Y Gwladgarwr

EISTEDDFOD Y DERI. Ni wela!s ond beirniadaethau eisteddfodau yn eicli colofnau er y Nadolig, ac y m*e y ffaith nad 0=3 hante yr ua eisteddfod wedl ymddangos e: y pryd hwnw yn cyfrif ar unwaith fod y look out yn dylaawadu yn fawr yn y cylah hwn, ac wedi lladd amryw yn yr eegorfa. ond megis y mae eithriadau i bob rheol, felly y mae genyf finau yr hyfrydwch o fynegu i eisteddfod lawyrchua gael el chynal dydd Lion yr 22ain o Chwefror yn y Deri, a bydd yn amaethyn 1 lawer heblaw fy hun ddeall ei bod wedi trot allan yn llwyddianus, yr hya sydd i'w briodoli, feddyliwyf, yn benaf i'r ysgrlfenydd Ilafurus, doath, a chymwynas- gar, Mr. D. Jaines, yr hwn oedd yn right man, in the right place," a dlau y gwna y pwyllgor el gydnabod yn deilwng am el ym, drechion diflino, ac os cynelir eisteddfod yno yr haf nesaf, gofalu am roi Mr. Jauaea I drafod y pin a'r inc, ac yna slcr yw y celr llwyddiant, oblegld yr oedd yr Yagoldy Brytanaidd yn orlawn y tro hwn, a thrwy ddoethineb y cadeirydd, yr ysgrlfenydd, a'r pwyllgor atth y cwbl yn mlaeu yn drefnus a rhoolaidd yn y modd canlynol:- CYFARFOD DAU O'R GLOCH. Anerehiad gan y Uywydd. Anerchladau gan y beirdd, ac anerchiad Gwallter Bry- cheiniog. I'r ferch, dan 15 oed, a gano yn oreu "Oryd gwag fy Mhlentm yw," 6a.; dwy yn eystadlu, goreu y Fwyalchen o Ddowlals. Am yr Euglyn Baddargraff i'r diweddar B. Evans, Cwmfclln, gwobr 5s.; lleg I fewn, goreu Hen Adwaenydd. Adrodd, i fochgyn dan 15 oed, y darn Ust, Gorwynt," 2<1. 6cb.; ttl yn cynyg, goreu Willie Bach. Pedwar Englyn i Margaret Anne, baban y Parch. D. Davies, Cwiafolin, 7s. 6-h.; 14ag yn cynyg, gortlu Arthur. Canu 11 Er i'r Flgysbren," (J. A. IJloyd,) 4s aaith yn cynyg, goreu George Jones, Tirphll. Pedwar Penil ar Oaestrwydd, 5s.; 13ag 1 fewn, goreu Athronydd. Englyn Beddargraff i W. Watkins, Fcchrlw. 5a.; 17eg yn cynyg, Ap Alaeth. Ganu ".Edlfelrwch y Meddwya" gan ddau, 5s.; 4 parti yn cynyg, goreu Mr. Morgan, Deri, a'i gyfaill. Ysgrif- enu Adnod ar y pryd, I rai dan 15 oad, un yn cynyg ac yn deJlw/jr, sef E. Williams, Darran. Can i Helgwn Bedlinog am y gorcheetwaith o ladd naw o Iwvnogod mewn talr wythnos, yn mis Mawrth, 1874, tri gial o wobr 14eg yn cystadlu, goreu Rimrod a Tallo yn gyd-fudd- ngol. Caiau <fMorfa Rhuddlan gan 15eg, 303 3 parti yn cynyg, goreu Harries, Fochriw, a'i bartl. CYFARFOD CHWECH O'R GLOCH. AnorcMad gan y llywydd. Can Genedl- aethol gan F. Harries, Rhymni. Atob 12 o ofynhviau ar Ge.rddortaethl 213 6ch.; cynygodd 6, goreu Iorwerth a Morlaisfab yn gydfyddugol. 