Seren Cymru

AMERICA A LLYDAW-EDWABDS A JENKINS. CYFARFOD GROESAWIAD! Mae rhyw beth yn swynol rhyteddol yn y gair Groes- awiad. Ond nid ydym yn cofio i ni gael gweil esboniad ar y gair anwyl hwn nag a gafwyd yn Hengoed dydd LIun, Awst 3, j 1868; pan y treinocid yr t'glwys henafol a pharchus i roudi groesawiad i ddau ddyu da, dau Gristion dychlynaidd, a dau weith- iwr ffyddlon yn ngwinllan ein Harglwydd lesu Grist. Y ddau wedi en geni a'u magu yo yr ardal y ddau wedi ymadael er's llawer blwyddyn ac yn awr y ddau yo cydgyfarfod yn mro tfia genedigaeth; ac egiwvs Hengoed, fel mam lawen, vn pen derfynueu derbyn gyda y teimladau hyny ag oedd yn atirhydedd iddi hi, ac yn deil- wng o ddau frawd snor anwyl a da. Yr ydvm ni wedicael lIawer cyfarfod da yD Hengoed, ac wedi^iolch i'r Arglwydd am danynt; ond ;lHm oedd j' rhyfeddaf o lawer, a hwn oedd y goreu o ddigon. 0 foreu braf a beniigedig Mae cyffro an- arlerol, ond tra djmunol- Bowddigion a boneddigj&sau fn gwynebu$ua chapel henafal Hengoed o bob cyfeiriad. Mae y fonwe^t yn-llawn o ddyeithriaid a dyfod- iaid. Mae pcfb un am gael golw-g ar or- phwys-fan-yr anwyl a'r dysgedig Jenkins o Heagoed. Wae y capel 111 lianw. Mae vn liawn. mae yr olwg sarno yn hardd. Mae yrhen fam anwyl wedibodyngianhau ac yn addimio y ty er greesawi y meibion o bell. Am un ar ddeg o'r gloch, mae y br<awd arnwyl, a'r gweiaridog parchus, yn cymmeryd y gadair ar >t'sgyolawr darpar- edig, stemewn araeth fer,i llawn o gariad, a hynod o fewrpasol, yn agor y cyfarfod, ac j yn esbociio ei ddyben, Gwelsom ar yr •esgy ni awr gyda y Parch. Richard Williams, y cadeirydd,- Y Parch. Richard Edwards, Pottavi-lie, A merica, m- ei law ddehau y Parch.-SFohn Jenkins, ^Llydaw, ar ei law aswy; «a chyda hwy yr oedd y Parch. John Phillips, D.D., HenSerdd, cynnrychiolydd y Gvmdeithas EeiblaMd y Parch. Thomas Thomas, D.D., Llywydd Coleg Pontypwl Parch. John Evans, Abercanaid; Parch. Timothy Thomas, Oanton Parch. John Lewis, Blaenaugwent; Parch. Nathaniel Thomas, Caerdydd; ac yn yrnyl yr esgyn- lawr,«a thrwy v dorf, gweisom y g we in i dog- ion,eanlynol :—John Emlyn Jones, LL.D., Merthyr; J. G. Owen, D.D., Caerdydd; Johns Jones (Matbetes), Rhymni; Parch. Thomas Price M.A., Ph.D., Aberdar; J. W. Lance, Casnewydd; Evan Thomas, Casnewydd B. D, Thomas, CasteiHaedd S. :<&. Jones, Abertawe Thomas John, Ynyslwyd J. R. Williams, Ystrad D. O. Edwards, Yioboria; William Roberts, Blaenau; J. P. Williams, Rhymni^ W. R. Richards, Machen; W. T. Davies, Argoed Joauah Roberts, Rhydfelen William Haddock, Twyngwyn James Nicholas, Gelligaer; Thomas James, Blaenrtfon; Thomas Thomas, Waentrodau; William Jones, Tongwynlas; Cornelius Griffiths, Merthyr; W. P. Williams, Brynmawir; J. Williams, Poatbir; W. Prosser^ Pont newyadd J. Ceredig Williams, Penycae; J. S. Jones, Dyftxyn, Rhymni; T. Cocker, Llanilitydfawr; ac fe ddichou fod erefll a d^jeddem yn/e,u Jaadwaen ar y foment. Cawd<41ythyrau hefyd oddiwith y broJyr j Daniel Davies, D.D., Aberafon; J. T. Howlamds, (Jaerffij Daniel Morgan,' Blaenaton; T. E. James, Glyanedd; a Thomas Hvans, Berthlwyd. Gweisom yrio hetyd^.mryw o'n dyniou da ni wedi dyfod i brodyrda; ac yn eu plith Daniel Sejs Lewis, Ysw., Bedwellty E. G. Price, Ysw., Aberdar Athan Fardd Llew,elyn Jenkins, Ysw., a'i teibion serchus a charedig, a meibion y Cenadwr anwyl o Lydaw, dèlw eu tadmoewn calon