Seren Cymru

EFAIL Y GOF. RHIF CXLII. Wafter.-Dadgyssylltiad yr Eglwys oddi- wrth y Wladwriaeth ydyw pwnc y dydd er's misoedd bellach. Am hyn y siaradir yn y pyllau glo, yn nghonglau yr heolydd, yn ngherbydau y rheilffordd, yn y ffeiriau a'r marchnadoeid, ac yn mharlyrau y palasdai. Am hyn y siara.dir gan deilwriaid a chrydd- ion, gan ofiaid a seiri, gan siopwyr a ffermwyr gan ustusiaid ac offeiriaid, a chan weinidogion ac aelodau Seneddol. Mae yr Eglwys wedi bod yn hir mewn caethiwed; ond credwn fod dydd ei gwaredigaeth gerllaw. Pan dynir y cadwynauoddiamdani, gwna lamu dros y bryniau, a neidio dros y mynyddoedd. Bydd iddi gerdded lawer yn rhwyddach ar ol talfu y ffyn-baglau i ffos y clawdd. Dic.-Mae rhywbeth newydd i'w glywed bob dydd. Clywais yr wythnos ddiweddaf un o'r rhesymau cadarnaf dros gonffirmasi wn ag a glywais erioed. Dilynai hen wraig yr esgob o'r naill fan i'r 11a11, a chafodd ei chonffirmio ddwy neu dair gwaith heb yn wybod i'w arglwyddiaeth. O'r diwedd adüabyddadd hi fel un oedd wedi cael ei chon ffirmio o'r blaen, ac a ofynodd iddi, beth oedd ei rheswm dros ddyfod ger ei fron mor I' ami. Wel, yn wir, Syr,' ebe'r hen wraig, yn hollol ddiniwed, yr wyf wedi clywed fod cor.ffirmasiwn yn beth hynod dda tuag at wella y ddannodd.' Siazon Gwaddotwr.—Order arder! mae pethau fel hyn yn aufaddeuol. Reporter.-— Gyda eieh eenad, fechgyn, gwnaf ddarllen i'ch clywedigaeth lythyr a dderbyniais pa ddydd yma, a thyma to :— Bryngwynt, Ebrill 18fed, 1884. "Anwyl Syr,—Gan mai chwi ydyw gohebydd y gofiaid, cyfeiriwyf y llythyr hwn atoch. Mae Martha a minnau o'r farn fod pwnc y dadgyssylltiad wedi cael digon o sylw yn yr efail. Bellach, gadewch lonydd i'r Eglwys. Dylai fod rheswm o bob peth. Mae dyuion da yn Eglwys Loegr, am hyny gadewch iddynt gael chwareuteg i gario eu gweithrediadau yn mlaen. Nid oes genyf gynnyg i'r dynion hyny ydynt bob amser yn rhedeg yr enwadau ereill i lawr. Mae yn dd.ammheu genyf fod dynion duwiol gan bob enwad, a gwyddoch o'r goreu mai i'r un man yr ydym oil am dynu. Dyna wedi'n y dyn o'r Felinfoel yna; buasai yn llawer mwy gweddus i weinidog yr efengyl i ofalu am ei braidd na rhedeg ar draws y wlad i drin yr Eglwys, a pheru annghydfod a theimladau aunymunol rhwng dynion a'u gilydd. Oa mai caoi a thraflyncu ein gilydd yr ydym yn ei wneyd, yrydym yn waeth na chreaduriaid afresymol. Ofnwyf fod cariad brawdol wedi myned ar goll. Pa beth a ddywedai yr hen frodyr am yr holl ymrysonau a'r oenfigenau sydd wedi ein mecdiannu yn bresenol? Yr oedd fy ngwallt bron a chodi yn syth ar fy mhen pa ddydd, pan glywais ein gweinidog yn gwneyd cyfeiriad at y dadgyssylltiad o'r pwlpud. Hawyr anwyl! ai dyma beth yw pregethu yr efengyl ? Prif amean y pregeth- wyr ddylai fod, achub eneidiau, ac nid saethu bwledau. Yr oedd amryw frodyr penboeth yn awyddus am i ni signo