Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
9 articles on this Page
LLANELLI.\
LLANELLI. JUBILI BETHEL, GLANYMoR.Cynnaliodd yr eglwys hon ei chylohwyl flynyddol eleni, ar y Sul a 098 Lun, y 13?g a'r 14eg o'r cynfis. Y Parch. cdigion a bregethasant oeddynt Lloyd, Casbach; R. Thomas, Casnewydd; a W. Lewis, Felinfoel; dynion ag sydd a'u hathrylith yn hysbys trwy Gymru benbaladr, am eu set a'u brwdfrydedd dros ogooiant crefydll Mab Duw. Yr oedd y pregethau yn illawn o Grist, a'r traddodiad yn hv^ylus a ^ylanwadol, nas cario y fath effaith ar y gynnull- eldfa, fel y dywedwyd gan bawb yn gyffredinol, na lu y cyffelyb gyfarfodydd bywiog, gwresog, grasol, bendithiol yn Bethel o'i chorffoliad hyd yn bresenol. Dealled y darllenydd, mai nid o iomp A balehder yr nnfonir breslun o'r hanes i SEREN CYMRU ond eresiampl i ereill i ddilyn a gweith- redu yn y modd diwyd, gweithgar, ac ardderchog Z, ycttae yr eglwys hon wedi gwaeuthur yn y mynedol. ^n_T flwyddyn 1840, gosodwyd careg sylfaen yr aaeilad gorwych hwn i lawr, mewn gobaith da; ac all adeiladwyd ef yn y flwyddyn 1850. Mae yma gapel eang, prydferth, ar lan y mor, mewn man cyfteus i'r preswylwyr i addoli y Dum byw. Yn ochr y capel y mae ysgoldy hardd, a th9 mewn cysswllt a hwnw, i'r hwn sydd yngofalu am y capel. Hefyd, codwyd, mewn lie yn agos i'r gledrffordd, ar nchelfryn, mewn man iachus, lie y mae awelon balniaidd yn chwythu, yr adar yn telori, a'r lie y f?.r gweled y llongau ar y weilgi trochionog am l.roedd lawer, d^ ysplenvdd i'r gweinidog i drigranu ynddo. yr hwn sydd werth galw ty arno; 7 oaae yr holl befchau yna yn perthyn i'r un eynnulleidfa, a'r cwbl allan o ddyled—dyna sydd Y" ardderchog! Gellir dywedyd .nad yw yr eglwys n wedi bod yn ddiog a difywyd ond vn hollo! nJTmbwyns,>' Nid oes dim yn egluracl) i ddangos mae ll"! gweithredoedd; felly, am yr eglwys hon, unc!eb a chydweithrediad yn bodoli yn efflwv °an,y"wyr yr 0en- Byehan iawn oedd yr ▼n pI ll0n yn ei chylchwyniad cyntaf; ond y mae Yn rwnyj 0 radd 1 radd' fel y ,nae ei haelodau diwvd ° r°S y rhai sel0S» gweithgar, Unwaith f'r dr°S 7 ff7dd 8 roddwyd Wedi8]? a^T' HuShes' ein Parchus weinidog, 0 flvn 1 fI1L yn 'Se'1'0 praidd Duw er ys tua 22 y Prvd h 8U ^ac'' ? ac y mae yp undeb a ffutfiwyd Des eu clvmn in Para yn ei rym a'' wresogrwydd, hir a yn un yn nghwlwm tangnefedd. 1 fod »,n etto wasanaethu ei gyd-genedl, ac cestvllLr, fy*1 defnyddiol trwy Dduw i ddwyn Jerusalem J* n *'r ^awr» ac adeiladu muriau Y dafl y, pobl°Saidd t»wn. eglwys hTn y"?l a ddenffys weithrediadau yr oes eenvm y ynyddoedd a aethant heibio. 1841 fe allai uy if yn Bethel am y flwyddyn a lai fod hwnw yn Seion, ei mam eglwys: f Casglwyd yn 1842 £ 7t 12 9 1843 84 10 0 1844 90 17 0 1845 107 10 7 1846 100 17 2 1847 101 17 4 1848 75 0 0 167 2 9 1852 11110 Of 1853 118 9 8 1,854, 113 14 0 1855, -130 19 3* 1856 107 7 10 1857 294 2 0 • 1858 175 15 4?