4 Eaglyn i Thomas Prica, baban Mr. Price, grocer, D3d, 5s.; 10 1 mewn, goreu Howel Fychan. Tst-ethawd ar yr Eistaddfodau, fel y maent ac y dylant fod, 7s. 6ch.; naw i mewn, goreu Llwch Arlan, Merthyr. Canu c: Dros y gareg" gan ferohed, 53.; 4 yn cynyg, gorau Eos GHan Rhymnl. Llythyr caru, merch at fab, 2s, 6ch.; 5 i fewD, M. Oliver ac M. Fanny Jones yn gydfyddugol. Eaglyn Beddargraff i R. Davies, Ysgwyddgwyn, 5s,; 16 i mewn, goreu Cofiwr y Cyfiawn. Oanu y Triawd "Redd y dya tylawd," 39.; 6 patti yn cynyg, goreu Alaw Idloes a'i Gyfeillion. Oanu y prif ddam "Mor hawddgar yw dy bebyll," (Pen- cerdi America.) gan gor heb fod dan 30, £4 dau gox yn canu, saf y Darran a'r Mynydd, goreu yr olaf, dau arweiniad Mr. Harrits, stationmaster, Fochriw. Llythyr caru, meib- lon at ferched, 2s. ^ch.; 25 i fewn, goreu Llewelyn, Ty'nberllan. Canu" The Wolf," (jtfeiv Popular Songs,) 10a.; 8 yn cynyg, goreu W. Abraham, Rhymni. Oanu "Mae Brenhiaiaeth" gan bedwar, 8a.; 4 parti yn cynyg, goreu T. Richards a'i Gyfeillion. Can ar Iforiaeth," .£1; 20 i fewn, goreu Oalon wrth galon. Araeth ar Gynildeb, 5 mynud, 53. o wobr; 16 yn cynyg, goreu Iorwetth. Adrodd Dfnyetr y Demi," 5s goreu Oar- adog. Can ar y Dull y dylem Fyw, 7s. 6sh.; 9 1 fewr, goreu Hen Gristion. Darllen Oer- ddoriaeth, ar y pryd, o'r Hen Nodiant, 2a.; rhanwyd rhwng btimp. Cjfieithiad o'r benod gyntaf o "John Ploughman's Talk," 5s.; ni wyddis yr enw. Llywvddwydgan y Parch. T. Edwards, Deri. Beirniad y Oyfacsoddiadau, &c., Myfyr Wyn, Sirhowy; y .Gajoiadaeth, Morgrugyn Morganwg, Meithyr. Trysorwr yr eistedd- fod Iforaidd, Mr. Watson, Dart. Cafwyd gwledd eisteddfodol ragorol, a gobeithlo y cawn ei chyffalyb yn eto cyn diwedd yr haf nesaf.— IFOBYDD.

BARDD OADEIRIOL YOHWANEGOL I GYMRU. Y mae yn llawenydd genyf gael oyfleusdra i hyabysu llenorion Cymru fod y bardd a'r lienor, Edward Edwards (Trodynfab), Troed- yrhfw, Morg«tnwg, wedi bod yn fuddugol- iaethus a'n Awdl ar y testyn Oyflafareddiad Heddwch" yn Eisteddfod Gaaolbarthoi Dyffeyn y Lackawanna a'r Wyoming, Pitt- ston, Pa., dydd Calan diweddaf. Nid yw un rhyfeddod yn y byd i mi wybod am ei lwyddiant. pan ya gwybod ei fod yn nesaf i'r buddugol (eaf D; fycld Morgan Wj.) yn eistedd- fod Lespwl yn 1873, ao i Islwyn yn Caer- philly yn 1874. Y ddau feirniad oedd y ddau lenor adna- byddua Watcyn Wyn a Dafydd Morganwg. Dywedant yn y felrnladaeth, yr hon sydd, wedi ei chyhoeddi yn y pspyrau Oymreig Americanaidd, ei fod yn tra ragori ar el gydymgelswyr. Abeztawe. HENRY J. PHILLIPS.

OWMAMAN, ABERDAR. GALWADiI WEINIDOG.—Mae eglwys Moria Amao, Cwmaman, AberàAr, yn uafrydol, wedi rhoddi gal wad i'r Parch. H. Davis, Llanelli, Brycheiniog, i ddyfod i'w bugeilio yn ngwaith y weinidogaeth, ac y mae yntau wedi eu hateb yn gadarnhaol. Bwriada ddechreu^ar ei weinidogaeth yn Nghwmaman canol mis Mawrth neaat Yr ydym yn dy muno ar i lwyddiant mawr ddilyn ymdrechion Mr. Davis yn el faes newydd. D. R.

