Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
BEIRNIADAETH EISTEDDFOD *…
BEIRNIADAETH EISTEDDFOD LLWYNHENDY. (PABHAD). Yr anweddeidd-dra sydd yn ein haddol- iadau, yn nghyd â'r moddion effeithiolaf i'w ddiwygio."—Deg traethawd a dderbyniwyd ar y testun hwn, wedi cael eu hvsgrifenu gan Sylwedydd, Addolwr laf, Pererin, Martin Revnard, Addolwr Gweddus, Eryr, Gomer Bach, Eleazar, Ap lolo, ac Addolwr 2il. Sylwedydd. — Traethawd eyffredin iawn sydd gan Sylwedydd, ond er hyny, cynnwysa un peth da, ac yn ol barn yr awdwr, peth da iawn hefyd; a pha beth feddyliech ch'i ydyw hwnw? Wel, nid ydyw yn cldim llai nS fflangelliad go lew i'r pregethwyr yma— fflangelliad i bwrpas ydyw hefyd. Pe gwnelai Sylwedydd argraiffn ei bamphlet, ac anrbegu pob pregethwr trwy Gymrn, a'r byd yn grwn o ran hyny, a chopi o hono, byddai yn sicr o wneyd lies dirfawr. Addolwr laf.—Pwt byr sydd gan y brawd hwn-yn rhy fyr o'r hnnner i feddwl ennill y gamp. Y mae yn lied wych o ran diffygion orgraffyddol. Pererio.- Sylwa y dysgawdwr hwn ar ddeuddeg o bethau sydd yn ymddangos iddo ef yn anwed<!aidd vn ein haddoliadau. Y mae yn syn genyf fod meddyliwr mor dda yn gallu vsgrifenu mor wallus. Y raae ei draethawd yn un swrn o wallau sillebol a chystrawenol o'i ddechreu i'w ddiwedd. Bydded i'r brawd ddiwygio yn hyn, a bydd iddo obaith am y gamp. Martin Reynard.- Y mae yr awdwr hwn yn eithno ychydig oddiwrth ei frodyr o barthed ystyr y testun. Wrth addoliadau, neu addoliad, y golyga efe gydnabyddiaeth o fôd dwyfol," yn cael ei wneyd felly trwy ddarllen, gweddio, pregethu, gwrando, canu, cymmuno, a bedyddio; a thrafody cyfryngau yma yn anweddaidd a olyga wrth yr anwedd- eidd-dra yn eiu haddoliadau. Y mae yr awdwr yn lied iach yn y ffydd, ond yn unig fod cylch ei gredo dipvn yn rhy gyfyng. Yn ein cynnulliadau addoliadoi yn gyffredin, y mae yno rywrai yn nghyd heblaw gweddi- wyr cyhoeddus, darllenwyr cyhoeddus, pre- gethwyr cyhoeddus, &c.; a dylid talu ychydig o sylw i agwedd a sefyllfa y cyfryw. Pe buasai Mr. Reynard wedi gwneyd hyn, yr wyf yn hollol o'r fam y buasai yn hawlio y wobr. Y mae efe yn ysgrifenydd gwych. Addolwr Gweddus—Bachgen lied isel ei chwaeth ydyw hwn. Defnvddia weithiau yinadroddion basaidd dychrynllyd. Wrth ddesgrifio y pesychwyr yn yr addoliad, dywed:—" Gellid meddwl mai unwaith yr wythnos y maent yn carthu eu hunain— gellid meiddwl fod l'hywbeth wedi glynu yn iVL cyrn gwynt—y fenyw svdd yn glanhau y capel mewn ysbryd i chwilio am stwe." Y mae y darlun hefyd a dynir ganddo o'r sawl sydd yn cnoi myglys dipyn yn Hed arw ac annerbyniol. Cynnwysa y traethawd hwn lawer iawn o wallau mewn sillebu a chvs- trawenu. Bydded i Addolwr Gweddus goetbi ei chwaeth, ac ymdrechu meistroli iaith ei wlad yn weU. Eryr.