Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
[No title]
(Parhad o benod 8.) Wedi eu cael yn nghyd, a derbyn eu harian, arth gyda hwv i neuadd eang, lie y cyfranog- odd a hwy (I giniaw rbagorol. Ond, yn groes i'r rheol gyffredin, nid oedd ganddo ffydd yn y diodydd meddwol. Slow poison y galwai hwy. Yr oedd yn cael ei wawdio am hyn gan rai, ac yr oedd yn dipyn o dyniad yu ol oddiwrth ei boblogrwydd. Yr unig ddiod a ddygwyd i'r bwrdd oedd dwfr gloew o ffynon a darddai o droed bryn bychan mewn ewr o'r pare, a llon- aid gwydryn bychan i bob un o win a wnelsid yn y ty orawn coed ysgaw. Tra yn mwynbau y gwydraid diniwaid hwn, a tbra y bu yr ys- tablwr yn parotoi y cetfylau i'r rhai a ddaeth- ent o bellder ffordd, a thra bu y trulliad yn lapio i fyny mewn papyr gtan bobo ddernyn o deisen iddy) t osod yn en llogelleu, naill ai i'w fwyta ar v fFordd, ? eu ei ddwyn adrefi'w wraig, neu i'r gwr a'r piant, os y wraig fyddai yno yn talu v rhelt, daliodd y boneddwr afael at" y cytie i'w hysbysu fod ei unig fab, a'r etifedd dyfodol yr estate, yn fyw ac iach-iddo ei adael dun ofal maoiaeth gyfrifol yn Ffrairc—ei fod yn dyfod yn y blaen yn llawer gwell nag y dysgwylid cyn a rhai misoedd wedi claddu ei fam (mam y bachgeo)-ei fod yn blentyn cryf ac iachus, ac os parhaai felly y mynai ef adref yr haf dyfodol, an y mynai Gymraes yn fam- aeth iddo yn lie yr estrones, dan ofal yr hon yr oedd yn breseno). Rhoddodd yr adroddiad hwn foddlonrwydd mawr i'r deiliaid, yn neillduol felly, gan ei fod yn cael ei draethn mewn Cvmraeg ddilediaeth. Er fod y Major wedi bod oddicartref am lawer o flyuyddoedd, nid oedd wedi anghofio yr ben iaith a ddysgasai pan yn hogyn yn cydebwareu a meibion a merched deiliaid ei dad. Diau pe buasai yno wres y ddiod at godi yr agerdd y cawsid ar ddiwedd y wledd fwy na thair ban- llsf o Hip, bip, hwre," ond boddlonodd y Major ar eu gwenau serchog fel arwyddion o'u parch a'u cymeradwyaeth. Ar eu hymadawiad yr oedd yrhen foneddig- es, modryb y Major, yn mwlch v buarth yn siglo llaw a phob un, ac yn rhoddi iddynt ail ddiolch am eu harian. Yn mhen ycbydig ddyddiau wedi y diwrnod a nodais, darfu i Lewis ddweyd wrth y boneddwr yn yr ystabl mewn modd disymwth,- "Glywsoch chwi, meistr, fod yr hen Sara o Nantybryn yn glaf iawn ?" I- Sara, Nantybryn," ebe ynteu "beth wyt yn geisio glebran ? Nid Sara yw enw gwraig Llewelyn." Nid ei wraig ef wyf fi yn ei feddwl, syr, ond ei famgu." Ei famgu—mam ei dad-nid yw hono yn fyw, ydyw hi ? "iYdyw'n wir, syr, yn fyw ei gwala, os na fu hi farw wedi boreu beddyw; ac yr oedd hi yn iach ei gwala hefyd hyd pwy ddiwrnod yma ond yr oedd merch Llewelyn yn dweyd wrthyt fi boreu heddyw, pan oeddwn yn dyfod heibio yno wedi bod yn edvych hynt y da hesbion, bod ei mamgu yn dost iawn-bron