Y Goleuad

CWMNANTCOL, GER LLANBEDR. Nos Lun y gfed cyfisol, cynhaliwyd cyfarfod yn y lie uchod er ffarwelio a'r hen frawd anwyl a'r diacon ffyddlawn Thomas Lloyd, Pwllymarch, a'i briod, yr hwn wedi bod yn gwasanaethu yr. achos yn y lie am 27 o flynydoedd, sydd yn symud oddiyno i Dyffryn Ardudwy am ychydig seibiant yn niwedd eu dyddiau. Cymerwyd rhan yn y cyfarfo.d gan y brodyr canlynol: Parch. Theophilus Lewis, Llywydd, Edward Evans, John Pugh, Morris Jones, a Robert Ellis, ac S. Stephens. Dygwyd tystiolaeth uchel gan yr oil o'r brodyr hyn i ffyddlondeb a gweithgarwch Thomas Lloyd, a hefyd i'w gymeriad pur a dilych- win. Gwnawd cyfeiriad effeithiol at yr hen frodyr a chwiorydd oedd wedi bod yn dal cysylltiad a'r achos yn y Cwm, ond sydd erbyn hyn wedi myned oddiwrth eu gwaith at eu gwobr. Ar y diwedd cyf- lwynodd y Parch. J. Lewis bwrs o aur i Thomas Lloyd, nid yn ad-daliad iddo am ei latfur, ond fel arddangosiad gwan o deimladau da y cyfeillion tuag ato. Eiddunwn i'r hen frawd a'r hen chwaer nawnddydd teg, a bydded i haulwen eu bywyd fachludo yn ddigymylau. Hefyd cyflwynodd Stephen Stephens iddo ffon gollen hardd, anrheg Mr. Griffith Thomas, Gwynfryn, yr hon yn ddiau fydd yn gydymaith gwerthfawr iddo i byrth y bedd.

NANTYMOEL. Cymanfa Bwnc.—Prydnawn a nos Sadwrn, Tach. 7fed, cynhaliwyd Cymanfa 13wnc y Dosbarth Ysgol- ion yma yn Hermon, Tynewydd. Llywyddwyd gan Mr. J. W. Jones, Dinam a Mr. Morgan Williams, Glynogwr. Holwyd y plant yn ddeheuig yn y Rhodd Mam, pen. iii a iv., gan Mrs. T. Llewelyn, Tynewydd, a Mrs. Jones, School House, Nantymoel. Yn yr hwyr holwyd oddiar y 4edd benod o'r Hyff- orddwr, gan y Parch. J. T. Davies, Dinam, a chred- wn fod yr holi a'r ateb yn fuddiol ac adeiladol iawn. Arweinydd y canu oedd Mr. T. E. Jenkins, Black- mill. Gresyn nas gellid codi y Cymanfaoedd Holi i fwy o fri yn ein gwlad eto fel y megid ein pobl Ï-eu- ainc i fod yn gryfion yn athrawiaethau mawr ein crefydd. Darparwyd lluniaeth mewn modd teilwng ar gyfer y dieithriaid gan Ysgol Hermon. Te y Genhadaeth Dramor.—Y mae egiwys Dinam wedi enill iddi ei hun enw uchel, oblegid ei chasgliad- au teilwng at bob achos da, ac yn arbenig at y Gen- hadaeth. Cynhaliwyd te nos Fercfrer diweddaf a phrofodd yn llwyddianit perffaith yn nwylaw y swydd- ogion presenol. Gweithiodd y llywyddes, Mrs. James Jones, Council School, yn egniol i sicrhau swrn sylweddol o elw i'w gyflwyno at yr achos, a da genym ddeall fod tuag ugain punt wpdi eu derbyn oddiwrth y ddau de eleni. Cafwyd anerchiad rhagorol ar y gwaith cenhadol gan ein gweinidog poblogaidd, y Parch. J. T. Davies. r

ABERCARN. Ynglyn ag eglwys Bresbyteraidd Nazareth, Cwm. carn,-yr hon yw mam eglwys y Methodistiaid yn Abercarn, cynhaliwyd eisteddfod yn y, Neuadd Gy- hoeddus dydd Llun, Tachwedd 16. Swyddogion yr eisteddfod oedd y canlyn: Llywydd, Dr. E. M. Griffith, U.H., Abercarn Each,, Cwmcarn Arwein- yddion, Parchn. Henry Rees (gweinidog Nazareth), Cwmcarn a John Rees (Garn), Abercarn; Beirniaid— Cerddoriaeth, Parch. T. Protheroe, Wiston, Sir Benfro, a Mr. T. Gabriel, F.T.S.C., Bargoed Llen- yddiaeth, Parch. W. Watkin Williams, Pontypool. Chwareuwyr y Berdoneg oeddynt Miss R. M. Griffith, Abercarn Fach, Mr. Edwin Williams, Ysgolfeistr, a Miss Gwladys Harper, Abercarn. Cariwyd allan y gwaith o Ysgrifenydd gan Mr. Jacob Hughes, Y Rhyswg, Cwmcarn. Gwnaeth y Beirniaid eu gwaith i