Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
2 articles on this Page
Y GENADAETH.
Y GENADAETH. Yn achospwysic-af ar wyneb yr holl ddaear yw, achos mawr yr efengyl. Chwareu plant yw pob achos i'w gymharu a'r achos I pwysig hwn. Y cenndwr Cristionogol, & llon'd ei galon o ysbrvd y gwaith, y w y dyn penaf ac ardderchocaf yn yr holl fyd. Yr unig fodd-io" mawr effeithiol er dyrehafu ein byd truenus, yn dymhorol ac ynysbryd- ,ol, yw yr efengyl. Y mae yr efengyl yn rhyw fodd yn agor llygaid gwledydd a Ifceyransoedd i ymaflyd yn y pethau angen- rheidiol er dyrehafu dynoliaeth yn mhob modd. Y mae hanes pob gwlad wareidd- iedig, yn profi hyn yn v modd mwyaf eglur. Effeithiau yr efengyl yn Mrydain sydzl wedi ei gwneyd hi yn Brydain Fawr. llyn befyd yw mawredd pob gwlad y mae dim mawredd yn perthyn iddi. Byddaf yn wftstad yn edrych ar Gym- deithns Genadol y Bedyddwyr fel un o'r pethau ardderchocaf a berthyna i'n cyfenw- ad. Yr wyfwedi gwneyd fy egni o'i phlaid yn fy nghylch bychan er ys 35 mlynedd. Y mae Bedyddwyr sir Gaernarfon hefydYDr oleurhifyn gwneyd mwy gyda yr achos llwn nag un sir arall yn Nghymru. Y mae ein Cymdeithas Genadol wedi dechreu yn gynt nâ'r holl gymdeithasau, ac wedi gwneyd daioni annhraethol yn y byd. Y mae ein cenadon eyntaf wedi bod fel pioneers ar y maes cenadol, ac wedi cynhyrfu am- ,rywiol enwadau yn Ewrop ac America i ymgymmeryd a'r gwaith pwysig hwn. Y mae ein cenadon ffyddlawn wedi gwneyd daioni dirfawr mewn cyfieithu yr Ysgryth- yrau i gynnifer o ieithoedd, heblaw bod yn yn llaw yr Arglwydd i ddych- welyd myrddiynau o bechaduriaid. Yr ydym wedi cael llawer o genadon sydd wedi anfarwoli eu henwau. Y mae bendith ac amddiffyn yr Argl wydd wedi bod arnynt hefyd yn amlwg iawn. Ond er pob peth, nid ydym ni fel enwad wedi gwneyd vn agos v peth a allasem yn y mater hwn. Y mae sjenvm lawer o eglwysi, a llawer o bersonau ardderchog yn Nghymru a Lloegr, yn gwneyd yn ardderchog. Ond y mae geriym gannoeddo gvnnulleidfaoedd bob blwyddyn heb wneyd dim, a channoedd -ereill yn gwneyd rhyw ychydig, ond heb wneyd hanner yr hyn a allasent. Y mae llawer o'n heglwysi yn Nsrhymru, lIe y mae tri chant nen ragor o aelodau, yn gwneyd cyn lleieda dwy bunt at yr achos hwn, tra y mae amryw eglwysi bvchain, heb fod yn agos i gant o rifedi, yn gwneyd Cymmaint dair gwaith neu bedair a byny. Buasai yn ddigon hawdddwynenghreifft- iau i brofi hyn, ond dichon mai creu.tram- gwydd, yn hytrach na gwneyd daioni, y buasai hyny. Yr oedd ein casgliad cenadol ddeugain mlynedd yn ol tuag ugain mil o bunnau yn y flwyddyn, tra nad oedd ein nifer, yr wyf yn meddwl, yn hanner-yrhyn ydyw yn awr. Nid wyf yn ammheu nad yw ein gallu a'n dylanwad yn v Deyrnas Gyfunol yn dri chymmaint ag oedd y pryd hyny, etto, rbyw brin ddeng mil o bunnau yn rhagor yw ein casgliad presenolni. Yr ydym yn awr tua dau gant o dau ugain o filoedd (240,000) o aelodau yn y deyrnas hon, heblaw ugeiniau o filoedd o wrandaw- wyr a chyfeillion. Nid wyf yn meddwl ein bod yn gorff cyfoethog, ond y mae cryn luaws o ddynion yn meddu llawer o gyfoeth yma a thraw yn ein mysg. Yr ydym wedi cynnyddu yn ddirfawr yn Nghymru yn yr ystyr yma yn y deng mlynedd ar hugain diweddaf. Nid