hyny ag oedd mewn bri i gysylltiad a'r enw, ymdaenodd cyfriniaeth a tliywyllwch coelgrefyddol dros eu holl gyfundraeth crefyddol. Aeth y Dat- guddiad yn Gyfriniaeth. Aeth yr Amlygiad yn Cabala Alexandraidd. Galwyd Ef yn Hasem (yr Enw), neu Shemma Rcibba (yr Enw Mawr), ac yn neillduol Shem-Shel-Arba- Othiath, yr enw o bedair llythyren (Tetra- grammation), ac nid yn anfynycli yn Sem- Ham-mephorah, enw y Datguddiad, sef y datguddiad o Duw. Cymysgiad Babilonaidd, Phcenieiaidd, ac Aiphtaidd oedd hyn. A dyma y cymysgedd a gludwyd i grefydd y Derwyddon gwelir yn hawdd pa fodd yr ymlusgodd i fewn. Nid yw ond prawf o gyfriniaeth wedi ei gymysgu a syniadau coolgrafyddol, yn nghyd a nodweddiad gwastadol v West—" an application of the whole to their own. intn.;iiilto gods." Nid yw y Hythyrenau I.A.O. neu W., yn nghylch pa rai y stwria Myfyr gymaint, ond math o imitation o arferiad Dwyreiniol—arferiad y gellir yn hawdd weled ei philosophy mewn cysylltiad a'r Beibl, ond nid mewn cysylltiad a'r Meini. Er engraifft, deallai luddewon a Christionogion fod y gair BYDDAF yn cynwys mwyna'i ystyr gramadegol-fod yna arweiniad i mewn i ystyr dyfnach ac eangach y gair Jehofah, ac felly, yn yr iaith Syriaeg y mae gair neillduol wedi ei fathu i ddangos yr enw mawr a chysegredig—gair hyd y gallnsai iaith wneyd a gynwysai ystyr y gwreiddiol = MoRio. M, yn arwyddo morietto, llywodr- aeth It, rablmtho, jpiawrhydiI ac 0, bodolaeth lianfodol. I llyn oil i osod allan ieddwl Yr Oeddivn, Yr Wyf, Y Byddaf, a'r enw a roddodd Duw ariio ei hun wrth dde- chreu dadblygu ei gymeriad Ehieh-Asher- Eloieh. Onid oes mawredd ac urddas yn y Datguddiad ? Cofier fod yma Fod Personal, ac -nid pelydrau, na meini, nac eirch, o:ad gogoneddus ddatguddiad yn cario gydag ef swn ac effaith Hanfod a phob priodoledd'a gallu yirei feddiant.* Yr ydyin yn tosturio wrti) Myfyr a'i Arch a'i Feini pan feddyliwn am dano yn ceisio gosod hen geryg mwsogiyd a, chromlechi beddrodol yn rhan bwysig o' gyfundraeth grefyddol Na, mae hyd yn nod y sj'niad am Berson yn codi o'n blaen yn fath o Iconoclast, ac yn dryllio hen ffol- ddelwau yn ysgyrion. Byddai yn well gan bob un gweddol fyfyrgar addoli y mummy :Yi1 y nWS?1f.¡n nac addoli yn ol crefydd Ty Barddas, oblegyd byddai gan y mnmmy ryw fath 'o haties, ond'am system, y MaenChwyf, y mae yn hollol amddifad o ddim tebi-g i fieithiau "hanesiol' ac y mae- crefydd, fel oenedl, heb hanes yn ol natur pethau yn rhwym o farw. Galwn sylw y dariienydu yn awr at y llyfrau lie y caiff fwy o oleuni ar y pwnc hwn nag a allwnni roddi mewn ne mor fach. Mae ysgrifau campus ar y geiria.u dan sylw yn 'y Givyddo'iiiadui• Cymniy-llyfr nad yw yn ol i nemawr o'r ciicyclojiedias Saæoneg. Ond yii benaf nlyned y darllenydd afael ar y Speaker's Commentary—llyfr sydd yii d'od allan mewii math ocysylltiad a'r Parliament. Mae wedi 'd'od eisoeo ai* ranau helaeth o'r Hen Desta- lnent, ac i barhau. Dyma y gwaith cyflawnaf a gyhoeddwyd erioed. Mae prif awdwyr y bycl yil ysgrifenu iddo, a bydd ei ddarllen ar y materion. dan. sylw yn sicr o beri i bob un deimlo fod y neb a ysgTifenai lyfrau a llythyrau fel yr eiddo Myfyr yn rhwym o fod mewn sefyllfa fresynus o ran ei w y bodaeth. Yr Eirch, &c., yn y nesaf. GUILSLIMUS. -4-+"

