Y Goleuad

Y DIWYGIAD YN LLUNDAIN. eflfilWfefM Y PARCH. D. OLIVER. Ydyw, dioltih i DcltIW; y mae'r Diwygiad bendi- gedig wedi dod i Lanclaiii. Llawet o ddyfalu fu yn iighylch ei ddyfodi'ad, ate yr oedd eheidiati canoedd yrna yn sychedu am dánb, fel y syftheda yt liydd am yr afonydd dyfroedd: Oherwydd paham, yr ydym wedi bod ar ein gliniau ei cyn y Na'dolig, gan barhau mewn gweddi ac ymbil a dagrati weithiau. Erbyn hyn y mae'r ymbil wedi troi yn orfoledd, a'r wylo yn chwerthin. Y mae'r Diwygiad yn ein canol, a chanoedd o Gymry y Brifddinas yn ei ganol yntau, a sain can a moliant' y Cymry glywir yn adseinio ar hyd rhai o'n prif heolydd ganol nos. Y mae'r tramway-men' a'r busmen' yn gwybod gystal a ninau fod y Welsh Revival' y maent wedi clywed SymSittt I;) son am dano wedi dechreu dihuno Llun- dain. 'Tyf'd yiiilaeilj nefol dan, Cymer yma fedd- iant glan.) Yr oedd yma gyfnewidiad mawr yn aiisftwdd ys- brydol yr eglwysi er dechreu y flwyddyn. Yr oedd y gweddiau wedi dyfod yn fwy dwys, a'r gweddiwyr yn amlhau o wythnos i wythnos, nid yn unig yn mhlith y bechgyn ieuainc, ond hefyd ymhlith y merched a'r gwragedd. Gyda'r gweddiwyr newydd ni gaem hefyd weddiau newydd spon, ac yr oeddym yn rhyw led-dybio mai gweddiau y Diwygiad oedd y rhai hyny. Nid oedd dim a roddai lawer mwy o foddhad i mi na gwaith ambell un o'r hen weddiwyr yil Ceisib troi allan o'r hen ruta oeddynt wedi bod fti tf,arfiwy air iiyd-ddynt ef '59 a '60. Cynhelid y cyfarfddydd gweddiciu ffel y fciyfewyllw^d gyda ehy- sondeb bob nos yn rhai o'r eglwySl dtwy y Msoedd diweddaf. Disgwyl yr oeddem am gyflawhiad addewid y Tad,'—yn yr oruwchystafell. Yr oedd- ym yn ofni myned allan, a llawer o honom bron wedi edifarhau na fuasem wedi aros yn Morganwg a Mynwy, yn lie dyfod i'r ddinas oer a ffurfiol hon. Bellach y mae pethau wedi newid, ac yr ydym yn foddlawn aros yma byth-y mae'n.fendigedig! Yr ydym ar dan, Duw a'i gwyr, oherwydd Efe—diolch 1'W Enw-—sydd wedi ein rhoi ar dan. Cawsom olwg ar ymylon yr addewid wedi ei chyflawni prydnawn ddydd Gwener y Groglith o dan weinidogaeth alluog ac ysbrydol Dr. Phillips, Tylorstown. Yr oedd pawb yn argyhoeddedig fod ysbryd newydd-ysbryd gwahanol i'r un oeddem ni wedi ymgynefino ag ef- yn meddianu gwr y pwlpud pan yr oedd ef ynddo. Os oeddem yn awyddus iawn am y Diwygiad o'r blaen, fe angerddolwyd yr awydd wedi dyfod i gyffyrddiad ag ef. Ar ddiwedd y cyfarfod rhyfedd hwn yn Jewin, torwyd allan i ganu Gwaed y Groes"—a chanu heb yr organ! a rhwng canu a gweddio blith-draplith drwy y gynulleidfa, buwyd yno hyd yn agos i chwech or gloch. Deallaf fod gweiiiidogaeth Dr; Phillips wedi cynyrchu yr un effeittliau broil yriihob lie y bu ynddo yn ystod Cyitiarifa'r Pasg. Eteth yh ngsaf ? W el, iriegis yii ddeimweiniol yr oedd y Parch. J. Wiison Roberts, Stratford, yn ystod ei daith yn Sir Forganwg dair wythnos yh ol, wedi dyfod i gyffyrddiad a Miss S. A. Jones, Nantymoel, a Miss Maggie Davies, Maesteg, ac anturiodd ofyn iddynt ar ei gyfrifoldeb ei hun i ddyfod am dro i Lundain. Buont hwythau mor hynaws a chydsynio. Nos Fawrth ar ol y Pasg, cychwynasant ar eu gwaith yn Stratford, ac er fod yno ddisgwyliad mawr am danynt gan lonaid capel o