—Un doniol dros ben ydyw hwn. Wrth draethu ar agwedd pobl yn gwrando yr efengvl, dywed fod Hengist rhyw dro wedi cael gatael yn Amen, ac wedi ei gludo ar ei ysgwydd ei hun yn llawen tua choryn Cadair Idris. Wedi cyrhaeddyd trwmyn uchaf y mynydd, i Hengist daflu ei faich i lawr ben- dramwnwgl dros y clogwyni serth, hyd nes iddo ddisgyn yn Ueprwch banner marw ar y gwaelodion iglaw. Yn ddamweiniol, daeth 8h6n Gorff heibio, a chymmerodd afael yn Amen, yn yr agwedd ydoedd, a chyda Shdn y bu am dymhor; ond yn y dyddiau diweddaf hyn, daeth gwyr y droch, Pont-y-fendith, yn mlaen, a chymmerasant afael yn ngharcharor Shdn, a chyda hwy y mae hyd y dydd hwn. Cynnwysa y traethawd vrca lawer o wersi buddiol, gwerth 1 dalu sylw iddynt, ond cyn- nwysa hefyd lawer o bethau lied anmher- thynasol i'r testun. Nid oe8 nemawr i attal- nod o'i ddechreu i'w ddiwedd yn eu Ueoedd priodol. Gomer Bach.—Traethawd maith sydd gan Gomer, yn trafod braidd yr oil o'r anwedd- eidd-dra a ganfyddir yn ein lleoedd addoliad. Gwallus iawn ydyw yr orgraff, ac ambell i fan, cyfarfyddir A brawddegau hollol aneglur. Ond prif fai Gomer Bach ydyw y moddion a ddefnyddia i symud \r annhrefno'n haddol- iadau. Gwir fody moddion yn' effeithiol, ond ofnwvf Bad yw Gotner yn ddigon o fachgen i'w cymhw^so at yr afiechyd; ond beth bynag, gwn nad ydyw ei gvfarwyddyd yn y traethawd hwn yn ateb un dyben. Eleasar.—Traethawd maith etto, dim Ifti ilk 38 o dudalenau. Cynnwysa lawer o bethau buddiol, a chynnwysa hefyd lawer o bethau anfuddiol. Wrth draethu artf gnoi myglys mewn lleoedd o addoliad, defnyddir ymad- roddion tra annheilwng o awdwr fel Eleasar. Hefvd, defnyddir gormod o ansodd-eiriau, yn neillduol pan y tynir darlun o ryw bechod erchyll iawn felly. Tiidalen 34, dywedir :— "Gair etto wrth ddiweddu "r y dall mochyn- aidd, anweddaidd, a brwnt." Dyna dri gair ag yr oedd un o honynt yn llawn ddigon. Ap lolo.—Traethawd da ydyw eiddo Ap 1010. Dengys vr anweddeidd-dra yn ein lle- oedd o addoliad yn hynod feistrolaidd a phe buasai Addolwr wedi gweled yn dda i sefvll draw, buaswn o galon yn gorchymyn y wobr iddo; ond yn awr, rhaid iddo ymfoddloni hebddi. Addolwr.—Dyma.y traethawd goreu yn vr ymdrechfa hon; ac os caiff ei gyhoeddi, bydd vn sier o wneyd lies dirfawr. Drwg genvf am na buasai ail wobr, fel y gallai Ap lolo ei chael. Y mae efe wedi rhedeg yn dda, ond Addolwr a gafodd y gamp. Caffed Addolwr y wobr. Haelioni."—Naw cyfansoddiad a dder- byniais ar Haelloni, wedi cael eu harwyddo a'r ffugenwau Jephtha, Plato, Ab Caradog, Howard, 2il, Gau Syner, Ifor Hael, 2il, Nedd, Ifor Hael, laf, a Howard, laf. Jephtha.