¡- 1859 198 7 6 .7 1860 172 0 4 1861 128 6 9 1862 116 4 0 7 J 7 1863 103 0 0 £ '■ (li; 1864 115 6 9 1 1865' 150 5 8 Cyfanswm 2844 19 llf Nid oedd yn y gyfres uchod ddim ond y draul adeiladol yn unig. Gellir dweyd, fod yma allu, ac fod yma galon, Mae yma ewyllys, ac mae yma ffordd. Merch i Seion yw Bethel, acyres i'r Felinfoei; ac mae yn ymddangos fod y ferch fel y fam, a'r tVyres fel y famgu, yn ogyfuwch a'u gilydd mewn ha^ionusrwydd, ac yn cydweithredu yn dangnefeddup yn rhosydd Moab. Yr holl aelodau fyddo yn, ganghenau byw yn y wir Wi nwydden, a'r gwrandawwyr ddelont yn wneuthurwyr y gair. A yw Bethel i fod yn segur wedi eaeltt rhydd ? O, na, nid felly; etto y mae He. "Hehetha "le dy babell, estyn gortynau dy breswylfeydd." Lledaena egwyddorion crefydd bur y Testament Newydd tafia sylldrem i'r oehr ddwyreiniol. lie y gwelir fod eisieu ysgoldy, neu gapel, or moesoli a gwareiddio trigolion y lie. Boed ilwydd ar y deyrnas nod yw o'r byd hwn, i fyned rhag ei blaen, nes eunill yr holl fyd o dan ei llywodraeth rasol. Yr eglwys hon fu un ac oil 'N cydgario'r baich heb ua ar gall, Ond pawb a'u hysgwydd dan yr iau, Ni welir felly unrhyw fai. Na foed i neb 0 deulu'r fifydd 1 laesu dwylaw nos na dydd, Ond gweithio:ntddewr o blaid yr Oen Ddyoddefodd drosona ddirfawr boen, Ni awn yn llu, ni awn yn lion, Ni awn dan goncro oil o'r bron • Ac wedi cyrhaedd pen y daith, Moliannu'r Oen a fydd ein gwaith. Llanelli. THOS. JONES (Cadwgan). ♦
! GOHEBIAETH O ARFON.
GOHEBIAETH O ARFON. MR.. GOL.Nid oes genyf hanes taith gwerth ei chofnodi yn bresenol, er fy mod yn feithio ychydig yn barhaus. Y peth hynotaf y ffordd hon yn bresenolyw gweinidogaeth Miss Evans, Mabus. Ymwelodd a ni y Sul diweddaf, a phre- gethodd ddwy waith. Nid oedd genyf fi lawer i'w ddweyd dros i ferched bregethu, ond yr wyf yn barnu, os medrant, fod yn iawn iddynt gael arfer eu domau er daioni. Mae addewid am dvwallf; vr Ysbryd ar y meibion a'r merched-y gweision a'r llaw-forwymon, ac y byddai iddynt mewn canlyniad brophwydo, yr hyn, yn o! Paal, a 0lyga lefaru wrth ddynion er adeiladaeth a chynghor, a chysur. Yr oedd pregethau Miss Evans yn hynod o ysgrytbyrol a disothach, a'r cynnulleidfaoedd lluosog wedi eu llwyr feddiannu ganddi. Traddododd ddarlith nos Fercher, y 13eg, ar Athrofa r Aelwyd. Yr oedd y capel wedi ei or- lenwi. Yr un modd hefyd nos Iau yn y Felin- heli. Mae hi heno yn Llanberis, ond ymddiriedir ei gofal i'r Hen Gloddiwr am hyny, gadawwn Miss Evans a'i gweinidogaeth ar hynyna, oblegid bydd ereul yn dciau yn ysgrifenu yn ei chylch. Bum ddechreu yr wythnos yn Beaumaris a Llan- goed yo pregethu ac yn cynnorthwyo igasglu at y Genadaeth. Hen achos wedi dechreu tua 80 mlyn- edd yn 01 sydd gan y Bedyddwyr yn.y lleoedd