Y Goleuad

DDYDD Sadwrn cyhoeddwyd Mesur Addysg Z, y Mesur Addysg Newydd. newydd y Llywodraeth, dar. pariadau'r hwn sy'n seiliedig ar y dealltwriacth a'r cyfadd- awd rhwng Mr. Runciman •" ac Arcllesgfob Caergaint a'r Aelodau Ymneillduol. Ceir g'blwg gyfiawn- ar brif linelau'r Cytun- dcb mewn colofn arall, gan y Parch. Evan Jones; ac er nad oedd y Mesur wedi ei gy- hoeddi pan yr ysgrifena'i, mae'ei .ragfyneglad mor gywir fel na raid yma fanylu ar y dar- pariaethau. Cynwysa'r Mesur ddeuddeg o adranau, ond rhoddir ei bethau mawr a phwysig yn y tair adran gyntaf. Dichon mai'r argraff gyntaf wrth ddarllen ei ddar- pariaethau fydd un o siomedigaeth ac anfodd. ionrwydd, a diau: y teimlir. hyny ga>4 y naill blaid yn gystal a'r llall. Felly y rhaid iddi fod gyda-phob ymgais i gyfarfod- a syniadau pleidiau mor wahairoL ac. mor groes i'w gilydd. Rhaid i'r naill a'r llall iidio, ac ildio ar rai pwyritiau pwysig yn eu golwg. Nid rhyfedd, ar y cyfrif yma, fod ystorm eisoes yn bygwth o bob cyfeiriad. Mae'r Pabyddion yn chwyrnu, a dywed Esgob Man- chester nad oes obaith am ei gymeradwyaeth I y ef a'i gyfeillion. G'r ochr %rail; ceir Ymneill- duwyr a ddywcdant bethau celyd am y Mesur.. Ymysg yr aclodau Seneddol, Mr, Clement Edwards yw'r mwyaf bygythiol. Ystyria'r Mesur y mwyaf gwrthdroadol o'r holl fesur- au addysg. Hyd yma ceidw Mr. Balfour ei syniadau ar. y cytundeb iddo ei hun. -+- Nos Wener cariwvd trydydd darlleniad y Y Mesur. Trwyddedol. Mesur Trwyddedol trwy'r Dy'r Cyffredin gyda'r mwyafriflleth- ol o 350 yn erbyn 1x3, ac yn nghanol brwdfrydcdd a chymer. adwyaeth mawr. Ireuliwyd yr wythnos i ddad!eu manion, a pharhaodd nifer. o'r Toriaid i godi pob math o wrthwynebiad- au ,difudd hyd y diwecld. Ond cafwyd brwydr ar bwynt pwysig ddeehreu'r wythnos, pryd y gwthiwyd Mr. Balfour i'r gongl gan Mr. Herbert Samuel ar gwestiwn y drwydded fel eiddo. Nis gallai Mr. Balfour, yn ngwyneb datganiadau blaenorol o'i eiddo, feiddio, dweyd fod trwydded yn eiddo. rhydd-ddaiiad- ol; ond yr oedd yn benderfynol o gyndyn- ddadleu ei bod yn eiddo, gan fod mathau, o eiddo heb fod yn rhydd-ddaliadol. Yf oedd atebiad Mr. Samuel yn barod, ac yn derfyn- ol. Nid oedd yr un math arall o eiddo yn cael ei ddal.fel tenantiaeth flynycldol dan y wlad- wriaeth.. Mwy na hyny, os yw trwyddedau yn eiddo, beth am y fforddgymcrodd, Mr. Balfour ei huh yn ei Fesur Trwyddedol i y'm- yryd a hwy? Trefnodd ef fod y rhai dd.al- iant drwyddedau i dalu iawn i'r rhai gollent eu trwydded; ac a oedd Mr. Balfour yn barod i "wneyd hyny gytlag unrhyw ffurf ar eiddo gwirioneddol? Nis gallai Mr. Balfour wneyd dim ond gwingo yn erbyn yr ymresym- iad, ac nis gallai lai nag addef mai'r unig gwestiwn rhyngddo a'r Llywodraeth oedd hyd y 'time-limit.' Ceisiodd ddadleu dros roddi digon o amser na fyddai raid talu un- rhyw lawn.! Gwdir, oddiwrth ddadl Mr. Balfour ei fod mewn anhawsder,—wedi ei ddal yn ei