Seren Cymru

r- ARAETH PENADUR INDIAIDD. A ganlvn sydd araeth penadur Indiadd enwog o'r Choctaws, Atebiad yw i anerchiad a wnaed o flaen cynnulliad o tua mil o bobl gochion, gan J. J. McRae, Ysw., y goruchwyliwr i gofnodi a symud yr Indiad i'r Gorllewin o'r Mississipi. 1 Frawd, yr ydym wedi eich clywed ya- siarad fel trwy enau ein tad, y Penadur mawr Gwyn yn Washington ac y mae fy mhobl wedi galw arnaf fi i siarad a chwi. Nid oes Ilyfrau gan y dyn coch, ac, pan yr ewyllysia efe wneyd ei syniadau yn hysbys, efe a lefara trwy ei enau. Y mae arno ofn ysgrifenu. Pan y llefara, efe a wyr beth a ddywed-Yr Ysbryd Mawr a'i clyw.— Ysgrifenu sydd ddarganfyddiad o eiddo y gwyn- ebau llwydion efe a esgor ar fai, ac ar ddig- asedd. Yr ysbryd Mawr lefara,—clyw'n ef yn y daran irroch, y gwyntoedd tyrfiog, a'r dyfroedd herfeiddiog ond ni ysgrifena byth. 2. Frawd, pan oeddech chwi ieuanc, yr oeddem ni yn gryf— yinladdasom wrth eieh ochr. Tyf- asoch chwi'n lluosog. Mae fy mhobl i wedi dyfod yn fychan. Fy Ilais sydd wan; nid gwaedd rhyfelwr yw, ond ochenaid baban. Collais ef drwy alaru yn nghylch anffodion fy mhobl. Y rhai hyn yw eu beddau, ac yn y Pinwydd oedranus hyn y clywch ysbrydion y rhai ymad- awedig. Mae eu ilwch yma, ac yr ydym ni wedi ein gadael idd eu hamddiffyn. Ein rhyfelwyr sydd wedi myned braidd i gyd i wlad y gorllewin pell ond yma y mae ein meirw. Gawn ni fyned a rhoddi eu hesgyrn i'r bleiddiaid ? 3. Frawd, dwy noson sydd er pan glywsom chwi yn llefaru. Yr ydym wedi cysgu arno. Ceisiwch genym adael ein gwlad, a dywedwch mai dymuniad ein tad yw. Parchwn ef, a chwithau, ei blentyn. Ond y Choctaw bob amser a feddwl. Yr ydym am gael amser i feddwl. Yr ydym am gael amser i ateb. 4. Frawd, ein calonau sydd lawn. Deuddeg gauaf yn ol, gwerthodd ein penaethiaid ein gwlad. Pob rhyfelwr a welwch yma, oedd yn erbyn y cytundeb. Pe gallesid cyfrf y meirw, nis gallasai byth fod wedi ei wneyd ond, ooh er eu bod yn sefyll o amgylch ni allesid eu gweled na'u clywed. Eu dagrau addaethant mewn defnynau gwlaw, a'u lleisiau yn y gwyntoedd dolefus; ond y gwyneb llwyd ni wybuant ef ddim, a'n gwlad a gymmer- wyd ymaith. 5. Frawd, nid ydym yn cwyno. Y Choctrw a ddyoddefa ond nid yw yn wylo byth. Genych chwi y mae y fraich gadarn, ac nis gallwn wrth- wynebu. Ond y gwyneb llwyd a addola yr Ysbryd Mawr—yr un modd y dyn coch. Yr Ysbryd Mawr a gar wirionedd. Pan gymmerasoch ein gwlad, addawsoch i ni dir. Dyna eich addewid yn y llyfr. Deuddeg gwaith y syrthiodd y dail oddiar y coed, ac etto nid ydym wedi cael dim tir Ein tai sydd wedi eu cymmeryd oddiarnom. Aradr y dyn gwyn a dry es:rya ein tadau i fyny. Ni feiddiwn gyneu ein tanau, ac etto dywedasoch y gallem aros, ac y rhoddech dir i ni. 6. Frawd, ai gwirionedd yw hyn ? Ond credwn ni yn awr, y gwyr ein Tad Mawr ein sefyllfa efe a wrendy arnom. Yr ydym ni megys am- ddifaid galarns yn ein gwlad ond ein Tad a'n cymmer ni yn ei law. Pan gyflawnft efe ei add- uned, gwnawn ateb ei siarad ef. iitvri.vta yn dda—yr ydym yn gwybod hyny. Gofid wnaeth blant o honom. Pan gwblheir ein trafodaeth, byddwn ddynion etto, a siaradwn a'n Tad Mawr yn nghylch yr hyn y mae wedi addaw. 7. Frawd, yr ydych yn sefyll yn esgidiau pen- adur mawr yr ydych yn siarad geiriau cenedl nerthol, a'ch siarad oedd faith. Fy mhobl sydd fychan, eu cysgod ni chyrhaedda braidd hyd eich plin y maent wedi myned a gwasgaru pan floeddiaf. clywaf fy llais yn mhellafoedd y goedwig, ond nid oes bloedd atebol yn dychwelyd. Fy n geiriau. gan hyny, sydd an a nil. Nid oes genyf ragor i ddywe'dyd.