marw bod ei thad yn meddwl myned tua'r ffair, ond ni welodd ei famgu cynddrwg, ac iddo benderfynu beidio myned, rhag ofn iddi farw cyn y deuai ete yri ol." Brysiodd y boneddwr i'r ty heb ychwaneg o ymgom a'r llanc, acymofynodd a'rgwasanaeth- yddion a oedd gweddw yr hen Rhys, Nanty- bryn, >n fyw-ei fod wedi tybied i'w dad ddy- wedyd wrtho, er ys rhai blynyddoedd yn ol, ei bod wedi warw. ,¡ Gwedd N Rhys, tad Llewelyn oedd hono, syr," ebe ua o'r rnorwynion, ar farwolaeth hono y cymerodd Llewelyn at y tir ond ail wraig ei dadcu yw hon, a llysfamgu Llewelyn. Yr oedd hi yn fyw ac iach hefyd hyd boreu ech- doe, pryd y cymerwyd hi yn glaf iawn, a lied debyg ei bod hi bron ar ben. Y mae yn hen iawa-vn garit ond dwy, ac wedi arfer cael iechyd da iawn erioed, ac y mae dynion o'r fatb yn myned ar unwaith pan elont." Pa beth oedd ganddi at ei chynaliaeth, os oedd rhy wbeth ?" Yr oedd ganddi ar y cyntaf rhyw ychydig ugeiniau o bunoedd wedi eu crafangu pan rh"ddodd y tir i fyny i'w llysfab; ond yr oedd hyny wedi darfod er ys blynyddoedd, ondy mae Llewelyn a'i wraig wedi bod yn lied dirion o honi." Teimlai y boneddwr rhyw chwithigrwydd neill- duol ei fod wedi bod mor esgenlus a pheidio holi yn fwy manwl yn nghylch yr hen ddeiliaid, a braidd na fynai ddigio wrth bawb am na bu sa: rhai wedi dweyd wrtho am yr hen bat- riarches hon a weddillasid o ddeiliaid ei daid. Ond, wedi cael gan ei fodryb, mewn basged fechan, rhy wbeth tyner i'w gynygi'r hen wraig glaf, ymaith yr aeth ar ei draed tua Nanty- bryn i ofyn ei hynt, ac i gael ymddiddan a hi, os oedd yn alluug i ymddiddan ag ef. Dywedodd gwraig Llewelyn wrtho fod ei nain yn llawer gwell nag y buasai, a'i bod yn medddwl ei bod ar wellhad. Aeth ati a chanddi beth o'r danteithion a ddygasai ei meistr iddi. Gadawodd iddi fwyta ychydig dameidiau cyn dweyd wrthi o ba le y daethai, Pan glywodd yr hen wraig goffa enw ei meistr, ymollyngodd ar ei chefn yn y gwely, ac wylodd a chwyniauodd yn y fath fo d, fel yr ofnodd Gwladys y buasai farw yn y fan. Ond yn mhen rhyw dair neu bedair mynyd ymdawelodd, a cheisiodd gynorthwy i godi ar ei heistedd, a phao ddeallodd fod y boneddwr yn y ty, anfonodd i ddeisyfu cael ei weled, a'r hyn y cydsyniodd yn llawen. Yr oedd wedi dweyd eisioes wrth Gwladys, a Gwladys wrth yr hen wraig, mai amryiusedd oedd na buasai wedi ymweled a hi yn gynt. Pan ddaeth at celir y gwely, edrychodd yr hen wraig yn hylbddd a cbraif yn ei wyneb; yna ymaflodd yn ei law ef a'i dwylaw ei hunan. Cusaoodd ei law, a thorodd allan i wylo, nes oedd yn crynu ar ei gwely. "0: Syr Watkin anwyl," ebe hi, "raigofiais am eich tadcu yn y fyuyd y gwelais chwi. Yr ydych mor debyg iddo yn eich gwyneb a phe buasai wedi eich poeri. Fe debygwn fy mod yn ei weled yri awr vn ei got lwyd a'i fotasau