Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
2 articles on this Page
gglwogig. ..
gglwogig. ccy DDARPAEIABTH ANGENRHEID- IOL I GWRDD AG ANGEN" Y BEDYDDWYR SEISNEG YN NGHYMRTT." Papyr a ddarllenwyd flan Dr. Davies, Hwl- ffordd, yn nyliijfurfod Undeb Bedyddwyr Cymru, Awst 22, 1872. :RM yw mor otynol yn awr, ag ydoedd rhyw Symmaint o amser yn ol, i brofi yr angen- t'heidrwydd o wneyd darpariaeth i gwrdd ag ^Ugen y Bedyddwyr Seisnig yn Nghymru. ae y gosodiad cyffredinol wedi ei brofi i t'addau, trwy ystadegau, fod lluoedd o Saeson i'w cael vn ein trefydd trwy y Dywysogaeth, yn galw am addysg" grefydd- 01. Nid yw yr Annghydffurfwyr wedi bod yn hollol esgeulus yn y eyfeiriad hwn. Mae llawer wedi ei wneyd, ond y mae Uawer etto i'w wneyd. Ar yr hen egwyddor at osodwyd yn rheol wrth ail adeiladu Jerusalem, pob UI). i gvweirio gyferbyn a'i cyfreithlawu a rhesymol vw i'r enwadau erefyddol wneyd darpariaeth i gwrdd ag angen y rhai a berthynant iddynt. Mae y Bedyddwyr wedi teimlo i raddau eu dyled- SWydd yn y dosparth hwn o'u gwaith efengylaidd, ac y maent wedi gwneyd dar- pariaeth, neu yn hvtrach, wedi cynnorth- "fryo i wneyd darpariaeth ar gyfer e u brodyr fctiaddifaid yn ngvvahanol barthau o Dde- teudir a Gogledd Cymru. Ymddengystod fria phump a deugain o eglwysi Seisnig Vvedi eu ffurfio yn ystod yr ugain mlynedd tliweddaf yn Neheudir a Gogledd Cymru. Wedi'r cwbl, raae't- angen dan sylw wedi Cynnyddu, yn y cyfnod hwn, yn gyflymach :nâ'r ddarpariaeth ar ei gyfer. Tra y mae y Saeson, wrth y miloedd, yn mudo i'n gweith- feydd, a'n trefvdd masnachol, yn enwedig l'ii porthladdoedd, y mae y genedl ieuanc, Jneibion a merched yr hen Gymry, yn mab- "^ysiadu y Saesonaeg fel eu hiaith fasnachol 8 chymdeithasol-ac yn cyfaddef eu hiraeth addysg grefyddol yn yr un iaith. Nid gwiw celu y ffaith fod y 'Saesonaeg yn ennill tir yn gyflym iawn trwy barthau hel- fceth o'n gwlad. Nid oes achos i'r Cymro bryderu yn nghylch colli ei iaith-" Tra tn.ôr tra Brython." Dhu y peru iaith Gwalia Wên hyd y milflwyddiant; ond nid doeth gosod syniad fel hwn yn erbyn Seithiau pwysig ac anwadadwy. Nid duw- ioldeb yw aidd cenedl o du ei hiaith. Da yn ddiau yw dwyn eel dros iaith ein gwlad, a'n tadau, yn enwedig iaith mor gyfoethog Itc ardderchog a'r Gymraeg; ond y mae Schos crefydd ac iachawdwriaeth eneidiau ftnfarwol [yn aufesurol uwch na iaith ac cened!. Nid ydym heb ar- tvyddion annogaethol fod y Cymry, yn Syfiredin, vn dcchreu edrych ar y pwnc yn y goleu hwn. Mae hanes yr eglwysi Seis- nig, yn amryw drefydd Cymreig, yn llew- y^chu anrhydedd nid byohau ar yr eglwysi a u gweinidogion yn y lleoedd hyn. Gellir enwi fel siamplau teilwng o efelychiad eglwysiCymreig Menhyr, Dowlais, Aberdar, Abertawy, a Llanelli. Gormod dysgwyl i n hen eglwysi a'u gweinidogion deimlo yn aollol foddlawn i golli rhai o'u haelodau lnwyaf parchus, gweithgar, a haelfrydig, i ffurfio neu adgyfnerthll egl wysi Seisnig¡ ond y mae hyn wedi eu wneyd, ac y mae y par- odrwydd i wneyd hyn yn cvnnyddu. Ac er i'r brodyr, y rhai ydynt dra liWyrfrydigi ddilyn yn y llwybr hwn, gellir &odi ar seiliau gwirioaeddo!, nad yw yr eg- iwysi Cymreig wedi cu gwanhau