PANTYWAEN, GER DOWLAIS. Y Gwaith.-Perthyna y gwaith Rydd yn y lie hwn i gwmpeini Dowlais, ac y mae yma ugeinau lawer yn cael gwaith, ac yn ennill eu bywioliaeth yn y gweithiau gloa mwn a drafodir ynddo. Betltlehem.- Y mae y brodyr yn y lie hwn wedi myned i'r draul o gyfnewid eu capel, ac erbyn heddyw mae yma gapel bach hardd a thlws dros ben, wedi ei wneyd yn ddestlus yn ol arrf1- ygiaeth Mr. Thos. Davies, Mine Agent. Y mat-0 yr eglwys sydd yn y lie yn awr yn gallu bod yn ddedwydd, a lie cysurus ganddynt i addoli Duw. Daeth y brod r i'r peuderfyniadi roddi y swm o JE5 i Mr. Davies, am ei waith ond yn hytrach nrt'u derbyn, rhoddodd y boneddwr crybwylledig y swmoE3 10s. i'r brodyr tuag at leihau y ddyled. Dyna ymddygiad yn werth el gofnodi. Taled .) l' Arglwydd iddo am ei haelionusrwydd. Awst 5ed, cynnaliwyd gwyl de ynylle, pryd y cyfi anogodd rai cannoedd o'r ddarpariaeth. Er fod ytywydd dipyn yn anffafriol.er hyny, deallwyf fod y brodyr wedi gwneyd yn lied dda tuag leihau y ddyled. Cyfarfodydd Agoriadol.— Ychydig wythnosaU yn ol, cynnaliwyd cyfarfodydd agoriadol j ma, pryd y gwasanaethwyd ar yr achlysur gan y Parchn, O. W. James, Merthyr, a J. C. Powell, NeW Tredegar. Cafwyd cyfarfodydd gwlithog, a Duw'r nefoedd yn arddel y geuadwri fawr anI; ati,et!r,,roes. Bydded iynidrechiadan y brodyr i gael eu coroni a llwyddiiint. Y mae y brodyr yn dymuno rhoddi eu diolchgarwch gwresocaf i'r brodyr lluosog yn Nowlais, am eu caredigrwydd a'u cymiorthwy iddynt o bryd i bryd. MENEVIUS

TRYSOHFA Y GOFFADWRIAETH. Y NAWFED CYFARFOD BLYNYDDOL, A Gynnalki'i/d yn Bethesda, Abertawe, in'st 2 lain 1872. Cymmerwycl v jradair gan y Parch. J. R. Morgan (Lieurwsr). Llanelli, yn absenoldeb Cadeirydd y flwyddyn, sef, y Parch. T. Price, M. A., Ph. D., Aberdar. Gweddiodd y Parch. W Hughe*, Bethel, Llan- elli. Cadeirydd Undeb Bedyddwyr Cymru yn y Pwyllgor rhagfynedol. yr hwn a gynnaliwyrl am lleg y boreu. Am 2 o'r gloch, cynnaliwyd y cyfarfod blynyddol cyhoeddus. pryd yr oedd gweinidogion a boneddigion yn lluosog ynghyd o dde a eogledd y dy wysogaeth. Galwad y Cadeir- ydd ar yr Ysgrifenydd, Mr. L. Jenkins, i ddarllen y Mynegiad, yr hwn sydd fel y canlyn".— Fel y mae Trysorfa yr Adeiladu yn dyfod yn fwy cysson a sefydlog yn ei gweithrediad, felly y mae i'w ddweyd am dani yn y Myn- egiad blynyddol. Nid oes genym ddim chwanegiad at ei swm i'w hysbysu, yr hyn sydd i raddau helaeth yn rhyfeddod, L'an fod nifer lluosog heb nyfranu dim erioed tuag ati ac yr ydym etto yn gorfod synu fod eglwysi ag ydynt wedi mwynhau benthygion o honi, heb gyfranu ceiniog erioed i'w