a thops Iledr, a het fflatar ei ben, yn dyf.d i'n ty ni dranoeth wedi claddu Rhys, a'r ddau gi yn ei ddilyn—un britb, melvn, a gwyn mawr oedd un o'r ddau. Cafodd hwnw ddrws y llaethdy yn agored, a lladratodd oddiyno del pyn o floneg oedd yn dygwydd bod ar un o'r estyll ond fe fesurodd yr hen wr boneddig ef a'r ginen oedd yn ei law, a gwanodd ei law yn ei boced, ac estynodd ddwy chwe' cheiniog i mi am dano, a siarsodd fi i fyned tua'r castell, a cheisio bloneg yn ei le wedi iddynt ladd y mochyn mawr. Ond ei neges gyda fi oedd sicrhau i mi y cawn y tir eto am yr uu bris ag o'r blaen tra y buasai efe a minau byw. Rhys, mab fy ngwr o'r wraig gyntaf, oedd yr etifedd, ond efe wnaeth yr hen ddyn ei ewyllys, ac yr oedd hono yn cael ei chadw gan eich tadeu, ac efe oedd yn trefnu pethau rhyngom. Y ffordd y gwnaeth oedd rhanu y cwbl rhyngom. a'n gosod yn joint ar y fferm. Pan y buasai Rhys yn priodi yr oedd fy newis i fi, naill ai i fi dalu haner y gwerth iddo ef, ac iddo ynteu chwilio am le, neu iddo ef dalu yr haner i mi, ac i mi ymadael a gadael y tir iddo ef, a'r daoedd a'r cnydau, a phob peth yn eu Ile. Priododd ef cyn pen dwy flynedd wedi claddu ei dad. Dneth eich tadcu a dau auctioneer yma i brisio pob peth, a rhoddodd i Rhys fenthyg cymaint ag oedd yn eisieu arno o arian i dalu i fyny fy rhan i, ac yna symudais ar fy mben fy hunan i'r ty ba h ar y buarth, ac yno y bum wrthyf fy hunan nes i Llewelyn briodi. Pan rhanodd Rhjs, fy llysfab, a finau, cymerodd eich tadeu at fy arian, a gosododd hwynt yn yr ariandy gyda'i arian ei hunan, a rhoddodd ysgrif am y swm, ac am log yn ol pedair punt y cant. Cefais yr arian hyn yn ol bob yn g'ni, fel y byddai eu heisiau arnaf at fy nghynaliaetb. Ni thalais ddimai o ardreth am y ty bach o'r dechreuad ac o herwydd hyny, a bjd fy arian bron ar ben, ceisiodd gwraig Llewelyn genyf ddyfod i'r ty atynt hwy, ac felly y bu, a throwyd fy ben aueddle i yn dy at olchi a chrasu bara, &c. Yr wyf yn awr er ys mwy na phum' mlynedd yn byw yn hollol ar gost Llewelyn a Gwladys, ac yn wir, hid oes genyf ddim lie i achwyn y maent wecii bod yn dirion wrthyf, yn enwedig ag ystyried mai dim ond llysfam oeddwn idd ei dad ond mi fum i yn eithaf fam iddo, ac i rai o'i blant hefyd, ac fe wyr Llewelyn hyny yn ddigon da. Nid oes oud dwy flynedd rhyng- wyf a bod yn gant oed, ac felly, wrthgwrs oed- ran, nid oes genyf lawer o amser eto i'w ddys- gwyl. Nac oes, nac oes; eisieu parodrwydd i fyned oddiyma sydd arnom i gyd, meistr bach. Yr Arglwydd a'ch bendithin chwi, syr rhaid i fi a chwithau farw gweddiwn lawer am bar- odrwydd. Er cystal dynion oedd eich tadeu a'ch mamgu, ac er eu bod yn gyfoethog iawn, buont hwy feirw, ac ar holl feddianau a gwych- der eich tad a'ch mam, y maent hwytbau wedi meirw. Menyw