Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
2 articles on this Page
Hide Articles List
2 articles on this Page
PBGWIST CYFASFODYDD EVAN :aO]3…
News
Cite
Share
PBGWIST CYFASFODYDD EVAN :aO]3 TIT LEEPW14. 000 Ar ryw ystvriaethau, cyfarfod y Sun Wensr, Ebrill ^fed, yw pegwn ei holl gy Dyma y gynulleidfa fwyaf a anerchwyd g3 cychwyn. Rhifai 5,500 o leiaf med!aUfd y», i>( ddibynu arnynt. Am 5 o'r gloch yr °e" lawn. Derbyniwyd llawer i mewn wedi {e llwybrau, y rhai ddeil lawer o bobl. digedig oedd gweled y fath dyrfa o boo jjjv .j wedi dyfod at eu gilydd. Wrth edrych ar Zyi res ar ol rhes, ni welaf fod ond ychydig 0 feff bod ar y rheol trwy adael rhai mewn °en0O^f.i( Haedda pwyllgor yr Eglwysi Rhyddion ga U am hyn. Edrychaf i'r ddwy lofft a gwe \$1 un peth yn wir, sef mai ychydig ond ieuefl arnynt. Cyn hir cymer y Parch. J10 c' M.A., at arwain, a dechreua trwy 0^ gweddio yn fyr; ond cyfoethog a &a^a °farf°^'tli' weddi. Hysbysa wedi hyny fod }[ cV rhydd. Yn y fan clywir dau yn gweddio a c& j Cenir am iawn bum' munyd wedi hyn, a^0ia ^0$ nifer o weddiau. Ar y liofft isaf, can^ Lii gwaedda Diolch Iddo," ac ar fyr 8* vVi'J ddiolch am ei achubiaeth. Pwy ydyw- Hughes, o Bethesda, cymeriad sydd we ei dra adnabyddus yn y Diwygiad. Ta11laa. d¿lObe" ef un arall'o Bethesda ar y llawr, yr jjuf? yn gynes i'r Arglwydd ^.m achub
I CYFARFOD RHyFBDDAF LERPWL.
News
Cite
Share
rhai o honynt mor daer gan wylo yn ddwys, nes agos peri i galon un lesmeirio wrth orfod eu hateb yn nacaol. Wedi i Mr. Roberts godi o'i wely, amlwg oedd fod„ rhywbeth inawr i ddigwydd. Ychydig siarada mewn cymhariaeth, a darllena y Beibl yn ddwysfyfyriol. Gwelwn rhyw bethau gwa- hanol i arfer ynddo wrth fyned i'r odfa, a phan ddaeth ei chwaer ac Annie Davies i'r cerbyd ar y fforcld, y peth cyntaf ddywecloclc1 wrthynt oedd, "Dcvvch i ni gael gweddio am i Dduw achub heno." Cyhyd ag oedd y Parch. John Williams allan yn nhy Mr. Roberts, lie y lletya Miss Mary Roberts ac Annie Davies, mewn gweddi ddistaw y buom. Dyma ni wrth y Tabernacl, ac O! olygfa ryfedd! Y mae canoedd tuallan,, a chrynhont fel gwibed 0 gwmpas y cerbyd i gael golwg ar Roberts. Ni waeth am heddgeidwaid nac arall, ymruthrant o gwmpas, a cheisiant agor y ffenestri mewn awydd angcrddol i'w weled. Amlwg yw fod gyrwr y cerbyd wedi colli ychydig arno ei hun gan y sefyllfa; oblegid wrth droi bu agos iddo ein moyled oil allan. SIrodd y cerbyd yn agos ar ei ochr; ond oherwydd fod y fath dorf yn bresenol, ni chafodd neb niwed, a chadwyd y cerbyd rhag myned i lawr yn hollol. Trwy un o ddrysau yr ochr, dan ofal heddgeidwaid, .y gallwyd myned i fewn, ac ar ein gwaith yn myned i ystafell y gweinidog tucefn i'r capel, clywem ganu bendi- gedig. Wedi myned i'r capel, dyma olygfa. Hys- byswyd fi fod o 1,500 i 2,1000 yn