foddlonrwydd cyffredinol. Can ar y Berdoneg (Pianoforte) (yn agored), "Memor. ies of the past." Rhanwyd y wobr rhwng Miss S. A. Griffin, Swansea, a Fred Pullin, Barry. Can Tenor—"The Port of Dreams," Mr. Evan Jones, Tre. degar. Adroddiad (oedran yn agored), The Bridge of Sighs," Miss Marged Hannah Morris, Ne\ybridge, Mon. Can Contralto, Within the gates of Light," Miss Maggie Davies, Ynyshir. Ar ol diweddu yr Eisteddfod cynhaliwyd cyngherdd yn y neuadd er budd Capel Nazareth. Llyw- yddwyd gan Cynghorwr Sirol, George Harris-Nurse, U.H., Twyncarn. Y CyfeiJydd oedd Miss R. M. Griffith, Abercarn. Y cantorion oeddynt: Soprano, Miss Alice Cove, Treorchy; Contralto, Madame Annie John-Basham, Pontllanfraith; Tenor, Mr. Ed- win Baker, Castleton; Baritone, Mr. D. Morris Evans, Morriston. Cafodd y cantorion dderbyniad iywysogaidd gan y gynulleidfa fawr. Bu raid iddynt ail-ganu amryw o weithiau, codasant y gynulleidfa i'r fath frwdfrydedd uchel, ac nid rhyfedd hyny, yr oeddynt yn canu nes gwefreiddio pawb.

BRO MORGANWG. Aberthyn.-Pentref ger y Pontfaen (Cowbridge), yw yr uchod, ac y mae yn hen achos, yr hynaf yn o debyg yn y Deheudir- Un o'r dyddiau diweddaf, cynhal- iwyd yma Gyfarfod Misol Dwyrain MorganwgMae chwarter canrif er pan gynhaliwyd un yma o r blaen. Mewn Cwrdd Misol yn yr Aberthyn y cafodd y di- weddar Barchedig Wm. James, Aberdar, un o r oed. faon mwyaf nerthol, pan y llefarai oddiar y geiriau A gwybod cariad Crist yr hwn sydd uwchlaw gwybodaeth." Yn ol barn y Parch. J. Morgan Jones, Caerdydd—' dyna y bregeth fwyaf a gyfansoddodd, ac yr oedd y dylanwad ar y gynuile,idfa yn angerddol. Un o neillduolion y Cwrdd Misol eleni oedd y Seiat Gyffredinol y prydnawn, pan yr agorwyd ar y mater penodedig, sef Y Genhadaeth," gan y Parch. Emlyn jonas, Porth, yn afaelgar a nerthol, yn sicr dyma un o'r anerchiadau cryfaf glywsom ar y Genhadaeth. Siaradwvd yinhellach gan y chwaer ieuanc, Miss Aranwen Evans (merch y Parch. D. G. Evans), yr hon sydd ar gychwyn i'r Maes Cenhadol. Cyflwyn- wyd iddi ar yr achlysur, cyfrol, Hanes y Genhad- aeth,ar ran y Cyfarfod Misol, _gan y Llywydd, y Parch. Aaron Davies, D.D. Dymunwyd Duw yn rhwydd iddi a llwyddiant mawr_ar ei gwaith, ac addawycl cofio am dani, gerbron yr orsedd. Cafwyd gair hefyd gan y Parch. R. J. Williams, Ysgrifenydd y Genhadaeth. Yn yr hwyr cafwyd cyfarfod cenhadol brwdfrydig, pan yr anerchwyd gan Miss Aranwen Evans, a'r Parch. R. J. Williams, Lerpwl, a phregeth- v/yd gan y Parch. T. J. Edwards, Merthyr. Tranoeth cafwyd pregethau gan y Parchn. T. Davies, Treorci, Yvm. Lewis, Pontypridd, M. H. Ellis, T. E. Davies, Blaenclyiiach, a M. D. Jones, Mountain Ash. Cowbridge.—Cynhaliwyd ccnhadaeth yma, o dan nawdd y Free Church Council,' yn y gwahanol eg- lwysi yr wythnos ddiweddaf. Y cenhadwr oedd Mr. James Shield, o Lundain. Gadawodd argraff dda ar bawb. Penllyn.-Y gweision fu yma eleni yn cyhoeddi y genadwri yn y cyrddau blynyddol yr wythnos ddi- weddaf oeddynt y Parchn. D. M. Phillips, Tyiors- town, a Wm. Richards, Briton Ferry. Cafwyd gan. ddynt genadwri amserol a nerthol. Pendeulwyn.—Bu y gwr o Llandudno, y Parch. H. Barrow Williams yma nos Iau diweddaf yn darlith- io ar y Pedwar Ymneillduwyr oadicartref." Yr oedd cynulliad da wedi dyfod ynghyd a chadwodd y darlithydd hwynt mewn liawn hwyl. Cadeiriwyd yn absenoldeb y Llywydd, sef Henry Radcliffe, Ysw., gan y Parch. Emrys Davies.