rwyd ei hun. '♦■ 1 SIARADODD Mr. Asquith yn gynar ar y ddadl Araeth y J'rifweinidog1. nos Wener, a chrynhodd i gylch bychari* amddiffyniad. cadarn a diwrth-dro L'r Mesut". Talodd warogaeth uchel i Syr Samuel Evans a Mr. Herbert Samuel, am eu medr a'u hymroddiad difetn* yn y gwaith o gario'r Mesur trwy'r Ty. Cyd- una pawb a Mr. Asquith yn hyn. Mae Mr. Herbert Samuel wedi codi ei hun i renc y gwladweinwyr, a'r Cymro, Syr S. T. Evans, wedi mwy .na chyfiawnhau ei benodiad i'r Swydd bwysig o Gyfreifhiwr Cyfredinol. Ad- y olygodd; Mr: "Asquith yrfa'r Mcsttf,ac adgof- iodd ei fod wedi bod gerbron y Ty am chwech Wythnos. Yr oedd wedi codi cynwrf a gwrthwyncbiad eithriadol mewn cylchoedd arbenig. Yr oedd Hawcr o hyn wedi ei gyn- yrchu gan gamliwio a chamesbonio gwirfodd- at Ar un Ifew, yr oedd vwdi ei gondemnio fel ysbeiliad ar fasnach neillduol, ac fel ymyr- iad ag egwyddorion, a clai, pe cymhwysid ef yn gyffredinol, dan sylfeini meddiant ac ciddo. O'r ochr arall, "yr oedd wedi cad ymosod arno fel Mesur hollol. ddiwerth o saf- bwynt dirwestol. Yna adolygodd Mr. As- quith ddarpariadau'r Mesur, gan ddangos pwysigrwydd rhai o honynt, yn arbenig y ddarpariaeth i Idhau.'r tafarnau, a'r parotoad i adfer i'r. wladwriaeth ei hawdurdod ar y trwyddedau. Dangosodd yn glir afresymol. deb y ddadl fod trwydded yn ciddo rhydd- ddaliadQI. Nis Wrthblaid honi hynv, yn ngwyneb D'eddf D'rwyddedol 1904, y 9 y dan yr hon y dylasai'r ad-daiiad gael ei wneyd gan y wladwriaeth os oedd y drwydded 'yn -rhydd-ddaliad. Addefai fod yr adnewydd- iad parhaus wedi creu disgwyliadau, ac i Z, gyfarfod hyny y cynygiai'r Llywodraeth y cyfnod hirfaith o. rybudd. Amddiffynodd hawl y wladwriaeth i gymeryd meddiant o'r 'monopoly value,' yr hwn a ddeffiniodd fel y gwahanlaeth rhwng y rhent delid am, dy gyda'r drwydded, a'r rhent fuasid yn dalu am yr un ty heb y drwydded. Ni ddaliair, un deffiniad arall bum' munud o feirniadaeth, ac nid oedd y gatrawd ger,ei Iron oedd wedi. penwynu bron yn eu dyfalwch i ymladd y Mesur—wedi gallu cynyg yr un deffiniad ddaliai i'w gymharu ag un y Cyfreithiwr Cyffredinol. Beth fydd tynged y Mesur mewn lie arall, rneddai Mr. Asquith, ni pherthyn i mi benderfynu. Digon i mi yw dweyd ei fod yn cynrychioli barn ystyriol Cyffredin Lloegr. Cynygiwyd, wrth gwrs, wrthodiady Mesur, a siaradwyd gan y ffydd- loniaid Toriaidd, ond cariwyd ef trwodd gyda'r inwyafrif a nodwyd, a throsglwydd- wyd ef ymheilach at drugaredd yr Arglwyddi. DYMA ydoedd testyn aherchiad faith a chyn- Dadgysylltiad a Dadwaddoliad. wysfawr gan Mr. Hugh Ed- wards, Liverpool, yn Nghlwb .Rhyddfrydol Wallasey un noson yr wythnos ddiweddaf, Ymddangosodd adroddiad -tdilir helaeih o honi mewn amryw o r ncwyddiadur- on. Bu iddo bwysleislb ystyr y gair Eg Iwys" trwy roddi deffiniadau o'r gair, gan ddwevd ei fod yn ymddangos yn y Testament Newvdd, yn y lliosog" ac hnigol, gymaint 14 0' weiiliiau. Fodd