Seren Cymru

ltA.ns Y BEDYDDWYR YN GLANYFFERI. PEKNOD TILL.* jj ydyra rhywfodd wedi methu a sylwi yma ar rtyddiondcb a sel amryw o'r g^^ydoliaeth berthyuol i eglwys Glany- ij y rhai a ystyriwn eu henwau yn a Wq ,r*or deilwng o le yn ein hanes ag a.r.yw o'r cyfryw ag ydym wedi cael 'Jsur i'w henwi. Yr ydym felly yn .e*n hunain o dan yr angenrbeid- i ddymuno ar y darllenydd i fod yn ha P ? honotn wrth ddod gyda ni yn ein 1368 i fyny y rhiw serth a elwir y Port- g. y>,y fl'ordd sydd yn arwain o Glany- eri i drel henafol Cydweli, o herwyda y 'o"B Ytt fl'ordd ag y mae dipynyn annav/dd el. dringo,ac hefyd v mae yn unigol ac annYlIllJuol i'w theithio wedi nos; a y^dom hefyd fud teithio y fath ffyrdd i ettl n»yned yn or mod o faich a blinder i *er ag sydd wedi cynnefino ag esmwvth- Qa teithiol yr ager-gerbyd yn yr oes hon. C0Q<? i°S ^ydd y darllenydd vn teimlo fod ^dded y Portway vn waith tyn iddo, eiQ ddweyd wrtLo fod yr hybarch John j?n°lds, gweinidog Glanyfferi a Chyd- Ujj » yr hwn sydd erbvn hyn yn 77 awydd oed, wedi goriod ei cherdded f Qlloedd o weithiau cyn hyn, a hyny yn ,jv^Uaf fel yn yr haf, ac wedi nos fel wedi Qj > & cbydag ef amryw ereill o aelodau ag oeddynt yn byw yn mhen- gael ansai.ut> se^ y ag oeddem am ofel ?Wmn* y darllenydd am dro iddo, egid yr oeddem yn bwriadu cyn cych- 1 alw heibio i ofyn yn nghylch hen ^Unl iavvn yn ei ddydd, ac yn neill- Cj, }. {elly dros athrawiaeth bedydd y J) ?1^'°1- Enw y brawd hwn oedd aj. ydd Thomas. Crydd oedd wrth ei edigaeth, ac yr oedd o dan yr anfan- erl" 0 fod vn gloff er hyny, yr oedd fel opdd yno yn cyrchu yn gyssos W* *'r 0ec^a0n bob Sabboth am flyn- gju?u lawer. Y pellder oedd tua dwy l)air» ac er gweled pa mor selog yr oedd "fydd Tomos dros ei bwne, ni a'i di- U, e/ un prydnawn Sabboth i dy cym- °edd°^ yn mlieatref Llansaint, lie yr Abel, gweinidog parchus yr W%nwyr yn Nghapel Sul, Cydweli, w|jl ayfod i daenellu baban. Dechreu- nr y cwrdd, ac awd i gyflawnu y ddefod Ua bychan, pryd yr aeth Dafydd ynmlaen at Mr. Abel, ac a gyff- «0<j fraich, ac a ddywedodd wrtho 1q. e rychbethyroeddarfedreiwneuth. yf'i oedd ganddo awdurdod ysgryth- kyJ 1 wneyd y fath beth." Achosodd .^yn anhawsder i fyned yn mlaen a ^fodSi J cwrdd> 0 ^'rwydd y check a odd T? y gweinidog pan gyffyrdd- Dafydd A ki. WeI, ddarllenydd, dyna "gb.raifft o ddyh selog —le, dyna i ti gip. Sjmmevmd crefyadol yr hen 4wd I)afydd Tomos, a chofia mai rhaid betK 1 n' fyned i Lansaint er sylwi ar ^an fel yna. selog a defoyddiol hefyd oedd gytQw. Allt-y-fran, yn agos i'r un o'j. ydogaeth. Credwn fod y mwyafrif o'f t H u yn aelodau un ameer, a bod rhai syiifiL^'th yn aros ^y>ac yQ cys- a Glanyfferi hefyd. Yn Llan-" Jn bvw v> Daniel Jenkins a'i deulu a » buont hwythau hefyd yn tfyddlon 18^5 ^y^811 lawer. Y11 y flwyddyn ardm] ymadawodd James Wilkins a'r y Sef>d]od(l y? Merthyr Tydfil, lie f6dd yn ar°s oddiar hyny j ond gallem San x. ?l j°d bron a threulio ei oes i ben, ^6°li ej 1 dyddiau blin 80 mlwydd oed y ple8e Oyn ei ymadawiad, cafodd weled llawer o'i wrandawwyr n r~ —. 