dwym, a gwyneb Uon, a llygad fercbus. Yr oedd yno helyd amryw o foneddigesau o bell ac o agos. CH mor lion oedd genym weled Mrs. Thomas, o Goleg Pontypwl; gwelsom helyd Mrs. Bethuel Williams, Bute Villa, Abeidar; Mrs. N. Thomas, Caerdydd; Miss Sarah a Miss Emily Price, Aberdar Miss Cathrine a Miss Annie Evans, Aber- aman, gyda llawer ereill nad oeddem yn sicr o'u henwau. Dyna, ddarllenydd, yr ydym wedi rhoddi yr enwau i gyd i lawr yn ilawn, tely prawt goreu a allwn ni ei roddi o'r parch di- ffuaot a ddangoswyd at y ddau wr da hyn. Dyna nifer lluosog o'n gweinidogion goreu —dynion a satant yn uchel yn y wlad, yn gadael pob peth, ac yn teithio milltiroedd lawer' gwrieyd hyn gyda chryn draul, ac aberth nid bychan; ond yn gwneyd y cwbl o galon bur, a theimlad llawen, am gael y cyfle i roesawi yn ol i'w gwlad ddau o ddymon Duw-dyoion ag sydd yn au- rhydedd i'r Bedyddwyr fel enwad, ac wedi ennill iddynt eu hunain air da gan eglwysi y saint yn agos ac yn mhell, a chan y gwir- ionedd ei hun. Mae ein brawd Mr. Edwards wedi ymad- ael a Hengoed er yn ieuanc. Dysgcdd y gelfyddyd o argraffu yn swyddfa Mr. LI. Jenkins, yn Nghaerdydd. Tra ar ei bren- tisiaeth, cafodd ei fedyddio gan y diweddar Dafydd Jones, a'i dderbyn yn aelod o eglwys y Tabernacl. Bu am dymhor wedi hyny yn gwe'thio yn Llundain. Yr, oedd Richard Edwards yn eistedd ar ysgwyddau William Owen, yn awr o Narbeth, yn edrych ar ein brenines yn myned i briodi, ac yt oedd Thomas Price, Aberdar, yn y crowd ger- llaw, a chafodd ei wthio o dan fol ceffyl un o'r Horse Guards, a bu bron darfod am dano. Ond y mae liawer tro ar fyd wedi dygwydd wedi hyny ac y mae v ddau argraffydd a'r lliwiedydd wedi cwrdd etto yn Nghymru ar ol wyth-ar-ugain o flyn- yddau. Diolch i Dduw am ei ddaioni mawr i, a'i ofal tyner am, y tri. Dychwelodd Mr. Edwards i Gymru, a bu am flwyddyn yn gweithio ar y Merthyr and Cardiff Guard- ian, yn Merthyr Tydfil, ac am y tymhor hwn yn aelod yn eglwys Seion. Oddiyno aeth i America, saith mlynedd-ar-ugain yn ol. Sefydlodd yno y Seren Orllewinol, a dygodd hi allan yn anrhydeddus am dros ugain mlynedd. Diwedd y flwyddyn ddi- weddaf, rhoddodd hi i fyny yn anrhydeddus wedi gwasanaethu y Cymry yn America yn onest, yn ddiwyd, yn ddidramgwydd, a ifyddlon, am hir flynyddau. Fel pregethwr, y mae Mr. Edwards wedi bod yn llwydd- iannus i wasanaethu yr eglwysi gweiniaid trwy y sefydliadau Cymreig yn Pennsyl- vania ac Ohio, a pharthau mwy gwasgar- edig. Mae hefyd, yn ei gyssylltiad ag ymfudiaeth, wedi bod o annhraethol les i gannoedd o ddyeithriaid ar eu dyfodiad cyntaf i wlad y gorllewin. Mae Mr. Ed4 wards wedi sefydlu eigymmeriadfel Mmigra- tim Agent tu hwnt i bob ammheuaeth. Mae yn ddyn ag y gall personau unigol, a theu- luoedd, osod lQwyr ymddiried yuddo. Mae yn dda gyda ni gael ar ddeall fod Mr. Edwards yn penderfynu para yn y swydd hon. Mae mwy 0'1 eisieu yn awr nag a fu erioed. Gall fod o les mawr iawn i gan- noedd etto, fel v mae wedi bod cyn hyn. Cyn gadael ein brawd Richard Edwards, dymunem befyd nodi, i ni gael ei bresenol- deb gwylaidd a serchog yn nghwrdd Chwar- iter Bedyddwyr Cymreig Morganwz, yr hwn agynnaliwyd yn Carmel, y capel Saesnig ya Aberdar. Yno hefyd derbyniodd Mr. Edwards y groesawiad mwyaf caredig a thwymgalon gan y gynnadledd, a chydun- wyd yn un llais ar bendertvniad o roesawiad iddo ef, ac o ^ydymdeimlad