bynag, ni ddylai neb ei gymhwyso i feddwl Eglwys Loegr a'r Eglwys- bcnaethRllfeipig ,yn fwy na ryw-emvad ere-, fyddol arall. Creadigaeth dynion gan mwy- af oedd crefyddau; dynion da wrth gwrs. Rhaid.fodrhif. y s.awl a gredent. y ffugchwedl o olyniaeth apostolaidd yn myned yn llai bob dydd, Gofy.n am ddadgysylltu y Sefydliad oeddynt, ac md niweidio yr Eglwys' fel sefydliad-crefyddol. Yr oedd cysylltiad yr Eghvys a'r wladwriaeth yn afreolaidd, ac yn fwy nn hyny yn anghynawnder pendant, yn wleidyddol a chymdeithasol. Ni fyddai i ysbryd gwcrlnot-yr oes ei oddef lawer 'eto. Yr oedd yn dod i hyn tra y parha y cysyllt- iad cydrhwhg Eglwys Loegr a'r wladwriaeth -fod Seneddau a Llywodraethau—byddent hwy D'oriaidd neu Rvddfrydol, yn cydnabod yn oddefol mai crefydd yn ol daliadau a rheo! au v Seiydliad }7doedd yr unig a'r wir grefydd i'r delliaid! Rhaid cael .cydraddoldeb ere- fyddol gwirioneddol—ac fel y-dywedodd Arg- lwydd Beaconsfield yn ei ddyddiau Israel- aidd': "Equality was the only foundation of a perfect commonwealth." Yna cyfeiriodd Mr. Edwards at anerchiad Esgob Caer bvth- efnos yn gynt, pan y defnyddiodd y geiriau hyn: "The pretensions of the Church of Rome were the most serious of all hindrances to the re-union of Christendom, and he deplored, the tendencies of his own Church which drew it to the side of that supreme obstacle." Nid oeddynt yn awr yn clywed rhyw I.a.weF.i'od Eglwy.& Loegr yn- wrth-glawdd yn "erbyn "ý Babaeth, "ac -yn"'am'ddIBfynfa i ryddidgwiadolachrefyddon A ydoedd v Sefydliad yn rhwystr i undeb Cristionogol ? 4 TIofTai farn Dr. Jayne ar y mater. Oi-iid oedd vr Argiwydd "Esgob "yn meddwl mai gweil fyddai cydraddoli a gwastatu y sylfaen gyff- di'nol cyn son am urideb Cristionogol? Yn ddiweddaf rhoddodd Mr. Edwards lawer o ffeithiau ac ystadegau o barth i ddadwaddol- iad, heb hyn ni fyddai dadgysylltiad o lawer •o werth. Yr oedd yn debyg fod'cylltd yr Bg- Iwys Sefydledig yn Nghymru a Mynwy yn flynyddol tua £ 373,000, neu yn werth—fel cvfalaf yn ol prvniad 22-I o flynyddoedd^—yri < £ 8,396,570. Dadwaddoliad ydoedd y rhari fwyaf dyrys o'r cwestiwn, ond yr oedd yn rhaid ci wynebu, ei drafod, a'i setlo^—lieb golli golwg ar les y cyhoedd yn benaf, ac nid t, 9 er mwyn buddianau personol, eto byddai i berchenogion bywiolacthau gael ymddwyn atynt yh deg a haelioi\us. Tebygolrwydd yd- oedd y byddai i'r cyllid cyn y flwyddyn 1703 gael ei ystyried yn un cyhoeddus, ond cenedl- aethol. Dy na gy n w s a i ,y ;Me s u r Cymreig, 1895. Y mae angen'mawr ar i'r Saeson gael eu hargyhoeddi ar y cwestiwn gan fod dygn anwybodaeth yn bodoli hyd yn nod ymhlith Rhyddfrydwyr. --+--+-- D'YDD lau diweddaf hysbyswyd cyfranddalwyr TJiiiad Banciau. Ariandy Gogledd a Deheudir Cym„ ru fod cyfarwyddwyr yr Ariandy wedi dyfod i gytundeb a chyfar- >,Tyddwyr y London City and Mid- land Bank i uno y ddau Ariandy GwyddiS nad' symudiad. byrbwyli