hyn. Aeth llawer awel drosto, a gweloid lawer man 0 dywydd yn ystod yr amser hwnw. Ond mae vn dda genyf ddweyd ei fod mewn agwedd iachus ac ar gynnydd. Mae Mr. James, y gweinidog, yn ddyn leuanc tra gobeithiol, ac yn debyg 0 weithio ei ffordd yn rhagorol yn y lleoedd hyn. Cafodd Llangoed adgyfnerthiad da yn nyfodiad Mr. Owen, Brynhyfryd, i fyw i'rardal. Yroedd Mr. Thomas' Birkenhead, yno hefyd yn pregethu. Dyn ieuanc yn dringo i fyny yn gyflym, gyda chamrau diysgog, yw Mr. Thomas orid os awn i ganmol ein gilydd bydd rhyw rai yn barod i'n beio, rhag ofn i ni ym- falchio, oblegid mae y 6yd yn gofalu migy o iawer am gadw pregethwr rhag balchder, na'i gadw rhag iselder ysbryd. Pa fodd bynag, cafwyd cyrddau rhagorol. Priodolwn hyn yn fwy i gyflwr iachus yr achos nag i ddim oedd ynona ni; canys mae rhai manau weithiau mor ddigfllon i bregethu ynddynt, gan ddyfgwyl gwneyd rhyw ddaioni, & phe bai dyn yn inyned i hau gwenith mewn diffaethwch. neu gors ddidriniaeth. Cewch weled pan ddaw yr hanes allan y bydd casgliadau cenadol yr eglwysi bycham hyn yn anrhydedd iddynt, ac yn esiamplau i'r rhan luosocaf o eglwysi Cymru. Dyma fi yn gadael Beaumaris, ac yn dychwelyd tua Bangor. Yr odd yno Aiddangosfa Greadur- iaid; sef math 0 eisteddfod 0 amaethwyr Mon ac Arfon, yn arddangos pob math 0 geffylau, gwartheg, defaid, &c. Yr oedd yno gystadleuaeth feireli o wahanol rywogaethau-rhai o honynt a thri neu bedwar o dlysau yn crogi wrth eu gyddfau, yn dangos iddynt enniil cynnifer o eisteddfodau yn naenorol, ond ebol mawr gwyneu-goch oedd wedi ennill y gadair y tro hwn. Yr oedd yno ddosparth arall a alwent dosparth y teirw, a 19 0 honynt yn cystadlu, heblaw 6 neu 7 o deirw blwyddiaid. Yr nff»/n° Un tHrrr du wedi colli- ac y" bugunad yu ofnadwy, ac yn bygsvth dialfeydd o herivydd iddo gael cam yn yr eisteddfod, ae yn barod i dwpo a'r goreu oedd ar y mae.. G-welsom hefyd ddosparth o fubtachiaid. Nid oeddynt hwythau yn hollol dduwgnach ychwaith, a rhoddai un ei gym dan fola ei fravvd, nes oedd hwnw yu beichio di-os y cae. Gadawaf ddosparth y mocb, dosparth y myheryn, dosparth yr erfyn, &c., heb wneyd sylw o honynt. Ond gellir barnu, a gadael y grwgnach allan, fod yno isteddfod lied dda. Nid oedd y gwobrwyon, mae ynwir, i'w cyferbynu a gwobrwyon Aberys- twyth, a thebygul y bydd y beirdd a'r llenorion yn llawer uwch eu grwgnach na theirw a bustachiaid Bangor. Dywedaf un peth etto cyn tewi. Mae pedleri id anwireddau Ilenyddol wedi bod ya taenu y gair yn ddiwyd fy mod yn cystadlu am gadair Aberystwyth, a chan nad oedd genyf linell 0 ddim yn y byd yn y gystadleaaeth hono, y llith nesaf fydd taenu y gair fy mod wedi colli, a hyny o herwydd diffyg dawn ac awen i ennill. Attolwg, pwy sydd yn talu i bedleriaid o'r fath am daenn chwedlau disail ar hyd a lied y Dywysogaeth ? Ctnddklw.