oes dim cymhariaeth rhwng y Bedyddwyr yn ngogledd Cymru yn awr a'r hyn oeddynt yn fy nghof I. Wrth ddweyd ein bod ar ol yn ein cyf- raniadau cenadol, nid wyf yn golygu ein bod ni y Cymry ar ol y Saeson. Nid wyf yn gwybod pa gymhariaeth sydd rhyngom â hwy yn hyn. Fy meddwl yw, ein bod ni a hwythau, cydrhyngom a'n gilydd, yn mhell ar olo wneyd yr hyn a ddylem mewn cyfraniadau tuag at daenu yrefengyldros zn y byd. Rhyw un ran o dair lluosocach na ni yw y Weslevaid yn y deyrnas hon ond y mae eu casgliad cenadol yn gymmaint bedair gwaith a ni. Pa beth yw yr achos o hyn ? Nid yw yr Annibynwyr yn rhyw lawer lluosocach nâ ni yn y Deyrnas Gyf- unol; nid wyf yn credu y meddant ryw lawer mwy na ni o ddynion cyfoethog, er y rhaid addef eu bod yn gryfach; ond y maent yn cyfranu at eu eenadaeth, yr wyf yn meddwl, gymmaint ddwy waith a ni. Yn awr, auwyl gyfeillion, onid yw yn rhwymedig arnom i wneyd ymchwiliad dif- rifol am yr achos o hyn, a pha fodd y gallwn ni lwyddo er cael diwygiad. Byddai yn dda genyf weled rhyw frodyr galluog yn myn- egu eu meddyliau ar hyn. Y mae yn ddi- ammheu y gellid gwneyd llawer mwy nag a wneir gyda phlant ein Hysgolion Sab- bothol, gyda diwydrwydd a doethineb. Pe byddai pob plentyn yn ein Hysgolion Sab- bothol yn cyfranu dimai yn y mis at y genadteth, buasai hyny yn unig yn agos i wyth mil o bunnau yn y flwyddyn, yr hyn sydd tuag un ran o bedair o'n holl gasgliad. Yr wyf wedi meddwl lawer gwaith y dylai ein casgliad blynyddol at ein Cymdeithas Genadol fod yn rhywle o ddeugain i hanner can mil o bunnau yn y flwyddyn ond yr oedd ysgrifenydd aftlluog yn ddiwedaar yn y Baptist Magazine, yn dweyd yn ddifloesg- ni, y dylasai fod yn fuan yn gan mil! Pwy a fydd byw pan y del hyn! Y mae genym gystal pregethwyr yn ddiau ag un cyfenwad yn y deyrnas. Yr ydym yn weithgar a ffyddlawn gyda pheth- au ereill. Nid dim byd oedd y drysorfa fawr a wnaed yn Nghymru flynyddau yn 01 at y Drysorfa Fenthyciol, at ddyledion ein haddoldai. Y mae Bedyddwyr Lloegr yn gweithio yn rymus, yn euwedig ynLlun- dain. Yr ydym yn fwy llwyddiannus yn y blynyddau hyn nag yr un enwad yn y deyrnas. Mae vn agos iddeng mil o gyn- nydd wedi bod arnom y llynedd yn y deyrnas hon ond yn nghanol pob peth, y mae fel pe byddai swn parhaus yn fy nglust- iau yn gofyn, Pa beth yw yr achos na wnai Bedyddwyr Prydain. fwy yn eu cyfraniadau at eu cenadaeth, tra y mae yr Arglwydd wedi bendithio eu cenadon mewn modd mor hynod ? Er y caraswn pe buasai llawer mwy o grefydd yn ein plith," etto, nis gallaf yn fy myw rywfodd gredu mai diftyg crefydd yw y prjf achos o'r dili'yg hwn. Ein diffyg mawr ni yn y mater hwn yw, diffyg trefn a ehydweithrediad. Y mae ein hannibyn- iaeth wedi rhedeg i bellafoedd annibendod. Yr wyf yn meddwl y gellid tynu llawer" mwy o ddaioni o honora gyda hyny o gre- fydd sydd genym, pe gellid cael gwell trefn, a mwy o unoliaeth a ehydweithrediad cyff- redinol yn ein plith. Y mae genyf hyder er hyn igyd, y deuwn ni yn mlaen ettoyn y diffyg hwn. Boed i ni ei gymmeryd yn ddwys i'n hystyriaeth. Bydded y mater hwn yn fater ein gweddiau, ein cyfeillachau, a'n cyfarfodydd cvhoeddus. Er nad allwn ni yn Nghymru wneyd rhyw lawer, etto, y mae yn fraint i