TYDDEWI, SIR BENFRO. Dydd Llun, y gfed, cynhaliodd Methodistiaid Dos- barth Tyddewi eu gwyl ganu flynyddol yn y Tabar- nacl, o dan arweiniad y cerddor mecirus, Mr. J. 1. Rees, Mus. Bac., Aberystwyth. Yr oedd y capel, yr hwn a ddeil odcieutu. purn' cant o bobl, yn gysurus lawn, a phawb mewn hwyl da. Dechreuwyd y cyf- arfod prydnawn trwy ddarllen a gweddio gan y Parch. Humphrey Owen (W.). Cafwyd araoth ddydd- orol dros ben gan y Cadeirydd, Mr. Samson T. Williams, U.H., aelod parchus o eglwys y Tabernacl. Aeth dros hanes cerddoriaeth gysegredig yn y rhan yma o Sir Benfro am y pedwar ugain mlynedd di- weddaf, ac yr oedd yn wir ddifyr. Canwyd y Ton- au canlynol gyda hwyl dda, La Carmagnole,' Eir- inwg,' Alun,' ac Awake, Awake,' ac arnryw eraili. Terfynwyd trwy weddi gan y Parch. R. Williams. Cafwyd te a bara brith yn yr awr seibiant rhwng y ddau gyfarfod, yr hwn a ddarparwyd gan ioneddig- esau yr eglwys nid oes eisieu dweyd, nid oeddynt yn ol i'w harfer, mewn ciarpariaeth helaeth a phawb yn ymddangos wrth eu bodd. Dechreuwyd y cyfarfod hwyrol gan y Parch. J. Llewellyn Davies, gweinidog ieuanc eglwys Trefin. Yn absenoldeb y Parch. W. M. Lewis, Tyllwyd, yr hwn oedd wedi ei ddewis i lywyddu, dymunodd Henadur Watts Williams, U.H., Cadeirydd y Pwyll- gor, ar Mr. Rees yr arweinydd i gymeryd y cyfarfod yn ei law ei hun, ac aeth pob path ymlaen yn dra hwylus. Cawyd y Tonau, 'Misericordia, Requiem,' Innocence,' Awake, Awake,' Chant xlvi. La Carmagnole.' Yr oedd y tair ton ddiweddaf yn myned <!yda chryn hwyl a bias. Wrth ganu La Carmagnole," cynhyrfwyd llawer i hen bererin i gofio yr hen amser gynt, i gofio yr hen bobl yn, canu ar yr aelwydydd gyda bias ac addoliad. Llawer ddyw- edai, 0 fel yr oedd fy nhad a mam yn canu hono. Canwyd Dyddiau'r Nefoedd' yn felus a hwylus iawn, felly Pearsall,' a Carey:' Cyfeiliwyd yn fedrus gan Mrs. Adrian Owen Williams, Yr Hen Groes. Cafwyd anerchiadau gan y Parchn. T. (Lewis (A.), Berea, a W. D. Rees (B.), Tyddewi, rhoddai y ddau gynghorion gwerthfawr i ddysgu y wyddor a dwyn addoliad i'r canu. Diweddwyd gan y Parch. W. D. Rees. Yr, oedd yr hin yn ddymunol iawn a phob peth yn llwyddiant gwirioneddol.