PENYGRAIG. Cynaliwyd eisteddfod yn yr ardal uchod, dydd Mawith, y 23ain cyfisol Cafwyd cynull- iadau lluosog, yn hynod felly, pan y cymerwn i yetyrlaeth y fath adeg farwaidd yw hi yn y cylchoedd yma yn bresenol, o herwydd y strike. Yr Ysgoldy oedd y fan y cynaliwyd hi. Y mae yr adeilad yma yn debyg o fod yn Ueslol lawn i'r ardal-y mae yn lie eang a chyfleus i gynal cyfarfodydd o'r natur yma. Llywyddwyd yn fadrus gan Mrf. M. ag R. Rowlands; ond er y cwbl, methwyd a chael y llonyddwch a ddylesid yn y cyfarfod hwyrol, ac nid oedd bycy yn un rhyfeddod chwaith, am fod yma ormod o lawer o gystadleuwyr i'r cyfarfod allu bod yn ddifyrus. Yr ydym yn ddiolchgar lawn i Mr. T. Oynfelin Benjamin am ei feirniadaeth fanwl at y cyfansoddiadau llenyddol; gallem feddwl i bawb gael eu bodd- loni ynddo ond drwg genym fod yno un dosbarth yn anesmwytho tra y darllenid hi. Beth ydyw y rheswm nad all y caatorion gyd- fwynhau pethau y llenyddwyr, fel y gall y llenyddwyr fwychau eu pethau hwy ? Y mae agos bawb yn hoff o ganu, tra nad oes ond ychydig, mewn cydmariaeth, o efrydu ar bethau llenyddol y dyddiau preseaol. Diau mae dyaa y rheswm nad ydyw ein papurau wythnosol, er mor ddefayddiol ydynt, yn fwy dyddorol rsag ydynt. Yr ydym yn ddiolchgar iawn hefyd 1 Mr. John Williams am el feirn- iadaeth ar y canu. Rhoddodd hi yn fyr a chynwysfawr, a boddiodd hyny y dorf yn fawr. Yn agos i'r diwedd, pan ddaeth y gys- tadleuat th ar adrodd y Liong ar DAn," an- esmwythodd yn agos i bawb. Yr oedd y dernyn yn un maith, a ohynifer yn cyatadlu. Byddai ein hefsteddtodau yn fwy dyddorol o lawer pe byddai yn bosibl cael mwy o amryw- iaeth ynddynt; ond er cwbl cafwyd cyfarfod dyddorol, a gobeithlo yr etyb ddyben dalonus, Pe byddai i rywun medrus ymgymeryd a thynu cynllun, wrth ba un y gallid osgoi yr afrad a wneir at amsar yn ein heisteddfodau, drwy orfod gwrando ar yr un peth gynifer o weithiau, byddai llewyrch arall ar lawer o houynt. Y mae YI) Mhenygraig ddynl.on ieualcc yn feddianol ar alluoedd meddyliol cryfion, a thu ag at dynu y rhai hyny allan, byddai cael oyfarfodydd o'r natur hyn ar scale lal mor effalthiol a dim allesid gael; ao os bydd rhai yn credu y byddai ya well oael llenyddlaeth ar wahan oddiwith y cSQu, pa- ham nad eilld cynal dau gyfarfod bob mts- ua at y canu a'r Hall at leuyddiaeth. 000 pe yr ymfoddlonai y caatorion, nls gwn pa uu a foddlonai y llenorion a'i peidio, gan fod pawb mor hoff o ganu. Oarasai liawer, heblaw yr ysgrlfenydd, weled hyna mewn gweithrediad. Ap TAU.

PONTARDAWE. BWRDD YSGOL.—Feallai na fydd yn hollol annyddorol ac anfuddiol i ddarllenwyr y GWLADGARWR gael ychydig o helynt y ffwydr fawreddog hon. Bu Inspector y Llywodr- aeth ar ymweliad 4 phlwyf Llangiwc, er cael gweled mar.taislon ac anfantoislon oedd yn y plwyf gyferbyn ag addysg, a chafodd allan fod anfanteislon i roddi addyag, yn ol cyfar- taledd, i 300 o blaat; a daeth gorchymyn o'r Council i ftorfia Bwrdd yn oynwys saith o aelodau. Oynygiodd pymtheg eu gwasan- aeth felly, chwi welwch fod wyth yn fwy na'r rhif gofynol; ond y mae'n hJfrydwch genyf hysb/su i bump o honynt dynu eu henwau yn ol erbyn yr ail nomination ac i'r deg arall s-afyll ar y inaaa yn wrol. r oedd wyth o Ystalyfera yn unig, un dros Bontar- dawe, a'r llall dros