EISTEDDFOD UNDEBOL MOUNTAIN ASH. AT Y CYSTADLEUvVYE. MR. GOL.—Dyihuna y Pwyllgor hysbysu mai "conie where my love lies dreaming," yn ol arrangement T. Cramptpn. sydd i fod yn gystadleuol, ac nid song and chorus—i( Come where my love lies dreaming," fel y mae ar y programme. Mae yr uchod i'w chael gan F. Pitman, 20, Paternoster Row, London. Pris lc.—Dros y Pwyllgor, Eos IIEFIN.

I EISTEDDFOD NANTGARW. MR. GOL. Wrth daflu golwg dros eich fl 9 Vn rhifyn diweddaf, gwelais nodyn at bwyllgor yr eisteddfod uchod, gan un a eilw ei hun. "Carwr Cyfiawnder." Mae yn wir ddrwg genyf eich bod wedi cael eich camarwain o bartlied fod genym, fel pwyllgor, reol yn gwahardd i'r cystadlenwyr anfuddugol gael cu cyfansoddiadau yn ol am ryw yabaid o amser. Gallaf eich sierhau na esgorodd y pwyllgor sr y fath ddrychfeddwl annheii wng erioed; fe ddichon mai hyn oedd tarddiad yr ychydig ymgom diniwed dan sylw ar ddiwedd y cyfarfod:—Darfu i un neu ddau o honom,. sef y rhai mwyaf anmhrofiadol, ddweyd wrth. yr ysgrifenydd am iddo beidio myned i'r drafferth, y noson hono, i agor y cyfansodd- iadau o r modd y cafodd hwynt gan y gwahanol feirniaid, a hyny yr hollol rydd o'r pethau y ceisia "Carwr Cyilawnder" ollwng ei saethau m gwenwynig atynt. Bydded hysbys iddo fod. y cyfansoddiadau anfuddugol yn Nghaerdydd oddiar boreu dydd Llun, Hydref y 25ain, gan yr ysgi-ifenydd, yr hwn sydd yn ddyn bychan siriol, a ptarod i weini arnoch unrhyw aniser y bydd yn gyfleus i chwi alw arno. Yr eiddoch, UN O'R PWYLLGOR.

DYOGELU BYWYDAU. MR.' GOL.,— "an ei fod yn hysbys bellach i bob Cymro trwy ein cymydogaeth fod Mr. Theophilus Thomas, Cwmdar, wedi bod mor llwyddianus'yn ei ddyfais a chynlluniolmnp ar gynllun newydd, ac yn fwy dyogel er dyogelu bywydau na'r un a gynlluniwyd-yn flaenorol gan neb, a chan fod hyn yn da! cysylltiad uniongyrchol a phob glowr, ac hefyd am fod Mr. Thomas yn weithiwr, y mae lluaws o welthwyr Aberdar a'r cylchoedd wedi penderfynu cael patent iddo ar y lamp a nodwyd. Gan nad ydyw amgylcliiadau Mr. Thomas yn caniatau iddo allu hebgor y swm. o 50p er cyrliaedd y patent, yr ydym yn penderfynu cydweithredu ar ei ran. Y mae pwyllgor i'w gynal yn fuan i'r perwvl, ac hyderwn y bydd Haw, calon, a llogell pob gweitmwr yn cydweithio er niwyn cael hyn i ben yn ddi-rwystr. Y mae yn ddyledswydd arbenig arnoni i gefnogi hyn oherwydd yn un peth, am fod gweicLivrr o Gymro wedi canfod y fath ddyfais werthfawr, a pheth arall am fod y cynllun yn dal cysylltiad. ag arbed bywydal1. Yr wyf wedi gwcled y lamp fy liun, ond rliaid cyfaddef nad wyfyn ddigon o farnwr i farnu ei. rhinwedd, ond yr wyf wedi bod yn siarad a'r dynion rnwyaf profiad- 01 yn Aberdar ar y mater, ac y maent yn ei cliymeradwyo yn fawr, ac o'r fern mai hon yw y rhagoraf o ddigon eto. 0 ganlyniad, bydded i ni daflu ein sylw i'r mater, ac hefyd ein ceiniogau. Gan nad wyf yn gwybod pwy yw y trysorydd, os ydyw wedi ei benodi o gwb), cymeraf fi yr hyfclra- o dderbyn cyfraniadau ti.;allan i Aberdar, am y pythefnos dyfodol, a. sicrhaf chwi y byddaf yn eu trosglwyddo i law y trysorydd yn ddyogel. 0 ganlyniad, crefaf ar ran rhinwedd, cyfiawnder, a Mr. Thomas, am i bob glowr gymeryd hyn at ei ystyriaeth, a hyny yn ddioed, fel y gall Air. Thomas ddal gafael yn y fantais sydd wedi syrthio i'w foddiant; ac os na chain'y patent yn faan,.bydd rhywun arall yn medi o'rllafur y mae ef wedi bod am flynyddoedd yn ei hau. ISAAC THOMAS.