bobl, cyfarfod caled gaf- wyd, ac yn drist a phruddaidd yr elem adref. Nos Fercher ddaeth, a bendigedig fyddo'r nefoedd! teimlem fod Duw yn llon'd y lie, ac yn llon'd y rhan liosocaf o galonau yno. Hen broffeswyr nad oedd- ynt erioed yn gyhoeddus wedi dywedyd gair dros Grist, a gyfodent yn hyf ar eu traed i weddio Duw, ac amlwg oedd fod yr 'eneiniad oddiwrth y Sanct- aidd hwnw yn diferu ar bob brawddeg o'r eiddynt. Y nos hon ymunwyd a'r ddwy chwaer a enwyd gan Miss Jones o'r Mardy (merch y Parch. David Jones). Yr oedd gweddi y ferch hon nos Fawrth y peth rhy- feddaf erioed glywais o enau geneth mor ieuanc. Nos Fercher yn agos i ddiwedd y cyfarfod daeth Mr. Owen Williams, y Melrose (ein swyddog hynaf yn Mile End) ataf, a dywedodd fod yn rhaid cael yr Efengylesau hyn i Mile End yr wythnos ganlyn- ol, ac felly y trefnwyd heb gwrdd blaenoriaid nac arall. Caed addewid ganddynt y noson hono. Par- haodd y cyfarfodydd yn eu gvvres a'u gogoniant yn Stratford hyd nos Sabbath diweddaf. Cymraeg a Saesneg yn gymysg, a chyda'u gilydd mewn cydgord grymus yn fynych, gyda'r canlyniad dymunol o lawer yn cael eu troi i gychwyn bywyd o'r newydd —proffeswyr a rhai heb fod felly. Nos Fawrth dechreuodd y tair chwaer a enwyd, yn cael eu cynorthwyo erbyn hyn gan Miss.Davies, Gorseinion, a Mr. Phillip Jones, o Ysgol Ramadegol Pontypridd. Yr oedd nerthoedd y byd a ddaw yn cynhyrfu o leiaf haner y gynulleidfa i weddio yn uchel yr un pryd. Buwyd yn y cyflwr hwnw un adeg am o leiaf haner awr-fel pe byddech yn marchnad Chrisp Street neu Roman Road ar nos Sadwrn, ac mewn marchnad yr oeddem o ran hyny —marchnad enaid. Credaf fod llawer yn myned adref o'r odfa hon wedi gwybod yn sicr eu bod mewn meddiant o'r perl o uchel bris, ac nid rhyfedd eu bod yn canu ar benau y trams nes bod yr awelon uwchben y ddinas fawr yn cael eu sancteiddio a'u cysegru i gario emynau a thonau Diwygiad Cymru i filoedd o bersonau oeddynt yn eistedd yn dawel yn mifo a chysgod angeu. Nos Fercher cyfarfod cyffelyb drachefn, ond nos lau y torodd argae fawr y Diwygiad nes ysgubo pobpeth o'i fiaen. Hwn oedd y cyfarfod mwyaf ofnadwy y bum i ynddo erioed hyd yma. Cynwysa'r capel i eistedd yn gysurus le i bum' cant, a thebygol fod ynddo bob nos rhwng saith ac v/yth cant. Y nos hon teimlem bron yn sicr fod ymdrechfa angeuol yn myned yn mlaen yn nghalopau canoedd oedd yn bresenol rhwng rhyw-^cidau allu mawr. Yr oedd y merched yn methu siarad, gweddio, na chanu nemawr ddim, a minau druan yn ceisio cadw'r cwrdd i fyned. Teimlwn yn llythyrenol fy mod fel yr Israeliaid gynt rhwng Pihahiroth a Baalsephon, a thra bwy byw mi gofia'r lie. Mewn cyfyngder eithaf caled gwaeddodd i enaid tua'r ne'. Gwelem y fudaugoliaetn fawr un- waith gaed ar Galfaria cyn' i'r dyrta ddechreu ym- wahanu6 a thra yr oeddynt ar g.anol myned allan, elywid gwaeddi yn nghymydogaeth y 'lobby, gwaeddi ofnadwy. Yr oeddwn. yn ddigon anghred- miol fy ysbryd ar y cychwyn i feddwl taw Goliath o gythraul Cymreig, aeèd wedi dyfod yno i herio byddinoedd Duw Israel,' ond feendigedig yr oeddwn yn cyfeiliorni yn annuwiol—Duw fadtieao i mi! Y mae wedi maddeu o ran hyny. Nid oedd yn y drws namyn dyn ieuanc wedi bod yn ymladd am Qriau a'r