Y Goleuad

yn gT^^dugoliaeth fawr Ryddfrydol enillwyd §hton ar ei phen ei him yn y gyfres nod- ^HOLIAD RIGHTON. edig o etholiadan sydd wedi cymeryd lie er datganiad Mr. 0 Chamberlain ymhlaid Dififyn- dollaeth ac yn erbyn Masnach glVri Mewn lliaws o etholiadau gwnaed ac nj n"' ond rhagorodd Brighton arnynt oil, ? Sail na fydd gan yr etholiad hwn ran Ui0r l° y.u hanes gwleidyddol y deyrrias. Pa ^dan er b>'naS y ceisia Mr* Balfour ym- Jiail mae'r ergyd yn rhy arom iddo allu ei Seddy yddu- Yr oedd Brighton yn un o'r Doriaeth yn yr holl wlad. sjCr jarn pob plaid ac mewn ymdeimlad o Balfr, hollol o'r canlyniad, y penododd Mr. ^r- Gerald Loder, yr aelod dros i°]aj jT?n> i swydd yn y Llywodraeth. Cynrych- aCy r- Loder yr etholaeth yn y Ty er 1889, Ujilr ei fwyafrif bob tro rhwng dwy a thair (idj' oedd rhyvvle yn ddiogel, Brighton yn fuasa" y fan- Heblaw hyn, anmhosibl 0&a:,1 r Toriaid gael ymgeisydd mwy pobl- chys n'. Medd Mr. Loder gyfoeth, dylanwad, a ef y/ adau lleol, a gallesid tybio y dycbwelasid ben'j?Wr» Pe ond o ran parch personal ar ei tr^ifodyn'chwip'yn y Senedd. Ond W0llfanteisi°n hyn, penderfynodd Brighton 1 ^wrdd a Mr Loder, a dychwelwyd ei wrth- J'dd Rhyddfrydol, gyda thros 800 o fwyafrif. dyr r hell wersyll Toriaidd wedi ei dafla i'r mwyaf, a chydnabydda'r papyrau mwyaf 01. fod pethau wedi dyfod i bvvynt difrif- i}^v'r wasg Doriaidd yn awr yn groch ar ^dra 0Ur 'l aPe^° at y wlad, yn enwedig yr bgr]'l 0 honi sydd dan ddylanwad Mr. Cham- 111 Ymholir ar bob Haw, beth fa'r prif aty s neu achosion o'r mawr gwymp hwn, ac ni cheir llawer o amrywiaeth yn y y{^rddeutu. Yn benaf oil, cydnabyddir fod fyjfjStogoliaeth hon yn oruchafiaeth Masnach ty ac yn ernes o'r hyn ellir ddisgwyl yn yr 0 Cyffredinol. Ond heblaw hyny, y mae 6aif0tl^mniad ar holl bolisi gwaradwyddus Mr. ac yn arbenig ar Fesur Addysg a i r 'Trwyddedol y Llywodraeth. Anwybyddir ^gw dau Sorm°dol waith a dylanwad yr §etl ^'Sl Rhyddion yn y fuddugoliaeth, a da fiyn y^Ied rhai o'r arweinwyr yn galw sylw at erb' ^ae Ymneillduaeth Lloegr wedi deffro WU1 hyn, a diau y caiff Toriaeth deimlo oddi- "yn fwy fwy. Fel hyn y safai'rymgeiswyr:— Mr. E. Villiers (R.). 8,209 Mr. G. Loder (C.) 7,39z fwyafrif Rhyddfrydol 817 --+-- ^0$T Cyff au> cafwyd eisteddiad trwy'r nos yn Nhy'r reQjn. Dechreuwyd ar y gwaith am ddau SENEDD. or gloch prydnawn lau, ac ni ymwahanwyd hyd wedi naw o'r bly,. gloch boreu Gwener. Mesur 11«VVH!I Y Fyddin oedd dan ystyriaeth, a tyyr ^°dd Mr. Balfour i gadw digon o'i ddilyn- Tty ^nghyd i gario'r trydydd darlleniad trwy'r gtylrj!" P°b ymdrech o eiddo'r wrthblaid i ddwyn ■QedclIantau mewn i'r Mesur. Ar y cyfan, yr jt 0 yj eisteddiad yn un cymharol hapus, ond •a ]Vja- Mr. Lloyd George, Mr. Sydney Buxton, 'e8eit)^r Seely yn gwrthwynebu trior bybyr ac S'haij1-1?'' y gwdai Y Prifweinidog fod yn •ofaiu toddi esiampl dda i'w bleidwyr, trwy %Rf Ca(lw ei le yii y Ty. Cymerodd amryw ^aid ^yddorol le yn ystod oriau'r nos, a en Y\a^n fyn>'ch oedd deffro cysgaduriaid i roddi Dyr;!s, 0 blaid neu yn erbyn y Llywodraeth. •> ael°dau