Wauncaegurwen, Bryn- aman, &c. Daeth y personau oanlynol allan yn fwy na choncwerwyr :— Mr. J. James (Y.) 1594 „ B. Evans (Y.) 1446 „ T. R. White (Y.) 987 „ J. Williams (B.) 910 „ J. Morgan (v.) 772 Parch. C. Williams (B.) 441 Mr. D. Lewis 418 „ W. Evans 410 „ J. Beynon 398 „ D. William^ 354 Well done, Ymneillduwyr plwyf Llangiwc, am weithio mor ardderchog dros eu hegwyddor- ton. Y mae Mr. John James yn cynrychioli Pontardawe a'i hamgylchoedd, ac mae clod yn ddykdus 1 drlgoiion Pontardawe am ddyfod allan mor wrol y tro hwn. Gobeithio y maddeua'r cyfeillion ag sydd heb fod a'u proffesiadau crefyddol gyferbyn a'u henwau, am nad wyf yn gwybod felly. Yr wyf yn diolch o'm calon i Mr. Jones, Oarmel, a Mr. Jones, o'r Wern, Ystalyfera, ac ereill, am fod mor flaevuaw gyda'r etholiad, er fod lluaws wedi bod yn eu pardduo 1 eithafion ond er hyny i gyd, y maent heddyw yn uchel ar binacl anrhfdedd yn Dgolwg y lluaws. Y saith blaanaf yn unig sydd i fod ar y bwrdd. —Tawenfryn. Y DYDD HWXW,—Bu plrU 0 Aberdar rma aos Weaer, Ohweiror y 26-dn, yn actio y d Jratna a?ddarchog hotio o waith y prif-fardd poblogatdd Gwilym Riraethog, sef Y dydd hwnw." Braldd nad oedd y gyaullqidfa yn teimlo fod Hiraethog yn fwy nag ef ei hun, gan mor ardderchog yr oedd y pastl yn par- ablu ei walth allan. Yr oedd y cyfan yn ddoniol, a'r brenin Siarl yr aU yn hynod o ddifyrus yn ei wfsg franinol. Yr oadd golwg barchus a boneddigaidd ar yr actwyr, a 1twg genyf na fuasat'r gwrandawyr yn Uuosi>cach. Yr oedd y nos yn anftiliiol oherwydd y gwlaw, a llaweroedd yn lhagfarnllyd oblegyd ysgrlf- euiadau rhywrai yn y papyrau. Ni ddarfu iddynt amlygu yn gyhweddus yma fod yr arian yn myned at unrhyw ddyben heblaw eu cynaliaeth eu hanain. Gobeithlo fod gwell llwyddiant yn eu haros.—Hen Domos..

LLWYNYPIA. Mae hwn yn le sydd ar el gynydd yn bar. haus.. Mae cynydd yr ardal mewn poblog- aeth a masnach yn fawr iawn o fewn y tair blynedd diweddaf. Da genyf hefyd allu dweyd fod ei chynydd mewn addysg a moesau yn o gyfartal i'r cynydd aralL -1 Un o brif ddrygau yr ardal hon, fel llawer ardal arall yn Nghymru y dyddiau hyn, yw meddwod Trueni fod y fata elyn ofxiadwy, sydd yn gwneyd cymaint o ddifrod a dinyatr ar feddianau a bywydau ein oenedl, yn cael cymaint oroesaw a llonyddwch yn ein plith. Y mae yn llawn bryd, yn ddiau, i bob oymdelthas ddyngarol a ohrefyddoi i godi eu lief a dyfod allan yn fyddln fawr i'w erbyn. Nid yw y lie uchod yn hollol dawel. Mae Temlyddtaeth wedi rhoddi el throed i lawr yn yr ardal er ya mwy na dwy flynedd bell- aoh. Trwyddi, y mae llawer o feddwon aefydlog a chyhoeddus yr ardal wedi eu troi o lwybrau echrus meddwdod i rodio llwybrau dyogel ac hapaa aobrwydd. Prydnawn Mawrth, Chwefror 24, cynnal- iwyd cyfarfod oyhoeddus gan y Temlwyr yn Yagoldy y lie. Mae holl demlau y doebarth hwn wedi uno â'u gilydd i gynal Cyfarfod Undebol Temlyddol unwaith bob mis. Gwneir y doabarth i fyny o naw o demlau rhwng Llwynypia, Penygralg, Ffrwdataoo, a'r Dinae. Yr oedd hwn yn gwneyd i fyny y pumed cyfarfod cyhoeddus undebol. Oyn y oyfarfod, cafwyd gorymdaith ardderchog a lluoaog gan y Temlau o'r Dinaa i fyny tua Llwynypla, yn caeleu fclaenorl gati Drum and Fife Band y Dinas, yr hwn a chwareuai nes cynhyrfu yr holl gytnydcgoethaa, a llanwyd yr ysgoldy eang o wrandawyr. Yr