YMWELIAD MR. SPURGEON A'R…
YMWELIAD MR. SPURGEON A'R CAS- NEWYDD, HYD. 3, 1865. At Olygydd SEREN CYMRU. Anwyl Olygydd,-Diolch i chwi am hyny o ofod roisoch yn barod at ein gwasanaeth; ond gan mai lie caffo Cymro y cais," yr ydym yn gofyn cenad i ddweyd gair yn mhllach. Bydd ychydig eglurhad yn fanteisioli'r cyhoedd. Fel y dywedwyd eisioes, bydd trains rhad-hanner pris, yn rhedeg ar holl reilffyrdd Morganwg a Mynwy, ond ar y Taff Vale, i Gasnewydd erbyn ewrdd y boreu, ac adrefi'r holl drefi a pbentrefi ar ol y ewrdd prydnawn. Gan na ellir cael dim ar f Taff Vale i hwylysa y mater, mae Cwmni y Great Western yn garedig wedi addaw dyfod a'r teithwyr o Ferthyr, &c., drwy Hirwaun, ac ynayn unionsyth drwy Bontypool i Gasnewydd. Mae anhawsdra wedi bod ar y ffordd i drefnu cael dim 0 Rumni; ond yn awr, mae genym y pleser o hysbysa trigolion Rumni fod y rhwystrau wedi eu symud, ac y daw train direct o Rumni, heb newid cerbydau, trwy Hengoed i Gasnewydd. Yr ydym am i drigolion Rumni a Phontlotyn i wybod un ac oil. Hefyd, mae yn ofynol i bawb i ddeall fod yn rhaid cael Ticket o ddyfodiad i mewn lie y bydd y gwasanaeth yn gystal a thrain ticket. Mae y biliau sydd yn y stations, a manau ereill, yn hysbysu na ellir cael ticket y trains hanner pris heb gym. meryd ticket y derbyniad i fewn i'r gwasanaeth. GeHir cael y tocynau am ddyfod i fewn yn yr holl orsafoedd ar yr holl rheilffvrdd. Yn ol y mesurau sydd wedi eu trefnu, bydd y sawl a deith- iant y pelider o ddeuddeg milldir, ac uwchlaw hyny, yn cael y ddau doey n-y train. a'r dyfodiadi mewn, am lai 0 arian nag a delir am y tr6n yn gyffredin. Mae first a second class tickets derbyniad i fewn ond y ddau am yr un pris. Y gwahaniaeth yw, y bydd casgliad yn cael ei wneyd yn mhlith y sawl a gymmerant first class tickets, ond dim yn mhlith y rhai a gymmerant second class. Bydd y tickets hyn i'w cael yn y gwabanol ardaloedd gan amryw bersonau a bennodir at hyny ya y trefi a'r pentrefi cylchynol. Dyna'r cwbl yn awr bydd, fe ddichon, air yr wythnos nesaf etto. Yr eiddoch, Mr. Got, V E. THOMAS.
ACHOS TEILWNG.
ACHOS TEILWNG. ANWYL OLYGYDD,—Gwir yw fod Ilawer o wragedd gweddwon yn Israel, ond at un o honynt yr anfonwyd y prophwyd—paham at un o honynt, a phaham at y weddw o Serepta, ni cheisiwn ddweyd. Y mae yn Nghaergybi wraig weddw ag y dymunem yn ostyngedig a thaer ddwyn ei hachos i sylw ein brodyr a'n chwiorydd yn y dywysogaeth. Yr ydym yn cyfeirio at Anne Evans, gweddw y diweddar Barch. Thomas Evans, o'r Bontripont a Chaerceiliog, Mon, brawd adnabyddus ac hoffusol iawn trwy Gymru yn ei oes. Gadawodd ei weddw, ac amryw blant bycbain ar ei ol, heb un ddarpar- iaeth at eu cynnal. Yn ddiweddar bu farw ei mab henaf, bachgen ieuanc wedi dyoddef maith selni a chyd-rhwyng treulion meddygol, a phethau ereill cydfynedol a hir waeledd, a threulion ciaddu, casglodd cwmwl 0 ddyled o flaen y weddw dlawd a thrallodus, fel nad oes lai na £10 yn ddigon i wasgaru y cwmwl tew hwn; a pha fodd y gall calon onest fod yn dawel, a mwynhau un gradd 0 gysur, heb dalu ei dyledion P Am bob help er cynnorthwyo y weddw ofidus i gyfarfodei gofynwyr, bydd hi a'i phlant sydd yn ol yn teimlo yn dra diolcbgar, ac hefyd ninnau, y rhai y mae ein henwau yma, yn cyduno a hwy. Dymunir i bob rhodd a anfonir at yr achos gwir deilwng hwn gael ei chyfarwyddo, mewn stampiau, neu fodd bynag arall, at Mr. Robert Williams, Victoria House, Holyhead. Parch. W. MORGAN, D.D,, Caergybi. HUGH WII,LIAms, Amlwch. Yr wyf fel un a adwaenai y diweddar Barch. Thomas Evans, yn nghyd a sefyllfa isel ei deulu, yn cyduno yn galonog a'r brodyr parchus, Dr. Morgan a Mr. Williams, i gymmeradwyo achos Mrs. Evans i sylw caredigion crefydd, nid yn unig mewn gair, eithr mewn gweithred yn ol fy ngallu. Hyderaf y daw swm briodol i law y trysorydd yn fuan, yr hwn a rydd gyfrif o bob dimai trwy SEREN CYMBU. Glyn-Nedd. T.E.JAMES.
TYSTEB GENEDLAETHOL I NEFYDD.
TYSTEB GENEDLAETHOL I NEFYDD. Y MAE llawer o siarad ac ysgrifenu wedi bod am y dysteb hon, oddi ar pan y mae cyssylltiad Mr. Roberts a'r Ysgolion Brytaniadd Tbamor wedi I dartod. Ond yn awr, y mae rhywbeth yn cael ei wneyd heb law siarad. Nos Fercher, Medi 6 cynnahwyd cyfarfod yn Neuadd y Dref, Biynmawr, er eymineryd y mater dan ystyriaeth, pryd yr oedd yn bresenol amryw 0 weinidogion o blithygwa- hanol enwadau crefyddol yn y gymmydoaaeth, yn gystal a lluaws 0 foneddigion parchuasaf yrardaloedd. Siarad odd amryw bersonau, a'r oil yn dangos eu bod yn awyddus dros y peth. Pasiwyd penderfyniad yn unfrydol Fod y cyfarfod yn y modd mwvaf calonog^ yn cymmeradwyo y priodoldeb o gydnabod teilyngdodj y; Parch. W. Roberts (Nefydd), fel di- wedJar arolygwr o dany British & Foreign Schoql Society, a 11 bod yn penderfynu cydweithredu i'r dyben 0 roddi iddo dysteb o hono fel arolygwr galln. og a llwyddianus, a llenor cy hoèddos a defyddiol." Wedi hyny etholwyd pwyllgorau creffredinol a gweithiol. Yna etholwyd y swyddogion, y rhai sydd fel y canlyn .—rCadeirydd—Mr. J.Thomas, surveyor, Brynmawr; trysorydd—D. Seys Lewis, Ysw., Ebbw Vale; ysgrifen,wyr-y Parch. J. Jones, Bethesda, Brynmawr,ka'r Parch. M. Philip", Tabor, Brynmawr. Wedi myned drwy y pethau hyn, gofynwyd a oedd yno rai yn barod y noson hono i roddi eu henwau fel tanysgrifwyr, pryd y cafwyd ar deall fod y bobl yn barod i weithio. Rhoddwch fy enw i lawr am dri gini,"meddai un; "Rhoddwch fy enw innau am ddau," meddai ereill. Ac o'r oil a addawsanty nos- on hono, nid oedd neb dan gini. Hyderwn fod y dechreu yn arwydd 0 deimlad y Dy wysogaeth j ac yna, tebyg yw y ceir tysteb deilwng o'r hwa sydd i'w chael, ac o'r rhai sydd yn ei rhoddi. Bydd y cylchlythyrau yn barod, ac yn cael eu hanfon allan yn fuan. Yn y cyfamser teimlir yn ddiolchgar i gyfeillion lluosog Nefydd, apleidwyr addysg yn greff- redinol, am eu cynnorthwyo yn mhob rhyw fodd. MYRBn.