Cymreig un elfen newydd i loni o 1 f £ We^hrediadau, yr hyn fu yn foadion i Jr aeloH11 ^awer ar ysbrydoedd llesg a chysglyd ar y d ■au °edd ya rayned trwy'r penyd. Pan °<id ^th trwy'r cynteddau i bleidleisio, taraw- 1 ,ab°n un o'r hen alawon Cymreig, a chan- gau yl pGwn hwyl. Yn ddilynoi efelychwyd ef Y C",Vyddelod, ac 0 hyny ymlaen, seiniai tryml} dieithr furi au St. Stephan yn oriau y fath b llos" Erioed ni chafodd. muriau'r Ty ^°dol r° a hyn, ond erioed ni fu dim mwy y tlefa- ymyrwyd a'r cantorion nosawl gan ^^ywioi ■ ^ae'r Ty yn awr yn cael profiad J^ yCv lawn> ac yr oedd yr amrywiaeth hwn p yn dra gwahanol i'r defnydd a rr«weinidog o'r Ty ei hun. Nos Lun, cyflwynodd Mr. Austen Chamberlain ei Gyliideb i Dy liawn a disgwylg ir. Ymysg I. v GYLLIDFTI. gvvrandawyr mwyaf aiddgar y I n 11 1 Canghellydd yr cedd ei dad, Mr. Joseph Chamberlain, a d lymd ei ystadegau gan dn 01 ragtlaenona CL yn y swydd bwysig. Nid yw y i'w gymharu a'r rhai enwocaf o'l rag-flaenoriaid, yn ei arddull a'i ddawn, ac ni wna un ymgais i liwio ei ddarlun nac i swyno yr edrychwyr. Ceidw ar lefel y ffigyrau, a boddlona ar aros yn unig yn ystadegydd sych a diaddurn. Er hyn, gwrandewid ar y mynegiad gyda'r dyddordeb mwyaf, ac ar y cyfan, derbyniwyd y Gyliideb yn dra ffafriol. Dechreuodd y Canghellydd trwy ddatgan ei lawenydd fod ganddo adroddiad mwy calonogol i'w roddi eleni am ystad y cyllid nag oedd ganddo flwyddyn yn ol. Y pryd hwnw, wynebid diffyg pwysig, ac nid oedd y ffynonellau o drethiant arferol yn ddigon i gyfarfod y galw. Erbyn hyn yr oedd pethau wedi newid a'r ddeu- pen i'r llinyn wedi eu cael ynghyd, a chredai fod y w!ad yn myned trwy gyfnod o adnewyddiad graddol ond sicr, er fod rhai o'r diwydsanau penaf yn dio idef tto oddiwrih iselder. Wrth adolygu cyfrifon y flwyddyn ddiweddaf, nododd y diffyg yn y derbyniadau oddiwrth y fasnach feddwol, yr hwn oedd yn cyraedd y swm o ^1,370,000. Credai fod y lleihad hwn yn un arwyddocaol a pharhaol. Yr oedd cyfnewidiad yn dod dros arferion y wlad, a'i gwnai yn angen- rheidiol ad ystyried ac ad-drefnu cyfundrefn ein tollau,—dadganiad a dderbyniwyd gyda chy- meradwyaeth y Ty. Am ganghenau pwysig eraill masnach, yr oeddynt yn adnewyddu. acyroeddyderbyniadauoli yn i43,370,ooop., sef mwy 0 1,4 r 4,00oP- na'r amcangyfrif. A'i y gweddill hwn i'r gronfa i dynu i lawr y Ddyled Wladol, yr hon a leihawyd 7,558,ooop. yn ystod y flwyddyn. Dyna'n fyr adolygiad y Gyllideb. Beth am y rhagolygiad am y flwyddyn sy'n awr yn rhedeg ? Amcangyfrifai y taliadau yn 141,032,coop. Yn ol y trethiant presenol, cyr- haeddai y derbyniadau 144,00.4,ooop. sef gwedd- ill o 2,972,ooop. Yn ngwyneb hyn yn ddiau, disgwyliai talwr treth yr incwm y tynid cyfran o'i faich ef, ond ystyriai Mr. Austen Chamber- lain adferiad diogelwch arianol y wlad o flaen dymuniad unrhyw ddosbarth. Yr oedd yr adran hon yn bur anmhoblogaidcl gan y Toriaid, ond rhoddodd y Rhyddfrydwyr gymeradwyaeth galonog i'r mynegiad ei fod am dynu y ddwy geiniog o doll roddwyd y llynedd ar de. Yn y ddadl ddilynodd, yr oedd y Rhyddfrydwyr