LLANARTH, CEREDIGION. Nos Wener diweddaf cynhaliwyd cyfarfod yn y lie uchod, i ganu'n iach i'r cenhadon—Parch, a Mrs. Rees a Miss Florrie Evans—cyn ymadaw o honynt i'r mor. Daeth lliaws ynghyd-arwydd go dda yn ngwyneb y ffaith fod ffair yn Aberaeron yr un noson. Cadeiriwyd gan y Parch. O. T. Davies, gweinidog yr eglwys. Wedi i fiaenoriaid yr eglwys siarad galwyd ar y Parch. J. M. Prytherch (Wern), a Mr. Morgan Evans, U.H., Oakford—y ddau erbyn hyn mewn gwth o oedran, a chafwyd cynghorion buddiol ganddynt. Cafwyd ychydig eiriau hefyd: gan Mr. J. C. Jones, Capt. Evans, a Capt. George, 1" fosyffin, Mr. Wm. Thomas, Brynarfor, y Parchn. J. J. Jones, B.A., Pensarn, a Gwilym Williams, B.A., Ceinewydd. Yna galwyd ar Mrs. O. T. Davies i gyflwyno pwrs o aur i Mrs. Harries Rees yn enw trigolion yr ardal a chyfeilion eraill. Gwnaeth Mrs. Davies hyn o orchwyl mewn modd tyner iawn gan anog y cyfarfod i weddio dros Grace fach a thros rieni y cenhad- on. Dywedai bod Mr. Rees Rees a thad a mam Mr. Harries Rees a Miss Florrie Evans yn aberthu yn fawr, a dylem eu cofio yn arbenig yn ein gweddiau. Ychwanegai Mrs. Davies, "Mi ddysgaf i'n geneth fach ni i weddio dros y cenhadon a'r genhadaeth pan y tyf," ac yr oedd ei geiriau yn codi y cyfarfod i deimlad uchel iawn—Casglwyd £ 14 4s. at yr amcan hwn.-Diolchai Mrs. Rees am y rhodd werthfawr, a dywedai ei bod yn myned allan yn hapus iawn, a'r rheswm am yr hapusrwydd oedd ei bod yn cael y fath anrhydedd—cael gweithio yn ngwinllan yr Arglwydd Iesu. Yr oedd yn barod i farw os oedd eisieu dros Iesu Grist, a gwynebu yn ddiofn ar y maes gan y credai yr addewid—" Wele, yr wyf fi gyda chwi bob amser, hyd ddiwedd y byd." Cafwyd ychydig eiriau gan y Parch. J. M. H. Rees a Miss Florrie Evans, a diweddwyd tnvy weddi gan y Parch. Gwilym Williams, B.A.

CROESOSWALLT. Y .Sabboth diweddaf oedd yn Sabboth arbenig yn hanes eglwys Ssion. Mae y Cynghorydd Mr. David Jones wedi ei ddewis yn Faer y Dre y flwyddyn hon. Ac y mae yn aelod ffyddlawn a gweithgar o'r eglwys o hon. Y mae yn bleser mawr genym ei longyfarch ar yr anrhydedd y mae wedi ei henill, ac yr ydym yn llwyr gredu y bydd iddo ef nid yn unig yn llanw y swydd ond yn gosod urddas ar y swydd. Y mae ynddo gym- wysderau arbenig i lanw y swydd, er nad ydyw wedi ei fendithio inor uchel a llawer o'i flaen mewn ystyr arianol, ond y mae yn ddirwestwr selog, ac y mae ganddo lawer o amser wrth ei law, ac hefyd y mae yn ddyn sydd yn ffyddlawn i'w argyhoeddiadau, ac fe ddangosodd hyny drwy wahodd corfforaeth y dre gydag ef i Gapel Seion, bor-eu Sabboth diweddaf. Er fod dau neu dri 0 r eglwys hon wedi bod yn Faerod y Dre', dyma y cyntaf i wahodd y gorfforaeth gydag ef; ac erbyn meddwl mae rhywbeth rhyfedd yn hyn, oherwydd y mae yn Gan'mlwyddiant ar yr Achos M.C. Cymreig yn y Dref hon y flwyddyn nesaf. Mae hyn yn gydgyfarfyddiad rhyfedd Maer y Dre' yn aelod o eglwys Gymreig a hyny ar flwyddyn ei Chan'mlwyddiant. Cynhaliwyd y gwasanaeth bron i gyd yn Saesneg, ond fe ganwyd un Emyn a'r Anthem (" 0 prawf a gwel") yn Gymraeg. Gwasanaethwyd gan y Parch. H E. Griffith, M.A., gweinidog yr eglwys. Cymerodd yr adnod hono yn destyn, Yn gwneuthur daioni na ddiogwn, canys yn ei iawn bryd y medwn oni ddi- ffygiwn." Yr oedd amrywiaeth mawr yn y