Y Gwladgarwr

BEIRNIADAETH EISTEDDFOD DDIR. WESTOL MERTHYR, LLUN Y SULGWYN, MEH. 10, 1867. GAN TYDFYLYN. (Parhadj>'r rhifyn diweddaf.) Fel y canlyn y darlunia Admiral Fitzroy yr Hinfynag :— Tawel brophwyd y tywydd,—ar y wal, Yw'r IIinfynag celfydd; A'i bin dynoda beunydd, Naws a dull hin nos a dydd. Fel y sylwyd eisoes yn mherthyoas i'r ym- adrodd yn ei fan," o eiddo Anianydd, gellir dweyd yn gyffelyb am y geiriau Ii ar y wal," gan Admiral Fitzroy, er, dichon eu bod yn fwy dynodiadol, felly yn fwy goddefol. Ym- mddeogys oddiwrth linell olaf yr englyn hwn, fod yr awdwr wedi ymdrechu cadw y barometer a'r thermometer o flaen ei feddwi. Yn gyffredin, ceir y ddau yn nghyd. Y mae yr enw Hin- fynag mor briodol i'r naill ag ydyw i'r Hall. Gwelir fod y tri ymgeisydd wedi bod yn llwyddianus i raddau canmoladwy; ond teimlir mai Admiral Fitzroy yw y mwyaf cyflawn a boddhaol; gan hyny, iddo ef y dyfernir y wobr, Derbyniwyd englyn i'r Hinfynag, y bore hwn, oddiwrth Gymro Cock. Tystia yr awdwr ei fod wedi anfon copi o'r unrhyw i mewn yn amserol, ond ni ddaeth i law. Dyma yr Englyn,— Tawel fynegai'r tywydd-a'i fys hir, Ar faes arian celfydd; Ac arian byw tra'n fyw fydd, Ei ammodol symudydd." Y mae yn brydferth, dysgrifiadol, a bardd- onol; ond y mae yn amddifad o'r enw Hin- fynag," ac o'r ferf ddynodiadol yw. "Telyneg o nodwedd Ddirwestol." Cana deg o blant yr awen ar y testyn hwn. Llwfr- haodd y Bardd heb ei Awen, o herwydd i dduwies cerdd gefni arno yn sydyn. Gan mai dyma ei ymgais gyntaf, na lwfrhaed pan ym- bilia am ei ffafr y tro nesaf. Gwelwyd llawer ymgais gyntaf yn annheilyngach. Cana Ehedydd yn llithrig, a therfyna bob penill yn darawiadol; ond y mae ganddo rai ymadroddioo angbywir, megys, yn nawr," "deiarolaidd," barod droi," &c. yn awr, daiarol, barod i droi, sy briodol. Camddefn- yddir y llythyren h yn yr engraffau canlynol, Hon rAoddwyd," beraidd rAad." Gan fod el fen a u bardd yn Nid Meddwyn, byddai ei lwyddiant yn sicrach pe ymroddai efe i fod yn gywirach. Y mae cystraweniad y Uinellau canlynol yn anmherfFaith,-—" Gawn bawb ei meddu'n rhad," "Ond ei chofleidio'n anwyl ni." Hefyd, yn y rhes, ac nid "yn y res. sy gywir. Nazaread a Meddwyn Diwygiedig ydynt feirdd cerddgar, a cheir ganddynt rai tarawiad- au barddonol. Cynyrchodd Ap Ceridwen benillion destlus oDd ni fu yn ddigon ffyddlawn i'r mesur yn mbumed a seithfed llinell yr ail benill. Cyfansoddwr soniarus yw Musicus; ond er mor darawiadol yr ymddengys ei gynllun, prin y cydnabyddir y priodoideb o ddweyd fod defaid yn canu tenor, wyn yn canu alto, Hew y n caDU bass, ac anifeiliaid cyrnig yn ffurfio cwmpeiniant," er yr addefa yr awdwr mai cwmpeiniant eras ydyw. Brefu y mae y defaid a'r wyn, a rbuo y mae y Hew; ond chwareu teg i Musicus i lefaru drosto ei hun, gau ei fod yn ganiedyddJiylithr,— Perora'r mwyn bencerddiaid, Y treble yn mhob llwyn Y tenor gana'r defaid, 1 I i ^4,'r alto ^.ana'r wyn Arwrol lew y goedwig, "■'1 A nerthol gana'r bass; 1, r;in: ,I t i Alr anifewaid cyrnig, ;.M5 h.. Wnant gryf gwmpeiniant oras..