—Traethawd byr ac hynod arwyn. ebol ydyw hwn. Nid ydyw yn cynnwys ond y nesaf peth i ddim o wallau orgraffyddol; ond er hyny, rhaid i'r awdwr sefyll draw y waith hon. Bydded iddo gynnyg etto. Plato.-Diohon, ond nid yr hen Blato hwnw gynt ydyw. Cynnwysa ei ysgrif lawer o sylwadau buddiol, ond y niaent oil wedi cael eu gwisgo mewn carpiau. Y mae ei orgraff yn enbyd iawn o ddrwg. Ym- dreched ddiwygio yn hyn, neu ynte newidied ei enw. Ab Caradog.—Yn y tudalenau cyntaf o'r traethawd hwn, eawn sylwadau go wych ar Fenyddeg. Dywedir wrthym nifer yr or- ganau, yn nghyd ag yn mha ran o'r benglog y trigant; ac hefyd lawer o bethau pwysig ereill nad ydynt o bwys i'w henwi ar hyn o bryd. Yr wyf yn meddwi nad oes yr un dewin yn ddigon o fachgen i gyfrif gwallau sillebol a chystrawenol Ab Caradog. Rhaid iddo wybod rhagor yn nghyleh teithi y Gym- raeg cyn y gall ennill buddugoliaeth Éis. teddfbdol. Howard, 2il.—Tybia yr Howard hwn mai pethach diddeddf ydyw y rhagenwau medd- lannolei ac 6U, yn nghyd a'r lythyren h. Y mae sefyllfaoedd priodol y naill a'r Hall yn dra dveithr iddo ef; ond nid Ijyflyma ydyw prif fai Howard, Silt Ei brif fai ydyw llwytho ei ysgrif k gormod o bethach an- mherthynasol i'r testun; ac y mae ef hefyd yn euog o un bai bychan arall, sef gosod ei enw priodol a'i breswylfod ar gynffon ei draethawd. Dyma yr oil a ddywedaf yn nghylch Howard, 2il. Gau Syner.—Traethawd byr, lied dda, yn fwy diwallau o ran celfyddyd nå'r un yn yr r ymdreohfa ond y mae tri neu bedwar wedi gafaelyd ynfwy nerthol yn y pwne nag ef, ac felly, rhaid iddo ef sefyll draw. Ifor Hael, 2il.—Traethawd da iawn etto- hynod ddiwallau. Rhy fyr ydyw o un rheswm i wneyd cyfiawnder 6'r testun. N edd.- Y sgrifenydd doniol ydyw yr awdwr hwn. Cyfansodda ei frawddegau yn fyrion a threfnus. Nid ydyw un amser yn cadw ei syniadau dan lfen. Llefara yn ddigon eglur i'r mwyaf anwybodus i'w ddeall. Pe buasai wedi astudio gwell cynllun, cawsai y wobr yn rhwydd; ond yn awr, rhaid ystyried fod gan Ifor Hael, laf,' a Howard, iaf, fwy o hawl iddo nag ef. Drwg genyf orfod troi Nedd o'r neiUdu. Ymwroled, a chynnygied etto. Ifor Hael, laf, a Howard, laf.—Yr wyf yn cyplysu y ddau yma yn nghyd, am fy mod yn methu yn IAn loyw a phenderfynu pa un o honynt ydyw y goreu. Y mae Ifor wedi cyfansoddi gwell pregeth o lawer n& Howard. Y mae efe wedi troi y gyfundrefn Gristionogol yn gyfangwbl yn, Haelioai; ao os ydyw yn gywir yn hyn, efe bia'r belt. Ond oa traethawd da, cyfyngedig i un o'r rhin- weddau dynol—yn wahamaethol oddiwrth arugaredd, amynedd, cariad, gwirionedd, &c. —Howard sydd i gael y fuddugoliaeth. Yr wyf fi yngogwyddo gyda Howard, a hyny am mai traethawd, ac nid pregeth, a ddywedir ar yr hysbyslen. Caffed Howard, lhf, y wobr.. (Tw barhau).
GAIR AM GAERODOB.