Ysbryd Gfaii,' ae wedi cael buddugoliaeth ogon- eddus arno ei hun. Vt s¡;¡::ld fel un marw pan y cariwyd ef i mewn ir capel, ? Khyda'i fod ef yn dechreu dyfod ato ei hun, dynlä dechreu gwaeddi—gwaeddi am fywyd i'w gyfeiliioi! m yn diolch am gapelbach i'oplar—y capel Wesleyaidd sydd yno, a gweddiau tad a naam. Cymerodd yr Yabryd a'i meddianai ef afael mewn nifer o'r bechgyn efaill. Yr oedd y Dwyfol awelon yn yr awyr, ac un at ol y Hall yn syrthio i afael y lever' ysbrydol. Yr oedd yr E.tengylesau fel angylion yn ysgwyd eu hadenydd ac yn hoiran yn iach yn awelon mwyn Calfaria unvvaith yn ychwaneg—^vcdi myned yn rhydd o'r cage yr oedd y diatcl wedi eu rhoi ynddo drwy yr odia. Yn y cythrwfi with ddychwel- yd i'r capel, ac wrth glywed y llefain, y gwaeddi, a'r dawnsio, daetli dau heddgeidwad i mewn yn awdur- dodol iawn, ond wedi deall beth oedd yn bod, cymer- asant at eu gwadnau gynted byth y medrent. Pwy hefyd ddaeth i inewn yr adeg hono ond dau bechadu mawr-4111 o honynt yn haner meddw. Awd ati 1 weddio ar rhan yn ddiymdroi, a'r diwedd fu iddynt dafiu eu hftrfau i lawr ac ymrestru yn myddin y Groes. Diolchl Nos Wener cafwyd cyfatfod nefthol iawn drachefn. Yr oedd Miss Jones, Nantymoel, yn methu bod yn bresenol oherwydd gwaeledd. Hyderwn y bydd yn ddigon cryf i ail gychwyn heno (nos Sadwrn) eto, Teimlwn rwymau i ysgrifenu gair yn y modd hwn, er mwyn i'r miloedd Cymry sydd wedi bod yn gweddio mor aiddgar drosom o ddechreu y Diwyg- iad i ddeall fod eu gweddiau wedi eu hateb. Y mae'r Dwyfol dan yn ffiamio yn Stratford a Mile End Road eisoes, ac yr ydym yn dra sicr bellach y bydd Llundain Gymreig yn weniilaxn o ben-bwy- gilydd cyn canol yr haf. Diolch! O'r Dwyrain y mae pobpeth mawr wedi arfer dod ymhob oes. Y11 y Dwyrain y mae'r haul naturiol yn codi. Yn y Dwyrain yr ymddangosodd Haul y Cyfiawnder, ac y cyfododd i ni, a meddyginiaeth yn ei esgyll. Ac yn y rhanau mwyaf ctwyreiniol o Lundain y mae gwawr neu oleu y Diwygiad wedi tori yn bresenol. Hosana yn y Goruchafion i Fab Dafydd!

Y PASG YN Y RHOS. Cyfarfod pregethu oedd yn y Rhos, Llun y Pasc. ,N,io dyna dduil pobl yr ardal o gadw'r l'asc yn y gorphenoL Erbyn headyw mae pethau wedi newici, a hyfiydwch i cnaid un oedd gweied cynullfsidfaoedd mawrion yn mwynhau gwleddoedd ysbrydol. Cef- ais y fraint o wrandaw ar y Parch, David Davies, Hylrydle, Talsarn, yn pregethu yn y prydnawn yn nghapel yr Aunibynwyr ar waith yr Ysbryd Glan yn argyhoeddi'r byd 0 bechod, o gyfiawnder, ac o farn; ac yn yr hwyr yn nghapel y Methodistiaid oddiar Luc i. 32, 33. Wrth wrandaw arno, teimlem yn falch fod genym fath bregethwyr hyawdl yn y Corff. Cafodd wrandawiad astud, a phleser oedd gweled un o ddychweledigion enwocat y Rhos yn gwrandaw ar yr efengyl y bu am flynyddau yn ei gwrthod, ond erbyn heddyw sydd ai galon ar dan dros ei Geidwad. Hir y cofir pregethau grymus Mr. Davies gan laweroedd. Gwasanaethwyd hefyd gan Dr. Owen Evans, Lerpwl. Ni chefais gyfleusdra o wrandaw arno oddieithr yn ystod y rhan olaf 0 odfa'r prydnawn. Pregethai fel arfer gyda nerth. Os ydym," meddai, am gael nefoedd agored, rhaid i ni gael calon agored." 