Y PARCH. D. HUGHES, PISGAH.
Y PARCH. D. HUGHES, PISGAH. Yn ngwyneb fod chwedlau wedi cael eu lledaenu yn ddiweddar yn tueddu i niweidio cymmeriad y Parch. D. Hughes, Pisgah, darfu i Gyfarfod Chwarterol Swydd Fynwy bennodi Pwyllgor i edrych i mewn i'r achos; a da genyf allu hysbysu fod prawfiadau boddlonol wedi eu cael, fod y brawd Hughes yn rhydd oddiwrth y cyhuddiadaa a geisid roddi yn fii erbyn. Ehwydd hynt l'ddo yn ei deithi, a'r Arglwydd a lwyddo ei weinidogaeth yn mhob ma nleyr elo. Arwyddwyd gan S. WILLIAMS, Ysg. y Pwyllgor. Nantyglo, Medi 15, 1865.
LLINELLAU COFFADWRIAETHOL
LLINELLAU COFFADWRIAETHOL Am William Williams, mab Mr. S. Williams, Farrier, Felinfoel, Llanelli. Daeth awr yr ymddattodiad v. Ar William Williams gu, Ei gwmni yma mwy ni chaf, Mae'm haf yn auaf du i Pa beth a ddaeth o'r rhosyn Prydferthawl, hardd ei wedd ? Ow mathrwyd ef, a gwywo wnaetb, Nes syrthio'n gaeth i'r bedd 1 Ond ar ol gauaf erchyll, Daw'r haf, ac felly'r awr Pan ddaw ei gorff o'r bedd yn fad Yr adgyfodiad mawr, I wisgo anfarwoldeb I dragwyddoldeb mwy, 7 '7 A bod mewn hedd yn nhy ein Tad r r. Fry, fry, mewn gwlad ddiglwy', Adgofiwyf ef yn rhodio Drwy'r fro ar doriad dydd Mewn dwys fyfyrdod hola'i hun, Paham 'rwyf fl mor brudd ? Mae anian yn ymloni O'm deutu yma'n awr, Gan wenu ar yr haul fel bod Sy'n dod o'i balas mawr; Ehednod mâny goedwig ïl; A byneiant felus gerdd, A'r blodau peraroglus sy' Yn liardd,u'r ddaear werdd; Bywhau, bywhau, mae anian Yn ngwanwyn tymhor hedd; Ond fi, yn ngwanwyn by wyd sydd Yn gwywo'n brudd i'r bedd! 0 gam i gam yn araf, 7 V Yr olaf ymdaith hon Dychwelodd yn ei ol i d^ Ei dad yn friw ei fron Ni welir e'n ymdeithio Ar lwybrau'r fro na'r ddol; Fe rodiodd lyn marwolaeth, do, Nis gall Pi rodio'n ol! ,< 7 7 Ni chlywir ef ddim 'chwaneg, A'i ymresymeg glir; — Dystawodd-aeth i'r dystaw fedd, Mewn hedd o'i fodd yn wir Yr olaf gofus linell n. Yw'r arwaf linell ddu 1 Bu farw! Ow! bu farw, do, Ein William William gu. BBWYNOG.
" FY IAITH, FY NGWLAD, FY…
FY IAITH, FY NGWLAD, FY NGHENEDL." 'Rwy'n caru iaitli y Cymry, A hyny'n un peth am l Mai hi yw'r iaith a ddysgais ¡ Gan f',invvyl dad a mazn; Ni chlywais iaith bereiddiach, Naddo, i'm clust erio'd A phwy sy'n dweyd y derfydd Ei siarad is y rh6d ? •Rwy'n caru gwlad y Cymry, Ond nid yn unig am' • Mai ynddi hi y'm ganwyd, 7 A holl hiliogaeth mam Ond am mai hi yw'r harddaf h' 0 wledydd daear lawr, Ac am mai ynddi n fwyaf Ceir ol y cariad mawr. 'Rwy'n caru cenedl y Cymry, Ar lawer ystyr, clYIV, Ac un o honynt ydyw, Mai gyda hwy 'rwy n byw; 'Does bobl debyg iddynt, ■ I mi, nac oes, yn wir L Am hyny, mi a'u caraf Tra'm calon fach dan gur. Caerfyrddin. MYBBJJINFAB.
