Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
HYN A'R LLALL.
HYN A'R LLALL. htythyr at Cadwaladr Jones. ANWYL GYFAXLL,—Dyma fi, am y waith gyntaf erioed' yn anturio anfon atoch trwy gyfrwng y SBREN, ac yr wyf yn credu fod genyf rywbeth teilwng i'w anfon hefyd (yr hyn sydd yn help mawr i fyned yn mlaen, wyddoch). Fel y gohebwyr mawr yma i gyd, yr wyf yn addaw, os bydd i chwi ddiolch am y llythyr hwn, a chanmawl ychydig arno, y cewch un arall yn fuan. Peidiwch a meddwl mai diflfyg talent yw'r achos fy mod yn cymmeryd muy nag un pwnc ar unwaith (canys pa greadur a feiddiai ysgrifenu i'r wasg heb datent); ond z!l am fy mod yn gwybod y tueddfryd naturiol yn mhawb at amrywiaeth, a chwi yn neillduol felly, yr wyf yn dysgwyl y bydd i lawer, heblaw chwi, gael difyrwch ac adeiladaeth wrth ddarllen fy llythyrau; aryr un pryd, nid wyf yn dysgwyl y bydd i mi aUu boddiaw pawb ond os gallaf foddio dwy ran 0 dair o ddarllenwyr y SEREN, byddaf yn cyfrif fy hunan yn llwyddiannus iawn oblegid yr hyn a ddarllenir gan un gyda rhyw hyfryd- wch neillduol, edrychir ar yr un peth gydi diystyrwch gan un arall. Hynod mor hofF y-w dynion gyda phob math o wrth- ddrychau i gael digon b amrywiaeth, ac y mae y Crewr fel pe wedi darparu digon ar gyfer hyn yn ngwaith y greadigaeth. Mewn un lie, yr ydym yn cael y dyfroedd yn Elfen denau ysblenydd, Lyfndeg yn rhedeg yn rhydd." Ond yn y fan mae y scenery yn newid, a chawn "UcheJgadr raiadr dwr ewyn—'n hydrwyllt, Edrych arno'n disgyn Crochwaedd y rhedlif crychwyn, Synu, pensyfrdana dyn I" Hefyd, mae y rhosyn prydferth a pheraroglus wedi cael ei osod yn ngafael y drain ar mieri dyryslyd. Hefyd, mae yr Awdwr gogoneddus yma, yr hwn a wnaeth natur, wedi trefnu hefyd ddigon i gyfarfod a gwahanol duedd- iadau dyn gyda chrefydd yn mha ffordd bynag y mac dyn yn ymofyn pleser, y mae i'w gael yn ei burdeb gyda chrefydd lesu. Tybed nad wyf wedi ysgrifenu digon o ragymadrodd ond yr wyf yn sicr os gall y darllenydd fy nghyhuddo o fod yn faith, nad all neb fy nghyhuddo (yn gywir, beth bynag) o fod yn crwydro oddiwrch fv nhestun, oblegid os nad allaf ddilyn hyn, yr wyf yn rhwym o ganlyn yIlad. Wel, gyfaill, beth ydjrch chwi yn ei fedjdwl am y barnau aneirif sydd y dyudiau hyn yn bod^i yn Eglwys Loegr? Wn i ddim a j^es rhyw un yn bresenol a all ddeall arwyddion yr amserau; ond yri oljkyny a allaf fi ddeall am y pwnc, yr wyf fi yn ofni mai pur ddrwg ydynt. Ai tybed fy mod yn cyfeiliorni wrth ddweyd fod braidd hanner cre- fyddau y byd yn cael lloches dan gysgod adenydd yr eglwys ? O'r fath lu o heresiau dinystriol a geir ynddi Nid wyf yn meddwl fod awdwyr yr "Essays and Re- views," a'r enwogion Dr. Colenzo, yn eithriad i luaws ereill, ond eu bod hwy yn fwy talentog, ac yn fwy an- turus hefyd i gyhoeddi eu barnau. Onid yw yn rhyfedd iawn fod yn rhaid cael y fath dreialon cyn y gellir en diswyddo, pan y maent mor eglur yn dangos i bawb beth ydynt, a hyny o herwydd cyssylltiad anachaidd y yr Eglwys a'r Wladwriaeth ? Ond y mae yn rhaid fod achos i bob effaith, ac eithafnaturlol i minnau yw ymholi beth yw yr achos o'r heresiau a