bresenol. Eglur oedd gweled fod yno ganoedd o Ogledd Cymru a man an eraill. Yn eu plith gwelaf liaws a adwaen- af, ac o honynt y mae amryw weinidogion. Gweddia amryw am y chwarter awr cyntaf yma a thraw dros y capel; ac weithiau ddau a thri yr un pryd. Yn mhen tua deng rnunyd, adrodda gwraig' gymharol ieuanc benill, a gweddia un o'r gweddian cyfoethoc- af a glywais yn fy mywyd. Medra blethu penillion ac adnodau yn y modd rnwyaf deheuig, a threiddia ei llais drwy bob congl o'r adeilad. Oherwydd ei mawr ddwysder, bu y lie yn agos a myned yn goel- certh. Deuai yr Amenau o bob rhan fel cawod fawr pan y llefarai. Deallais wrth gyfeiriad yn ei gweddi rnai un o Abermaw oedd hi. Yn y chwarter awr yma, gwelwn fod holl argaeau ffurfioldeb Lerpwl .wedi myned yn ddrylliau; a'r bob! yn teimlo fod gwir grefydd yn rliywbeth annhraethol fwy na rhyw fath o wrtaith, ffasiwn tref, a balchder. Heno y mae pob ymddangosiad' annaturiol wedi difianu, a phawb, gydag ychydig eithriadau, yn edrych yn naturiol ac fel plant. Yn nghanol y teimladau nef- olaidd yma, cyfyd un ar bend raw y gallery i weddio mewn teimlad anmhriodol hollol i'r cyfarfod. Ei erfyniad yw am i Dduw beri i weinidogion Lerpwl fadd-eu am yr hen gweryl crefyddol oedd wedi bod yn y dref. Unir ag ef gan gyfaill iddo, sydd amIwg, yn agos i ffrynt y gallery. Ond fel arfer, y mae Evan Roberts i fyny a'r amgylchiad. Gwnaeth iddynt dewi cyn pen ychydig eiliadau. Wedi iddynt withod ar ei gais cyiitaf. gwelwn ei fod yn bender- fynol i osod terfyn ar gyfeiriadau mor anheilwng, a mynodd ddistawrwydd gan y ddau. Wedi hyn aeth ymlaen i siarad yn neillduol o hapus am y pwys o ufudd-dod. Dechreuodd ei araeth heno ar y geiriau Er fy mwyn i," a ddefnyddiai y wraig y cyfeiriwyd ati yn ei gweddi, pan gododd ef i siarad. "Rhaid ufuddhau a gweithio," meddai Roberts, u Nid yw gweddio yn ddigon heb weithio. Hawdd cantf < O! anfon di yr Ysbry.d "Glan,' ond gwell fyddai ,i rai fod yn ddistaw na gwneyd hyny. Paham ? Am eu bod wedi gwrthod Crist, mwynhant eu hun- ain mewn cyfarfodydd ond ni wnant ddim." Bu raid i mi fyned allan y pryd hyn am tua thri chwarter awr i gapel yr Annibynwyr Seisnig. Yr oedd hwn ar dori, ac yr oedd y gynulleidfa mewn hwyl ar- dderchog. Rhoddodd saith eu hunain i'r Iesu yn yr oedfa hon. Aethum yn ol i'r Tabernacl, ond, trwy anhawsder mawr y cefais i a'r cynghorwr H. Jones fynediad. Rhaid fu myned dros y 'railing' oedd o flaen y capel, a dialed fu gwthio drwy y bobl i ymyl y diwygiwr, Siaradodd Miss Roberts yn darawiadol, ac wele Mr. Roberts ar ei dtasd yr ail waith. Gweddio a chanu fu yn y capel tra fum allan; ond nid oedd y cyfryw yn boddio Roberts o lawer o ffordd. Dywed fcfd rhwystrau yn yr oed- fa, a bod rhaid eu symud. Y rhwystrau oedd, fod canoedd ddim yn gweddio am achub pechaduriaid