GAIR AM GAERODOB. Oes yr olwynion ydyw ein hoes ni. Gallwn fyned i bellderau y wlad, a. dychwelyd eilwaith, heb i'n oymmydog nesaf atom wybod ein bod o gartref o gwbl. Mae celfyddyd wedi dwyn y pell yn agos. Dydd Llua cyn y diweddaf, aethom ar daith' i'r lie uchod; a thybiaaom fod rhai o'r pethau a. welsom yno yn werth en cofnodi er dydd- ordeb ac addysgiaeth ami ddarlleowyr SBKEN CYMETT. (Nid yw Caerodor yn -glasurol, aaoyn neillduol o henafol. Nid yw y wlad oddiamgylch yn rhyfeddol o BynfaWr, deniadol, a thlws. Ni welir yno y mynydd ¡'i ben yn goronedig a chym. ylau, na dytfrynoedd wedi eu haddurno a gerddi peraroglaidd. Nid yw y ddinas yn meddu o'i mewn ond ychydig ddarnau o golofnau crfiedi^, dadfeilion temlau godidog, lie ereill o olion urdd- asolrwydd, coethder, a godidogrwydd yr oesau gynt. Ond mae yno lyfeddodau. Casglai Dickens ddefnydd c) frol wrth deithio o un heol i heol I arall, tra y mae miloedd yn teithi.:> y bvdkheb" weled dim. Un dyn a deithiai licibio I ddisylw, tra y cenfydd y llall r_yfe'ido mewn gwybedyn. Mae byd o ryfeJdoduu aSQ* rywiol ysgogiadau bywyd, a. chyfrolau o a&df&iZ" iaeth yn ami wrthddrychau a dygw yddi»daii cymd^ithas. Yn, Nghaerodor, ni a welwn Y BOHT, yr hon sydd x r I't Ffordd drwy'r nef uwch lh-f y 11i'. Am greiizydd yn ymgrosi." A thrwy dalu dwy'.geiniog, yn hynod rw, til, "Uwch y dyfroedd iach, difraw., Eir ar droed i'r oror draw." Mae yn un o ryfeddodau ce'fyddyd, ac yn goloffl arosol o feistrolaeth meddwl dyn ar o'Teaau to amgylchiadau. Mae o uch !cr aruthral, o neu* thuriad cadarn, ao o ymddangosiad hynadfawr* eddog. Mae yn gyfanwaith o addurniant a dent" yddioldeb. Darganfyddwr pcptvdd o'r n nur hy° ydoedd Syr Samuel Brown, yr hwn pan ar foretf gwlithog oedd yn rhodio yn yr ardd, M gxufd rwyd y pryf-gopyn yn crogi yn groes i'w Inrybr o gangen i gangen. Cyfododd medd^liMrrch uniort yn ei feddwl y gallai w.eus'hur pont 0 haiarn ar yr un egwyddor. Syndod fel IJla41 pethan bach distadl yn awduron ptitiiao m.i'.rrioBj Pryfedyn yn tvllu gwaelod llon^ a Brunei y meddylddrych o'r Tiiaines Tanne" Gwingiad troed llyAnt a drosjjlwjdilod:! i vani y Pellebyr Trydanol. Awgrymia iau dista^ ydvnfc ffynno'nellau rhai o fedd^lddrychau mvryw ysblenvdd y byd eelfyddydol. Mewn b .s^ei Jg ymlithro ar gadwen yngrogedig o graig i ^r-dg, J* arferid eroesi yr afon, ae mae hanesyn ar t:ael 4^ fachgen a merch ag oeddyru wedi pried i yn i boreu, ac yii bwriadu treulio eu honey rtwofif tu draw i'r a'fon ond arosodd y fas'ged ar h nnef y ffordd-ni symudai yn ol nac yn mlaeri— yDO y buont drwy y dydd, yn crogi yn y gwngle, fe Mahometyn ei arch. Nid oedd ganddyrit lawef o le i ymgofleidio na ohynhenu. Dechreu poiygl11* i'r bywyd priodasol, onide ? } Rhyfeddod arall ydoedd y CAMERA. OBSCTR^TA. ,I Yn ymyl y bont y mae adeilad fobvg i glochil eglwys. Yn ucbelion yr adoilad Hwn y mae 7% tafell dywyll, a math o beiriaht a rydd dfa*' luniad hynod o wrthddrychau allan yn y fafh tafell, ydyw y Camera Obscura. Mae yr >sta^ yn dywyll fel y fagddu; ac ar fwrdd tryloy man-ddarluniau o'r byd byw allarfoL Dail v yn siglo, olwynion oerbydau yn troi, dyirion .'