cynulliad, ond yr oedd y testyn hwn yn briodol iawn i bawb. Yr oedd y Parch. H. E. Griffith yn rymus iawn yn dangos y pwysigrwydd ein bod yn gwneuthur daioni ac hefyd ein bod yn dyfalbarhau i hyny. Yr oedd yn dangos hefyd fod yn rhaid i ni cyn y gallwn wneuthur gwir ddaioni fod ein hunain yn dda, a thrwy hyny ein meddyliau a'n hamcanion yn dda. Mae gwneuthur daioni yn meddwl gwneuthur gweith- red hardd, a chyn y gall dyn wneyd hyn rhaid i ni fod yn fewnol dda, ac os bydd cymeriad yn dda y mae yn gymeriad hardd ac yn galluogi y dyn i ddal i wnquthur daioni er nad ydyw yn gwel d y ffrwyth, ond y mae y ffrwyth yn sicr o ddyfod yn ei iawn bryd nid oes yr un meddwl na'r un weithred o'n heiddo yn myned ar goll. Yr oedd yn bregeth bwr- pasol iawn ar yr achlysur, a gobeithio y bydd yn cael lie yn meddyliau liawer o honom, ac v byddwn yn cofio bob amser fod yn rhaid i ni fod yn dda ein hunain cyn y gallwn wneuthur gwir ddaioni, ac os bydd ein cymeriad yn dda fe fyddwn yn gwneyd daioni heb yn wybod i ni ein hunain. Y mae cyfleusderau arbenig yn dyfod i afael Mr. David Jones yn rhinwedd ei swydd i wneuthur daioni, ac yr ydym fel eglwys yn dymuno llwyddiant yn yr ystyr oreu iddo, ac y bydd i ni fel eglwys weddio yn ddyfal ar ei ran a rhoi pob cynorthwy iddo, fel y bydd pob dosbarth yn gorfod talu gwarogaeth uchel iddo ef a thrwyddo ef i'r eglwys y mae yn perthyn iddi ac i'r genedl Gymreig. Gogoniant Duw fyddo ei nod ef a ninau.

MANCHESTER. Da genym weled adroddiad argraffedig cyntaf Cym. deithas Ddirwestol y Chwiorydd yn Manchester a'r Cylch. Sefydlwyd y Gymdeithas yn y flwyddyn 1894. Ei phrif amcan ydoedd "ffurfio Undeb cyd- rhwng Merched Cymreig Manchester a'r Cylch, er hyrwyddo a lledaenu egwyddorion Dirwest a Phur- deb." Mae y Gymdeithas mewn cysylltiad hefyd ag Undeb Dirwestol Merched Gogledd Cymru. Gwnaed llawer o waith da yn ystod y blynyddoedd hyn mwy o lawer nag a ellir roddi mewn adroddiad. "Y mae yr eglwysi hyny a roddodd gefnogaeth deg i'r Gym- deithas yn cydnabod y sel a gynyrchwyd a'r gweith- garwch gweddigar a feithrinwyd ymhlith y chwior- ydd. A gellir rhestru y flwyddyn ddiweddat yn un o'r rhai mwyaf llwyddianus er pan sefydlwyd y Gym- deithas. Cyfarfyddodd y Pwyllgor Cyffredinol a'r Pwyllgor Gweithiol yn gyson yn ystod y flwyddyn oedd yn terfynu yn misoedd Mehefln diweddaf. Darfu i rai o'r Canghenau basio penderfyniad, dos- barthti llenyddiaeth, &c., o blaid y Mesur Trwydded- 01 sydd yn awr gerbron y Senedd. Hefyd, i wrth- dystio yn erbyn etholiad Darllawyjfd i fod yn Arg- lwydd Faer Manchester. Bu y Llywydd a'r Ysgrif- enydd, Mrs. E. Humphreys, Rochdale, a Miss M. E. Williams, Rochdale Road, Manchester, yn arbenig yn dra gweithgar yn trefnu a chynal cyfarfodydd i draddodi anerchiadau ar yr Achos, ac yn symbylu y Canghenau i waith gyda'r Achos. Dyddorol ydynl gweled y cyfrifon manwl a gyhoeddir. Wele enwau y Canghenau ynghyda nifer yr aelodau ymhob un: Moss Side 50, cynydd q Booth Street (A.) 37, cynydd 17; Pendleton 70, cynydd 27; Heywood Street 40, cynydd 4; Rochdale 39, cynydd 3; Stockport 52, cynydd 9; Altrincham 29, cynydd 7 Bolton 24; Higher Ardwick 22 Farnworth 13 Bury 19 Old- ham 44.-Cyfanswm nifer yr aelodau yn y deuddeg Cangcn 439; cynydd 152. Nifer yr ardystiadau a