a Bedyddwyr Cymreig America, gyda dymuniadar i Mr. Edwards i-gario ein dymuniadau da at ein brodyr anwyl yi^ ngwlad y gorllewin. Peegethodd Mr.Edwards gyda Mr.Griffiths, Seion, yn Ngfealfaria nos Fawrth a rhodd- odd anerch'ad llawn o ddyddordeb ar gyfiwr crefyddol y Taleithiau Americanaidd yn f cyfarfod chwarterol, boreu dydd Meccher, am M) o'r gloch. Nos Iau can- lyntfi, anrhegwyd eglwys Calfaria ag aBerch- iad hynod o ddyddorol ar sefyllfa crefydd yn mhlith Gymry America; ac wedi hyny, yr un noswaith, feraddododd ddarlitb fer a chynnWysfawr i Gymdeithas Ymfudol, yn y Quee £ s Hotel; y pwnc oedd, Ymfudiaeth, Yn mhob man, y tmae Mr. Edwards wedi gadael yr adgofioQ mwyaf dvmunol ac ..I anwyl mt ei ol. nuw yn nawdd i^do hyd ben y daith. Y Parch John Jenkins, ein cenadwr ffyddlon a (i Dduw y byddo y diolch) llwyddianKus yn Llydaw, sydd yn deilwng o bob pardh a gafodd ya Hengoed, neu a ddichon iddo gael yn unrhyw fan arall. Mae yn un o oreeon y ddaear-ya un ag sydd wedi Hwyr ymroddi i waith ei Arglwydd mawr. Mae wedi bod yn llafurio mewn maes anaddawol, y& aghanol tywyllwch, rhagfarn, a eiaoelgrefydd, o'r naill du, a gvvrthwyneb- iad ymarferöla phend-rfynoly gall a pabaidd a'r gallu gwladol, ar y Haw arall. Er hyny, y mae Mr. Jenkins wedi dal ei dir mae wedi ennill tir lawer ac ymae yr olwg ar bethau yn awr vn fwy gobeithiol nag y buont erioed. Mae wedi bod yneiu gallu ni, trwy ein cyssylltiad âPhwyllgor y Gym- deithas Genadol, i wybod am (awredd Uafur am yni diflino, am ddoethineb mawr ac amynedd mwy, y cenadwr da hwn. Mae ei galonyn y gwaith. Nid oes gynym yr un cenadwrar y maes ag sydd yn sefyll yn fwy uchel, aC yn twy parchus yn ngolwg y Pwyltgor, nS John Jenkins, o Morlaix. Mae rhagotygon y maes cenadol yn Ffraine y fvnyd hon yn llawn o ddyddor- deb. Bydd i Mr. Jenkins ymweled a rhai lIeoedd yn Nghymru yn ystod ei arosiad byr yn y wlad. Bydded iddo gael y der- byniad a deilynga dyn Duw, a chenadwr ffyddlon i Iesu Grist. Cofiwn fod Mr. Jenkins yn llafurio mewn maes arbenig i ni y Cymry. Cymry Morganwg ddechreu- odd y mudiad i gael cenadaeth i Lydaw, ac o bob man a ddylai ennill ein serch, dyma fe. Daeth yr amser, — cofiwyd Llydaw, Vno dysgir nefol gaioc, Esgyrn gwir o'n hesgyrn uinnau, Cnawd o'n cnawd, yw Cymry Ffrainc." Gan y dysgwyliwn am hanes lied lawn o'r cyfarfod yn Hengoed mewn rhan arall o'r SEREN, ni fydd 1 ni wneyd cynnyg ar roddi hanes yr areithiau twymgalon a dra- ddodwyd yn y cvtarfod. Gallwn ddywed- yd eu bod oil yn deilwng o'r brodyr anwyl ag oeddem wedi cyfarfod i'w groesawi a'u parchu. Yr oeddem ni yn teimlo mai cyfarfod bendigedlg oedd hwn. Yn hit cyn ei ddiwedd, yr oeddem ni yn diolch i'r Arglwydd am dano. Teimlem wir ddiolch- garwchi weinidog parchus Hengoed, ac i'w briod hawddgar, Mrs. W lliams, i eglwys Hengoed, ac yn olaf oil, i deulu hoff a charedigeinbrawd anwyl Llewellyn Jenkins. Nid oedd dim yn ormod ganddynt i W wneyd er gosod pawb o'r ymwelwyr i deimlfr" wrth eu bodd. Duw a dalo i'r fath deulu- oedd a'r rhai hyn. Y mae yn annichonad- wy i ni wneyd cyfiawnder a hwy. Yr oeddem ni yn dychwelyd o Hengoed gan ddiolch i'r Arglwydd am Heagoed, ac am. bawb sydd yn perthyn i Hengoed. DaW yn nawdd ac yn noddfa—yn ddoethineb ac yn nerth, i'n brodyr anwyl Edwards a Jenkins. Rhodded iddynt iechyd, a. blynyddau i'w dreulio yn y winllan hyd y diwedd. Amen ac amen.