gei,r yn Eglwys Loegr. Wel, "rhydd i bawb ei farn, ac i bob barn ei Hafar ar y pwnc, ac felly dywedaf fi fy marn. Meddyliwch yn awr am gymmaint yn cael eu dwvn i fvny yn oSfeiriaid yn yr eglwys, yn ei chymmeryd yn hollol fel rhyw gel- fyddyd, na theimlasant erioed y tueddiad lleiaf at gre- fydd o ran ei ysbrydolrwydd. Yn awr dyma y rhai hyn yn eu hanystyriaeth yn tyngu llw o fFyddlondeb i gy- hoeddi geiriau y bywyd tragwyddol, ac i rybuddio y bobl i adael eu beiau, ac i ymofyn am gael teimlo dy- lanwad y creu o'r newydd yn Nghrist Iesu i weithred- oedd da, pan nad ydynt eu hunain erioed wedi teimlo y fath beth. Ac erbvn eu bod yn cymmeryd y gwaith ollbwysig hwn mor gnawdol yn ei holl ranau, y maent yn rhwystro Ysbryd Duw i ymwneyd a'u calonau, ac felly o radd i radd y maent yn ochri at ammheuafeth o wirionedd y Beibl, ac yn y diwedd yn troi yn anffydd- wyr trwyadl! Tybiwyf fod pob meddwl diragfarn yn barod i gredu fod hyn yn ddigon naturiol. Y peth goreu, gan hyny yw ymdrechu cael y ffynnon ynlan, ac heb hyny anmhosibl yw cael y ffrydiau felly oblegid nis gall neb gael peth glan allan o beth aflan. Brysied y dyddiau pryd ag y byddo gweinidogion yr efengyl wedi dyfod yn fwy cydweddol a'r rheolau euraidd o ran eu rhodiadau, ac vna buan y deuai llu i ddweyd o'u. calonau, Ni a ddeuwn gyda chwi." Rhag eich bod yn blino ar fy llythyr, ys dywedai yr hen batriarch T. R. Davies, "gadawaf hynyna yn y fan yn i." Yr eiddoch byth, ITHEL Hews.
. CYMRY YN LLADD EU GILYDD.
CYMRY YN LLADD EU GILYDD. MR. GOL.,—Anturiwyf i ysgrifenu ar bwnc yn bresenol ag sydd yn dfilwng o'n hystyriaeth ond ryfeddwn I ddim na chaf atal i gernod am fy ngwaith. Yr wyf wedi byw yn ddigon liir i weled mai felly y mae yn bod, it buan y delo'r dydd y caffer diwygiad. Y testun yw Cymry yn lladd eu gilydd." Nid oes un geuedl yn fwy enwog na'r Cymry am ladd eu gilydd nid yn uDig yn yr oes bresenol, ond yn yr oesoedd a aethant heibio. Darllener hanes JPrydain Fawr, a chawn hwvnt yn ddynion cenfigenus, a bradychent eu gilydd i'w gelynion.; a thrwy hyny y collasant eu gwlad, eu cy/oetb, a'u hanrhydedd. Pwy sydd yn llywodraethu ein gwlad yn bresenol ? Onid estroniaid, pa rai sydd yn tra rhagori mewn egwyddor at eu gilydd ar genedl y Cymry ? Pwy feiddia an- turio at ryw orchwyl o bwys yn ein gwlad na chaiirddegnu ac ugeiniau, ïe, cannoedd, i'w wrthwynebu, a cheisio ei ladd ? Y mae hyn yn ffiith anwadadwy. Pe meddyliem am lawer a ddaeth i enwogrwydd a bri yn mysg ein cened), daethant i fyny trwy lawer iawn o wrthwynebiadau, a llawer cynnvg a wnawd i ladd eu dylanwad a'u defnyddioldeb. YClynion goreu a fagodd Cymru erioed, cawsant eu tierlid, eu gwaradwyddo, a'u dirmygu ar dudalenau cyhocddiadau misol, a newyddiad- uron, ac mewn ymddyddanion teuluaidd, &c. Beth ydyw hyn, ond Cymry yn lladd eu. gilydd ? Nid yn anfynych y gwelir rhyw fasnachwr o Sais mewn tref neu bentref yn agor ei fasnachdy, er dangos ei nwyddau, yn ymyl hen Gymro clodwiw, yr hwn a ddarfn fyw yn y lie am flynyddau. Gadewir y Cymro a'i fasnachdy, ac eir yn lluoedd at y Sais i brynu ei nwyddau. Beth yw hyn, ond