à:. rhodio, &c., nesaohoai i ni braidd i trosglwyddo gyda Gulliver i wlad Lilliput. Yr hynodrwydd nes if ydoedd y ■. TEMPLE DINING- HALL. Mae y lleoedd hyn yn gyffredin yn j trtfydd *'$ diuasoedd mawrion. Bu Arglwydd Brought*? mewn un yn Llundain. TaJortd yno 4c. ar giniaw, a rhyfedd fel y bn yn c. ritnol y llej^ ymborth y prydnawn hwnw yn y Sonedd-d^. tafell hir-gui ydyw Dining Hall Ouerodor, \\a^ o 800 i.1,006 yn bwyta ciniaw bob dydd. cael ciniaw am 19., ao o hyny i 6eh. giniaw iaehua, glin, a tneithrinus, anf 5c. iol lem ar ei *1, nid yn gestog ac Euroclydaidcl, 0°{ yn ysgafn, iach, a dymunol. Lie ydyw hwn i'g*^ llawer o bethau da am ychydig arian. .1 Y He hynotaf a mwyaf swynol i mi ydoedd 1 SIOP LTTRAp. Mae amryw o'r rhai hyn yn y ddinas; meddvliwyf fod y goreu yn ffe^l Redcliff. yma byramidiau 6 gvfrolan. Yn eu plith, teiaJa j mvfyriwr yn baradwyaaid l ei feddwl, a dedw^% ei deimladau. Ystafell o lyfrau da a dew^f ydyw un o byrth y nefoedd. Ystafell aiiMr^| llychlyd, ond cyflaWn a chyfoethog ydoedd F ystafell hon. Nid oedd fel llyfrgell Traj»n< 1- adeilad gorwych, addurnedig ag orielau, a lloriau o farmor, a'r parwydydd wedi eu gore°r<7 fi gvtydr, ifori, ac aur, ond yn orlenwedig a yn grynodeb ar bapyr o gynn rch ararywiolyj*?1^ yddiau yr oesau. Teimllm #in bod yn oldeb tragwyddoldeb, meWn cymnianfa o enei<j^J corfforedig mewn oyfrolau. Yno yr oedd yjjjjf o fewn y parwydydd. Yno yr oedd amgaue^ adfeilion gorphenoi y byd, n gogemiannaa wych presenol y byd. Dyma faes porfa yr anf>C wol mewn dyn Yn ngwyneb hyii, cyi ydoedd eerfiad eolofn marmor temlau llyfrgel"8^| yr Aifftiaid, Meddyginiaeth i'r meidwl." oeddym yn brofiadol o deirolad Cicero pan awydd am lyfrgell Atticas, sef i drysori ein arian, a phrynu y cwbl. Ond yr oedd y trV»o^ »nmhri8iadwy uwchlaw gallu ein Ilogell oedd yno lyfrau o bob maint a rhyw, ac lliw a linn. Cyfrolau mawr-blyg, fel y Cyolot- Brittanica, neu fel y llyfr a roddwyd gan y Raziel i Adda, yn Cynnwys yr oil o'r golyg1^ ffurfafenol, ac yn gwneuthur digon o lwyth' 2* gambo yn sir Gaer, i lawr hyd at Almanac y neu ganiadau Die Dywyll. Pallid cael yno lyfjj* Jq Brincipia Newton hyd at hanes tqarwotsetjt anwyl Cock Robin, ao o Novum Organum byd at hanes bywyd llygoden a'r goes bren. Carem yma roddi gair o gynghor i br*j.o$\- llyfrau. (Yr ydym ni wediprynu y CY ond yr ydym yn ei roddi yn rhad.) Hwn Y 1+Ybt cynghor. Peidiwch byth a barnu gwertk wrth ei deitl; na derbyn un math o lyfr P1 aD i oblegid ei fod wedi oael ei adolygu (reviewo) g oØa newyddiaduron. Gallant ddywedydy f/f er hyny, bernwoh drosoch eich hunaiH. Y1J yteitl bob amser yn ddangoseg o'r gyif°1' ddieitbriad y dywedant ormod neu rby Teitlau pert, digrif, chwyddedig, 00* Teitl enghraifft o'r pert" Afalau Aur,' -e.^ o Ber-lysiau," Mantell Aur," &C. Y Dry 11 Saethu Edifeirweb," Gwert" cheiniog o'r Ysbryd Glan," Bara Ajd^g* yn ffwrn cariad." Y chwyddedig u0led4 rwydd cyfundraeth Oristionogaeth, ^rUrAi bp* Uchelion Uchelgais Orefyddol." Teitlau ydynt brawf sicr yn wastadol mai yn mae enaid y llyfr; yn debyg neillduol » 8fi0llfel siop, lie mae y cwbl o'r stock yn y ffen, r; Fit lluniau yr anifeiliaid gwylltion sydd ar y s