thrysorfa. A fyddai yn ormod iddynt gasglu ychydig tuag ati tra y maent yn cael cymmaint budd oddiwrthi ? Cafodd yr Eglwysi isod y symiau eyssylltedig yn fenthycion yn ystod y flwyddyn :— A s. d. Eglwys Seisnig y Mountain Ash, Morganwg, 100 0 0 Treforris, etto 150 0 0 Eglwys Seisnig Blaenau, Mynwy 100 0 0 Llanfair yn Muallt, Brycheiniog 50 0 0 Four Crosses, Ffestiniog, Meirion 60 0 0 Magor, Mynwy 40 0 0 Glasbury, Brycheiniog 100 0 0 Aberaman, Aberdar, Morganwg 100 0 0 Beula, Dowlais, etto 90 0 0 790 0 0 Am ddosparth y Llyfrau, mynegodd y Parch. C. Griffiths, fel y canlyn :— Yn ol penderfyniad y cyfarfod blynyddol di- weddaf, cyfarfyddodd y pwyllgor neillduedig i ystyried amgylchiadau dosparth y Llyfrau yn y Tabernacl, Caerdydd, Hydref 4ydd, 1871, ac ym- ddyddanwyd yn fanwl am natur yllyfrau angen- rheidiol i'w cyhoeddi, wedi yr hyn penderfyn- wyd i gyhoeddi amryw lyfrau at addysgu a gwobrwyo plant yr Ysgolion Sabbothol, gan ben- nodi y Parchn. E. Roberts, Pontypridd, T. Lewis, Caerfyrddin. J. R. Williams, Ystrad, a Mr. LI. Jenkins, i ddarparuy cyfryw lyfrau a'r Parchn. J. R. Morgan, Llanelli, ac N. Thomas, Caerdydd, i'w harolygu. Y mae rhai o'r llyfrau uchod, sef Hanes Mrs. Statham," ac y Lefain," wedi eu hargraffu a Grisiau cyntaf Addysg," Llyfr Tonau i blant yn y Tonic Sol-fa, ac ereill, yn y wasg, ac yn barod i'r wasg. Gyda golwg ar fasnach y llyfrau yn ystod y flwyddyn hon, aallwn nodi nad yw wedi bod mor bwysig a'r flwyddyn flaenorol oblegid fod amrywiol o'r e-alwysi wedi ei supplio o'r llyfrau rhaeddarparedig, a'r llyfrau newyddion bob ddyfod yn barod mewn pryd i'w hanfon allan. Golygwn pnn ddaw y llyfrau addysgiadol newyddion, yn nghyd a'r llyfrau gwobrwyol cyf- addas darparedig, yn hysbys i'r ysgolion, y bydd i fasnach y llyfrau gynnyddu yn helaeth. Fel y canlyn y mae cyflwr arianol a stock y Gymdeithas am y flwyddyn derfynol:— £ s. c. Qwerth y stock mewn. Haw Awst, 1871. 34. 6 84 Ychwanegwyd at y aioclc uchod :2,500 o "Hanes Mrs. Statham," a2,500olyfr a elwir y "Lefain," g-werth 500 Arian mewn Ikw Awst, 1871 0 16 5j 40 3 2

f LLANELLI. Cyfarfod blynyddol.—Y Sabboth a'r Llun oyntaf yn Medi, v cynnaliodd eglwys capel Seion ei chyfarfod blynyddol, pryd y pregethwyd gan Dr. Davies, Hwlffordd H. Jones, M.A.. Llan- gollen a Mathetes, Rhyinni. Cafwyd cyfarfod- ydd hwylus yn mhob ystyr. a chynnulliadau ardderchog. Pregethwyd am ddau y Sabboth yn Moriah gon y Proffeswr Jones, i dyrfa luosog. Owibdeithiav.