yno. "Y mae canoedd o honoch wedi anufuddhau heno," meddai. Gwasgodd hyn yn ofnadwy at y gynulleidfa. Braidd na ddywedwn na welais ef erioedyn gwasgu y pwynt gyda'r fath ddifrifoldeb ac enaitn anorchfygol. Y canlyniad fu cael ail adroddiad o un o gyfarfodydd mwyaf eithafol Cymru. Am cldeng munyd nid oes ond un bsrw mawr o weddio i'w glywed drwy yr holl gapel. Yr oedd rhai ugeiniau yn gweddio yn hyglyw yr un piyd. a llawer a'u penau ar y seddau yn gweddio mewn llais is na hwy Hon yw un o olygfeydd mawr y diwygiad i mi. Clywir amryw ar y liofft yn cyfarch Duw; eraill o gwmpas y pwlpud, amryw yn nghorff y capel, a lliaws yn yr ochrau Yn ymyl y set fawr gwelaf weinidog graddediV a gallu- og yn anerch yr orsedd gyda dwysder anarferol; a mawr y darfu i mi fwynhau edrych ar ei wyneb yr hwn oedd a rhyw ddwyfol ddisgleirdeb arno Rhyfedd yw y teimladau ydym ynddynt yn awrt (Ymddignfwn yn orfoleddus yn awr ac eilwaith wrth glywed ambell frawddeg yma a thraw yn y gweddiau lliosog;; bryd arall meddiana rhyw ddychryn ni oblegid ymwybodol ydym fod mor o deimlacl yn v gynulleidfa yn ymcloni yn erbyn y glanau; ac ni wyr un pa funyd y gall ymrwygiad ofnadwy gymer- yd lie ar yr argaeau sydd yn cadw y llanw teimlad- 01 yn ol. Dyma y gweinidogion oil yn syn, a'r rhai nad oeddynt yn brofiadol o'r fath beth o'r blaen, yn ddychrynedig. Pan ddaeth ychydig drai, ceisiais brofi y cyfarfod; ond ar unwaith rhwystrodd Roberts fi; oblegid fod llawer o rwystrau heb eu symud. Ymhen tua 10 munyd gwnaeth gweinidog arall ym- drech i'w brofi; ond yr un fu ei dynged ef a minau. Canwyd Marchog, lesu, yn llwyddianus," yn fen- digedig, nes iddi braidd dori yn orfoledd, a: gwelais ddyn ieuanc ar y liofft yn gprfoleddu a'i gadach poced i fyny, ac yn siglo fel llong ar y tonau. Gal- 'wodd Roberts ar y bobl oil ar ol gorphen canu, i weddio am achubiaeth pccliaduriaid, a hyny yn ddistaw. Yn awr, dyma ni mewn pegwn arall: un dwndwr mawr oedd hi ddeng munyd yn ol; ond distawrwydd llethol sydd yn teyrnasu yn awr. 0, ryfedd eiliadau Ymddangosent cyhyd ag oriau. Er maintioli y gynulleidfa, a'i bod wedi treulio purn' awr a haner yn y capel, cafwyd y fath dawelwch yn awr nes y gellid clywed y peth lleiaf yn symud. Rhaid oedd cael dylanwad ofnadwy i wneyd y fath ddistawrwydd yn bosibl. Taflodd Roberts ei lygad dros y gynulleidfa, a chanfyddodd rai nad oeddynt yn gweddio, a gwnaeth apel atynt eto i wneyd. Ceir distawrwydd drachefn am ychydig; ond nid yw ef yn foddlon ar bethau, ac apelia y drydedd waith am i bob aelod wecklio. Cafodd allan' nad oedd pob aelod wedi gwneyd, a dywed nad oedd profi i fod ar y cyfarfod oherwydd gwrthodiad y bobl i weddio. Er y teimlid awydd gan y gweinidogion i osod prawf ar yr odfa, etc clywedodd gyda'.r fath awdurdod fel na fedtai neb agor ei enau. Am