wrth ^eithredu ar egwyddor yu hytrach nag ar «eimlad yn yr acboi. Mae yn ffaith deilwng o .gofnadiad, fod yr cgiwysi Cymreig aSeis- Illig Yi, llwyddo ochr yn ochr, ac yn gysur yn fendith i'w g'lv>id. Mae yr ysbryd a ddango^r yn yr ymdrech hon Wneyd lies i erdll, ac helaethu teyrnas Ust, vn addurn i <. veiydd, ac yn sicrhau endith Duw'r cariad ile bvnag y mae yn SWeitliredu. Nid yw gvrcithga: wch lleol, a'r cffeithiau sydd wedi eu cynnyrchu heb gynllun cyffredin, heb wersi i'r Bedyddwyr, yn neillduol yn y cyfnod hwn. Y mae genvm wirionedd i'w ddysgu i ereill, a thystiolaeth i'w dwyn fel enwad. Tra y dylem fod yn seloij i ddarparu gweinidogaeth efengylaidd i'r Saeson yn ein mysg, y mae arnom rwymau pennodol fel Bedyddwyr i ym- drechu o b'aid y ffydd a roddwyd unwaith i'r saint. Nid yw gweithgarwch eglwysi nnnghydffurfiol ereill yn ein hesgusodi ni rhaa-gwneyd ein rhan, eithr, yn hytrach, dylem o herwydd hyn fod yn fwy ymdrech- gar, gan fod yn awyddus i fynegu i'r bobl holl gynghor Duw. Dylai ymdrechion yr Eglwysi Sefydledig a'r Pabyddion, vn neill- duol, ein symbylu i ymroddiad cyflawnach ,a mwy gorchestol yn y cyfnod sydd yn jiwr yn agoI' o'n blaen. Nid yw apostolion an. ffyddiaeth yn segur. Trwy ddarlithiau, a thrwy'r wasg, y maent yn dangos set deil- wng o achos gwell. Bydded i Fedyddwyr Cymru, gan hyny, ddeffroi o'u cysgadrwydd, ac ymegnio yn y gwaith o wneyd darpar- iaeth i gwrdd ag angen y Saeson yn mhob cwr o'n gwlad uchel ei braint. Nid vw y gwaith hwn heb ei anhawsder- au. Mae rhwystrau ar ffordd pob gwaith Cristionogol. Er fod hwn yn ymddangos ar yr olwg gyntaf yn dra diafrwydd, etto, wrth ail edrych, ni ddylem synu mai gorch- wvl digon anhawdd yw darbwyllo eglwysi a gweinidogion Cvmreig i ymaflyd yn galonog ynddo. Maediifyg vstyriaeth, goddefgar- wch, a chvmdeimlad yn yr eglwysi yn fyn- ych yu attaifa i'r gweinidog i roddi cyfran i'r Saeson a ddichon fynyehu y gwasanaeth cyhoeddus Mae enghreifftiau i'w cael o wrthwynebiad i fwy o Saesonaeg na darllen- iad y testan yn yr iaith hono. Byddai rhoddi pwnc neu bynciau y bregeth yn yr iaith estronol yn groes anhawdd ei dwyn. Dylai ysbryd hynaws a haelfrydig crefydd Crist arwain i ymddygiad gwahanol. Der- byniasoch yn rhad, rhoddwch yn rhad." Cam yn y cyfeiriad priodol fyddai i'r eg- lwysi Cymreig annos: eu gweioidogion i gofio yn eu gweinidogaeth feunyddiol am frodyr a chwiorydd amddifaid yn eu hymyl. Pe gellid, heb rwystro y gwaith cynnulleidfaol, megys yr ysgol, &c., roddi gwasanaeth eyfan yn Saesonaeg rhyw ran o'r Sabboth, meithrinid yr achos gwan, a chyflawnid cyfraith Crist." Deuai cyfnod yn rhediad y gweithrediadau hyn, pan fyddai tfurno eglwys Seisnig yn briodol ac yn angenrheid- iol. Rhoddir cyfleusdra yn awr i'r eglwys, neu yr eglwysi Cymreig yn y gymmydog- aeth, i ddatigos boneddigeiddrwydd ac hael- frydedd Cristionogol. Nid gwrthwynebu, a digaloni eu brodyr yn yr ymdrech newvdd a phvvysig eithr cynghori, cyfar- wvddo, a gweini cynnorthwy ynol eu gallu. Mae y Saeson, efallai, weithiau wedi ym- ddwyn yn feius, trwy fyrbwylldra ac uchel- gais, ac felly wedi sychu eydymdeimlad eu brodyr, ac attal eu cydweithrediad. Os ceir yma