—Y mae y dwymyn wibdeithiol wedi lledu yn go dda yn Llanelli yr har hwn. Yr ydym yn meddwl fod cannoedd o barmau wedi eu gwario mewn gwibdeithio gan ein trefwyr y tymhor hwn. Nid oes unrhyw excursion i'w gweled yn dyfod yma yn hyd y flwyddyn. ac nid ydym yn altuog i roddi esboniad o hyny, gan y credwn fod yn y lie hwn gymmaint i'w ganfod ag a ganfyddir mewn amryw o'r Uefydd yr ym- welir a hwynt gan ein trefwyr ni. Bamwarn annenol.—Boreu dydd Sadwrn, cyf- arfyddodd un Thomas Hughes. pertbynol i waith baiarn yr Old Lodge, fi damwain druenus ar ei glun, trwy gael ei flocio rhwng y tmclts, fel y prof odd yn angeuol iddo y nos Fawrth ganlynoi. Gadawododd weddw i alaru ar ei ol. Bcd!fdrl. Boren Sabboth di weddaf, bedyddiodd Lleurwg ddwy chwaer ar broffes o'u ffydd yn y Ceidwad mawr, yn medyddfan capel Seion. -/¥o?'i.Z!Cynnaliodd yr eglwys newydd hon ei chyfarfod chwarterol cyntaf, perthynol i'r Ysgol Sabbothol; a thrwy eich caniatad rhoddwn ychydig o'u gweithrediadau am y tro cyntaf. Llywyddwyd gan Mr. Jones, Talybont, yr hwn oedd yn gwasanaethu y Sabboth hwn. Darllen a gweddio gan y brawd W. Davies, Forge; Cysuro Seion. gan D. Hugh Iesu Grist yr un, gan W. Edwards Gwirfoddoliad. gan y cor Yr Ardd Flodau. iian W. Hugh Pregeth Jonah, gan Miss Reynolds Cwrdd y Bugeiliaid, gan J. Williams Hyfryd Wlad, gan y cor Y llygad a'r glnst. gan G-yfeillion Araeth ar ganu. gan J. Williams The Locusts, gan W. Herbert; Portels of Mercy, gan y cor Gwahoddiad i r Ysgol, gan H. Hugh y Morwr Bach, gan J. Herbert Dal dy afael, gan D. Hugh Oes. mae lie gwag. gan y cor Araeth ar Wybodaeth, gan Rees Richard a r Frwydr Ysbrydsl, gan y cor i ddiwcddu. Cafwyd cyfarlod dyddorol iawn. CYIVIHO TEG.

CENADAETH ARTREFOL CYMMANFA CAERFYRDDIN A CHEREDIGION. A r y trydydd o'r mis hwn, cyfarfu y Pwyll- gor yn vestry Bethel, Llanelli; y Parch. W. Hughes yn gadeirydd. Ymddyddanwyd yn benaf yn nghylch y capel newydd yn Cross Hands, muriau yr hwn sydd yn agos a chael eu gorphen a phenderfynwyd ar y pethau canlynol:— 1. "Fad yr Ysgrifenydd i ddanfon yn ddioedi I at yr eglwysi sydd wedi addaw symiau neill- duol at gapel Cross Hands, i ddymuno arnynt ddanfon yr addewidion yn fuan i'r Trysorydd, Mr D. Evans, Merchant, Llanelly." 2. "Fod y cenadwr, Mr. Morgan, i ymweled mor fuan ag y gallo a'r eglwysi nad ydynt wedi addaw dim at y capel ei fod i wneyd ei oreu i gael addewidou a thanysgrifiadau a bod y gweinidogion i lenwi yr areitlifa yn ei absen- oldeb." 3. Fed llyfr casglu i gael ei roddi i'r cen- adwr, ac aclios y capel newydd wedi ei gyn- nwys ynddo, a'i arwyddo gan y pwyllgor," W. D. EVANS, Ysg. 17, Queen St., Caerfyrddin. O.Y.—Derbyriiwyd addewid ychwanegol o f,3 10s. oddiwrth Carmel, Mynyddmawr.— W. D. E.