ni wneyd yr hyn a allwn ni. Y mae llygaid y Sawson yn fanwl ar ein symudiadau. Pe gallem ni gael deffroad yn Nghymru gyda yr achos pwysig hwn, fe effeithiai hyny yh fuan ar Loegr, a mannau ereill. Mae y byd yn fwy agored yn awr i dderbyn yr efengyl nag y bu erioed. Y mae gorsedd y Pab yn crynu hyd ei seiliau. Mae Rhufain ae Itali yn agored i'r efengyl, a miloedd yn sychedu am air y bywyd. Y mae Ethiopia yn estyn ei dwylaw yn brysur at Dduw. Mse Yspaen babyddol yn ym- agor i dderbyn y gair. Y mae yn dda genyf weled ambell i fachgen yn Nghymru yn meddiannu yr ysbryd cenadol. Mae arnom eisieu cenadon bron cymmaint ag arian. Gweddiwn am i Arglwydd y cynhauaf anfon llawer o blant yr Ysgol Sabbothol, a bechgyn ein Hathro- feydd, i'r gwaith mawr hwn. Pe caffai y tan cenadol ei ddodi gan Dduw yn nghalon- au rhai o'n pregethwyr ieuainc, fe agorai yr Arglwydd galouau yn rhyw le i gael moddion i'w danfon. Y mae yr ysbryd hwn yn rhyw fodd yn creu y moddion. Gan fod Uuaws o'n heglwysi heb wneyd casgliad at y genadaeth cleni, gobeithiaf y bydd ymdrech yn mhob eglwys cyn diwedd Mawrth, a fyddo yn deilwng o honynt. Bydded i ni oil lafurio yn ffyddlon yn nghyn- hauaf mawr Mab Duw, tra y byddo ein dydd byr ni yn parhau. R. JOKES. Llanllyfni.
ATHROFA PONTYPWL A'R MAES…
ATHROFA PONTYPWL A'R MAES CENADOL. NID pob athrofa Bydd wedi magu a meithrin cynnifer o weithwyr i fynod allan i lafurio yn mhlith paacaniaid, ag Athrofa Pontypool. Nid wyf yn eredufod rhinwedd neillduol yn yr ardal hon, yu rhagori ar ardaloedd ereill; ond feallai fod rhywbeth yn yr Athrofa hon, yn wahanol i'r Athrofeydd ereill: beth yw y peth hwnw sydd gwestiwn nad wyf yn ameanu ei ateb, hyd y nod pe byddai yn fy ngallu. Beth bynag am yr achos, y mae y ffaith yn aros, fod amryw Mredi myned oddiyma i wledydd pelleni^ y ddaear i gyhoeddi gwared- igaeth trwy Grist i ddynion ystyfnig ac an- waraidd. Y gwron cyntaf a aeth oddiyma ydoedd un o'r euw Samuel Jones, genedigol, mae yn debyat, o Bautycelyn. Mao yn genad- wr gweithgar a llwyddiannun yn Jamaica er Y8 yn agos i bumtheg mlynedd ar hua;ain. Wedi hyn, aeth Thos. Morgan, genedigol o Abertawe, i Calcutta, E.I. Ar ol hyn, ac wedi gweinidogaothu am dymhor byr yn y Taber- nacl, Pontypool, aeth yr enwog Thomas Evans i Allahabad. Mae y eawr hwn uwchlaw can- moliaeth. Mae ei enw yn berarogl yu mhob teulu sydd yn cymmeryd y gradd lleiaf o ddyddordeb yn hanes y Bodyddwyr a'u cenad- aeth. Mae Mr. Evans wedi bod yn wael ei iechyd, a gorfu arno fyned i'r bryniau i gryf- hau da genym allu hysbysu ei fod wedi gwella yn rhagorol. Wedi hyn, aeth un o'r enw Edmund Edwards, aelod gwreiddiol o Brymawr, i Bombay. Mae y ser hyn yn par- hau i oleuo yn y ffurfafen, ac i gyfeirio medd- yliau y pagamaid tywyll at yr Haul mawr sydd wedi yinddangos uwchben byd euoR yn gorwedd yn mro a ChYKgod angeu. Mae y belen ddaearol yma wedi rhoddi ei chylchdro blynyddol o amgyleh huan mawr y dydd lawer gwaith, er pan aeth y diweddaf oddiyma, o dau y cymmeriad o genadwr, fel yr oeddym yn credu fod yr ysbryd cenadol wedi llwyr ddiflanu ie, wedi diflanu i beidio byth ymddangos m wy. Ond, tua phedwar mis yn ol, mae yr ysbryd yn ail ymddangos, ac yn disgyn fel