Cymry yn lladd eu gilydd? Nid yn unig hyny, Mr. Gol., ond os bydd cyhoeddiad Cyra- raeg, neu newyddiadur Cymraeg, yn cael eu cynnyg, ychydig neu ddim o gefnogaeth a gant. Ceir gweled yn gyffredin bapyrau newyddion Saesneg yn cael eu darllen a'u derbyn gan y Cymry, heb un cyhoeddiad na newyddiadur o'u hiaith eu hunain i'w welcd ganddynt o un flwyddyn i'r Hall, Beth ydyw hyn, Svr, ond Cymry yn lladd eu gilydd ? Nid wyf yn gwybod yn sicr pa fant a werthir o SERILN CiMHU yn wyth- nosoi, ond gwn hnl, v dylai llawer mil gael eu gwerthu. heb- law papyrau newyddion ereill, a chyhoeddiadau misol a ehwar- terol. Dyna SEREN GOMER, mam yr holl gyhoeddiadaa Cymreig, dylai ugain mil o'r SBREN ddyfod allan yn y man lleiaf, ac felly y buasai oni bai fod y Cymry yn lladd en gilydd. Gall hyny, yn awr, fy ngbydgenedl hoff, er ein holl wendidau a'n ffaeleddau, diwygiwn a chefnogwn bob rhinwedd yn mhawb o'n cydgenedl, cefnogwn bob anturiaeth o bwys gan bob Cymro. Cefnogwn ein iaith a'n llenyddiaeth Qymreig yna, byddai ein newyddiuduron yn fwy, a mwy o waith darllen am yr un arian. Pe byddai pob Cymro yn gwneyd penderfyn- 'Y iad i beidio lladd ei frawd Cymreig, felly y byddai. Llvvddiant i'r SEUEN, a phob peth a fyddo da i adeiiaJu ein cenedi mewn rhinwedd a moesau da. Trefganol- IAGO FYCHAN.
AT ELIAS BOWEN, LLANON.
AT ELIAS BOWEN, LLANON. SYR,—Teimiwyf yn ddiolcbgar i chwi am eich cynnyg, ac yr wyf yn hollol gvdweled a chwi, mai y ffurdd oreu i fyned rhagom at berffeitlirwydd yw i'r naill gynnorthwyo y Hall —y goleuedig i oleuo y tywyll, &c. Onci ar yr un pryd yr wyf yn metiiu cdnfod dim yn eich vsgrir ag sydd yn tailu mwy o ohuni ar y pwnc nag oedd genyf or blaen. Faint bynag o wahaniaeth sydd rhwng fy idiystiolaeth I ac e:ddo Dr. Gold- saLt", gwyb\ U-dwch mni aid rhyngof fi ag yntau y mae y gwa- haniaeth, ond yn hytrach rhyngddo ef ag haneswyr ereill, oblegid yr oedd fy atebitd yn sylfaenedig ar eu tystioliasthaU hwy. Ond i ba bsth y soniwch am annghyssondeb ? Yr ydycb chwi yn annghvsson iawn a chwi eich hun. Os dyled* swydd yr hwj| sydd wedi derbyn goleuni yw goleuo y ty^y"? rhyfedd na fuasech yn ymdrechu gwneyd hyny wedi fy nar- lunio y fath glanap o dywyllwch, yu lie ymffrostio yneicbgalli1 a'ch gwybodaeth, fel y gwnewch A pha fodd y dysgvvyliwCI2 rhagor o oleuni genyf ar y pwnc, a chwithau yn proffesu eich bod yn gwybod y cwbl ? Esgusodwch fi am ddweyd nad wyf yn canfod dim yn y llinellau a ddyfynasoch yn gwrthbrofi yr hyn a ddywedais. Gwn nad oes gan fab henaf ein Brer.i:jes ddim Uywodraeth ar Gymru yn annibynol ar awdurdod coron Lloegr, rawy nag oedd gan Edward y tywysbg cyntaf. Er i' dai feddwl i'r tywysog hwnw lyworlraethl1 y Cymry fel cenedl ar wahan oduwrth y Saeson (o herwydd nas gallai eu llwyr orchfygu), etto, ei ornchafiaeth ef arnynt, yn nghyd â'i gyf- rwystra, a barodd iddynt addaw tain ufydd-dod i'w fab fel eU llywodraethwr neu eu tywysog, a barna rhai mai ei dad a'i galwodd felly ar gyfrif yr addewid hon. Beth bynag am hyny, mae yr un presenol yn dwyn yr un teitl, er nad oes ganddo gyfleusdra i amiygu ei awdurdod hyd farwolaeth ei