deiseb pa Sul yma o blaid dadgyssylltiad; ond darfu i mi, ac amryw frodyr da ereill, sefyll fel cewri yn erbyn y fath afreoleiddiwch. Dywedais yn onest wrth Morgans, ein gweinidog, os byth yr &'i efe i un o'r cyrddau terfysglyd a gynnelir gan elynion yr Eglwys Sefydledig, na chai ddimai tuag at ei gynnaliaeth genyf n, na ohan Martha; a gwn am amryw ereill o'r un meddwl. Ac yn wir, rhyngoch chwi a minnau a'r post, os oss rhagor o ysgrifenu pigog a chynhenllyd yn cael ymddangos yn Seren CYMRU, yr wyf wedi penderfynu ei rhoddi i fyny, a chymmeryd Tarian y GweiiMwr, neu ynte rhyw bapyr boneddig- aidd arall. Gobeithio y gwnaiff y Golygydd a ohwithau gymmeryd yr hint. Gorphwysaf, Yr eiddoch, &c., "YHNEILLDUWR CYMMEDROL." Mr Parry.-Ni chlywais ddarlleniad llythyr mwy call erioed. Dylai gael ei ddarllen o bob pwlpud Ymneillduol drwy y Dywysogaeth. Dyna beth yw dyn a Christion. Gwyn fyd na fuasai bob Ymneill- duwr o'r un deimlad a hwn. Die.— Ha, ha, ha! Dywedodd Carlyle lawer o wirionedd pan y dywedodd fod yn Mhrydain Fawr hyn a hyn o filiynau o drigolion, y mwyafrif o ba rai oeddynt ffyl- iaid. Oes yn siwr i chwi, mwy o ffyliaid yn y byd nag y mae neb yn ei feddwl. Pe baech yn gosod cynffon wrth ambell i ddyn, ac yn rhoddi dyrnaid o gnau ger ei fron, gwnai gystal mwnei ag a fu yn y byd erioed. Ymneillduwr Gymmedrol yn wir! Mae y term yna yn anesboniadwy i mi. Y dyn nad yw ond yn gymmedrol' onest sydd yn leidr; y dyn nad yw ond yn gymmedrol' sobr svdd yn feddwyn a'r dyn nad yw ond Ymneillduwr cymmedrol,' nid yw Ymneill- duwr o gwbl. Yr wyf fi yn caru galw pethau vvrth eu henwau priodol; galwer caib yn gaib, a dim arall. Oyfarfyddwn k digon o ijreaduriaid a dwy goes ganddynt, ond pwnc ydyw cyfarfodadyn. Yr wyf yn hollol o'r ua farn a Kilsby Jones, nad yw pen ambell i ddyn ond peg i ddil het wrtho. Mae un ysgrifenwr rhagorol yn traethu ar ddynion pren, dynion careg, dynion tin, dynion haiarn, dvnion gwydr, dynion plwm, a dynion India-rubber; a chredwyf mai y dosparth olaf yw y rhai mwyaf lluosog. Nid yw awbell i ddynion ond India-rubber o'r fath Ulwyaf ystwyth-pen, tafod, ysgwyddau, cefn, coesau, a thraed-y owbl o India- rubber. A phe bae ond yn sefyll o fewn ychydig latheni i un o ffwrneisiau Dowlais, buasai yn toddi fel cwyr, fel na fuasai ond het ao esgidiau ar ol. Ymneillduwr cymmed- rol yn wir! Buasai yr un peth dweyd celwyddwr geirwir, meddwyn sobr, cybydd haelionus, negro gwyn, haul dywell. Nid oes dim yn fwy gwrthwynebol na dwfr claiar. Rhodder i mi ddwfr oer o'r graig, neu ynte poeth o'r tegell; ond wfft i'r claiar! Ya dywed ffyliaid Risca, Os clera, clera, ac nid codi sovereigns.' Nid oes genyf gynnyg i'r dyn wnaiff oernadu gyda'r blaidd, a brefu g da r ddafad. Yn inhell y bo y dyn hwnw oudi wrth fy nhy a broffesa fod yn gyfaill i'r iar, ac yn ffrynd i'r cadnaw. Gadawer