gwreichionen losgadwy ar galon y brawd ieuanc ac anwyl Mr. Phillip Williams. Dechreuodd ei galon losgi o'i fewn. Daeth y Parch. G. H. Rouse, M.A., LL.B., Hwlffordd, yma, a bu ef yu chwythu tipyn o dan y tan, nes ei wneuthur yu fflam angerddol; ac nid oedd un rhwystr n, allai sefyll o'i flaen. Er mor anhawdd oedd meddwl am ddweyd good bye wrth dad a mam, wrth chwiorydd a pher- thynasau, ac wrth gyfeillion a Drodyr yn yr Arglwydd, etto yr oedd baich gair yr Ar- glwydd, a rhwymedigaethau dyledswydd, yn peru iddo fyned heibio y cyfan, a phenderfynu cymmeryd ei lywodraethu, nid gan deimladau, ond gan reswm a gair Duw. Mae hyd y nod caru rhieni, ar draul esgeuluso dyledswydd, yn droseddynerbyn y Nefoedd. Mae yn rhaid ymwrthod a thad a mam, brodyr a chwiorydd; rhaid ymwrthod a phethau ag ydynt ynddynt eu hunain yn cIda a chyfreithlon, os byddant ar ffordd crefydd Mab Duw. Dyna ydoodd teimlad Mr. Williams yn yr amgylchiad dan sylw. Penderfynodd aijfon llythyr at Dr. Underhill, ysgrifenydd Cymdeithas Genadol y Bedyddwyr, yn cynnyg ei hunan i fyned yn genadwr i Jamaica. Wedigohebuam dymhor byr, galwwyd Mr. W i fyny i Lundain, a der- byniwyd ei"gynsiyjiad a'i berson gyda pharod- rwydd a diolchgarwch. Mewn trefn i gadw arferiad i fyny, dewis- J iwyd nos Fercher, lonawr 31ain, i'w ordeinio, neu yn hytrach i'w neillduo, i'w swydd bwysig. Cynnaliv/yd y cyfarfod yn Seion, Trosnant, yn iiiha le yr oedd Mr. W. yn aelod cyn dyfod i'r Athrofa. Yr oedd yn bresenol ar yr esgynlawr athrawon, gweinidogion, a Doctoriaid; Dr. Underhill, Llundain; Dr. Price, Aberdar Dr. Thomas, Llywydd yr Athrofa; W. M. Lewis, A.C., Athraw Ieith- yddol; a'r Parchedigion D. Davies, Seion S. Jones, Tabernacl; E. Morse, Pontrhydyryn; a Mr. W. Edwards, Senior Student. Yr oedd presenoldcb y boneddigion uchod yn sicrhau gwledd i'r meddwl, a gwledd noble' gafwyd hefyd. '¡ Wedi i'r Parch. W. M. Lewis, A.C., ddechreu y cwrdd trwy ddarllen a gweddio, galwwyd ar VIr. Edwards, yr hwn oedd yn cynnrychieli y myfyrwyr, i roddi anerchiad. Dywedai,- Mae yn wir dda genyf gael yr anrhydedd o fod yn bresenol ar adeg fel hyn er mai cyfar- fod i ddweyd ffarwel wrth y brawd Williams ydyw hwn, ac er fod tuedd i rwygo toimladau mewn ffarwelio a brawd anwyl; etto, pan y cofiom y cymmeriad o dan ba un y mae yn ein gadael, ae am y gwaith gogoneddus sydd wedi denu a llyncu ei ysbryd, testun gorfoledd a llawenydd mawr sydd gyda ni. Yr wyf wedi treulio tair blynedd yn agos gyda'm brawd, ae wadi ei gael yn bob peth y gallaswn el ddy- muno. Mae yn ysgolhaig gwych, yn ddyn addfwyn a thyner, ac yn goron ar ben y oyiMt, y mae yn Gristion diargyhoedd. Ma« JjBl gadael yr Athrofa gyda dymuniadau goreu, a gweddiau taeraf ei gydfyfyrwyr. Cyn hir bydd y brawd wedi myned o'n golwg ni ond bydd ei goffadwriaeth yn barchus, a'i enw yn aros, a bydd ei siampl odidog yn cyfodi cywil- ydd i'n gwynebau. Yn awr, fy mrawd, fy ngweddi yw, am i'r Duw hwnw, sydd L'i lwybrau yn y dyfnion donau, gadw el law rhyngddoch a'r dyfudor- rhoddi mordaith. gysurus, a glaniad diogel i chwi ar lan-diroedft Jamaica bell. Duw a'oh llwyddo, mewn corff Ie enaid, nes dwyn llawer o'r trigolion i gyfi- ranogi o fendithion yr efengyl; ac wedi