yd^w hwn, er i'r ne- wydd ddyfod yn annisgwyliadwy i'r lliaws o gyfrandd^lwyr sy^n wasgaredig ar hyd a Bed y wlad. Dichon mai teimlad o siornedigaeth yw y cyntaf a gyfyd yn meddwl y cyffredin or rhai sy'n rneddu buddjanau yn yr Ariandy Cymreig. Dyma yr unig Ariandy o ddim pwys ag y :ma^ rhy^yfaint o arHtw Cyrnreig arno, ac y mae iddo lawer o gysylltiadau sy'n anwyl mewn llu o deuluoedd drwy y dvwys- ogaeth, yn enwedig drwy Ogledd Cymru. Ond rhaid i bob teimlad a. rhagfarn roi ffordd yn y dyddiau presenol, pan y, rtrae uniad cyn- lluniau masnachol yn yr awyr, a'r mawr yn amgau am y bychan ymhob eyfeinad. Yr hyn sy'n bwysicach na phob teimlad yw diogelwch, ac nid oes amheuaeth nad yw y Cyfarwyddwyr y Banc Cymreig wedi cymeryd y cam goreu i sicrhau diogelwch buddianau eu cyfranddahvyr. Macy London City and: Midland yn hen ariandy sydd wedi sefydlu-ei gymeriad, a bydd bellach yn sefyll yn un o'r pedwar bane cryfaf yn y byd. Nid oes. am- Heuacth, ychwaith, nad yw y telerau goreu allesid ddisgwyl wedi eu; sicrhau i'r cyfran- ddalwyr Cymreig, y rhai,; er eu bod yn tori hen gysylltiadau, fyddant yn enillwyr yn, y pen draw. ■fr ♦ ■ ANERCHODD..Mr. BaJfour gvfarfod mawr yn Mr. Balfour yn Nghaerdydd. Nghaerdydd nos Iau, ynglyn a. chynhadledd genedlaethol y Toriaid. Dechreuodd Mr. Bal- four ei aracth gyda materion tramor. Yr oedd polisi tramor uwchlaw plaid, a sicrhaodd Mr. Baliqur na byddal iddo ef a'i blaid wneyd dim i greu unrhyw anhawsdcr na pherygl yn nghysylltiadau tramor y deyrnas.. Ystyriai hefyd fod datganiad y Prifweinidog yn sicr- wydd1 fod y Llywodraeth yn hollol foddhaol. er diogelwch. Pwysleisiodd, ar yr un pryd, yr angen am fyddin gref, ac apeliodd am bob ymdrech a chymorth i wneyd y fyddin diriogaetholyn effeithiol. Yna trodd at gwcstiynau mwy dadleuol, a chyfeir- iodd at raglen y Llywodraeth. Pechod mawr -y Llywodraeth. yn-erbyji., Balfour yw ei hawch am v/aith Cei-siodd wneyd gwawd o amlder y mesurau y ceisia'r Llywodraeth eu cario trwodd;: ac wrth gwrs, mae hyn yn dyfod yn hollol naturibl" oddi wrth ben y Llyw- odraeth oedd mewn awdurdod cyn y bresenoh Nid oedd berygli neb gyhuddo hono o ormod awydd gweithio. Cadwodd ei sylwadau ar y Mesur Addysg newydd, dan yr esgus na wyddal ddim beth fyddai ei gynwys.. Cbf- iodd Mr. Balfour ei fod yn anerch Toriaid yn Xghymfu, a chyfeiriodd at fwriad y Llywodr- aeth o ddwyn Mcsur i ddadgysylltu'r Eglwys yn Nghymru'r flwyddyn nesaf, gan addaw ei wrthwynebiad pendant ef a'i blaid iddo. Yna daeth y Mesur Trwyddedol am ei gonderrin- iad. Ei unig feirniadaeth oedd" 'inai cam- gymeriad oedd ystyried v Mt sur fel.unrhyw help i ddiwygiad dir\festol. Arv^einiodd i mewn i gwestiwn diffyndollaeth trwy gy- huddo'r Llywodraeth o werthu egwyddorion Masnach Rydd yn ei deddfwriaeth forwrol, d siaradodd yn hyawdl am 'fiscal reform,' tra yn gofalu ar yr un pryd ymgadw rhag unrhyw ddeffiniad clir oV yra^dr<