a thraw enghraifft o hyn,mae enghreifft- iau lawer erbvn hyn i'w cael o ymddygiad gwahanol. Mae Abertawe, yn y blynydd- oedd gynt, ac yn ddiweddarach, Merthyr, Dowlais, ac Aberdar, Rbondda, a lleoedd ereill yn nghymydd a broydd Morganwg, yn teilyngu clod. Aberdar a Llanelli a safant yn uchel yn banes ein henwad am yr ym- drech lwyddiannus a wnaed gan yr eglwysi Cymreig i sefydlu a chefnogi yr eglwysi Seisnig, cyfagos iddynt, y rhai erbyn hyn ydynt yn eglwysi gweithgar a blodeuog. Nis' gellir myned yn mlaen yn hwylus yn yr ymdrech heb addoldy. Mae anghen yn awr am ddoethioeb a chwaeth. Adeilad ysplenydd a ehostus, a baich o ddyled ar yr achos gwan, fyddai yn gamsyniad dinystriol. Adeiiad prydferth mewn lie cymhwys, mor agos ag y gellir ei gael i ganolbwynt y boblopwth, fyddai yn ddymunol iawn. Gall y Cymry cymmydogaethol wneyd llawer o gynnorthwy yn yr adeg hon ac os ffurfir cymdeithas bwrpasol i hyrwyddo yr ym- drechion hyn yn mhlith y Saeson yn Nghytnru, fel y cawn awgrymu rhagllaw, ni fyddai yn anobeithiol i agor addoldai fel hyn yn rhydd o ddyled. Wedi cael capel, gweinidogaeth fydrl y pwnc nesaf. Gydag ychydig o bwyll a threfn, nid mor anhawdd fyddai cael gwein- idogaeth effeithiol ar delerau esmwvth am- dymhor. Bydded i'r gweinidogion Cymreig yn yr ardal (ac nid oes nemawr o'r cyfryw erbyn hyn heb fedru pregethu Saesonaeg yn rhwydd a dylanwadol) roddi Sabboth yn awr ac eilwaith trwy bennodiad. Dichon y gellid cael cynnorthwy brawd neu frodyr i weini yn achlysurol, ar yr ammod fod i dreulion y daith yn unig gael eu talu. Fel hyn y meithrinwvd achosion gweinion yn Nghasnewydd-ar-Wysg, Aberdar, Castell- nedd, Llansawel, Maesteg, a manau ereill. Yn raddol, daw y cyfnod i gael gweinidog- aeth sefydlog. Priodol iawn fydd cydym- drech i gael hyn oddiamgylch, ond ei gael yn y fath fodd ag i gadw cymdeirolad ac ewyllys da yr eglwysi cylchynol. Ond gan na ddylai y gorchwyl o wneyd darpariaeth i gwrdd a'r anghen dan sylw orphwvs yn unig n In ar Fedyddwyr Cymru, doeth fyddai ffurfio cymdeithas bwrpasol i hyn. Trwy gyfrwng ygyfryw gymdeithas, gellid yn effeithiol gymhell ac annogymdrechion lleol, gwylied dros eglwysi ieuainc, cynghori a chyfar- wyddo hyd nes y cyrhaeddant nerth i weith- redu yn annibynol. Trwy gyfrwng y fath gymdeithas y gellid yn effeithiol ofyn, a sicrhau cynnorthwy Lloegr yn yr achus. Dyledswydd ein brodyr yn Lloegr yw dilyn, yn eu hymdrechion efengylaidd, eu cydwladwyr i Gymru, vn ogystal ag i barthau ereill o'r byd. Nid oes lie i ofni, oad i Ili drefnu yn ddyladwy at hyn, na ddylifai haelfrydedd llawer o Fedyddwyr Lloegr, am yspaid o leiaf* yn y cyfeiriad hwn. Mae gweithrediadau llwyddiannus enwadau ereill yn yr unrhyw amcan yn gefnogaeth i ni fel Bedyddwyr i wneyd ein rhan yn y gwaith pwysig hwn, ac y mae y ffaith fod Daw wedi bendithio ein hym- drechion achlysurol yn ein hannog i ym- orchestu yn fwy trefnus a rheolaidd yn y dyfodol. Byddai ffurfio cymdeithas i reol- eiddio, a chefnogi ymdrechion yr eglwysi yn y gwaith hwn, yn deilwng o Undeb Bedyddwyr Cymru, ac yn ddechreu cyfnod newydd yn yr ymgais i wneyd darpariaeth i gwrdd ag anghen y Bedyddwyr Seisnig yn Nghymru.