AT YSGRIFENYDD EISTEDDFOD 1 PONTYBEEEM. ANWYL SYR,—Gweiwch fod yn dda i anfon I beirniadaeth Mynyddog ar gyfansoddiadau eich Eisteddfod i'r GWLADGARWR.. YM £ }EISYDD.

Y BEIBL CYSEGRLAN, GAX DR. REES. MR. GoT,A fyddwch mor garedig a. rhoddi ychydig Ie i mi yn eich papyr wyth- t nosol i ddweyd gair am y Beibl iichod. Cofus ^gan ei dderbynwyr iddynt gael eu hysbysn-ar y dechreu ei fod i'w orplien mewn 42a.in o ranau swllt yr un ond wedi derbyn 43ain o rariun, nid yw ond yn 1 Cor. 21, a .dyn wyr pa faint sydd i ddilyn. Anfonaia1 '• ddau lythyr at Dr. Rees yn gofyn am eglur- had, ond ni. chafwyd atebiad i un ohonynt. Creawn y dylid dal y Dr. yn gyfrifol am yr hyn a ddywed am y Beibi ac er mwyn' dangos i'r wiad ei eirianeihun. dodwn hwynt yma fel y daethant allan gyda'r rhiiyn cyntaf :— Gorphenii- y gwaith mewn Dwy a Deuiain o Ranau, Swllt yr ira. Rhoddir darlim prydferfch yn mhob Rbml, i eglur) rhyw hanes ysgrythyroi, a chyda y iilian ddiweddaf rhoddir anrheg i 0011" derhyniwr o'r un a, ddewiso o'r arnryw ddarluniau. arddercliog sydd yn meddiant y Cylioeddwyr. Ni bydd yiT ol un ymdreeh o du y CyhoeddwjT^ na rainau i wneyd yr argraifiad hwn o'r Bibl yn" wir deiiwng o dderbyniad, ac yr wyf yn hyderu y- cefnogir ni gan fy nglij'dwladwyr.—Ydwyf, yr." eiddoch yn ddnfuant, THOMAS REES. Gwelir oddiwrth y dyfyniad uchod fod y, gwaitii i'w orphen mewn i2uin o ranau swllt yr UIl. Traethed y derbyiiwvr eu barn yn eglwr, a ydym Hi i oddef yr liyn a amcenir ei gario allan mewn.cysylltiad a'r Beibl hwn.. •».- —Yr eiddoch, fei arfer, D. THOMAS. Primrose Hill, Tach. loeg, 1875.

Darfu i foneddiges o'r enw Johnston, yr hon sydd yn byw yn Ashton, ger Birming- ham, gael £7í)C; o iawn, dydd lau wychnos i ddoe, yn erbyn Mr. Lewis; oriorydd, am liudo a thwyllo ei merch. Dirwywyd ysgrifenydd, 0\' enw David Williams, i £10, gan ymulou Stockport, am osod ei Iran allan yn dwyliGdrus fcl cyfrcith- iwr rheolaidd. Oynwysa y newyddiaduvon hanesion alaeth- us am y trychineb a aclioswyd gan y llifeir- iant, mewn gwahanol ranau o'r wlad, yr wythnos ddiweddaf. Darfu i Canterbury yn ddi- weddar gyfeirio llythyr at yr ofieiriaid vn galw sylw at y dymunokleh o sefydlu eagob- aethau newyddion y i India.