Y Goleuad

Hysbysir ymddiswyddiad y Parch. T. Pro- thero fel feugail eglwysi Hay a CliJlord Mae eglwys Acrefair wedi rhoddi galwad i'r Parch. William Rowlands, Mochdre. How to Preach yw penawd llyfr newydd 6 waith Proffesor Tyrrell Green, o Goleg Eg- lwysig Llanbedr. Dywedir fod' tir wedi ei sicrhau mewn llan- erch ddymunol i godi capel newydd i'r achos Saesneg yn Magillt. — Da genyf glywed fod Ap Elfyn, mab Elfvn, w .1 --un o athrylithoedd barddonol disgleiriaf Cymru,~yn bwriadu myned i'r weinidogaeth gyda'r Methodistiaid:. —#— Mae eglwys Bethel, Dolgellau, wedi rhoddi gal wad unfrydol i Mr. Theophilus Lewis, Rhosllanerchrugog, yn awr o Goleg Duwin- yddol y Bala, i ddyfod i'w bugeilio* Ebrill 13eg, dechreua y Parch. J. Jenkins a Misses Davies ac Evans o Ceinewydd, ar genhadaeth yn Manchester, lie y mae dis- gwyliad mawr am danynt, a llawcr o weddio eu llwyddiant. —jf*— Pasiwyd y mesur i ffurfio plwyf Merthyr Tydfil yn gorfforaeth drwy bwyllgor Ty yr Arglwyddi yr wythnos ddiweddaf. Syrthiodd y gwrthwynebiad i'r llawr vn annisfwyiiad- wy ° A/rYmcV?I,odd y ddaU; brifathraw Fairbairn o Mansfield, a Reichel o Fangor, a'r ColeA Duwinyddbl y Bala yr wythnos ddiweddaf ar ran Prifysgol Cymru. Traddodasant anerclv ladau i'r myfyrwyr yn yr hwyr. —3$C— Symuda y Parch. W. Wynn Davies i Fangor yr wythnos hon, Gadawa cglwys Everton Brow mewn sefyllfa lwyddianus, wedi clirio y ddyled a dyfod yn hunangynhaliol. Boed yr un ilwyddiant ar ei waith yn Mangor l Mae disgwyliad mawr am i Mr. Evan Ro- berts ymweled ag araryw leoedd yn y Gogledd wedi iddo ymadael o Liverpool. Sonir fod Mon a Meirion ar y program; ond nid oes dim penodol wedi ei addaw na'i drefnu. —\ Trist gan gylch eang fydd clywed am af- iechyd y Parch. Thomas Rees, D.D., Cefn. Cafodci ymosodiad gerwin o'r influenza, ac nid dibwys yw hyny i wr yn dal p.wysau pedwar- ugain mlyncdd. Deallaf ei fod yn awr yn troi ar wella. Annals of the Cymry," ydyw enw llyfr ysgol bychan 0 waith y Parch. T. Stephens, B.A., sydd wedi ei gyhoeddi gan Mri. T. C. ac E. C. Jack. Hanes y Cymry o'u crwydr- Îitd i Brydain 800 C.C. hyd deyrna,iad Llewelyn ydyw, wedi ei osod mewn ffurf gymwys i\v ddarllen yn yr ysgolion, ac wedi ei argraffu mewn llythyren fras a chlir. Ceir darluniau da o Mr. Evan Roberts y Di- Wygiwr, yn nghylchgronau y plant am y mis hwn, Trysorfa y Plant,' a'r 'Children's Treasury.' Da iawn; g-welir fod y plant mewn lliaws mawr o leoedd yn cymeryd rhan bwysig yn y gwaith diwygiadol, a dylai pob peth gael ei wneyd I gad'w'r Diwygiad yn fyw yn eu cof a'u meddyliau. —$-■ Mae Mr. W. W. P. WHhams, Ystalyiera, wedi cyhoeddi Tafleni Rhifyddol Cymreig yn 01 y Dull Degol, a geiriau cywir, yn cyfateb i'r rhifnodau yn eu gwahanol safleoedd, yn ateb i'r Gelfyddyd Rhif a Mesur (Mathema- tics), ac hcfyd i'r Ddeseb Fesurol Meid,rol (Metric System.)" Dywed yr awdwr fod y Metric System ar gael ei mabwysiadu, ac y mae am i'r Cymry fod yn barod 0 Baeny Saeson. Mae plant y WIadfa yn medru'r Multiplication Table yn Gymraeg. Pwy yn Nghymru fedr eu hadrodd yn Gymraeg, a sefyll arholiad ynddynt? pywedir mewn rhai 01 newyddiaduron Llun- dain mai yn Eglwys Gadeiriol St. Paul yr urddir Esgob newyddi Llandaf ar y iaf o Fehefin-. Tybia rhai fod hyny yn anwedd- aidd, ac y dylasai y seremoiii gymeryd lie yn Nghymru. Ond cofier mai