i ddyn fod y naill beth neu y llall. Os yw Eglwyswr, bydded yn Eglwyswr; ae os yn Ymneillduwr, bydded yn Ymneillduwr. Mae genyf barch i ddyn cydwybodol, er fod ei olygiadau yn grees i mi; ond nid oes genyf gynnyg i spaniel diegwyddor. Pe buasai y dynion yma yn Rhufain, cusanent fawdy Pab; pe yn Arabia, tynent eu cleddyf o blaid Mahomet; pe yn Persia, addolent y tin pe yn India, addolent y duwiau; a phe buasent yn Llyn yr Halen, priodent naw neu ddeg o wragedd. Mae hiliogaeth C J ack-ddwy- ochr' yn lluosog iawn. Na sonier wrthyf fi bellach am Ymneillduwr cymmedrol. Gad- ewch i mi gael dyn gwyneb agored, a gallaf wneyd rhywbeth o hono. Mae yr hwn sydd yn capio i Ymneillduaeth, ac yn cynffoni i Eglwys Loegr, yn haeddu cael ei gioio o'r I golwg. Sion.-Mae yr Ymneillduwyr glasdwraidd yma, ag yr ydwyt yn crybwyll am danynt, yn britho ein heglwysi; ac y maent yn bla ao yn felldith lie bynag y maent. Attaliant ereill rhag cyflawnu eu dyledswyddau; a buasai yn fendith annhraethol pe gwelid hwy yn newid eu lodgings. Gwn am amryw o honynt ddarfu signo eu henwau wrth ddeisebau yr Egiwyswyr. Hugh.—Cywilydd Sion.—le, a chywilydd oesol hefyd. Pe buasai tadau Annghydffurfiaeth wedi ym- ddwyn fel hyn, buasai Cymru y fynyd hon I yn orchuddiedig a thywyllwch Pabyddol. Buasai gwrach-y-rhibyn, own bandith y mamau, y cauwyllau cyrff, yn nghyd a phob ofergoeledd, mewn cymmaint o fri ag erioed. Gwelid tânau Smithfield yn cael eu cynneu, y^anciau yn cael eu codi, merthyron yn mattiio, a rhyddid crefyddol yn gwaedu dan e« harchollion. Llenwid y pwlpudau gan offeiriaid aioglyd a meddw, a buasem, fel .y? nghanol niwl anwybodaeth, a Uyffytheiriau gormes yn dyn am ein traed. Yr ydym yn ddyledus i wroldeb annghym- harol yr hen ddiwygwyr am ein breintiau mawrion. Ymladuasaut fel cewri dros eu hiawnderau, a chawsent fuddugoliaeth. A ydym ni, yn yr oes hon, yn myned i golli y tir a feddiannwyd gan ein tadau ? Na, safwu fel dynion dros ein hiawnderau, heb ofni gwawd na chrefu gwên. Walter.-Mae yn wir ddrwg genyf i weled yr Ymneillduwyr mor annghysson a hwy eu hunain. Mae llawer o honynt yn Doriaid rhonc, ac yn berffaith elynion i gydraddoldeb crefydaol Dyna wedi'n ein priodasau. Y mae yn rhaid i aelodau ein gwahanol eglwysi fyned i eglwys y plwyf er eu cyssylitu yn nghyd mewn glan briodas. Clywais wraig i ffermwr yn dweyd unwaith, nad oedd ganddi ffydd yn mhriodasau y capeli, ac ofnai nad oeddynt yn ysgrythyrol nae yn gyfreithlon, a diolchai yn fawr mai offeiriad eglwys y plwyf oedd wedi ei huno hi a'i han wyl Dom Dyna wedi'n yr Ymneillduwyr hyny a godant eu bechgyn yn offeiriaid. Dywedid er r blynyddoedd yn ol am ffermwyr sir Aberteifi, fod y rhan amlaf o honynt yn codi offeiriad a mochyn, a'i bod yn talu yn dda i godi pob un o'r ddau. A chan fod John y mab yn offeiriad, byddai yr hen bobl fyned yn