YSTRADIANA : NEU HAVES BED.…
ledig yn y lie, a cbafodd Mr. Edwards y pleser o fedyddio yno raiugeiniau" o bobl yn proffesu ffydd yn Mab Duw. Yr oedd tad a mam yr hen frawd da ac anwyl, y di. weddar hybarch David Thomas, Cwmafon,ac un Mr. John Owen, yn mhlith y rhai cyntaf oil a fedyddiwyd yn Aberafon vr adeg yma. Am deulu y Mr. John Owen hwn, cawn yr hanesyn canlynol:—■" Yr oedd iddo ef ddwy ferch, Margaret a Jane. Yr oeddent oil wedi bod yn aelodau gyda'r Trefnyddion Calfinaidd, ond wrth ddarllen y Testament Newydd, cawsant eu hargyhoeddi o fedyddy crediniol. Yr oedd i'r chwiorydd frawd yn forwr, a phan ddaeth adref a'u canfod yn fwy pruddaidd nag arferol, gofynodd iddynt yr achos. Atebasant hwythau, eu bod yn aarllen y Testament Newydd, a bod bedydd4 yn gwasgu ar eu meddwi. 0 dd—1," meddai ef, os ydych yn darllen hwnw, yr ydych yn sicr o fynod yn Fedyddwyr;" ac felly y bu, canys bedyddiwyd y merched yn y Castellnedd, a'r hen wr yn Aberafon. Sir. Edwards a ysgrifenodd Lythyr y Gym- manfa Dde-ddjvyreiniol am y fl. 1803. Yn mhen rhai blynyddau- wedi hyn, coleddodd Mr. E; syniadau yr Arminiaid. Gadawodd y Bedyddwyr Neillduol, a bu yn weinidog gyda'r Arminiaid yn Mhenybont- ar-Ogwy am ryw gynnifer o nynyddau. Ond dychwelodd yn ei pi at y Bedyddwyr Neill- duol, a rhoddodd ei hun yn aelod drachefn yn Mhenyfai, ei hen eglwys, ond ni phre- gethodd byth mwy. Bu farw Meh. 4, 1841, yn 78 oed. Dyma ei feddargraff Sacred to the Memory of Thomas Edwards, late Minister of Penyvai, died June 4th, 1841. Aged 78 years." 4. Parch. David Jones.—Er na fu ef erioed yn byw yma, etto yn Ystradyfodwg y bed- yddiwyd ef, ac y dechreuodd oregethu. Mab iddo ef yw y Parch. Titus Jones (Neath), Caersalem Newydd. Ganwyd Mr. David Jones yn y fl. 1772, yn mhlwyf Llanfair-nantgwyn, Sir Benfro. Yr oedd ei dad a'i fam yn aelodau gyda y Bed- yddwyr, ac yn ofalus am ddwyn eu plant i fyny yn addysg ac athrawiaeth yr Arglwydd. Pan oedd David Jones yn 13 oed, bu am tua blwyddyn yn yr ysgol o dan ofal Mr. Grif- fiths, gweinidog yr Annibynwyr yn Glandwr, Dyfed. Tra yno, derbyniwyd ef yn aelod o eglwys Mr. Griffiths. Symudodd yn mheny flwyddyn i Ferthyr Tydfil i weithio yn y Gyfartnfa, a rhoddodd ei hun yn aelod yn Ynysgau, a bu yn aelod yno am 3 mlynedd; a phan yn 17 oed, tynwvd y lien oddiar ei lygaid, a gwelodd yr angenrheidrwydd o ym- Ostwng i fedydd Crist. Bu ei argyhoeddiad yn debyg i h vn:—" Cyd-lettyai a Bedyddiwr o'r enw David Rees, ac un noson wedi iddvnt fyned i'w gwely, aeth yn ddadl rhyngddynt— cyhuddai ei gyfaill ef o ddiystyru cynghor Duw;' haerai yntau nad oedd yn euog o'r fath beth, oblegid fod bedydd yn beth di. boys. Yna crybwyllai y