'Roedd llawer o ddi- eithriaid yno, yn Saeson, yn Albanwyr, ac yn Ffrancwyr, Cyfarfyddais a Sais oedd ar ei drydedd ymweliad a'r Rhos, ac wedi mwynhau ei hunan y tro yma yn well nag erioed o'r blaen. Clywais fod yna frodyr o Ffrainc yno, ac un 0 honynt yn Athro mewn Duwinyddiaeth yn Paris. Deuthum ar draws Dr. Henderson o Crieff, Perthshire. Y canu oedd wedi ei swyno, ac yr oedd yn dra awyddus am gael copi o'r tonau a genir yn y cyfarfodydd. Cynhaliwyd cyiarfodydd yn yr awyr a,gored, a deallaf eu bod yn beth cyffredin, ac y gwneir gwaith mawr drwyddynt. Er nad yn dwyn cysylltiad a'r Rhos, terfynaf y nodion hyn trwy ddyfynu yn ei gwisg Seisnigaidd yr emynau poblogaidd Dyma gariad fel y moroedd," a Dewch hen ac ieuanc dewch." Cyfieithwyd hwy gan fachgen ieuanc sydd yn pregethu gyda'r Corff, ond ni chaniata i mi roi ond ei ffugenw, sef yw hwnw Spaph.' "Here is love as deep as oceans, Mercy swelling like the sea, Th' Author of salvation dying For to ransom you and me; Who recalling all His suff'ring Can refuse to sing His praise, Such a love will be remembered While heaven's choirs their anthems raise. Come young and aged come To Jesus let us bonv,, The wondrous love of God Has suffered us till now; Noonday has passed, night is not far, But mercy's door is still ajar." Edrycha pobl y Rhos ymlaen at ymweliad addaw- edig Mr. Evan Roberts. Er cymaint sydd wedi ei wneyd yn barod, mae amryw eto heb blygu i'r lesu. Brysied y dydd pan na bydd yr un pechadur colledig yn y Rhos. CAMBER.

LLANGERNYW A'R CYLCH. Codi ychydig mae llanw y Diwygiad yn f dip gernyw. Caed rhai cyfarfodydd gwlithogij f*. gwyliwn fwy i ddyfod. Bu llawer diwyg^i^S Cefncoch hyd yn nod cyn '59. Dyma un o hynaf yn Sir Ddinbych. Y mae rhai bendithiol wedi eu cael yma y dyddiau^ I hyn; ond carem gael y gawod fawr yma 1 n, fel ag i bawb o honom fod o wasanaeth goreu. Bu y Parch. J. D. Owen, L^nsa^ej yma yr wythnos ddiweddaf, a'r Parch. O. Bettws, yr wythnos gynt, a mwynneir eu aeth yn rhagorol, a'r Parch. R. Rowland rwst. Y mae yr undeb a berthyn i'r eg1 *jtf W* ar hyn o bryd wedi bod yn fantais dirfa^ fywiad. Daet i Nos lau, caed cyfarfod yn y Garnedd. Parch. O. Ffoulkes, Bettws, a'r gantorfjnidy Miss Parry gydag ef. Yr oedd yr a orlawn, amryw yn sefyll ar eu traed.. "Mxefl) rhan gan Miss Hughes o'r Bettws i d hyny yn hynod afaelgar, ac a rhyw nisgwVliadwy. Cododd hyn y cyfarfod ar g| Canodd Miss Parr^ "A ;weilsoch jAsSSfifL Pregethwyd gan y Parch. O. Ffoulkes, air e0 oi. Samaritan trugarog. Aeth y cyfarfod y11; ,-ges chefn mewn gweddio; a chanodd y f1one j e^e a waith 'Y Gwr wrth ffynon Jacob,' yn hyu oh iol. Galwyd seiat ar ol, ac arhosodd un weic"* llawenydd gan bawb o'r eglwys ydoedd e

M liflCtYt Cynhaliwyd cyfarfod pregethu Bethel, ^jjyd an, Castellnedd, Ebrill 2, 3, pryd y .a y Parchedigion W. Jenkins, M.A., Crug yii j G. Jones, Pontardawe. Yr oedd y -vped1 hwyliau goreu. Mae yr eglwys ucho bedyddio yn helaeth ag ysbryd y diwyg1^ ^so6 ychwanegu gryn nifer yn ei rhif yn ystod y diweddaf yma. C°* Cyfranwyd dros driugain punt gan E/ry y Bala at Gasgliad yr Ugeinfed Ganrif, person sydd yn meddu rhestr o enwau wyr a'u rhoddion fod mor garedig au ddiymdroi i'r Parch. Isaac Jones dderfel, Corwen, i'w hargraffu yn Adr€>« ain Meirionydd,