fam, yn gymmaint a bod y ddwy wlad yn cael eu llywodraethu gan yr un pen coronog. Dywedwch hefyd fod fy narluniad o sefyllfa nanesyddoi y wlad yn dr.) isd. Eiallai hvny, ond dywed un hanesydd fel hyn, The early hist )ry of Wales is involved in obscurity er y gell.ir olrhain hanes llawer o hea freninoedd a thywysogion Cymru cyn amser Edward I- Qorchwyl hawdd fyddat eu cymmeryd allan o waith Carnhu- anawc, yn gystal a'r awdwyr galluog a nodasoch chwi. Ond a ydyw eich bod chwi yn alluog i wneyd hyn, yn brawf nad yw hanes boreuol y wlad yn guddiedig mewn dirgelwch? Credwyf, Mr. Bowen, er c/mmaint eich gwybodaeth. nas gwyddoch fwy na minnau am Dywysogion Cymru, ond yr hyn a elIir gasglu nddiwrth dystiolaethau dynion er wedi mai'/ sydd yn llefaru etto." A chan eu bod hwy vn fvnych y° methu cydweled, nid rhyfedd fod dau berson mor wahanol a chwi a minnau yn methu cydweled. Terfynaf y tro hwa, a gadawaf chwi i ffurfio bara a fynooh am y sylwadau hyn. Yr eiddoch hyd dranc, Blaenfos. DIDYMUS.
Y LLYFR HYMNAU NEWYDD.
Y LLYFR HYMNAU NEWYDD. Derbyniodd Lleurwg y llythyr canlynol, yr hwn sydd yu esbonio ei hun BAHCHEDIG Sya,—Llonwyd fi yn fawr dros ben wrth weled yn y SEREN yn ddiweddar eich bod yn darparu Llyfr HymnaU newydd at wasanaeth y Bedyddwyr Cymreig. Yr wyf y" rhwydd addef i chwi mai un o'r corflf" ydwyf; ac er yn yr "hen gorff" lawer o ddiffygion, a phethau y byddaiyl1 dda eu symud, etto, gyda'r corlf" yr wyf yn meddwl aros am fy mod yn credu fod ynddo enaid llawer o ddaioni. We!,ebechwi,pabethsyddafynoch a Llyfr Hymnau. Y Bedyddwyr ? Hyn, am fy mod yn credu nad oes ettoyny Gymraeg Lyfr Hymnau mor dda ag y gellir ei wneyd y" safon, ac yr wyf yn mawr hiraethu am weled Casgliad Hymnau goreu y Cymry-dim pwys gan ba enwad. Llyfr doir tuhwnt i bob un arall sydd arnaf fi ei eisieu, a thyna beth syàd yn eisieu ar Gymru hefyd Burn yn meddwl lawer gwaith beth pe buas.vn yn taro wrth y gorchwyl fy hun pa gynllun a gymmerwn. Nid oes yr wedi fy moddio fel yr eiddoch, gwneyd scrap baole fel y darlunjr yn y SERIISN, &c. Ch faddeuwch i mi am fy hyfdra yn ysgrifenu atoch, ac na feind" iwch o ba le y daw hint a alt fod o help. Llytrau y corff" ydynt Gasgliad y Deheudir, Casgliad Liverpool, Casgliad Llundain, Casgliad Roger Edwards ac Eben Fardd a ChaS- gliad Morris Davies o Fangor. Y mae Itawer iawn o Hvmnatt a chyfieithiadau gwerthfawr gan y ddau Charles, Geirionydd# ac un neillduol gan W. Griffiths, Gtandwr, "lesucyfaillpecb' aduriaid" yn y Ilyfr blaenaf. Nid wyf yn adnabyddus a Chasglitidau Liverpool a Llundain, nac eiddo Roger Edwards- Am un Morris Davies, yr wyf yn gostyngedig farnu ei fodlyll deilwng o ymaflyd ynddo i edrych drosto. Y mae ynddo amryw emynau gan Trichrug, J. H. Bont, ac ambell hen emyn gan hen Gymro Plaen gwerth eu canu. Yr wyf hefyd,yl1 dymuno ychwanegu fod ambell i emyn newydd da wedi yO1* ddangos yn y Drysorfa ("y cortf," bid siwr), er pan ddaeth y Ilyfrau a enwwyd allati. Gan wir ddymuno eich Ilwydd j ddwyn allan ragorach lIlr nag un arall, credwch fy mod yn wirioneddol a diragrith, EICH EWYLLYSIWR DA Cawl A'R LLYFR NEWYDD.