Eglwysaidd iawn eu teimladau, Bydd llawer mwy o son am yr Eglwys Lan Gatholig nag am nelyniou y capel; a gwae i neb ddywedyd gair yn erbyn y degwru. Mae yn beth an- naturiol genyf fi i weled iar yn magu hwyaid, fel ag y gwneir mewn llawer man ond mae yn llawer mwy annaturiol i weled haid o offeiriaid glythion yn cael eu dwyn i fyny o dan adtn Ymneillduaeth. Beth yn enw y brenin yw y rheswm nad ai yr Ymneillduwyr claiar a gliswraidd yma i'r Eglwys ar unwaith? Byddai yn iechyd ar ol y fath giwdod di- egwyddor. Nid yw dynion o'r fath hyn ond gwenieithwyr o'r fath waethaf, a phawenau oath i fwnci yr Eglwys Sefydledig. Mae penderfymad ac egwyddor uniawn yn well gyda thatws oerion, na gwamalrwydd crefyddol gyda roast beef a plum pudding. Mae cydwybod dawel yn fwy hapus pan yn cerdded yn droednoeth, na chydwybod euog pan yn gyru yn ei eherbyd trystfawr. Yr wyf wedi bod yn ceisiodyfaln beth i wneyd a'r Ymneillduwyr gwamal yma. Die. Eu gosod ar ben clochdai yn geiliogod gwynt. Walter.—Wei, ïe, gellid gwneyd hyny o honynt bid siwr, ac y mae yn ddiau yr atebent y dyben yn dda. Ni ro'f bin bach o'm llawes am ddynion gwellt. Dylid I. gwneyd fflangell o fan reffynau, a'u gyru yn ddiseremoni o bob capel Ymneillduol drwy y wlad ac yna gellid dweyd, fel ar amgylch- xad arall, A'r wlad a gafodd lonyddwch.' Mr Parry.— Mae genych chwi, fel Badvdd- wyr, ddtgon o waith y dyd iiau hyn yn He trafod busneson dynion ereill. Cyfeiriwch eich llygaid am eiliad tua Chastellnedd dyna lie y mae annhrefn a rebeldod o'r fath waethaf. Y Parch. S. Burn, gweinidog y Bedyddwyr Seisnig, a'i ddiaconiaid, wedi myned yn benben a'u gilydd. Os bu Water- loo grefyddol erioed, yn Nghastellnedd y mae. Dyna lie y mae y gwahanol bleidiau wedi myned i gyfraith a'u gilydd; a'r r Arch-ddiacon Griffiths, un o'n dynion goreu ni, wedi bod yn eistedd am ddiwrnodau ar eu hachos, ac yn ceisio gwneyd cymmod rhyng- ddynt. Nid oes dim wedi bod yn y papyrau dyddiol yr wythnosau diweddaf ond hanes y I ffrwgwd Ymneillduol hon. Burn a Curtis oedd y cwbl; a'r gwahanol dystion yn gwrthddweyd eu gilydd yn y modd mwyaf gwarthus. Eich celwydd chwi,' a'ch cel- wydd chwithau,' oedd yn adsain drwy y lie a'r arch-ddiacon yn goifod eu galw i drefn ddwsin o weithiau yn yr awr. A chwi ydyw'r j dynion yn y diwedd sydd yn enllibo ac yn pardduo ein heglwys ni. Edrychwch gartref yn gyntaf. Die.—Order, order! nid yw y fath iaith a hon yn weddus hyd y nod i efail y gof. Os nad allwch chwi ffrwyno eicb tymher yn well na hyn, mae yn rhaid i ni osod genfa yn eich ceg ac y tnae yma fechgyn a all wneyd hyny hefyd. Sion.-Mae. yn ddrwg gan fy nghalon am weithrediadau gwarthus eglwys y Bedyddwyr Seisnig yn Nghastelluedd; nid oes genyf aith ddigon gref i ddangos fy atgasedd o'u hymddygiad, yn weinidog, yn ddiaconiaid, ac yn aelodau, Nis gwn pa un o honynt sydd.