Bedyddiwr ymad- road Crist, Eithr y Phariseaid a'r cyfreith- wyryn eu herbyn eu hunain a ddiystyrasant gynghor Duw, heb eu bedyddio gan loan.' Ar hyny, dywedodd na welodd ac na chlyw- odd s6n am y fath adnod yna cvfodwyd i gynneu y ganwyll, a chwiliwyd y Testament, yr hwn oedd yn yr ystafell, a phan y gwelodd hi, nid ymgynghorodd mwyach A chig a gwaed." Yr oedd yn dra chyjfarwydd yn yr ysgrythyr lan, oddigerth y rbanau perthynol l fedvdd. Cymmerai yn ganiataol fod rhes- ymau a chasgliadau ei athrawou, ac ereill, yn ddigon i'w esgusodi rhag ymofyn yn bersonol "betha fynai yr Arglwydd iddo ei wneu- thur." Wedi gweled y ffordd y dylai rodio ynddi, dechreuodd ymgyssylltu &'r dysgyblion yn Nghapel Seion, lie yr oedd Mr. Edward Evans yn bugeilio praidd Duw ond cafodd E. E. ei symud yn fuan, ac yna aeth yn derfysg blin yn yr eglwys o barthed i neill- duad Mr. Price, o'r Bwlch, i'r weinidogaeth, yr hyn, mae yn debyg, fu yn. achlysur o ddechreuad achos Ebenezer, Merthyr. 0 herwydd yr annghydfod rhag-grybwylledig, penderfynodd Mr. David Jones fyned i Ystradyfodwg, lie y bedyddiwyd ef yn 1791, pan yn 19 oed, gan Mr. David Oliver, y gweinidog; ao yn mhen ychydig annogwyd ef i arferyd ei ddawn i bregethu yr efengyl, Ar ol cyrchu tua'r Ystrad dros ychydig flyn- Y ig yn- yddau (yr hyn ni allai wneyd yn fynycn o herwydd pellder a gerwinder y daith), cafodd Jythyr gollyngdod i fod yn aelod yn Seion, Merthyr. Gwel Cofiant iddo yn y Bedydd- ittrr am 1847, tud. 165. Yn hen lyfr eglwys Capel Seion, gwelsom y dydd o'r blaen y cof- nodiad canlynol am Mr. Davicf Jones:— David Jones, cynnorthwywr, aelod o'r Ystrad, yn awr yn aelod gyda ni, 15 of July, 1797. David a ollyngwyd trwy lythyr i Prefdraeth Tachweda 7,1802." Tua dech- reu y fl. 1798, rhoddwyd galwad i Mr. David Oliver i fugeilio eglwys Capel Seion, Merthyr, gyda'r eglwys yn Ystradyfodwg. Gwasan- aethodd y ddwy eglwys am ryw chwech mis, neu ragor, yr hyn oedd y cytundeb. Yna, yn dra buan ar ol ymadawiad D. Oliver," medd Rees Jones y diacon, cafodd yr eg- lwys (Seion) ei thueddu i feddwl am frawd ieuanc o'r enw Dafydd Jones, yr bwn oedd jWedi dechreu pregethu er ys tro, ac yn ddyn o gymmeriad da, ac yn lied ddoniol hefyd. Penderfynodd yr eglwys, drwv ei gydsyniad, i'w ordemio i gyflawn waith v weinidogaeth, jke felly y bu, ac ni chafodd yr eglwys un gofid, nac achos i edifarhau o herwydd hyny; eitbr cafodd efe, ac ereill, yr hyfrydwch o weled llawer yn cael eu hychwanegu at yr eglwys o dan ei weinidogaeth. Nid hir iawn y bu yn Merthyt ar ol ei ordeinio, oblegid efe a dderbvniodd alwad oddiwrth yr eglwys Fedyddiedig yn Nhrefdraeth, Swydd Benfro, He y bu yn llafurio yn ffyddlawn a llwydd- iannua hyd ei farwolaeth." Gwel Rees Jones yn y Bedydditor am 1862, tud. 136. Bu yn hynod o iwyddiannus yn ei faes newydd—do, bedyddiodd gannoedd lawer yn Nhrefdraeth, ac nis annghofir ei enw yn fuaii yno. Bu farw y'dicklichell a'r cariaaus Dafydd Jones, a chladdwyd ef Medi 29, 1846, yn 74 oed. (l'w barhau.) "i