LLYNLLEIFIAD, YNYS MANAW,…
Wedi-ey-nnytidti oddiar pan y buom ynddo ddiweddaf, rhyw ddeuddeg mlynedd yn ,01. Yr ydym vn gweled oddiwrth y census ddiw- eddaf fod trillion y piwyf yn rhifo 32,299. Rfcyfedd Mae yma ac yn y cymmydogaetliau odiamgylch destun lied bvvysig i'r hânesvdll athronyddol i'w ystyried. Lie hynod yw Aber- dar, onide, Mr. Gol.? Mae ydddo nyth o len- orion, beirdd, cerddorion, a chatitorion. Diau yw fod prif foddion gwareiddiad, sef pregeth- iad yr efengyl, yn flodeuog yn y lie. Nis gwyddom pa un a ydyw elfenau pwysig ereill gwareiddiad mewn bri vn Aberdar aipeidio; ond hyn a wyddom, i ni fod mor anffodus, a gweled scene yn y gymmydogaeth a barodd i ni wrido-scene ffiaidd mew-n gwiad Gristionogol, ac, boliol annghydweddol ag Aberdar oleuedig. Gwelsom rhyw banner cant o greaduriaid, ar luri rhai rhesymol, yn eistedd i lawr, ac fel yn tovfrynhau eu hunain wrth edrych ar ddau o'u Cyd-ddynion yn anafu eu gilydd, ac yn tori cyfreithiau eu swlad yn ngwyneb haul a llygad goleuni. Gresyn yw meddwl nad yw ysbryd yr fefengyl wedi cael ei ddylanwad ar y bodau hyn—fod eu chwaeth mor isel, eu calon mor Saled, a'u parch i gyfreithiau Victoria cyn eied. Yr ydym yn barnu fod ynysoedd Figee yn fwy addas fel trigle i'r fath greadur- iaid na Chytnru heddychlon. Gwyddom hefyd nadyw y cnoi a'r traflyncu a arferir gan rai o flaenoriaid y bobl" yn Aberdar er's amser maith bellach yn arwydd o chwaeth bur, nac ysbryd Cristionogol. Yr ydym yn credu mai o'r un fFynnonell y tardda yr ysbryd sydd yn eu llywodraethu hwy ag sydd yn llywodraethu y bodau y cyfeiriasom atynt uchod. Gwawried y dydd cyn hir pan y byddo yr ysbryd hwn wedi ei alltudio i'w le ei hun, yw ein taer ddy- ttupiad. Wedi colli ein golygon ar Aberdar, Mountain- ash, ac wedi croesi y Taf ac afon Rhymni, Cawsom ein hunain mewn enw yn Lloegr, ond toejvn gwirionedd, yr oeddeni hyd yn hyn yn nghanol Cymru a Chymraeg, rhwng bryniau Gwyllt Walia. Ar bont Crumlin digonwyd y chwant a'n blinodd am flynyddau. Yr oedd clywed son am y viaduct hon wedi creu dy- Wtiniad taer ynom am gael un drem ar y cyw- reinwaith. O'r diwedd, boddlonwyd ein dy muniad, a sylweddolwyd yu llwyr ein dychym- -my-f,ion am ei gorwychder. Neidia y bont o graig i graig dros gyfwng arswydus mewn perffaith ddiystyrwch o'i ddyfnder, ac o'r gweithgarwch a ddygir yn rnlaen yn y gwaelod. Mae llawer o'r arutbrolynperthyn i'r ysmotyn hwn mae y mynyddoedd fel pe wedi. cwrdd a'u gilydd i wneyd gorchest, ac yn awr yn eistedd i ryfeddu a gwenu ar eu llwydd- iant. Wrth svilii oddiamgylcb, yr oeddem yn barod i waeddu gyda Robin Ddu, "O'm gwydd aed per erddi a'u blodau deniadol, Encilied arogliad y lili wen 18n, I mi rho'wch y moelydd a'r creigiau serchiadol, Hwynt-hwy a gyssegrwyd i ryddid a chhn., Llanfrynach. (I'w barhau.)