'V — y rhan gyntaf o'r banes uchod v Weri1neS j" .ortd gan fod y cyhoeddiad ei Gutters i fyny, cyhoeddir ulu yn SEEEN CYMED-. yn y ddau le yn dyfod yn wneuthurwyr y gair, trwy roddi ufydd-dod i ordinhadau efengyl ein Harglwydd Iesu Grist, a byw i ryngu bodd eu Ceidwad. Adeg hyfryd a dymunoi i'r Cristjon yw adeg Uwyddiant crefyddol. Mae ei fwyn- hau yn nefoedd fach is haul," ac y mae ysgrifenu yr hanes am dano yn waith ag sydd yn llawn o fwynhad, ac addefwn mai fellyoedd ein teimladau wrth gofnodi yr hyn a ysgrifenwyd am lwyddiant y Bed- ydd wyr yn Nglanylferi tra y bu James Wilkins a Thomas Jones, o'r Shop, yn dal cyssylltiad a hwynt; ond y mae ffyddlon- deb i'r gwirionedd yn peru i ni adrodd yr aflwyddiant befydrpacy mae yr hanes yn gofyn am hyny, ercroesi ein teimladau wrth wneyd hyny ac felly yma, diarddel- wyd deg yn ystod yr un adeg, a bu farw tri, sef DaRiel Edwards, Glanyfferi;, Ann Rees, Broadlay; a Hannah Waters; ond credwn fod y cynnydd mewn rhitedi yn amlwg iawn erbyn hyn, gan fod v cyn- nydd gymmaint yn fwy nâ'r. lieihad. Mae y dyfyniadau ag ydym wedi ei wneyd, a'r hyn ag ydvm yn myned i'w wneyd yn awr, o hen lyfr yr eglwys, yn y 9 0 profi fod rhifedi yr eglwys erbyn hyn yn 137 o leiaf,' ond eu bod mor wasgaredig, ac mor bell ag wyth a naw milltir y naill oddiwrth y llall, ac yn cyfarfod i addoli mewn dau Ie, os nid tri He, sef Glanyfieri, Cydweli, a Phembre, felly yn rhanu eu hunain i fod yn dair eglwys, yr hyn sydd yn ffaith er ys blynyddau bellach. Fel y canlyn y gwnawn y cyfrif i fyny :—Rhif- edi yr aelodau pan gorffolwyd yr eglwys yn 1805 oedd, 64; derbyniadau trwy fedydd o hyny hyd 1807, 22; etto, o 1807 hyd 1815, 18; etto, yn amser J. P. Davies, hyd 1817, 18; etto, o 1817 hyd 1828,39 yn gwneyd y cyfanswm o 161. Lleihad trwy ddiarddel o'r dechreu hyd 1828, 55; etto, trwy farwolaethau, 11; adferwyd o'r dechreu hyd 1828, 42; gwna hyn eu rhifedi yn 137. O'r flwyddyn 1829 hyd 1832 ychydig yw y cyfnewidiadau sydd wedi eu gosod ar gof a chadw, er fod pob rheswm dros gredu fod yr achoa" yn myned rhag ei flaen yn gysurus a gobeithiol iawn. Rhwng y dyddiadau uchod, cawn fod pedwar wedi eu derbyn drwy fedydd a thri drwy adferiad, tra y diarddelwyd un a bu farw tri, ac yn mhlith yr olaf oedd Mrs. Mary Owens, gwraig Mr. Samuel Owens, Cwmburry, a mam i deulu a gredwn ddneth ar ol hyn i gyd yn Fed- yddwyr, ac yn aelodau ffvddlon gyda'r achos yn Glanyfferi am lawer o flynyddau, a chredwn hefyd fod y cyfryw o honynt ag sydd yn fyw yn parhau yn IFyddlon yn yr eglwysi hyny lie y mae Rhagluniaeth wedi eu dwyn i gyssylltiad a hwynt. Yn y flwyddyn 1832, cawn fod yr eglwys etto yn ymofyn am weinidogaeth sefydlog, a rhydd y dyfyniad canlynol o'r hyn a groniclwyd ar y pryd olwg ar yr amgylchiadau dan ba un y llwyddwyd i ddwyn hyny oddiamgylch. Fel y canlyn yr ysgrifenwyd gan rhyw law