oedd yr olwg ar y gynulleidfa fawr yn awynol dros ben. Oafwyd cyfarfod bywiog, buddiol, a boddhaol lawn. Yn y gadair yr oodd y Brawd D. M. Evans, T.B.D. Teml Amddt- ffynfa," 156. Dechreuwyd trwy ganu ton gyffredinol a gwaddl gan y Brawd John Roes, T. G. ir oedd y cyfarfod yn gynwya- edtg o adrodd, oanu, darllen, ao arelthio, fel y canlyn :-A.droddlad gan y Ohwaer A. Evans, Llwynypia adroddiad gan y Brawd John Thomas, Dinaa; ton fywiog gan Deml Plant Llwynypia anerehiad fffaeth a phwr- pasol gan y Brawd Henry Davies, Dinas; adroddiad gan y Brawd Jenkins o Demi Ffrwdamos citnodd parti o'r Dinas yn dda iawn adroddiad gan y Brawd D. Owen o Demi Plant, Llwynypia, a'r Ohwaer M. Davies o Deml Amddlffynfa, Llwynypia; an- erchiad cryno gan yr hen Frawd M. Griffiths o D -inl Ftewdamos; darlleniad o'r ystori, "Dhn dyferyn rhagor, Daniel," gan y Brawd D. J. Reea, Trealaw; ton gan Deml y Plant, LlwynypSft anerehiad byr a theimiadwj gan y Brawd John Rses, T.G., Llwynypia. Aed trwy y cyfan yn hapus a bywiog, ac wrth darfynu, cafwyd ton gan Band y Diuaa, yr hyn a wnaeth yzuadawlad pawb yn fodd- haol. LLENYDDIAETH. Nid yw y gangen yma eto yn hollol ddlsjlw genym. Ee cychwyn- iad y strike bresenol, y mae pobl ieuanc Llwynypia a Thonypandy yn treulio eu ham- ser mewn llafur a diwgdrwydd llenyddol. Bydd cyfarfodydd yn cael eu cynal ddwy nou dair gwaith bob wythnos. Dygir hwy yn mlaen trwy adrodd, caau, araitMo, dad'eu, darllen cerddoriaeth a rhyddiaeth, yn nghyda ohyfansoddl mewn rhyddiaeth a barddoniaeth. Llawenydd genyf fod y cyf- arfodydd hyn, nid yn unig yn lie o hyfsryd- woh a mwyniant i'r ieuenctyd, ond hefyd wedi bod yn foddion i dynu allan feddyliau a thalentau mewn yagfifau a ohaniadau gwir alluog. Trueni na byddai mwy a hyn yn ein cymydogaethau, fel y dyrchafer ohwaeth ac y ooether meddyliau y rhai gweithgar, er eu dwyn i ddefnyddio eu meddianau, eu medd- yliau, a'u hymadferthoedd i well dybenion ao amcanlon mwy goruchel a dalonus. Trealaw. GOHEBYDD. —^

OENDL. Y mae sefyllfa y gwaith a'r gymydogaeth hon yn well na llawer o'r cymydogaethau a'r gweithfeydd cylchynol yn breatnol. Digon da nad ydyw wedi cau arnom i gyd ar yr un pryd. Fel y mae yn hysbys i Lawer, ni rodd wyd rhybudd am y gostyngiad diweddaf a gynygiwyd i'r gweithwyr sydd ar strike aa weii eu cloi allan i fyny yn. y gwaith hwn 0 gwbl j ac 0 gaalyniad, y mae pob p^th wedi myned yn mlaen yma yn lied hwylus, tza y mae y miloedd yn ymryson ar y ff irdd am yr hyn sydd gyfiawn. Y mae Oendl yn hen sefydliad fel gwaith haiarn, ao yn un o'r rhai hynaf yn y cylchoedd. Oyohwynwyd ef gan uo Mr. Kendle, neu Kandal, tua'r flwyddyn 1779, oddiwith pa un y ffarfiodd y Oymry yr enw Oymrieg a roddir i'r lie. V mae yr enw Saisnig y gelwir y lie hwn wrtho yn hollol wahaaol i'r un Oymreig, saf Beaufort, ac mae yn dra thebyg mat dyna yr enw mwyaf priodol ar y lie, oblegyd dyna enw y gwaith er ei gychwyuiad, am ei fod wadi ei aleiiadu ar diriogieth y Duke of Beaufort, a digoa tabyg mai dyna'r enw fCaiff a hI" bob. yn dipyn, oblegyd y maa eia hardal wedi ei S^isna^eiidio yn fawr er ys blynyddoedd, er mai Cymry a ytnsefydlodd yma gyntaf. Er ys tua c", u mlynedd yn ol, mae yn debyg nad oadd ond ychydig o weithdai ar hyd y liechweddau aydd yn awr wedi eu gorchuddlo