yn amlwg yn fwy ffafriol i'r cynygion ar y "cyfan na'r Toriaid. Ar yr un pryd, rhoed mynegiad pendant i'r gwyn fod y wlad yn cael ei chadw i ruddfan dan dollau rhyfel, mewn adeg ° hedd- wch. Gwnaeth y Canghellydd yn amlwg ci fod wedi ei argyhoeddi o'r ffolineb o ddwyn i mewn ddim yn nghyfeiriad heresi Diffyndollaeth, ac heblaw hyny, profodd yn ddigon gwrol i wynebu ei gyfeillion, gyda chyllideb anmhoblogaidd. -+- C-YRHAEDDODD newydd prudd a chalonrwygol o'r India, ganol yr wythnos ddiweddaf, yn hys- DAEARGRYN YN INDIA. bysu am ysgydwad durifol a din- ystriol daeargryn eto mewn rhan- au o'r wlad. Adgofir ni yn fyw gan yr adroddiadau am y difrod wnaed ar faes ein Cenhadacth gan y ddaeargryn fawr ddiweddaf fu yn India'. Yn y Gogledd- orllewin y teimlwyd grym mawr y ddaeargryn yr wythnos ddiweddaf, a gwnaed difrod mawr yn y parthau bryniog gerllaw yr Himalaya. Ymysg y rhai gollodd eu bywydau yr oedd amryw Ewropeaid, a dioddefodd y milwyr i raddau helaeth. Ofnir hefyd fcd rhai o Gcnhadon y Gymdeithas Genhadol Eglwysig yn Kangra wedi cyfarfod a'u diwedd yn y trychineb. Ym- welir a'r India gan drychineb ar ol trychineb, ac y mae'r newyddion am ddifrod y pla yn ystod y misoedd diweddaf yn alaethus i'r eithaf. 0 O'R diwedd y mae Llynges y Baltic wedi ail- dynu sylw ati ei hun, trwy godi angor a gadael 0 Y BALTIC. lr LLYNGES tueddau 'Madagascar a 1 hwyneb ar y dwyrain. Gadawodd y Llynges ei gorphwysfan ar yr I beg o Fawrth, a cheir desgrif- iadau dyddorol o honi yn myned heibio i Singa- pore yn nghyfeiriad dyfroedd China. Mae y newydd hwn wedi tynu'r sylw oddiar y gweith- rediadau yn Manchuria unwaith eto, ac wedi canolbwyntio'r 'dyddordeb a'r disgwyliad ar y ddwy lynges a'r symudiadau ar y raor. Cyn hyn, gall fod y ddwy lynges elyniaethus;wedi cyfarfod, a brwydr fawr y rhyfel ar y mor wedi ei hymladd, ond nis gellir dyfalu beth yw cynlluniau y Llyng- esydd Togo. Y newyddion diweddaraf sydd wedi cyraedd pan ysgrifenwn yw fod y llynges Rwsaidd wedi angori gerllaw ynysoedd yr Anamba, rhyw 150 o filldiroedd i'r gogledd- ddwyrain 0 Singapore. Yn ol un adroddiad, y mae Rodjestvensky yn barod i frwydr, ac yn awyddns i gyfarfod llynges y gelyn ar unwaith. Nid yw y pethau hyn ond dyfaliadau, ond mae y disgwyliad wedi ei enyn y dyddiau diweddaf am i'r frwydr lyngesol gymeryd lie rhwng Singapore a Saigon. Gall fod y Llyngesydd Rwsiaidd wedi ei argyhoeddi fod Togo yn rhy effro a gwyliad- 11 In wrus iddo allu osgoi brwydr na myned ymlaen n yn ddibrofedigaeth i gyfeiriad Vladivostock. -+- MAE swn y frwydr addysg erbyn hyn yn gweithio ei ffordd i bob congl a chilfach yn Meirionydd, o BRWYDR M'IRION. ac y mae'r holl wlad yn cleffro i bwysigrwydd y sefylifa. Ni faasai modd i'r Llywodraeth gael Sir fwy trwyadl gynrychioliadol a Chymreig i'w hymladd na Meirion, ac ar bob llaw ceir arwyddion fod ymladd teilwng o dra- ddodiadan goreu'r Cymry i fod yn yr achos hwn. Dydd Mawrth, cynhelid cyfarfod arbenig o Bwyllgor Addysg y Sir yn y Bala, dan lywydd- iaeth Mr. W. P. Evans. Darllenodd Mr. Haydn Jones yr ohebiaeth