garedig a hawddgar iawn yw eich chwaer. Gobeithio mai celwydd yw nad yw hi ddim yn gysurus ei meddwl gyda'i gwr. Y mae rhai wedi bod yn dweyd yn ddystaw bach mai Owain Williams, y gwas lifrau fu gynt gyda'ch tad, oedd ei chariad hi, ac y buasai hi yn ei briodi ef hefyd pe buasai bvw ychydig yn hwy. Ond, ond, pryd hyny deall- odd yr hen wraig wrth gochni wyneb y bon- eddwr ei bod yn troedio tir gwaharddedig, ac ymollyngodd yn ol ar ei gwely, a throdd allan i wylo yr ail waith; estynodd ei llaw i ffarwelio a'r boneddwr, ac felly y bu yr ymadawiad. (I w barhau.)
TAITH 0 FERTHYR TYDFIL I UTICA.
TAITH 0 FERTHYR TYDFIL I UTICA. GAN Y PARCH. REES GWESYN JONES. (Parhad o'r rhifyn diweddaf.) Yn fuan dyma'r gair fod y meddyg yn dyfod i'r bwrdd, a bod yn rhaid i bawb fyned i'r deck er iddo eu gweled, gan na fedrai neb adael y Hong heb ei ganiatad. Dyna drafferth, myned a'r hot! gleifion i'r bwrdd a pheri iddynt ym ddangos fel yn iach. Yr oedd fy ngwraig i wedi gwanhau i'r fath raddau fel er pob ym- drech gwael iawn y teimlai ac yr ymddangosai. Nid oedd yn gallu edrych ar y golygfeydd prydferth o gwmpas na bwyta nac yfed dim er ei chryfhau—ei hunig obaith braidd oedd cael taro ei thraed ar dir America, cyn anadlu yr anadl olaf. Fodd bynag, cafodd basio trwy i feddyg y llong roddi ei air nad oedd dim arni ond clefyd y mor. Erbyn hyn yr oedd yn tynu yn hwyr a'r cwestiwn wed'yn oedd a gaem lanio v noson hono neu ynte a r,dd i ni aros yn y llong dros y Sabboth. Yr oedd hwn yn bwysig iawn, oblegyd yr oedd pawb wedi rhwymn eu boll daclau a thaflu y gwelyau gvvelit i'r mor. O'r diwedd daeth swyddogion y cyllid mewn llong fechan a rhyw fad mawr yn canlyn i dderbyn yr ymfudwyr a'u pethau. Yr oedd golwg dra mileinig ar amryw o hon- ynt. Dechreuasant agor blychau, ond wedi agor un neu ddau a gweled ei bod yn myned yn hwyr, yna dechreuasant dori ihyw lythyr- eneu a sialc ar yr holl flyebau oeddynt yno. Dyna le yr oedd y gwthio a'r gweiddi a'r an- nhrefn mwyaf y bum ynddo erioed-pob un am ei fywyd am gael ei eiddo ei hun i twrdd y bad. Collwyd peth rhyfeddol o amser o ddiffyg trefn. Nis gallwn edrych ar waith y llywodr- aeth yn aufon dynion i archwilio luggage y teithwyr yn ddim ond Humbug o'r fath fwyaf humhugaidd. Credwyf pe buasid yn agor pob blwch oedd yno, a chael haner llonaid pob un o eiddo fuasai yn talu duty; na buasai hyny yn talu y draul am eu hanfon. Ond wrth ys- tyried na wnaethant ddim ond tori llythyren neu ddwy ar bob blwch, yr oeddwn yn bared i ofyn yn enw pob synwyr, Beth a wna y rhai byn? Mae yn llawn bryd i deyrnasoedd y byd agor eu porthladdoedd fel ag i roddi rhwydd- rediad i fasnach rodio yn rhydd heb ei llyffeth- eirio, ac yn sier dylai llywodraeth America sy- mud pob rhwystr o fforddmasnach, ac yn neill- duol