gelfydd:- "Yn y flwyddyn o oed ein Harglwydd 1832, ac ar y27ain o Awst, y daeth ein brawd Zorubabel Davies i aros yn Nglan- yfieri, gyda bwriad i gadw ysgol; ond rhoisom alwad iddo fel gweinidog i fu- geilio arnom mewn pethau ysbrydol, gan obeithio y bydd ei latur a'i ymdrechiadau ynilwyddiannusyn yr Arglwydd; felly y byddo, ac O! am nerth gras iddo fod yn ddiwyd ac yn ffyddlon fel gwas cywir yn ngwinllan Iesu ar y ddaear. Amen." Yr oedd Mr. Davies yn cael ei ystyried vn ddyn talentog ac yn bregethwr rhag- orol, ac yn addawol iawn i'r eglwys oedd newydd ei ddewis i'w bugeilio, serch a chariad yr hon tuag ato oedd yn myned yn gryfach bob dydd; felly dechreuodd Mr. Davies ei waith gweinidogaethol yn Glanyfferi dan amgylcbiadau eithaf bodd- haol a chysurus. Ymosododd yntau ar ei waith 0 ddifrif hefyd, a gweithiodd yn egniol am dymhor, a bendithiwyd ei ym- drechiadau a gradd helaeth 0 Iwyddiant. 0 dan ei weinidogaeth ef y dychwelwyd i'r ffydd y rhai canlynol, y rhai a adwaen- em yn dda, ac y bu eu bywydau yn tystio eu hymlyniad wrth achos y Gwaredwr am flynyddau, ac y mae rhai o honyntyn arcs felly hyd heddyw, pan y mae y lleill wedi myned oddiwrth eu gwaith at eu gwobr. Yr enw cyntaf ar y rhes a fedyddiodd Mr. Davies yw eiddo Joseph Davies, o Dripen- had, sef tadcu y gweiuidog ieuanc gobeith- iol Joseph Davies, Brymbo, yr hwn yn ei ddydd a ennillocid iddo ei hun air da gan bawb, a. chan y gwirionedd ei hun." Gwasanaethodd yntau hefyd y swydd ddi- aconaidd am flynyddau. Wele yma yr enwau fel yr ysgrifenwyd hwynt gan Mr. Davies ar lyfr yr eglwys, wedi y gymmanfa yn 1832:— CHWEFROR IOFED.—Joseph. Davies, Mary Davies, a Mary Thomas. Gollyngwyd drwy lythyr, Catherine Wilkins. MAWRTH IOFED. — Daniel Jones, Samuel Owen, a Mary Bowen. EBRILL 21AIN.—Henry Edwards, Thomas Edwards, Hannah Owea, Sophia Owen, Rachel Griffiths, a Sarah Francis. Gollyngwyd drwy lythyr, Mary Bowen. Wedi'r gymmanfa yn 1833, bedydd- ".d. 'I IWY MHEEPIN 16EG, Duvid Harry, Elizabeth Harry, Sarah Eli, Elizabeth ———, Bryneoch, a Mary Thomas, Llansaint. Cofnododd hefyd .—Adferiad, 3; marw- olaethau, 2 a diarddeliad, 3; felly daeth i'w ran i ychwanegu 17 at rifedi yr eglwys yn ystod blwyddvn o amser. Ond yn fuan ar ol hyny ceisiodd rhai personau tu allan i'r eglwys ei waradwyddo, yr hyn a achosodd eiymadawiad yn 1834. Wedi hyn, cawn ef Tach. 9fed, 1836, yn cael ei dderbyn yn weinidog yn Bwlchgwynt. Llafuriodd yno hyd 1839 neu 1840, pryd yr ymfudodd i America, ac oddiyno aeth i Awstralia, a chlywsom yehydig amser yn ol ei fod y pryd hyny yn fyw ac iach, ac yn parhau i bregethu yr efengyl fel cynt, ond nid mewn t^ cwrdd ond ar heolydd un o drefydd a mwngloddiau Awstralia. Cyn ymadawiad Mr. Davies, yr oedd y Bedyddwyr yn Nghvdweli wedi llwyddo ac wedi ennill nerth digonol i'w galluogi i gymmeryd at ofalu am achos eu hunain yno; felly yn unol a dymuniad y frawd- oliaeth yn Nghydweli, fe gorffolwyd y gangen yno yn eglwys yn 1834. f