• Proffeswjrgwirgyfarwydd L Yw'r Hon gerddorion oil; t- A chanant Gantawd Bobrwydd- ..1 .A' -v' 1' Heb seinio nodyn coll: &c. Penill da yw un diweddaf Musicus. Ceir tri phenill destlus a barddonol can Genylet. v >-• 8 Coeth a barddonol yw syniadal] John; ond dull estronol yw flodau ardd." Hefyd, nid yw aceniad y linell ganlynol yn ffyddlawn i'r mesur—" Diau y gwelaf lu 0 blant." Y mae Meddwyn Diwygiedig sydd yn dech- reu drwy ddweyd, LIon yw gwedd y blodau tlysion," mor farddonol ag un o'i gydyipoeiswyr, ac yn fwy g"rphenol. Penillion addas ydynt i gyf ansoddi canig ddirwestol arnynt. Y mae yr awdwr ) n d ilwng iawn o'r wobr. Can i Water Works Merthyr." Brythyll, Brysiog, Hoffwr Dwfr filan, a John ydynt yr ymgeiswyr ar y testyn hwn. Llwyddodd Brithyll i fyuegu llawer o fanteision y Water Works, ond ar y mwyaf nsgeulus y bu efe wrth gystrawenu rhsi o'i linellau. Tywyll yw Brysiog mewn rhai manau, megys yn y linell, Y byd dyfeisiynol mawr nerth." Dylasid chwilio am frawddeg goethach oa- hoo —" Trwy fola yddaiar." Sillebir amryw eiriau yn anmhriodol. Er nad yw lirysiog yn brin o fynegu rhinweddau y Dwfrweithiau, nid yw ei ymgais mor llwyddianus ar y testyn hwn ag ar yr un blaenorol. Y mae rhai ergydion ffraeth a syniadau barddonol gan Hoffwr Dwfr < -lan. Can o midwedd farddoriol a gynyrchodd John, ond dyiasa ystwytho ambell linell cyn ei gollwng o'i law. Dymunol iuasai cael can mwy gorpheriol ar y testyn hwn. Tybir mai y peth goraf ellir wneud yw rhanu y wobr rhwng Hoffwr Dwfr Glan a John. (I'w barhau).

MASNACH-ANMHRIODOLDEB EI DYGIAD YN MLAEN. Gwelais a darlleuais amryw ysgrifau ar an- mhriodoldeb gwneuthuriad defnyadiau, a chy- mysgedd gwabanol bethau mewn bwydydd a dillad, ond nid wvf yn cofio i mi erioed weled Ilawer o ysgrifau ar y dull anmhriodol, anonest, ac anghristionogol a arferir y dyddiau presenol yn nygiad yn mlaen fasnach ein gwlad. Ofn wyf nad oes sylw digonol yn cael ei dalu i hyny. Hon ydyw yr oes berffeithiaf ei cbelf- yddyd, eangaf ei gwybodaeth, (a thueddir fi i ddweyd) gyfrwysaf ei dichellion o holl oesau y byd; ond, lawer tro, y mae celfyddyd yn cael ei defnyddio er drwg yn lie er daioni, ac y mae gwybodaeth yn fynych yn cael ei arfer er twyllo a dallu dynoliaetb, yn Ile eu haddysgu,- ydyw, y maellawer-o fasnaehwyr ein gwlad, yn brynwyr a gwerthwyr, yn defnyddio pob twyll, dichell, a chyfrwysdra, gan feddwi eu bod yn enill ychydig wrth hyny. Y mae boll wybodaeth