ymfudwyr i ddyfod; oblegyd y mae arni hi lawn cymaint o eisiau dynion i ddiwyllio ei gwyllt-diroedd yn mbob cyfeiriad ag sydd ar bobl yr hen fyd o eisiau tiroedd i fyw rrnynt. Yr wyf yn deall fod llawer yn barnu yn wa- hanoI, ond ymddengys i mi nad rhyw ddaioni mawr wneir yn America gyda llaw-weithfeydd am dymnr eto. Gwell fyddai trin y ddaear yr gyff'redinol a masnachu a gwledydd eram. Pan berifeithir y ReilfF>rdd daw gwell mantais i law-weithfeydd dalu, a diau y daw yr amser iddynt dalu yn rhagorol. Mae yr hen fyd wedi treio Protection am ddigon ohyd, ae wedi gweled yn. mhob enghraifft ei fod yn dodi y lluaws er mwyn cyfoethogi yr ychydig. Nid oeddwn yn meddwl ysgrifenn ar Political Econ orny, ond cefais fy mlino gymaint y nosSadwrn hono yn ymyl New York gan Protection fel nas gailwn ymatal heb drin y (ireadur cas. Ychydig fedr gydymdeimlo a mi yn fy nhrafferth y pryd hwnw. Wyth neu ddeg o flychau mawrion, pump o blant bychain, a gwraig yn glaf iawn i edrych ar eu hol a phoh peth yn gofyn fy holl sylw ar unwaith. Yr oedd pethau bron peri i mi wylltio weithiau, ond meddienais fy hun mewn amynedd—trwy gryn ymdrech cafwydy cyfan i'r bad, a ffwrdd a ni tua'r ti. a dyma ni o'r diwedd a'n traed ar dir America. Tybiem fod y gwaethaf drosodd, a dechreuai y merched eistedd i lawr nes c')pl pethau at eu gilydd. Ond cs oedd y swyddogion ar y llong yn chwerw, yr uedd y rhai oedd ar y tir yn fil chwtrwach. Bu agos i ryw ddau o honynt ddychrynu Mr. Parry i farwolaeth—gwthient ni yn mlaen fel pe buasem gynifer o anifeiliaid direswin, a gwaeddent ar ein hol yn debyg fel pe byddai bugeiliaid Abergwesyn yn gwaeddi pan fyddai ganddynt ryw fil neu ddwy o ddefaid o'u blaen. Cysurai ambell un fi trwy ddyweyd mai gofal am ein lies oedd ganddynt mewn golwg; gobeithiwn inau hyny, ond teimlwn ar yr un pryd mai rhyw ffordd ryfedd iawn oedd ganddynt i ddangos eu hewyllys da—braiddua buasai g) stal genyf fi gael fy ngadael yn llon- ydd ar y pryd; ond nid oedd dim Qsgoi, rhaid- oedd myned yn mtaen gan obeitbio nad oedd y diwedd yn mhell. I mewri a ni i ryw adeilad anferth o faintlOli-digon igytiwys llawer iawn o filoedd. Parwyd i bob un gerdded heibio i ddau ddyn a llyfr mawr, a rhoddi ei enw, ei wlad enedigol, a pha le yn America yr oedd yn cyrchu ato. Erbyn hyn edryebem am y drws ond nid oedd argoel am dano. Yn fuan dyma ddyn yn esgyn i safle uchel ac yn bys- bysu ei fod yn galw enwau pawb yr oedd arian iddynt yn ei law—a chwareu teg i'r Gwyddelod yr oedd llawer iawn o arian wedi eu hanfon ganddynt i gyfarfod eu cyfeillion a'u perthyu- asau. Yr wyf yn credu pe byddai i'r Cymry efelychu y Gwyddelod yn hyn, sef danfon arian i gyrchu eu perthynasau yn Nghymru, y gwn- elent wasanaeth mawr i'r ddwy wlad ac i Dduw hefyd. Mae miloedd yn