— ■» Anfi-nodd grocer gydaid o siwgr yn ol, gan ysgrifenu, Gormod o dywod i'w ddefnyddio ar y bwrdd, a rhy fach i wneyd defnydd o ho o i adt-iladu." Yn 1869, daeth un o'r Japanese, mab prif phvsygwr Milkudo, i Berlin, i astudio physigwr- iaeth. Nid oedd yn medru air o'r G-erm maeg ar y pryd, ond d)sgodd hi mewn pum' mis, a'r Ll,din mewn chwech. A'r wythnos ddiweddnf, pôsiodd y drydedd wuith yn anrliydeddus fel meddyg. Tra yr oedd cwpl oedd newydd briodi y n cei-dded yn hamddenol yn ymyl y gi-aia yn agos i Charleston, A n Virginia Orllowinol, ychydig ddyddiau yn ol, yn ddisymmwth llithrodd y ddau, a livrddiwyd hwynt i waered yn bendramwngl, gan eu llsdd yn y fan. Bayslythyr o Faiiview, swydd San Pete, Utah, a ddywed fod yr Indiuid w-di ymosod ar nifer o w^r oeddynt yn gwylio eu deadelloedd sacthasant dau dd\n, a chlwyfaeant amryw eredl gy a'n saethaw. Nid oedd ganddyrit ddrylliau, debygid. Trodd yr A msefydlwyr arnynt, a dechreuasantyniladd j.-yda'r anwariaid, y rhai a e; ciliasnit tU<t'}' mvnydirioedd, gan yru nifer o gefFylau a ladratusent o'u blaen. ariynid hwn ga.s yr ymsffydlwyr, y rhui a h Jdd. ssnt i atlfeddiannu y ceff •, lati a'u de-dellcedd. a J

EISTEDDFOD YSTRADGYNLAIS. Cynnaliwyd yr Eisteddfod uchod yn ysgoM^ eang v National School, dan hwyddiaeth T. R. Walters, Ysvv., dydd L'un, Medi'r ail Y be; rniaid oed, i rnt v Parchedigioa It. Ellis (Ovnddelw), C. Williams, Ystaiyfera, a Mr John Thomas, Llmwrt/d. 1. Anerchiad gan y Llvw d l. 2. Can gan Mr. M. Alexmder. 3. Darllenodd y Parch. 11. Tho > as feirniadaeth Cenddelw ar y Safety Lamp. Neb yn deilwng. 4 Datganu y Frwydr Y sbrydoJ, gan gorau o blant. Dau gor yn cvnnyg. Goreu, Sardis, Ystradgynlais. 5. Hei niadaeth y pennillion i'r Oristion vn rnarw. Goreu, Thomas Davies, Cwmgiedd. 6. Datganu unrhyw gan. Amryw yn cynnyg. Goreu, T. Alexander. 7. Beirniadaetu y iieddargrali i'r diweddar Barch. J. Cieiwyn Jones, a'i briod. C")obr gini. Un yn cynnyg, ac yn deilwng o'r wobr, sef Win, Edw ards (Cynlaisfab). 8 Datganu Gras ein Harghvydd. Un cor, ac yn deilwng o'r wobr, sef cor Bulah, Cwmtwreh. 0. Beirniadaeth v Parch. C. Williams, ar y traethawd ar Enllib. Un ddaeth ar y testun hwn, ac \r oedd yn deilwng o'r wobr, sef eiddo D. Jones, Ystradgynlais. 10. Ennil.wyd ar vraraetli ar y Bradyehwr, gan John Thomas, Ysw. 11. The Minute gun at sea. Amryw yn oynnyg. Cydfuddugoi, Eos Glar»tawe a'x gyfaiil, LI. Williams a D. Lewis, Ystalyfera. 12. Datganu y Gwlithyn. Dau gor yn cys- tadlu, ac vn gydfuddugol, sef Sardis, Ystrad- gynla s, dan arweiniad Eos Marlais, a chor Ebenezer, Llwynbrwydrau, dan arweimad Mr. S. Evans, CyBon. 