llawer o siopwyr ein gwlad yn cael ei ddefnyddio ertwylloa dallu meddyliau y rhai a ant atynt i brynu. Y mffrostiant yn y fath allu, o herwydd ei fod yn unol ag arferiad ein gwlad. Y mae llawer bachgen ieuanc a gaf- odd ei fagu ar aelwyd grefyddol, wedi myned yn gaethwas i anwiredd. Pan aeth i fewn i fasnachdy, yr oedd yn bwriadu byw bywyd crefyddol, rhodio llwybrau rhinwedd, gonest- rwydd, a geirwiredd, (ond dichon fod yno am- rywiol heblaw ei hunan,) ac wrth wrando ar y cyfryw yn gwau anwireddau yn nghyd, a gwel- ed y byddai efe yn eithriad i bawb ereill, barnai mai doethineb ynddo yntau fuasai ym arfer ychydig yr un modd ond wrth ymarfer yr ychydig, fe aeth yn ymarferiad ymarferol, cyson, a phriodol (?) yn ol ei farn ef. Dichon iddo ddyfod yn fasnachwr enwog a galluog yn ol barn y rhai a'i adwaenai; ond meddaf, enwogrwydd a ddarfydda mewn gwarth ydyw -gallu y byddai yn fil gwell iddo beidio bod yn feddianol ar ronyn o bono, nag iddo ei ddefnyddio i'r fath ddyben. Un o ddulliau mwyaf cyffredin, ond anonest ein masnach, ydyw y gwabanol brisoedd am ba rai y gwerthir yr un nwyddau; neu yn ol yr enw cyffredin, dau bris." Dyna gwsmeriad yn dyfod i fewn i'r siop, a gofyna am weled- dywedwn frethyn. Dyna y siopwr yn dangos rhai iddo. Y prynwr yn gofyn pris yr hwn a ddewisa, i'r hyn yr ateba y gwerthwr ef mai 8s. 6o. ydyw. Cyuygia y prynwr 6s. Yna bydd yno lawer o drafod, siarad, ac ymyraeth yn ei gyleh-un yn gwirio fel hyn, a'r Hall i'r gwrthwyneb-y gwerthwr yn dra gofalus i chwilio a nodi ei holl ragoriaethau, yn nghyd og atodiad lIed ddestlus a chywrain. Y pryn- wr, yntau yn gwneuthur ei oreu er ei gael mot rhated ag y gall. Yn y diwedd, rhodds 7s. am y brethyn, pan yn fynych na fydd selling mark y gwertbwr ond 6s. 6c. Daw arall i fewn, a phryna yr un brethyn am 6s. Daw arall drachefn, a phryna yr un am 8s. Gofynaf yn ddifrifol, pa faint o gyfiawnder a gonest- rwydd sydd yn y fath ymddygiad ? Dacw fas- nacbdy draw, y mae yno ddau bris; eithr cadwant hyny mor dd) staw ag y gaIlont-i am- bell un y gostyngant y pris. Dyna ddyn tylawd yn myned i fewn, ac yn gofyn am gael gweled gwlanen gofyna bris yr hon a ddewiso, pan yr ateba y gwerthwr ef mai Is. 7c. ydyw y pris iselaf y gall werthu pethohono. Cymera y tlawd y wlaoeu am y pris a ofyna y gwerth- wr. Dyna ddyn arall yn dyfod i fewn", a gofyna am bris yr un wlanen, pan yr ateba y gwerthwr ef yn ddystaw mai Is. 7e. ydyw pris hOlJo, ond y gwna ei thori iddo ef am Is. 6c. Beth ydyw yr acbos o hynyoa 1 Yr oedd gan yr olaf yna logell weddol lawn, gwas a morwyn, ac yr oedd yn troi mewn cylcb gweddol ucbel a boneddigaidd yn y byd yma. Dyna i ti ddarllenydd yr achos gwirioneddol. Ond gofynaf eto, pa un mwy priodol fyddai iddo ei roddi i'r tlawd