Nghymru a ddylent ymfudo, ond nis gallant wneud heb gynorthwy. Dyma fi eto wedi gadael fy nhaitb. Y peth nesaf oedd galw enwau y rhai yr oedd eu cyf- eillion yn dysgwyl am danynt mewn rhan arall o'r adeilad. Ac o drugaredd fawr dyma enw (iwesyn Jones a David Parry yn cael eu galw -tfwrdd a ni heb ymgynghori a neb na gwy bod pwy oedd yn ein galw. Erbyn myned drwy y drws pwy welem ond y Parch. John Cadwaladr o Trenton a Mr. David Pierce o Utica, wedi bod am wythnos gyfan yn New York yn ein dysgwyl-yr oeddynt bron colli eu hamynedd. Gan eu bod wedi tybied fod ty yr hen frawd Cadr. Richards yn rhy lawn, yr oeddynt wedi cytuno am le i ni yn y Stephens Hotel gerllaw y man yr oeddem wedi glanio. Trein y ty hwnw yw swm benodol am ystafell wely, ac yna pawb i alw am yr hyn fyddo yn ddewis fwyta a thalu yn ol hyny. Yr oedd yno fwyd- ydd o'r fath orau wedi eu coginio yn ardderch- og, ac yn cael eu rhoddi o'n blaen yn hynod ddestlus. Adnewyddodd fy ngwraig yn rhy feddol erbyn borau dranoeth-dechreuodd y bwyd a bithau gyduno, ac felly y parhasant- hi i fwynhau y bwyd a'r bwyd i'w lIesoli hithau, fel yr oedd cyn pen deuddydd yn greadur ne- wydd o ran y cortf. Am y plant yr oeddynt yn mwynhau eu hunain dros ben pob terfynau, ac yn ewyllysio aros hyd byth yn y lie da hwnw. Yr oedd yn Sabboth dranoeth; ond prin iawn y gallem ei fwynhau; yr oedd yn rhy hwyr nos Sadwrn i gael ein blychau o'r Castle Gardens, felly nid oedd genym ond y dillad oeddem wedi wisgo am bythefnos o'r blaenaryllong. Beth oedd i'w wneud-cadw y Sabboth yn luddewig hodol neu ynte myned i ryw le o addoliad fel yr oeddem ? Dychrynai Mr. Parry rhag myned allan yn ei hen ddillad, ac felly cadwodd i mewn nes oedd lleni y ty- wyllwch yn dechreu ymdaenu dros New York. O'm rhan fy hun yr oeddwn wedi cael digon ar fod i mewn ddau Sabboth yn y llong-yr unig ddau Sabboth oeddwn wedi golli er pan adewais yr Athrofa ryw dair blynedd ar ddeg yn ol. Hefyd ystyriwn nad oes ddeddf i angen (Necessity has no law)—yroeddent wedi gwrth- od rhoddi i mi y blwch lie yr oedd fy nillad Sabboth. Felly beth oedd i wneud ond myned allan yn fy hen ddillad, ac o ran hyny nid oedd fy nillad o fawr bwys i mi gan fod fy holl ragor- iaethau yn gorwedd tu fewn i'r rhai hyny. Aeth Mr. Pierce a'i frawd gyda mi tua chapel H. W. Beecher. Yr oedd yn bynod dda genyf weled ei Barchedigaeth yn y pulpit. Er fod y capel yn llawn iawn cawsom le i eistedd yn gysurus. Yr oedd ar y cyntaf yn dyweyd yn araf ac isel. Ood daeth ei lais yn fuan yn glir. Y peth cyntaf a dynodd fy sylp oedd ei waitb yn bedyddio. Ni wnaeth ddyweyd na gwneud dim yn anghyfFredin wrth weinyddu yr ordin- had ar ryw haner dwsin o fabanod. Ond yr oedd ei weddi ar ol hyny yn anghyffredin iawn, ac yn bwrpasol dros ben. Ei destyn i