gan anedd-dai a thips. Y mae yma lawer o fasnachdal helaeth a chyfleus, a rhellffordd y London & North Western yn rhede4 drwy ganol yr ardal. Y maa yma hefyd ddau ysgoldy braf, ynaiil yn ngwaelod y lie, yn agos i'r tifarndy a elwlr Rhydyblaw, yr hon a. elwlr British School; a'r llall 1 fyny ar Beaufort Hill, adeilad c} fl jus a eodwyd yn ddiweddar dan nawdd y School Board, Y mae yma hefyd ddeuddeg o addol. dal gan y gwahanol enwadau crefyddol gao y Oymry a'r Saeson, a'r mwyaf o'r rhai hyny yw Oarmel, capel yr Annibynwyr Oymreig, He y bu y clodfawr Dr. Rees, Abertawe, yn gweia- idogaethu am dros dair-ar-ddeg o flynyddoedd. Nos Iau, y 25",ln cynfisol, cynaliwyd cyfar- fod adroddiadol a datganiadol yn Carmel. Yr elw er cynorthwyo y tlawd a'r anghenus sydd yn ein plith fel cynullaidfa a brawdoliaeth. Llywyddwyd y cyfarfod gan Mri. M. Evans ac M. Jones. Adroddwyd a chanwyd darnau pwrpasol a da gan y boneddigion a'r bonedd- Wesau canJynol: Mri. W. Harris, John Williams, John Harris, W. Pfitchard. Ad- roddodd Mr. Dl. Evans a'i gyfelllion y darn pwrpasol hwnw, "Trelo dewls gweinidog." Hafyd adroddodd Misses 0. James, M. Morris, ac Evans, Ebbw Vale, ddarnan da rhagorol. Oanodd Mri. Gwilym Phillips, T. Watkiao, E. Watkins, a Miss Elizabeth Davies, a diwedd- wyd y cyfarfod yn brydlon drwy ganu y doa Q^ersalemj" ar yr hen air bendigedig Dan dy fendith wrth ymadael," &c., ac aeth pawb adref yn canmol y cyfarfod a'i amoan uchel. Mae yn deilwng i ni grybwyll mai y bobl ieuainc, yn benaf, gychwynodd ao a gariodd allan y mudiad hwn er budd tlodion yr eglwyø a'r ardal. Y mae y tlawd a'r ang. henus sydd yn ein plith yn dymuno datgan eu diolchgarwch gwresocaf i'r cyfeillion iauanc am eu cyd-ymdeimlad brawdgarol. MYNWYOG.

Y PARCH. J. WILLIAMS, CASTELL. NEWYDD EMLYN. Allan o "Pregethu a Phregethwyr," gan Brythonfryn. Bam yn gwraudo y brawd llithrig a donlol hwn ugeiniau o weithiau ond mae ei dafod oyflym a medras yntau wedi rhewi erbyn hsddyw. Un engralfft ohono. Ei destyn oodd :—" Gadewoh i'r ddau gyd-dyfu hyd y cynhauaf.' Para ? Pam nad oes neb yn ddigon call i'w didoli hwy? 'Gadewch i'f ddau gyd-dyfu hyd y cynhauaf.' Pam ? Pam nad oes neb yn ddigon duwiol i oddef eu didoli ? Pe buaaai y gwr digrefydd yn cael ei ddldoli oddiwrth y wraig grefyddol, rwy'n ofni y byddal hi yn deohreu dweyd— 1 Taaech ohi'n gwybod y cwbl, mae ganddo fe lawer o olwg ar y capel, a mwy na feddyl- ieoh chi, f'allai, ac mae'n cyfranu llawer awllt at y oaagliad cenadol a chasgliadau ereill;' a 'dwyf fi ddim yn dweyd y buasal, ond rwy'n haner oredu y buaaai yn well gan f wraig ymadael a Iesu Grist nag ymadael a'i gw)f. Gadewoh i'r ddau gyd-dyfa hyd y cynhauaf.' Pam? Am el bod yn'amser diwygiad y m&e'n drueni eu didoli yn awr; y maent yn trol yn fast. Y mae llawer o bethau yn tala ffosdd i ddynlon yn y byd yma, megys cyfoeth, dylanwad awdusdod ao anrhydedd, ond does dim yn talu ffordd yn amaer aageu, barn a thragwyddoldeb ond crefydd. OREFYDD pia hi. Gosodwch ryw hen Gristion a rhyw hen infidel ar gyfa? eu gilydd. Pwy gawn ni roi'u inffilel? John Hobbs. Rwy'n meddwl tase yma gymanfa o iuffiieliaid y buaaai nhw'n foddloniethol e'n gapten. Pwy gawn ni'n Gristion 1 Dafydd Shon Edmwnt o fynydd Ltanaadwrn. Dyna John Hobbs a'i feddwl °ma.wr, yn myn'd