tua haner awr wedi. dëg: wele y dyrfa anferth yn gwasgaru, a rhyw$ra<v yn meddianu y rhan fwyaf, fel nad allaht siarad a'u gilydd. Yn wir, ychydig iawn o siarad a glywais rhwng y bobl wrth fyned allan. Yr oedd llawer fel pe buasai y parlys wedi eu taro; eraill yn welw eu gwedd, y lleill yn' ben- isel; a rhai mewn dwys-fyfyrdod. Canfyddais fwy nag un oedd a golwg wawdlyd arnynt ar ddechreu yr odfa; ac a siaradai a rhai yn eu hymyl, wedi gwynu a difrifoli nes dal eu llygaid yn barhaus ar Roberts, fel pe buasai dychryn wedi eu llwyr fedd- ianu. O'r holl odfeuon y diwygiwr y bum ynddynt, dyma y rhyfeddaf. Bum mewn rhai mwy ofnadwy. rhai mwy dwyfol oleu, rhai mwy ysgubol, ond yr un mor eithriadol ryfedd a hon. Profodd Evan Roberts ei hun yn feistr o'r radd uchaf ar gynulleid- fa yn yr odfa yma. Ni wn am neb yn y Deyrnas Gyfunol, ar hyn o bryd, a allai wneyd yr hyn a wnaeth ef nos Lun yn y Tabernacl a chynulleidfa oedd wedi bod yr holl oriau yn y capel. Sicr yw fod yno anftyddwyr ac agnosticiaid rai yn y capel, ac ambell un nad oedd yn credu yn y diwygiad; ond ni feiddiodd neb agor ei enau. Wedi yr odfa hon, nid oes ofn arnofti ei. weled yn myned dfwy y byd. Dydd Mawrth, Ebrill 4ydd, ymwel Roberts a Seacombe; ac yn nghapel y Methodistiaid y siarada. Er iddo gael gwahodd.iad i gael derbyniad gan Arglwydd Faer Lerpwl dydd Llun, nid oes ynddo ddim gwahaniaeth dydd Mawrth. Mawr werthfawr- ogai deimladau da Mr. Lea ond nid oedd yn edrych ,ar y peth yn ddim os nad oedd rhywbeth ynddo i ogoneddu Crist. Teilwng yw dweyd, yn y fan hon, na welsom neb erioed yn medru dal poblogrwydd ac anrhydedd fel efe. Gwyliem ei wyneb pan ddaeth y gwahoddiad uchod, ac nid oedd gwedd o falchder yn agos iddo. Eithr i ddychwelyd at gyfarfod Sea- combe, trueni fod y capel hwn mor fychan. Ond beth oedd i wneyd dan yr amgylchiadau P Am 5 o'r gloch nid oes le i neb i ddyfod i fewn; a dech-, reuir y cyfarfod gan y Parch. Lodwig Lewis. Beth am y dyrfa sydd tuallan? Gwriaed apel at y gwein- idogion 1 fyned i gadw Cyfarfod mewn capeli eraill. ^tn fuan llanwyd tri chapel heblaw un y Methodist- iaid. Ai y cyfarfod ymlaeh yn ei lawn nerth y ddwy awr y disgwylid Roberts i ddyfod i fewii; a chafwyd un weddi ryfedd ymhlith y IliawS. Dywedai gwraig wreiddiol a weddiai yh afaelgar eithriadol fod y diafol yn gorfod gyru ei gerbyd yn wag trwy lawer o leoedd yn awr- Wrth ei chlywed, torodd y gyn- ulleidfa i ganu Marchog, lesu, yn llwyddianus." Wedi i Evan Roberts ddyfod i fewn, cafwyd dwy ■weddi fendigedig gan wraig o Abermaw, a merch ieuangaf y diweddar anfarwol Dr. Owen Thomas. Cyn hit d'acw y diwygiwr ar ei draed, ac yn darllen y geiriau "Arglwydd, pwy a drig yn dy babell? Cymhwysa y geiriau yn finiog at y gynulleidfa. Ar y pwysigrwydd o feddu, bywyd glan y pwysleisia heno, a