am Is. 6c, neu ynte i'r cyfoethog ? Pa reswm a all roddi dros y fath ymddygiad ? Eto, nid bai y gwerthwr yn unig ydyw acbos gwahanol brisoedd, eithr y mae rhai prynwyr na chymerant y nwyddau o gwbl, oddigerth iddynt eu cael yn rbatach na'r hyn a ofynir. Dacw ddyn yn myned i mewn i fasnachdy, lie nid oes ond un pris yn cael ei arfer. Ceisia weled oriawr Dangosir fti a dy^Bdir 4 mai ei phris ydyw pedair punt. Dechreua ynteu ddweyd a dweyd y gall gael yr un fath yn gywir am dair punt; ei fod yn gallu ad- nabod daioni oriaduron mor dda, fel v mae yn berffaith sicr o'r hyn a ddywed. Ar ol iddo lefaru yn ddiwyd am ugain mynyd, a chadw y siopwr rhag gwasan tethu neb arall, dywed y rhodda efe dair punt iddo, < s dewisa, neu ei fod yn myned hebddi. Allan ag ef; ond cyn hir dychwel i drachefn, a dywed y rhodda iddo £3 5s.; ond ar oI gweled na thycia hyny ddim, y mae yn dee-hreu ail arfer ei ddawn,'a chyn hir cynygia iddo £3 10s., ac yna allan ag ef heb roddi na thai ra diolch i'r siopwr am ei draffertb a'i amser. AlIwn i feddwi fod dynion o'r fath yn ddigon effeitftiol i gynhyrfu natur dynion mor llai- iaidd ac amyneddgar a Moses a Job, Dyna nodwedd llawer o brvnwyr a gwerthwyr ein gwlad; ie, a Hawer o'r cyfryw vn heiodau— gwlad; ie, a llawer o'r c:!o-fryw rhai yn ddiacouiaid a gweinidogion eglwysig y gwahanol enwadau. A ydyw y fath ddyniou yr, deilwog o Gymru wareiddiedig, uchtl &c ami ei brt-intiau, ie, ac yn deilwng u'r grefydd a broffeeir ganddynt ? Dynion ydynt a wertb- ant eu cretydd am ychydig elw bydol-dyoioo a dri, if gan bob awel — mammon yw eu duw Nid wyf am nodi fod pob gwerthwr, uac ych- waith poh pryynwr yn euog o'r fath gymeriad ond yn wir, y mae llawer prynwr yn achusi llawer siopwr i bechu mewn meddwl, os nad mewn gweithred. Dywedaf eto fod y dull anonest, drygionus, a melldigedig a arfesir yn bresenol yn masnach ein gwlad yu achos dinystr tragvwyddol ugein- iau o'n masnachwyr ieuainc. Gwerthwyr yn gvffredinol, mubwysiadweh gynllun yr un pris—na wnewch wahanol brisoedd o gwbl- peidiwch ymarfer hyuy, ac yna daw eich cl- meriad yn adnabyddus gwnewch felly er eich lies eich bunain. Ymddygwch yn deilwng o foneddigion gonest a cbydwybodol, ac yn deil- wng o ddeiliaid gwlad efengyl. Prynwyr oil, peidiwch myned at y siopwr hwnw a wna wa- bano! brisoedd gellwch benderfynu y costir eich nwyddau yn ddigon drud i chwi yn y di- wedd. Prynwch yr hyn fyddwch yn ymofyn heb siarad llawer yn ei gyich; trwy hyny gall y siopwr wneutbur mwy o waith; gall gadw llai o gynorthwywyr, ac o ganlyuiad, gall hefyd werthu ei nwyddau yn rhatach. Ydwyf yn gydwybodol, Ti 1MLADWY. O.Y.—Carwn yn fawr weled ysgrif neu ys- grifau gan rywun galluog a medrus ar y testyn hwn eto. Credais ac ysgrifenais."