lawr dan SaTnad haenau'r crelgiau a'r myn. yddoedd a chrystyn y dddamr. Geology wir Beth mae Dafydd Shon Edmwnt yn ddeall am geology 1 Dim. byd ond dyfadra y tM yn yr ardd gael gW'el'd faint o genin gaiff a'. Dyna John Hobbs a'i feddwl mawr yn myn'd lan i ardal y sar, yn deall olwyniad y byd- oedd fry, a'r aoeirif gysawdau sy'n cylchdroi wrth a?ch ein Tad. Saryddiaeth wir I Beth mae DAfydd Shon Edmwnt yn ddeall am saryddiaeth ? Dim byd ond Mary, cer maas i edrych a ydy'r lleuad yna wedi codi i ni gael goleu i fyn'd trwy'r owm tywyll yna i'r cwrdd gweddi." Dyna Dafydd Shon Ed- mwnt un noson wedi colli el ffordd yn Paddington Station, yn ngolwg y lampiu a'r bechgyn crand, neb yn deall el ialth e' ao yntau yn deall iaith neb; ond dyna John Hobbs yn gwybod am y deuddeg hotel goeeu yn Llundain, ao am yz yatafellaadd goreu ya yr hotels. Ond erbyn dod yn mlaen i lan afon marw, gofynweh i John Hobbs, bath mara e'n feddwl am daal 1 I am about taking a leap in the dark 1' Dark oedd hi ar hwaa. Ond gofynwch i Dafydd Shon Edmwnt, Beth yw'r hen afon yna V '0 hen afon yr Ior- ddonen.' 'Beth yw hwn acw welt di ar wyneb y dwr ?' J 0 yr Archoffeirlad mawr yn dod t darl grym y Hi.' Beth yw y rhai aow well di ar y Ian draw 1' Hen grefydd- wyr Ardal Llansadwrn yn fy UghroeSawi adref i gael tipyn o hanes y Diwygiad.

Y NHW 0 SIR GAER. Bu y Nhw er's ychydig amser yn ol drwy Ddyffryn Gwendraeth, ae yr oedd yn fllu genym fod cwmwd mor brydferth a chyfoeth- og yn cael ei flIno gan yr hen silyllea y strike, neu, feallai, yn hytraoh y lock oat. Oofiwch, frodyr, fod eu hawliau yn perthyn i feistri yn gystal ag i weithwyr, ac y mae hwy sydd I lywyddu eu gweithfeydd ac nid nab aralL Beth bynag, y mae yn y Dyffryn bobl garedig dros ban, o'r gweithiau i fyny hyd y goruch- wyliwr. Diolch i'r ddau Thomas am en oaredigrwydd. J Y mae Nhw yn dweyd oldiar awdardod, uwch na dim daearol, na "newidia yr Ethlop 01 groen na'r llewpart ei frychnl," ac mai yr un dosbatth sydd yn gweithio yn awr yn Ng—ch, o dan bsis, ag a arferai garlo clecs I Dai Ben Oadno gynt. Canal un tel un:— Rhyw hen scoundrel fd y fo-el hunan, Hyn dd'wed am daao; Fyny o'i wadn yw'r Pea Oadno, Nyth feid i gleps gweithfeydd glo. Y mae Nhw yn dweyd fod gorymdalth angladdol fcto i fod ua o'r dyddiau nesaf drwy Gwm Hallelujah, yn cael el blaenorl gyda baner fawr linlliw yn dwyn yr arwyddair a ganlyn:—"Dim clecs, dim defaid duon," yn enw holl weithwyr uniongrad Bwydd Gaer. Y mae Nhw yn dwayd fod gostyngiad pria efsioes wedi cymsryd lie yn Nghwm Hallelu- jah, ac mai y wobr uchaf a gynyglr am gyfan- soddi cAn ddifyr mewn eisteddfod yno yw- deanaw ceiniog. Bravo boys. Y mae Nhw yn dWtiyd fod y gweithwyr yn efelychu gweithredoadd gormasol y meistrl y dyddiau preseaol ar lanau y Twrch, pan yn yn aflonyddu ar heddwch eu cydweithwyr. Ci Rhydd I bob dyn el farn a phob barn at llafar," asrhydd 1 bob dyn ei ewyllys, onital Y mae y Nhw yn dweyd ar 01 i'r ystorm weithfaol bresenol i ostegu, y csir gweled cymdeithasau cydwelthredol yn cael en cychwyn ar weddillioa Undeb y Glowyr, ae y mae y nod gahddynt fydd "gwatth i ni ein hunaln," a llai o lol a gwastraff ar deganau, mogys cegatl gwynt, &c. Y mae Nhw yn dweyd fod y Oymro Gwyllt wedi annghofio "Hea ystrywlou Astrea" &c. OROTYN ORITO.