CYNNELIK CYFARFOD CHWARTEROL DOSPAETH UCHAF Sia GAERFYDDIN, yn Maescanner, ar Y 25ain a'r 26ain o'r mis hwia. Bydd cynuadledd am dri o'r gloch y dydd cyntaf.-P. PHILLIPS. SAIBM, SPELTER,-Cynoaliodd yr eglwys uchod' ei ctiyfarfodydd blynyddol, y Sul a'r Llun, y 5ed a'r 6ed o Mehefin, pryd y dechreuwyd y gwahaaol oedfaan yn effeithiol dros ben gan y gweinid-giott B. Evans, Castellnedd G. Leek, Pit; D. Jonest Saron (A.); Myfyriwr o Aberhonddu a Griffiths, Glyn Corwg. Pregethwyd yn y gwahanol gyfar- fodydd yn etfeithiol ac adeiladol gan y Parchedigien B. Evans, Castellnedd; D. Jones, Star, Sir Benfro; N. Thomas, Caerdydd; D. Howell, DynHeiatd J. Rowlands, Llansawel; G. Leekr Pil; aR. DaTies, Bethel, Maesteg. Cawyd yIDa gynnulleidfaoedd rhagorol, a mwy "nâ'r oil, cafwyd arwyddion amlwg fod Duw yn y lie gyda'l weisioDi- Arddeliad mawr fyddo ar y weinidogaeth yn y dyfodol. Y mae yr achas goreu yn myned uret gyunydd yma. Sal, Gorph. 19ag, bedyddiodd ein parchus weinidog dri ar broffes o'u ffydd, ac y,m»tf: arwyddion y bydd ereill yn canlyn ya fam.—- BLED DYN. JEZREEL, GostNAN.—Bwriada yr eglwyshoJtJ gael gwledd i'r meddwi ar y 29ain a'r 30ain o tis. Medi nesaf, pryd y bydd y Parch. J. Rhys Morgaa (Lleurwg), Llanelli, yn nghyd a gweinidogiall, enwog ereill, ya pregethu, am 7 nos Fawrth, a<r< am 10, a 2 o'r gloch dydd Mercher. Yr hwyr olaf, sef nos Fercher, bydd i Lleurwg draddodi ei ddarlith ardderchog yma ar y testun dyddorolj hwnw, sef Y Dyn Defnyddiol." Y mae pob: darlith 6 eiddo Lleurwg yn deilwng o ganmoliaetfc' uchel; ond dywedir wt-thym gao frodyr o farn » chwaetb, mai y ddarlith newydd hon ar Y Djrn Defnyddiol," ydyw yr oreu o ddigon. Ac y maer dywedyd mai hon ydyw yr oreu o eiddo Lieurwf,- yn sicr o fod yn llefaru yn uchel am ei theilyngdod. Bydd y cyunulliad yn sier o fod yn lluosog ya, Goginan, tel arfer ar achosion olrifath. Hyderwir ybydd yr bin yn gysurus.—EUBULKS. PONTVP IIDD.—Nos Luu, Awst 3ydd, traddod- wyd darllthyn Carmel, addoldy y Bedyddwyr' Seisnig yn y lie hwn, ar Cromwell," gan y Pareir. C. White, Llundain. Darlith cnwaetlius, amseroV a buddiol ydoedd. Yr oedd grym y 11ms, arddull newydd-deb y drychfe idyliau, ac awchlymdra yr" awgrymiadau, yu gosod y darlithydd allan yn un &: athrylith tu hwnt i'r cyffredin. Cymuaerodd olwg;, grYIlO II amgyrchihdau y deyrnas yn amserCrom- well, a'r diwygiadau a gymraerodd le ar ol hyny, a'r modd y glanhawyd y wlad oddlwrth chwareudai- a Phabyddiaeth a rhoddodd annogaethau grymus i ieuenctyd yr oes hon i fod yn (Jromwetlaiddy hyny yw, yn ddiwygwyr yn yr eglwys, yn y clwbj yn y dref, ab yn y wlad; ae os nad allwn ddef~1 ny^dio y cleddyf, fel Cromwell, defnyddiwu y pin' fel Milton, i ddweyd ynrymus yn erbyo y fetes ft'r* tea parties, ffeiriau gwagwedd, a rheaegteydd: cetfyidU, a meddwdod ac aniladrwydd, ag sydd ytt' darostwng ein gwlad. Siaradwyd yn ti'afriol am f'l ddarlith gan amryw foneddigion ar y diwedd. Dycbwelwyd diolcligarwch y cyfarfod i'r darlituyd^; a'r cadeirydd, ac ymadawodd pawb wedi eu boddtC yn fawr.—GOGLEDDWR.