bregethu oedd, Y cnawd yn chwenychu yn erbyn yr ys- pryd a'r ysbryd yn erbyn y cnawd. Yr oedd ei sylwadau yn darawiadol, yn dangos meddwl cryf a medrusrwydd rhyfeddol i siarad, ond yr oedd Ilawer mwy o'r darlithiwr ar foesoldeb nac o'r pregethwr efengylaidd yn y golwg drwy yr holl bregeth. Yr oedd mwy o gyfeiriadau ato ei hun yn bersonol nag a ddysgwylid yo mhregeth dyn mawr. Er hyny, yr oedd yn dda iawn genyf gael y cyfle i'w glywed a hoff- ais ef vn fawr iawn. Y noson hono buy Parch. Evan Griffith mor garedig ac agor ei bulpud i Mr. Parry a minau bregethn, a chafwyd cyfarfod dymunol iawn. Yr oedd yn bur lied chwith arnaf—ni cby- merai pobl New York fy arian i ac ni wyddwn inau werth eu harian hwythau. Yn ngwyneb hyn vrngymerodd Mr. Pierce a thalu pob traul hyd Utica. Dydd Llun, aed i edrych am y blychau. Ar ol tipyn o drafferth cawd hwynt allan o'r Cas- tell; ond erbyn rhifo yr oedd un yn eisiau. Gwelais ar unwaith fod yn rhaid ei fod wedi aros yn y llong. Yr oedd hono ar yr afon ryw ergytl careg o'r tirt Aethum at ryw fadwr a gofynais beth gymerai am fvned a mi i'r lloug ac yn ol. Atebodd "dollar." Ffwrdd a ni-. cefais awdurdodau y llong yn garedig fel arfer. Aed lawr i'r hold a hysbysasant fi fod y box yno ac y deuent hwy at y tir tua dau o'r gloch. Yr oeddwn wedi bod yno hwyraeh tua chwarter awr. Yr oedd yr hen fadwr braidd yn cwyoO fy mod yn hir, ond ni ddywedodd lawer ac yr oeddwn inau yn meddwl y gallai aros ychydig am ddollar. Erbyn i mi gael fy nbraed ar dir, aethwn i dalu iddo. Dywedai wrthyf ei fod yn gofyn haner dollar arall. Dywedais wrtho mai y fargen oedd dollar, a thelais hono gan adael yr hen lane i edrych am yr haner yo rhyw gyfeiriad arall. Dyma yr unig brofiad geiais ar ladron New York. Gwaredwyd fi rhag y Porters trwy i un Mr. Thomas ymgy- meryd a chludo fy holl eiddo i'r bad oedd yn cvchwyn tuag Utica. Aeth a chymaint oedd- wn wedi gael hyd iddynt yn gyntaf, ac na daeth at y Hong i gyrchu y box oedd wedi aroS yn y Hong. Gwnaeth hyn oil heb dderbyn dim tal—bydded i'r Arglwydd dalu iddo am ei garedigrwvdd. Tua chwech o'r gloch prydnawn dydd Llun aethom i'r bad a elwid St. John ar yr afon Hudson. Yr oedd gwychder ac ardderchawg- rwydd hwnw tu hwnt i ddim a welais yn Mryd- ain. Ymddangosai yn fwy tebyg i balas nag i fad.. Mwynheais fy hun yn rhyfeddol wrth edrych ar yr afon a'i hamgylchoedd tra par- haodd y golau. Yna pan aeth yn hwyr aeth pawb i'w gwelyau gan fod Mr. Pierce wedi gofalu am gymeryd State rooms i ni gysgu. Yr oedd y gwelyau hyn yn rhagori llawer iawn ar eiddo y Caledonia, ac ar y cyfan yn well na first Cabin hono. Ni theimlais ddim arwydd o glefyd ar y daith hono. Ond pan oedd fy nghyfaill Parry yn dvfod i fyny bu ef yn glaf drwy y dros, er nad cedd wedi cael dimoglefyd y mor