rhyngddo a'r Bwrdd yn 0 Llundain. Yn y llythyr cyntaf, wedi ymweliad y Ddirprwyaeth a Llywydd y Bwrdd, dywedid nad oedd y Bwrdd-yn cael fod rheswm digonol dros ymatal rhag cymeryd mesurau i dalu i Lywodraethwyr yr Ysgolion gwirfoddol yr arian wariwyd yn rheolaidd ar yr Y sgolion hyd Hydref 1904. Yn ei atebiad, dangosai Mr. Haydn Jones fod y safle gymerai y Pwyllgor Addysg yn 0 gadarn, ac yn unol a'r ddeddf. Mewn llythyr dilynol, o Lundain, dywedid nas gellid cydnabod y tir gymerai y Pwyllgor, ar y cyfrif na chodwyd unrhyw gri ynghylch yr adeiladau rhwng y dydd penodedig a'r cyntaf o Dachwedd. Fel y dywed- odd Mr. Osmond Williams yn y Bala, ymddang- osai hyn fsl addefiad nad oedd y Pwyllgor yn rhwym o gydnabodyrysgolion nesyr adgyweirid hwy yn briodol. Yr oedd yr aelod mewn ysbryd ymladd i'r pen, a theimlai yn barod i wynebu'r Bwrdd Addysg mewn llys cyfreithiol. Ar gynyg- iad Dr. John Jones, Dolgellau, a chefnogiad y Parch. John Owen, pasiwyd yn unfrydol, fod yr Ysgrifenydd yn cael ei awdurdodi i ddelio A, chwestiwn adgyweiriad yr ysgolion gwirfoddol, a'i fod yn awr yn cael llawn awdurdod i roddi rhybudd i'r llywodraethwyr i gario allan yr ad- gyweiriadau ofynir gan y Pwyllgor, yn ol adrodd- iad yr architect, ac mewn achosion o ysgolion ang- hymwys fod rhybuddlyn cael ei roddi, os na roddir sicrwydd y cerir allan y cyfarwyddiadau ynglyn a'r adeiladau, na bydd yr ysgolion yn cael eu cyd- nabod fel ysgolion elfenol gany Pwyllgor, Pas- iwyd y cynygiad yn unfrydol, gan fod Mr. C. H. Wynu yn ei gymeradwyo, ac yn ei ystyried yn unol a'r Ddeddf. Yna pasiwyd penderfyniad cryf yn datgan ymlyniad wrth y cwrs blaenorol ac yn protestio yn erbyn gwaith y Bwrdd Addysg ynglyn ag ysgolion Llawr-y-Bettws, Maentwog, a Tynant. — — YN y C.M. perthynol i'r M C. yn Meirionydd, a a gynhaliwyd yn Arthog, Ebrill iofed, 1905, yn 0 CEFNOGI'R PWYLLGOR ADDYSG. cynrychioli 15,215 o wrandawyr, a 9,078 o aelodau, pasiwyd y penderfyniad dilynol: Fod y cyfarfod hwn yn wresog yn cymeradwyo yr hyn y rnae y Blaid SeneddolGymreigyn ei wneyd yn yr argyfwng addysgol presenol yn Nghymru, a'n bod yn ymrwymo i roddi cefnog- aeth arianol a moesol i'r polisi sydd wedi ei fabwysiadu, ac i ymgymeryd a chasg-iu cyfraniad- au i gario ymlaen y frwydr. Yr ydym hefyd yn' cymeryd y cyfleustra presenol i wneyd apel daer a difrifol at holl eglwysi y Cyfundeb drwy y ddwy Gymdeithasfa am eu cefnogaeth arianol a moesol i gario ymlaen y frwydr ckos ryddid crefyddol. Yr ydym yn mhellach yn ymrwymo i ddefnyddio ein holl ddylanwad pan y daw yr adeg at hyny i alw yr holl blant Anghydffurfiol allan o Ysgolion Eglwysig y sir yn y rhanau hyny He y mae Ysgol- ion y Cyngor yn gyfleus. Ac mor fuan ag y gwneir darpariaeth i addysgu yr holt blant sydd mewn ardaloedd nad oes ond Y sgolioll Eglwysig ynddynt, ein bod yn apelio am i'r holl blant Ym- neillduol gael eu cymeryd allan o'r Ysgolion Eglwysig. Hefyd, ein bod yn apelio at y ddwy Gymdeithasfa a'r Cyfarfodydd Misol a'r eglwysi i ddeisyf am i gynrychiolwyr gael eu penodi i ddyfod i'r Gynhadledd i'r Bala."