ATHROFA Y BEDYDDWYR YN « HWLFFORDD. Oynnaliwyd degfedgrlchwyl ar ugain Athrofa uchod, Awst 4ydd, 5ed, a'r 6ed. Yr oedd y myfvrwyr wedi eu harholi yn mhrif bynciau eu hefrydiaeth yn yr wythnos flaenorol^^ Yr arholiadau hyn a ddygid yn mitten trwy ya* grifau. Y pynciau a'r arholwyr oeddynt a^ ganlys :—Hebraeg a'r Testament Groeg, y Parch- IIuo;h Jones, A.C., Llangollen. Lladin, Groeg, ac Ellmynaeg, y Parch. W. Medley, A.C., Llyn- lleifiad. Cyfatebiaeth Butler, y Parch P"'E Griffiths, Biggleswade, swydd Bedford. Ath" ro iiaeth Feddyiiol, Mesuroniaeth a Gwyddoniaetb Anianyddol, y Parch. E. Jones, Pentyroh. Dydd Mercher, Awst 5ed, arholwyd y myfyrwyr ar lafar gan y Parch. Rees Griffiths, Caerdydd, yn y pynciau canlynol :-llanesiaeth yr Hen Desta* ment, Gwahanol agweddau Anffyddlaeth, ac Athrawiaethau yr lawn a Chyfiawnhad, trwl. ffy cl d. Traddodwyd y bregeth Saesnig nos Fawrth r> Awst 4ydd, gan y Parch. R. Griffiths, o ldiwrta Col. 4. 17, a'r bregeth Gymraeg nos Fercher, gau" y Parch. T. Williams, LlanglofFan, oddiwrtOt-f Mat. 4. 19. Boreu dydd Iau, cynnaliwyd cyfarfod cyhoedduj*5 o aelodau a noadwyr y sefydliad. LI.xYvd lw^ gan yr ysgr-ifenydd, y Parch. T, E. Thomas, oP Drehael. Yr oedd y mynegiJd a ddarllenveyo yn dra annogaethol. Tysttwyd fod ymddygiad y myfyrwyr yn ganmoladwy i"wn gyda ell cymrneriad a'u diwydrwydd. Yroedd saitO wedi ymsefydlu yn weinido.iion eglwysi, wedi eu derbyn i'r Athrofa oddiar y cyfai'K? blynyddol diweddaf. Yr oedd pedwar ar llf?a o frodyr ieuaiuc gobeithiol wedi mwynhau iau y sefydliad yn ystod y flwyddyn Ath-rot^a[". At y myfyrdodau cyffredin ychwanegwyd e ddosparth. newydd o waith, sef darlleu yn nosol gan yr efrydwyr, yn olynol, draetho^ ar bvneiau dyrus duwinyddiaeth me° Drindod, Etholedigaeth, Parhad mewn JaUl, Yn ddiweddar, darllenwyd rhes o draet campus ar yr Eglwys, ei chyfansoddia swyddogion, a'r ordinhadau. Dygwyd r^yja(j. Ymneillduaeth, Cyssylltiad yr Eglwys a 1 wriaeth, Pabyddiaeth, &c. Trmiwy^ ^i^ ileuol > pwysig hyn mewn modd beirniadol a gan y myfyrwyr a'r athrawon. Yn/1" h":rniada-' darllenwyd pregeth yn wythnosol 1 w gan yr hall dt. >-a