drwy yr holl daith. Cyrhaeddwyd Al- bany tua pbedwar o'r gloch y borau. Wedi cerdded ychydig troisom i ryw dy gerllaw y gledrffordd i gael bwyd-yr oedd yno de a choffi meddent, ond wfft byth iddo, yr oedd yn llawer gwell genyf dalu am dano na rhoddi benthyg fy ngenau i'w gymeryd. Daeth yr amser i gychwyn. Yr oeddwn wedi clywed llawer o ganmol ar Railway cars America, ond yn sicr y maent yn rhagori yn mhell ar fy nychymyg i am danynt. Bum yn teithio rai oriau trwy wlad bur dlawd yr olwg. Nid oeddwn yn ei gweled gystal a llawer llanerch yn yr hen wlad ond yn y man dechreuodd dyfFryn y Mohawk ymledu a phrydferthu. Cyrhaeddwyd y Station o'r diwedd. Erbyn hyn yr oedd lluaws mawr o Gymry yn ein cyf- arfod ac yn ein llon-gyfarch fel pe buasai ty- wysog wedi dyfod i'r ddinas. Derbyniwyd ni gvda breichiau agored gan y Cymry o bob enwad. Yr ydym hyd yn hyn wedi derbyn caredigrwydd anarferol a sirioldeb digyffelyb. Mae pawb fel yn gwneud gorchest i'n ded- wyddu, ac eto mae pob peth mor naturiol fel y gellid meddwl nad ydynt yn myned ddim allan o'u ffordd gyfTredin. Da genyf ddyweyd ein bod fel teulu yn teimlo yn hynod gartrefol, ac hyderwyf dan tendith Ouw y byddaf o les mawr yma. RHYS GWESYN JONES.
BEIRNIADAETH CYFANSODDIADAU…
BEIRNIADAETH CYFANSODDIADAU EISTEDDFOD TREHERBERT. GAN DEW[ WYN 0 ESSYLLT. (Parhad o'r rhifyn diweddaf.) Testyn 2il, "Strikes a'u Heffeithiau." Der- byniwyd ar y testyn hwn bump o draethodau, yn dwyn y ffugenwau canlynol, ys ef, Cyn- felyn Wledig," "Ab Llafur," "Dyngarwr," Gelyn Gormes," a "Honi soit gue mal y pense." Cynfelyn Wledig." Traethawd bach syn- wyrol cyn belled ag y mae yn myned ydyw hwn, ond y mae yn rhy fyr o lawer i allu meddwl am wneuthur cyfiawnder a thestyn o bwys a dyddordeb yr un presenol. Ab Llafur." Y mae hwn yn helaethach traethawd na'r un blaenorol, ond nid ydyw yr awdwr hwn rhywsut wedi llwyddo i osod allan y "Strikes a'u Heffeithiau" mewn goleuni gryf a tharawiadol. Mae yr arddull dipyn yn grwydrog a gwasgarog; ac er fod yr awdwr wedi rhanu ei destyn i amryw benodau, ac wedi traethu cryn dipyn ar effeithiau amgylch- iadol neu anianyddol y Strikes, nid oes ganddo gymaint ag un benod wedi ei neillduo i ddad- lenu eu heffeithiau moesol. Ond, ar y cyfan, gellir dywedyd fod y traethawd hwn yn un pur deilwng. Dyngarwr." Traethawd lied wych, manwl, a chyflawn sydd gan yr awdwr hwn, yn cynwys mwy o ddarsylwadaeth wreiddiol nag un o'i gydymgeiswyr; traetha lawer ar effeithiau y Strikes yn anianyddol a moesol, ond nid yw yn cadarhau yr un o honynt drwy illustrations neu engnreifftiau eglurhaol, fel ag y mae rhai o'i gydymgeiswyr wedi gwneuthur. Er mwyn dangos effeithiau colledus y strikes gyda mwy o nerth a grym argyhoeddiadol, dylasai yr awdwr fod wedi ymgynghori ag awdurdodaeti