Y BAZAAR.
Y BAZAAR. MAE genym lawer o lythyron yn ymholi am y Baziar, ac er cvfarfod a dymuniadau llawer o gyfeillion, rhoddwn yma ychydig nodion yn frysiog, gan ein bod yn ysgrifenu yn nghanol golegfeydd ardderchog dyddiau boreuol y bardd byd-enwog Robert Burns, ar Jaaau y Clyde. Mae y Bazaar fel sefydliad yn hen iawn, ac yn hynod o boblogaidd yn y gwledydd dwy- reiniol; megys Persia, Tivrci, a'r India. Gair Arabaidd yw Bazaar, yn golygu man at werthu neu gyfnewid nwyddau. Yn Ewrop y mae y Bazaar wedi cael ei ddefnyddio er codi arian at wahanol achosion dyngarol, addysgiadol, a chrefyddol. Mae llawer iawn o waith a gofal i wneyd y Baz mr yn beth llwyddiannus, ac er sicrhau hyn, y mae yn angenrheidiol cael ychydig o gyfeillioa ffyddion, yn meddu mesur o ddylan- wad ar ereill, er cael eu cydweithrediad i ddi- ogelu llwyddiant y mudiad. Gyda golwg ar ein- Bazaar ni yn Cnlvaria "I Hall, Aberdar, y peth cyntaf a wnawd oedd rnabivysiadu y penderfyniad canlynol yn y cwrdd eglw) s Pod Bazaar i'w gynnal, a bad y manylion i'w gadael i Dr. Price a'r menywod." Dyna oudd y cam cyntaf gyda'r anturiaeth o gael Biz tar. Yna, yn ddilynol, pennodwyd pwyllgor o'r menywod, ae ethotwyd y swydd- ogion i'r Pwyllgor gwnawd cais at, a llwydd- wyd gan nifer o foneddigegau o safle i ddyfod yn noddedigion, neu yn patronesses •, yna pen- odwyd. pwyllgor cyffredinol o foneddigesau o wahanol barthau y deyrnas, o ba rai pennod- wyd pwyllgor canolog, cynnwysedig o famedd- igesau ag oeddynt yn byw yn, ac o amgylch Aberdar. Yna pennodwyd pwyllgor gweith- redol, o ba un mewn gwirionedd yr oedd y swyddogion yn edrych am wir gynnorthwy. Yna pennodwyd pwyllgor cynnorthwyol, cyn- nwysedig o wyr a me bion, i wneyd yr hvn nad allasai y merched a'r gwragedd ei gvflawnu. Yn nesaf, yr oedd pwyllger cerddorol, a swyddog yr addurniadau. Yr oedd Dr. Price yn Ilywydd yr oil o'r pwyllgorau hyn, ac felly sicrhawyd unffurfiaeth gweithreiliadau yn yr holl beirianwaith o'r dechreu i'r diwedd. Wedi sicrhau ein pwyllgorau, danfonwyd allan geisiadau am nwyddau o wahanol fathau, naill ai y n y defnydd, neu wedi eu gwneyd yn barod; ac yna ffurfio'r dosparth gweithiol" (y working party). Byddai y rhai hyn yn gyn- nwysedig o nifer o foneddigesau caredig a gyf- arfuent yn vestry Calvaria, ac yn ami yn nhy y gweinidog, i wnio, a gwneyd i fvny bob math o ddiilad i blant, gyda phethau defnyddiol ereill ar gyfer y Bazaar. Darfu i ni dderbyn o law y rhai hyn dros 300 o wahnnol bethau, mewn ffordd o ddiilad a phethau ereill! Gweithiodd y rhai hyn yn gysson a ffyddJoa am fisoedd, a bu y cynnyrch o wir werth i ni. Daeth tr ade.