DRi LLIAD AiiERliONG. Drylliodd yr agerlong H mg Kong ar graig isforawl gar Locotra am 5 y bore, Chwefroi 22aln, ar ei mordwyaeth o Lundain 1 Japan. Pigwyd i fyny gwah a 18 o ddynion gan ys agerlong Tiara. Y mae owoh a'r captain a 17 o ddynion ar goll. Boddodd 12 o'r teithwyr.

MOODY A SANKEY YN LLUNDAIN. Gwneir darpariadau ar raddfa eang ar gyfer gwasanaeth y Dtwygwyr uchod yn Lluudain. Parotoir y Neuadd Amaethfddol i ddal deu- naw mil o bersonau. Cynaliwyd dau gyfarfod diwygiadol yno dydd Sul diweddaf, pan yr oadd yn bresenol yn y cyntaf 4000, ac yn yr ail 6000. Y mae am-ryw o neuaddau mwyaf Llundain wadi eu sicrhan.

Ty YR ARGLWYDDI, ÐYDD GWSNER. Cyfarfu eu hart;iwyddi am bump o'r gloch, ac wedi yche-dig slarad gan Iaril Granville, \rglw5'dd Bolper, Arglwydd Hatherley, Dag Soai&rsat, Arglwydd Salbouraa, Arglwyda C-i?dwal), a'r Arglwydd Qan^hellydd, o barthed i Ysgrlf y Beeintebau, paslwyd yr aU ddarllenlad, a gohtriodd y T,am 7.30

TY Y CYFFREDIN, DYDD GWEXER. Cymerodd y Llefarydd y gadair am bedwar o'r tfloch. Garcharorion Politicaidd Gucyddelig.— Mewn atjbiad i Mr. O'Connor Power, dywed- odd Mr. Oross, gyda golwg ar y carcbarorion Ffeniaidd, nad oedd y Llywo irasth yn bwr- iadu ymyrasth dim 4 chwrs arfarol y gyfralth. —Rhoddodd Mr. Power rjbudd y byddai iddo alw svlw at y miter yn fuau. Adroddiadau Arolygwyr y Glofeydd -Mr. Oross, mewn atabiad i Mr. Macdonald, a ddywedai ei fod wedi anfon cylchlythyr 1 ar- olygwyr y glofeydd amryw fiaoedd yn ol, yn deisff arnvnt anfon i fewn eu h Adroddiadau erbyn yr 3hin o Fawrth a chan el fod yn ddiweddar wedi eu hadgofio mewn cylch- lythyr arall, gobaithiai na fyddai un oeiiad I gymeryd lie. Åchos John Mitchell,—Galwodd Mr. John Martin s/lw at y papyrau a osodwyd garbron y Ty ar yr achos hwn, a gofynai am res o'r rheithwyr fu yn elstadd ar ei brawf. Cymer-. odd hefyd fantiis ar y cyfla 1 alarad am an- ffodion yr Yays Wurdd, yn nghyda chyflwr milwrol prasenol Lloagr, fel rheswm dros siorhau .boddionrwydd trwy y deyrnas drwy gaaiatau Home Rule i'r Iwerddon fel i Oa- na la.—Mr. 0. E. Lewis a ddirmygai y medd- ylddrych o droi yr Iwarddon yn drefeligaeth, a gwrthwynebid h-öfyd gan Mr. Nawdegate ac ereill, yn nghyd a'r Cyfraithiivr Oyffredinol dros yr Iwerddon athynwyd y cynyglad yn ol. Oododd y Ty am ugain mynud 1 naw o'r gloch,

"Tmc CHURCH ON ITS KNEES." By Rev. Joseph Evaas, Carmarthen. Carmarthen; Morgan and Davies, Welshman Oitne. Pamphlet dlfrifjl a thra ymarferol ar y dylanwadau Diwygiidol ag sydd ar y pryd presenol yn pasio droa ein gwlad, ac yn anog yr E^lwysi at weddl a chydymirech er enill eaeidtau at Grist. Nis gall neb ddarlleu, y gwatth da hwa heb delmlo awydd i fod yn well Oristion ei hun ac i euill ereill at grefydd. Gellir cael dwsln am ddeunaw ceiniog. Un rhifyn, dwy geiniog. Aufonez orders at yr awdwr, 5J Frauals Terraae, Oarmatthen.