gwna sylw&dau pwrpasol ac argyhoeddiadol ar hyny, Llian.ia ei lygaid pan yn sylwi ar y penill t "Daw dydd o brysur bwyso," &c. Wedi iddo orphen siarad cawn ddistawrwydd am ychydig, a gweddia yntau, gan bwyso ar y pulpud. Yna gofynodd i'r gynulleidfa weddio am symud y rhwystrau oedd yno, a gwneyd hyny yn ffyddiop. ,Rhwystrodd wraig i ganu "Dyma Feibl anwyl 1esu," er mwyn cael mwy o weddio. Er i weddio taer ganlyn, nid oedd pethau yn glir, a dywed fod rhai yn dal y gwasanaeth wrth y ddaear oblegid r1 ys sycheei citn achub. Dywed, u nad yw wahan- laeth pa mor fawr yw syched neb am achub, fod syched Duw yn fwy." Deil fod rhai yn ceisio dianc oddiar Dduw yn yr odfa; ond nad allent mwy na'r balmydd gynt. Ymhen ychydig teimla fod pethau wedi newid. Canodd Annie Davies yn dra thodd- edig, Cof am y cyfiawn Ies-Lill, &c Cymharol dawel oedd y cyfarfod a'i gymeryd drwyddo; ond yr oedd yn hollol lwyddianus Dydd Marcher, Ebrill 5ed, Capel yr Annibyn- wyr, Crescent Road, yw y lie yr ymwel Roberts ag ef. prydnawn hwn amlwg yw gweled fod y brwd! frydedd crefyddol'yn cynyddu yn barhaus yn Lerpwl Rhwng 2 a 3 o'r gloch cyrcha y bobl o bob cyfeiriad at y capel; ac yn eu plith gwelir ugeiniau o'r Gogledd mewn pryder am wybod i sicrwydd pa gapel. y byddai Roberts ynddo. Idanwvd y capel yn hir cyn amser dechreu, a thybir fod tua 2,000 Tyra canoedd o gwmpas y drysau, a chanant nes adsemio yr holl gylch. Ymddengys fod yr hedd- air vSr °ble^ ni ddywedant Yma yr erys y j^i hyriHy^daw^Ttad oe^-an BeSth^ gweled Evan Roberts, a dim araff. Y mae amfyw^ honynt fel Zaccheus wedi esgyn i'r manau ychaf y /'fIfel!! gallant i gael golwg arno yn myned hei^0' aed y rhai bychain o gorffolaeth ar flaenau 6U v fydd rhyw gerbyd yn dyfod at y capel, a y rhedeg ymlaen gan sylldremu i weled a ) Q rat wygiwr ynddo. Tufewn ceir ail adroddia gyfarfodydd mwyaf gwresog Cymru; aC a ambell bum' mun}'d fod Roberts yn cael ei m gan ddwyfoldeb y teimladau. Pa.ri c^4a0r fyr sylla pob llygad arno, am ychydig; on^ afarfod x\ cywreinrwydd o'r golwg, a daw y ijgij }■ deimlad blaenotol. Ufudd-dod a dy.ledsWjj^ eglwys y\V ei bwnc mawr heno. Yr °e syiD' Davies jai ei gogoniant yn y cyfarfod_ hwn, j{ £ )S odd y lie a'i swynol lais. Treiglai y da° rudcliau ugeiniau wrth wrandaw arni; gyda ocheneidiau prudd yma a thraw pan ddy>? "pyfaitof, fath nerth ar ambell linell.. Bu hwri tra llwyddianus, a gosod pob peth at eu g1) ell1, all y cyfarfodydd lai na gwahaniaethu; a y0b^. barnu eu llwyddiant ysbrydol oddiwrth eri_ {0 yn uni.g. Gall cyfarfod distaw, dwys, M yn effeithiol iawn i weithio argyhoeddia. • jd- arall cyfarfod cynhyrfus sydd yn peri i day j# lewyrchu ar eu cyflwr. Yn yvcyfarfodya amryw ddoniau; eithr yr un Ysbryd. gsge"' Dydd Iau, Ebrill 6ed, cynhelir cyfarfod t„i luswyr yn nghapel (M.C.) Bootle. Diau^jgo" 1,200 wedi gwthio i'r capel,1 er nad yw ya j eistedd rhagor nag 850 yn gysurus. Ue S]nSTfift fod rhai' ugeiniau os nad canoedd o esgeu q$\- methu dyfod i fewn o herwydd y nifer ma^ n}ia^i eithriaid oedd yma. Cwestiwn anarferol 0 i bobl Lerpwl i ymwneyd ag ef yw un J g$$ .Bydd rhai yn teithio canoedd o filldiroed ond divvrnod ganddynt i fod yn y dref, a yw yn ymylu ar greulondeb i wrthod i'r r^1?1na 6 mynediad i fewn. Beth bynag, ni all lai n yn; Mj yr vsgrifenyddion mewn profedigaeth fawr. cj'farfod hwn y mae dirprwyaeth oddiwrth y elod Protestanaidd, yn cael ei harwain gan y C. Davey, pen y Cyngor Efengylaidd, Egly^g;i( J, byteraidd yr Iwerddon, at Evan Roberts. Parch. P. Parker o Paris ytrla, hefyd, a 1 ^0 ddieithriaid erailL A y cyfarfod ymlaen am amser rhaith cyn I Roberts dd3'fod i ptf> g welw yd cynifer a dwsin yn gweddio yr # Hawdd sylweddoli i bethau newid ddaeth i fewn; ond gormod oedd uchder V » j W cyfarfod aros. feweddir gyda dylanwad 8 01 iir yma a thraw; a theifl Annie Davies fyno °t gan weddi daer. Ni fu Roberts yn hir bod ar ei draed; a gwen fel y wawr ar & cyfe'f I Anghofia y cynyg am ei fywyd a gafodd, 7<0$! iwyd ato, yn llwyr, a chymer ei destyn Q, | sefyllfa pethau wrth y drws pan yn dyf°d d^l Diolcha fod cynifer wedi medru dyfod i ,Q$t. y drws, ond byddwn yn myned allan drwy" meddai. Y mae dau ddrws arall, sef un y! i ddistryw ac un i'r nefoedd. Unwaith yr e jpjw un o'r rhai hyn, nid oes troi yn ol. Esg^-jW sydd yttla henO; a hawdd gwybod wrrth Roberts Si fod yn ymwybodol o hyny. ^feth if, y ddau ddrwg, traetha ar fawfedd dyn, a be i greadur mof fawr di'eulio tragywyddoid^D trueni. Rhagor.ol yW y cyfeifiad a wna at y-pjffii'J Rhyffedd ac ofnadwy ym gwnaed," J yw ei gwestiynauj ar a oedd rhai yn 'ttiytted drws i druSni y hoson hono, a rhai yti Ven^ if", cadw eu hwynebau arno. Dywed fod adeg pan iia fydd y drws yn agor; ac y bydd yf gyMj au wedi irhydu. Yn y fan hon safodd y11 gan edrych dros yr holi gyrtuileidfa. Dist? dwfn sydd yn teyrnasu yn awr, a » rhyw fath o ddychryn. Torodd ar y. gan wenu, a dweyd, Nid yw hi yn thy ,dfl. yn awr." Meddai yh mhellach, "Silt$ chwi ,pe danfonai Duw angel o'r nef i y Beibl yma wedi ei gau am bythp Y fod ar ben. Ewch allan ni chaiff neb fywyd tragywyddol." Daeth ymlaen ar fyr 1 tor< £ uniongyrchol a gwrandawyr, ac yn y fan M' cawod o weddiau allan. Yn y gwres hwn dj ^d^ A. J. Parry a'r Parch. Griffith Ellis yr\u Gydag anhawsder dirfawr y cafwyd rhyw fa' tawrwydd i gael profi y cyfarfod. Rhwng y ^116?, G. Ellis, M.A., a John Williams llwyddwyd hyny, a chafwyd 55 i dderbyn Crist. Galwy. f hyn yn ol i gael gair o gyngor gyda Roberts, a ,roddodd mewn ychydig eiriau fel hj'tt '■ yn agos i'r Iesu; "byddwch yn fawr mewn e ac ymdefhvch i'r gwaith. :If¡g,tte