^ yn y man i ni alw yn nghyd, y pwyllgor cynnorthwyol o frodyr gweithgar, a' chymmerasant at y gwaith o ddifrif ac yn galonog. Ar ol m'soedd o feddwl, prvder, a gofal, daeth yr adeg, a da genym ddywedyd ein bod ninnau vn gwbl barod—pob peth yn ei Ie, ac yn ei fan prioJol. Yr oedd ein cyfeillioa trwy y wlad wedi ein hateb yn galonog iawn, fel ag yr oedd ein stall, ar ddydd vr agoriad yn gdlawnu a chyfoethoaf, vn cvnnwys tua t4air mil o wahauol erthyglau, yn rhedeg o werth ceiniog i werth y pump a'r saith punnoedd. Yr oedd ar ddydd yr agoriad, yn yr Hall, pump o brif stalls, yn cvnnwys nwyddau am- rywiol, Yr oedd y cyntaf o'r rhai hyn yn perthvn i Tudor Hall, sefydliad Mrs Todd, yn Forest Hill, Llundain. a'r nwyddau oil wedi eu rhoddi gan Mrs. Todd a'i dysgyblion,-a. gwerthwyd o'r stall hon yn unig werth £54 o nwyddau. Yr oedd Mrs. Todd wedi dyfod efo ei phriod, Dr. Todd, a'i dwy ferch, yn unswydd i agoriad y Bazaar. Yna yr oedd yr ail o dan ofal Mrs. Williams, o Ferthyr, nith i Dr. Price, yr hon o'r dechreu a fu o'r gwasanaeth mwyaf i ni. Y trydydd oedd o dan ofal Mrs. Pordoe, Aberdar, yn cael ei chvnnorthwyo gan Miss Braddy, o Lundain, a Miss Evans, o Ferthyr. Y pedwerydd oedd dan lywyddiaeth fedrus Mrs. William Griffiths, Caerdydd, yn cael ei chynnorthwyo gan ei merch anwyl, Miss S. H. Griffiths. Y pummed oedd stall yr Ysgol Sul, dan ofal Mrs. Rees, Aberdar, a Miss Evans, Cloth Hall. Heblaw y pum' prif stall yna, yr oedd yno amryw ereill, a'r oil yn dwyn arian i fewn. Y llythyrfa, dan ofal Miss Kate Richards a Miss Minnie Lewis, a fu yn llwyddiannus iawn v deisen briodas, dan ofal Miss Jones, a ddygodd i mewn dros un-bunt-ar-ddeg; y book stall dan ofal T. a W. Jones; y bran dip, dan ofa,: David Griffiths y Galvanic Battery, dan ofaj J. L Morris a stall y ffrwythau, danlywydd iaeth Mrs. Morris; a bwrdd v bwydydct" dan ofal nifer o aelodau ffyddlon yr eglwys, as fuont oil yn llwyddiannus i ychwanegu at ein trysorfa; tra yr oedd y peiriant argrafFu, dan ofal mab i'r diweddar a'r anwyl Phillip John, mab i Walter Leyshon. un o'n diaconiaid, a Johnny bach, mab Mr. Jenkin Howell', gwnaeth hwn ei waith yn rhagorol, a chafwvd papyr newydd ddwv waith y dydd er mynegu. gweithrediadau y Bazaar, Mae y Bazaar wedi troi allan yn gwbl lwyddiannus. Nid ydym yn awr mewn ffordd i allu rhoddi cyfrif o'n treulion a'r ennilliou, ond credwn fod yr ennill ariinol yn respectable; ond y mae \r ennill moesol yn fawr iawn- deuai hyn i'r amlwg cyn y Bazaar, vn amser y Bazaar, ac yn awr wedi iddio fyned heibio. Mae genym ni, fel egIwys vn Calfaria, ache-; i fodjyn wir ddiolchgar i Miss San-h Price, Mrs. Evans, Aberainan, Miss Emily Price, a Mis* Lizzie Evans—gweithiasant yn galed, yn foreu. ahwyr; a da genym ddywedyd, gweithiasant i bwrpas, gan fod eu llafur wedi ei goroni a llwyddiant tuhwnt i ddim a ddysgwylid gan y mwyaf gobeithiol o honom. Yr ydym yn galonog ddiolch i bawb oil a to mewn unrhyw fodd yn ein cynnorthwyo i wneyd ein Baziar yn llwyddiannus. Bydd i ni wneyd ein cvfrifon i fyny mor fuan ag y bvddo modd, a rhoddwa wybodaeth o'n sei- ) Ufa. J T. P. Tam' o Shanter Inn, Ayr, Scotland, Medi5,1872.