13. Datganu Fy ngwlad. Gwobr .£10. Dau gor yn cynnyg, sef y ddau a nodwyd, a chafwyd ytiidrechfa ar ideichog yn ol t>stiolaeth y beirniad, ond dy tarn wyd y wobr i Sardis, Ystradgynlais Ennillwyd ar t pennillion. byrfyfyr i'r llywydd, gan Lewis Jones, Ystradgynlais. Felly, terfynwyd un o'r Eisteddfodau mwyaf bwel ag y bum ynddt erioed. Cafw,d cyug- herdd yn yr hwyr, pan gymmerwyd rhan ynddi gan gorhu Cwmgiedd a Sardis, Eos Morlais, Cynon, Eos Glantawe, a J. R. Walters, Ysw. Gellir dweyd fod pob peth wedi troi allan yn well nkndysgwyllad. Dymunem, fel pwyllgor* dalu ein diolchgarwch gwresocaf i bawb a fuont yn ein cynnorthw) o gydar Eisteddtod hon. THOMAS LEWIS, Ysg.

Dywed yr Observer, fod Syr John Hmmer, A dros sir Fflint, vi edi ei ddvrch d'u i Dy yr Arglwydd 1 Y mae yn aelod seneddol er 1832, ac yn cynnrych- ioli sir Fflint or y flwyddin '47. Y mae y llong fawr, y Great Eastern, yn awr yn Medway, gerllaw Sheerness, yn cymmeryd ar e] bwrdd rail y pellebyr a fwritda. cwmni Ffrengig 01 Z, gosod i lawr rhwng Land's End a Halifax. MYNYDD NEWYDD A'R PENTRE, GER ABEB- TAWE.—Baich ein testyn y tro hwn yw rbodd1 ychydig o'n helynt fel giowyr ac arolygwJ^ Mynydd Newydd a'r Pent e. Yr ydym ni, feI dwy ddolen bwysig mewn masnach, yn myned yn y blaen yn drefnus, cysurus, dystaw, a heddycholj "o yr ydym fel gweithwyr wedi cael dau godiad yn ein hir. Ond ar ddechreu Awst, cawsom ar ddeall ein bod yn gweithio o dan rate y gyrninydogaetil, ac wedi cydymgynghori ar y pwne, daethoni benderfyniad i wneyd yn hysbys ein gofyniadau l'n meistr, sef li. Daniels, Ysw., yn yr hwn y mBe genym ni bob ymddiried y cawn bob cyfiiwnder, fel un sydd yn sefyll rhwng gweithiwr a pherch- enog ac ar y 14eg, darfu iddo, o i hynawsedd, a'" am dri o honom i gynnrychioli y gweithwyr, Ps rai a ufyddhasant i'w alwud, ac a dderbyniwy" mewn ysbryd Cristionogol. Yna cawsoin gynofS dynion canol i farnu rhyngom ni a'n meistri, yr hyn a wrthodasom, am fod genym fwy o ymddirieo yn ein meistr nag mewn neb arall, am ein bod wedi ei brofi bellach er's pump ar hugain o flynyddoeaoj Yna ar y 19eg, atebwyd ni yn llawn yn ein gofyn" iadau, yr hyn a dderbyniwyd genym oil yn foddhaol, ac yr y'ym yn ddiolchgar i'n meistr am ei ddygiadau boneddigaidd a Christionogol tuag atOm fel gweithwyr yn gyflfredinol. Yn awr, ein bar^ ddirodres, fel llawer o'r gweithwyr, ydyw, y bellach i wneyd rhyw gydnabyddiaetb iddo 0^ dei.wng o honom ein hunain, ac o n meistr), yr ny fydd yn drysor i'w deulu ar ei ol, pa rai sydd j troi mewn cylch pwysig yn ein cymmydog^pj Anwyl gyd-weithwyr, derbyniwch yr hint- JEFFREYS