Sais-benodedig ydyw, ac felly 'does fawr 0' bwys lie yr urddir ef. — — Lied araf y mae y tanysgrifiadau at y £ 100 a addawyd at g-ynorthwyo Eglwys Gymreig Cape Town yn dyfod i law y trysorydd, Mr. Jonathan Davies, Porthmadog. Nid oes ar y rhestr a ddaeth it-n- Ilaw ond £ 39 11s. 6c., ac oddiVvTth Fethodistiaid y daeth ymron yr oil. Gan fod y gwahanol enwadau wedi ym- rwymo^ am. y can' punt, dylid eu talu, ac y mae lliaws 0 gyfeillio,n sydd a chysylltiadau agos a Deheudir Affrica heb gyfranu dim. —^— Yn y Gymdeithasfa yn Brymbo bydd y Pwyllgor yn anog gohirio ystyriaeth bellach o gwestiwn Uniad y Colegau. Fel y cry- bwyllais yn y golofn hon rai misoedd. yn ol, mae lie i gredu fod prif hyrwydd'wyr y symud- iad hwn wedi newid eu barn am y priüdoldeb o geisio symud ymlaen ar hyn o bryd. Hwyrach y dylwn ychwanegu fod y pwyllgor o'r Jam nad oes unrhyw rwystrau cyfreithiol ar ffordd uno yr Athrofeydd pe buasai y Cyf- undeb yn unfrydol yn dymuno hyny. -=-- Dywedir fod dros 400 o ddychweledigion Vv'edi ynmno a'r gwahanol eglwysi yn ystod ymweliad y Parch. Seth Joshua a Leicester. Yn nghanol un o'r cyfariodydd torodd dyn ieuanc allan i weddio- yn Gymraeg, ac yr oedd ei apehadau ar ran ei gydnabod a'i gyfeillion yn Mhorthmadog yn un o'r pethau mwyaJ toddedig a glywodd Mr. Joshua yn ystod ei ymweliad. Byeld Mr. Seth Joshua yn Merthyr hyd Ebrill 16; yn Ceinewydd Ebrill 22—28; Aberaeron, Ebrill 29--Mai 5. —aft— Symuda un o eglwysi Mon ymlaen yn yr iawn gyfeiriadi, pan yn penderfynu codi ysgol- dy a thy cap el, lie y bydd cyfleusdra i drig-ol- ion y gyniydogaeth gael ymborth ac ystafell- oedd i ddarllen ac ymgomio gyda'r nos. Dyma ddyledswydd1 sydd yn pwyso ei hun i sylw llawer o eglwysi. Y gwaethaf yw fod gan y bobl fedrai helpu gyda symudiad o'r fath gar- trefr- cysurus eu hunaln, ac felly anhawdd clefiro eu cydymdcimIad a bcchgyn a rnerched ieuainc sydd ar hirnos gauai heb un drws agored iddynt,—ond y dafarn. Un o ferched ieuainc addawol y bydi llen- yddol heddyw yw Miss Brenda Girvin, yr hon a hana o hen deulu Cymreig yn Sir Forgan- vvg. Bu ei thaid, Mr. E. R. Daniel, yn Uchel Sirydd drüs wladi Forgan, ond y mae hi a'i rhieni wedi ymsefydlu yn Llundain. Er nad yw etc ond: ieuanc, y mae wedi enill sylw llenorion fel awdures o gryn fri, ac mae ei chynyrchion yn dra lliosog. Gan ei bod wedi y b cael manteision i weled llawer o'r byd drwy deithio ar draws y Merica a'r Cyfandir, dis- gwylir y ceir llawer o ffrwyth ei theithiau ol hysgrifbin yn y man. Nid yn ami y cyhoeddir cynyrch awen yr Athro John Morris Jones, o Fangor. Oher- wydd paham, mor werthfawr yw'r desgrifiad yma o Mr. Llewelyn Williams a anfonwyd mewn llythyr i g-yfaill: — Y llonaf oil, hwn a fu O'r dilesg hygar deulu, Ac ef e faith g-ofiaf i Y styriaf ei ffraeth stori; Ac yn ami dychmygu wnaf, Yn bur ddedwydd breuddwydiaf Fy mod yn canfod y cylch Yn ymgom eto- o'm hamgylch. Ilyglod wr yr arog-idarth Yn ddidor greu ei dcwdarth: Ac ami y mae'r cwmwl mwg. Yn ei gelu o'n golwg; L Ond wrth ffrwd ei araeth ffri Hynod bob gair o honi, ? Wrth ei nod a'i chwerthin o Fe 'd'waenir ei fod: yno. A gwir iawn mai gwr hynaws A lion oedd!, didwyll ei naws • A bu ami imi'r hiraeth Am wir ffrynd, ac un mor ffraeth. 