EISTEDDFOD CAERFYRDDIN. Bum yn myag lluaws o bechaduriaid ereill yn yr Eisteddfod fawreddog hon. Mi dybiwn fod hon yn grand success (chwedl y Saeson). Nid oes gymaint pwys am arfer ambell air Saesonaeg yn ein lleixoriaeth Gymreig, oblegyd y mae y r Eisteddfod yn cefnogi hyny, am eibod hi ei hun bron a myned yn Seisnig- aidd oil. Saesneg agos oil yn y pwyllgorau, areithiau Seisnig, beirniaid Seisnig, a'r rhan hyny yn chwareu brad y cyllyll hirion a'r hen Gymro dewr, tawel, difeddwl ddrwg, a di- ymhongar. Dyna chwaeth uchel yn rhywrai yn dewis Mr. Edmond Yates i feimiadu y Cymry, a hwnw yn ol ei addefiad ef ei hun, yn cael ei dynu gerfydd ei glust i'r llawrdyrni beirniadol. Dyn anwyl! Ymddwyn gelyn i'n gwyntyllu, a hyny yngroes i'w chwaeth ei hun Gwyddom, bellach, nad oes a fyno y Saeson a'n Heisteddfodau, ei bod yn codi cyfog arnynt wrth feddwl am ein hen wyliau Cenedlaethol. Er hyny i gyd, y mae yn rhaid i ni ymostwng yn wasaidd i gymeryd eu hiau hwynt arnom. O'm rhan fy hun, mynwn i'r Pryddestau condemniedig gan Yates, i gael eu barnu eto gan rhyw Gymro sydd yn deall yr iaith Saes- neg yn dda, megis Talhaiarn, &c. Nid oes debyg y cawn byth ond hyny, yr un eistedd- fod Gymreig, o rodwedd wir Gymreig! Druan a'r Cymro diniwed, y mae'n cael ei fwyta i fyny yn feunyddiol gan feibion Hengist. Nid oedd ein gwlad yn ddigon iddynt, rhaid idd- ynt gael dileu ein defion a'n harferion cref- yddol, a'n bri cenedlaethol. Ow y mae y gogoniant wedi ymadaw, o'r hyn llei-af hyd at riniau y ty. Y mae genyf gwyn arall yn erbyn rhai o'r Cymry eu hunain yn yr Eisteddfod hon. Yr oedd y si ar led, nad aeth y wobr am un o'r pryddestau i'r iawn fan. Y mae vn rhy isel fod neb yn ) mostwng i wneud y fath anfad- waith diegwyddorpanyn beirniadu i gystadlu ar yr un pryd, a chael gan rhyw greadur self- ish i dderbyn y wobr drosto. Gwn am ddyn yn Sir Gaerfyrddin, y sydd am fod yn fawr (?) yn gofyn i ambell lenor i wneud dernyn iddo fe, y caiff ef haner y wobr am hyny. Too bad! Marchogaeth anifael arall! Chwenychu bod yn fawr ar draul arall. Pa le y mae'r eg- wyddor? Yr oedd becbgyn godidog ar y maes ar y bryddest hon ond rywsut, aeth y pryf yn ysglyfaeth i'r milgi olaf (?)! Yr oeddwn yn eysgu gyda rhai llenorion llygadgraf, y yhai oeddynt yn gweled trwy y lien deneu, ac yn gweled un o'r beirniaid yn gwau y bryddest, ac yn ceisio gan y gwr oedd yn gwasanaethu dderbyn y wobr Derbyniodd y gwas arian a medal am y cyfansoddiad,gyda gorfoledd mawr, gan ystyried ar yr un pryd ei fod wedi ychwanegu cufydd at ei faintioli. Yr oedd yn dda iawn genyf weled y gadair yn myned tua Llandudno; yr oedd yno wir deilyngdod. Bardd ag sydd wedi bod o flaen y wlad am flynyddoedd lawer, a'i gymeriad yn ddisglaer a difrycheulyd. Hir oes iddo eist- edd a barddoni yn y gadair dderw, a cbaffed y wlad fwynhau lErwytn ei athrylith am flyn- yddoedd lawer. Gfl?<&S»D UWOH AirWAXDl|.