i ehwi orphen eicli llafur yma, gobeithiaf y dygir chwi fry ar adenydd an _;el i fedu yn orfoleddus o ffrwyth eich llafur." Wedi hyn, cafwyd anerchiad byr ac i'r pwr- pas, gan Dr. Thomas; acyna rhoddodd y gofyn- iadau arferol i'r brawd ieuanc, y rhai a ateb- wyd yn feistrolgar a theimladwy. Dywedai, ddarfod idd.) ymuno a'r eglwys yn Seion yn nechreu y flwyddyn 1866. Dechreuodd bre- gethu yn y flwyddyn ganlynol. Pregethai ya rhad od^i dy, fel yr apostolion, ac elai i'r prif ffyrdd a'r caeau, yn ol gorchymyn y Meistr mawr, gan gymhell dynion i dderbyn bywyd trwy Grist. Yr oedd ei awydd yn gryf yr adeg hon i fyned dros derfynau gwlad ei ened- igaeth, gan gludo y newydd da o lawenydd mawr i sylw paganiaid ond wedi dyfod i'r Athrofa, yn y flwyddyn 1869, darfu yr ieith- oedd sychion, rhesymeg ac athroniaeth dywell a dyrus, beru i'r ysbryd cenadol ei adael am dymhor, ond nid am byth oblegid pan welodd fod y flwyddyn ddiweddaf o'i fywyd athrofaol wedi ei ddal, edrychai yn y blaen am faes cymhwys i fwrw ei gryman i lawr, ac yn yfan dyma yr hen awyddfryd, a fu yn gorwedd fel marw am yn a_;os i dair blynedd, yn adgyfodi i fywyd drachefn. Taflai ei olwg dros afonydd a moroedd, a thros fynyddoedd a gwastadedd- au, a sefydlodd ei lygad a'i galon yn Jamaica. Yr oedd yn teimlo yn llawen ei fod wedi cael man ei ddewisiad; penderfynai fyned yno, a gwneuthur croes Crist yn ganolbwynt ei wein- idogaeth. Wedi i Mr. W ddweyd ei brofiad, rh odd wyd cynghorion pwrpasol iddo gan Dr. Underhill, yr hwn a ddaeth i lawr o Lundain i'r perwyl hyny. Dywedai wrtho am fod yn dirion ac amyneddgar, oblegid mai dyna yr unig ffordd i ddenu serch a chariad y brodorion. Sylwai fod y gaeth-fasnach wedi ei diddymu er ys yn agos i oes gyfan, ond fod creithiau y pechod heb lwyr wella, etto. Mae bron yn anmhosibl eu hargyhoeddi o annghyfreithlondeb llawer o'u hen arferion. Pan ddaeth yr Israeliaid o r Aifft, daethant a llawer o ddrygau yr Aifft gyda hwynt felly trigolion Jamaica, maent yn glynu yn barhaus wrth hen arferion llygr- edig ac anfoe.sol 'ca.eth-fasnach. Maent yn arferyd rhyw fan ledradau, a hyny yn barhaus, fel y mae yn anhawdd eu dysgu i wybod y gwahaniaeth, neu yn hytrach, i gydnabod y gwahaniaeth., rhwng eu heiddo eu hun- ain, ac eiddo rhywun arall. Oganlyniad, yr oedd eisieu tynerweh. Annoethineb fuasai gweinyddu dysgyblaetli noeth, lem, a diarbed, ar un o'r brodorion pan y byddai wedi tros- eddu. Byddai yn afresymol dysgwyl i Gristion I y o Jamaica fod mor ddiargyhoedd a Christion o Gymru. Os am wneyd daioni iddynt, rhaid arfer tynerwch mawr tuag atynt. Os am ddryllio ac ennill y galon, rhaid peidio taflu ceryg, ac anllfu y pen. Rhaid ymddyddau ac ymresymu a hwynt gweithio yn raddol, etto yn gyson a chyfeiriadol odan sylfaeneu hofer- goeledd tynu careg ar ol careg, a hyny yn amvneddgar o'r mur, nes cael adeilad pechod yn un a'r llawr. Dr. Price a ddywedai, fod cyfnodau tywyll a thymbestlog wedi bod yn Jamaica. Llo< wyd gwerth 18,000 o bunnau o addoHH; Bedyddwyr. Caniataodd y llywo h- £12,000 at y golled. Adeiladwyd rli;i:; gapeli, a llawer gwell capeli, wedi hyuy- rhoddodd y diafol ei ben mewn cwch gwenya yr adeg hyn, a bu raid iddo ef ei hun ddy-