1 riap^ Ar ddiwedd y bregeth yn nghapel Junction foreu Sul yn ddiweddar, codo y o'r blaenoriaid, fel arferol, i roddi^ a cyhoeddiaclau am yr wythnos. ^4 f wneyd yr hysbysiad cyntaf, cymerod. am, enyd. Ar hyn dyma ei fab bycbail, yn eistedd wrth ei ochr, yn codi ar ei$ ac mewn llais treiddgar, yn tori ar dad gyda'r sylw, It's time to get the P now, dad'! • • HvW"1 O r diwedd dyma gyfrol o wraith yi ^J William Jones, Aberystwyth, allan o| u Detholion o'i ysgrifau a'i farddoniaetii ei chynwys, yn cael ei blaenori g^n j yl da o'r awdwr. Nid wyf yn sicr a ddai awdwr yn Nghymru .o'r blaen ddwy*1' gyfrol pan dros Ssain ml. oed; ond na ddygodd neb ieuangach na hynach erioed allan gyfrol ieuangach na b°n', bai am yr hunangofiant, gallasai dyn mai rhyw awdwr newydd, yn llawn a j ei nwyfiant ieuenctyd oedd yma yn d,weyu feddwl am bobl a phethau. 0 glawr 1 » nid oes ynddi ddim byd gwael, ac y geinion em llenyddiaeth mewn rhai cy au. —| Ceir yn y Drysorfa am Ebrill ddar^rif o'r Parch. John Davies, Pandy, ac feithach nag a arferir roi, yn_cynwys ller| Ifeithiau ei hanes. I'r mwyafrif o 1 c .j wyr, bydd y wyneb yn newydd', obley^ golwg y mae Mr. Davies* wedi bo gweithio. Ond o'r golwg yn gweithia> c ei fel y dengys y Parch. Evan Price ysgrif. Y chydig iawn sydd' wedi pjjii erthyglau mwy safonol na Mr. Davies. ^[jj fod eraill yn euro mewn rhif, ond' pe c j^ holl weithiau Mr. Davies heddyw yn^ hwy ffurfient gyfrol deilwng o- Ie 115eW I z, y rhyw lyfrgell hanesyddol1 yn y deyrilas-Ir phan welais ef diweddaf, edrychai fd addaw ugain mlynedd eto o waith. ond 62ain ml. oed. Penderfynodd Pwyllgor Addysg narfon, heb ond un yn gwrthwynebu* j i' iadu cynllun o addysg grefyddol a nl°efSy {<r chyfranu yn yr ysgolion yn y sir. ^re yr ysgolion i'w hagor bob boreu gy^a pvVySf' emyn o lyfr a ddarperir i'r amcan gan y gor Addysg; fod v plant i adrocid Arglwydd; fod rhanau o'r Beibl yn rhoddi pwys ar garedigrwydd, gonestrwydd, geirwiredd, darbodaeth, rwydd, ufudd-dod i rieni, &c., ac yn con creulondeb, anghymedroldeb, lladrad, J edd, iaith anweddus, anufudddod 1 drygau cyffelyb. Ni wnaeth gwrthw), Mr. Picton a'i ymosodiad ffol ar y B&v i lesteirio'r Pwyllgor, ond pasiwyd 1 a iadu'r cynllun heb neb arall yn erbyn- Yn y London Welshman" rh°ir o hanes Mr. William Jones, A.S., cl'-v 0 neillduolion cynhenid y Celt,—dyna■ | grifiad yr erthygl o Mr. Jones:-—' 1# bywiogrwydd chwim ac aflonydd yn ,,0} f ysgogiadau; tywyna yr yni aweny wr filachiad ei lygad; gwna i baw'b ddaW yrddiad ag ef deimlo grym y gwres a frydedd; dwg ei gwrteisrwydd a'i g'y^ r.$ garweh Farchogion y Fordi Gron yn y ffrydlif o eiriau detholedig a .a sig ei wefusau, yr ydym yn clywed y p f sydd megs murmur meddwl a cbal°n kuH'1'1!' I rodd breuddwyd pell wrthynt eu Mewn gair symuda, llefara, meddyb3? ^Q) wydia, teimla—gwna bobpeth fel Ce VV mae ei hanes yn pron y gall un f° Geltaidd ac ar yr un pryd1 feddu'r peI yl1 iad, y dyfalbarhad, a'r ymroddiad sy angenrheidiol i ymladd ac anhawsdera- ^0 ion nes eu gorchfygu, ac i droi Lichelfatiau brwdfrydedd yn ffeithiau y 01 ar wastadeddau di-ramant bywyd ^$$1^ dynolryw." Fe ddywed yr hanes y & pe*1 Mr. William Jones yn Ceint .C -4d p^i ymynydd, Mon, yn 1859. Collodd el^f P6j nad oedd ond ieuanc iawn, ac yn dechreuodd ei yrfa yn ysgol Sen Llangefni. Dilynir yr hanes oddiytl0_^rCiift hyd Dy y Cyffredin, lie y mae yn, c^ryd un o'r rhanau mwyaf Cymreig* ei ny deng mlynedd. A