AT WEINIDOGION CYMMANFA CAERFYRDDIN…
AT WEINIDOGION CYMMANFA CAERFYRDDIN A CH EREDLHON. ANWYL FRODYR,—Gwyddoch oil erbyn hyn, trwy y cvlcl" Ivthyrau, pa amser y mae y Gymmanfa i gael eichynnal Hyderwn y gwnewch oil ymdrech mawr gyda'r casgliadau, yrl ol eich addewid y Uynedd. Bydd y Gymmanfa yn dechreu eleni am 7 prydnawn dyd^ t Llun. Y cynnadleddau am 9 ac am hanner awr "wedi 12 Mawrth. Gan, na fwriedir cynnal cynuadledd dydd Mercb«r» ymdreched pawb fod yn y cynnadleddau dvdd Mawrth. 0 herwy hi fod y ffordd dipya yn mhell o bob tnan y gellir pve, gethu :tos Lun ar y daith, mae yn ofynol i'r gwonidogio" dreio bod yma nos Lun. 0 hurwy id hyn bydd pregethu nOs Lun. ° Gan nid ydym n anfon am neb i bregethu allan o gyIch a Gymmanfa, felly dysgwylir ar y brodyr perthynol yn bre senol, heb U'l rnybudd amgen na'r uodyn hwn. Dros yr eglwys, J. ROWLANDS. D.S. Nt chaniateir i ntb fod yn y cynnadleddau, ond y pre; gethwyr a'r cenadau y bydd eu henwau ar gylch-lythyra? yr ysgrifenydd, jn ol y rheol.
RHODD I Dy WYSOG CYMRU.
RHODD I Dy WYSOG CYMRU. a '\vy SYR, — G-obeithio y msddeuweh fy hyfdra yo gofy'1 jr gyfrwng eich pspyr, pa un a ydyw Cyiiiry gwladgar° Gaerfyrddin a sir Benfro, i gael cyfieusdra i gyfratiu eu ^,(rl tuag at y Rhodd Genedlaethol o Ddeheudir Cytnru ? 'a hyd yn hyn nid ydym wedi clywedam d;!imond^»^sa> Boneddijion! ond, er hyny, md oes un aeinbe^j nad oes ggan ein^ Brenines gymmaint u a ffyddlon yn mhlith y rhai sydd yn llafurio am eu bar sydd yn mhlith y rhai sydd yn rhoddi gwaith iddynt. aC_^g()g* wyf yn sicr y b\dd i'w Huchelderau Breniiiol y Ty'nJ
ENWOGION CYMREIG.
enwogion yr Annibynwyr a'r MethodistiaiJ; a rhag i ryw 1lH*-anwybodus feddwj. nad oes gan» y Bedyddwyr eii hlitwogiaaThwythau, crefaf ganiatad ,Golygyd<i parchiis. SEREN CYMRU i gael codi yr enwogion Badyddiedig ychydig i sylw. f Nid ydym yn .meddwl s&n ar hyn o bryd araVroniaid y Bedyddwyr ^n America, yn Lloegr, nac-dr y Cyfandir; ond yn unig y Bedyddwyr hyny o Gymru sydd wedi enwogi eu hunain, gan obeithio y cawn etto hamdden i siarad am danynt hwythau yn eu tro. Dechreuwn gyda'r rhai hyny sydd wedi ennill teitlau, ac ereill sydd wedreu cael fel cydnabyddiaeth i'w talent a'u diwydrwydd. Dyna'r enwog Benjamin Davies, Ph.D., Ll.D., Athraw ieithyddol Colegy Bedyddwyr yn Regent's Park, Llundain mab ydyw Dr. Davies i Mr. Silvanus Davies, Wern, ger LVmboidy. Dechreuodd ar ei yrfa golegawl yn Mryste, oddiyno aeth i Glasgow, wedi hyny aeth i Germani, lie y graddwyd ef a'r Ph.D. Bu yn athraw am dymhor yn Montreal, Canada, ac wedi hyny daeth i Lundain, lie mae yn bresenol. Cyfrifir ef yn un o'r ysgolheigion ieithyddol goreu. Mae mor hyddysg a'r beirdd Iiladinaidd ag ydoedd hen wraig ei fam o wau hosanau; mor gartrefol yn nbemlau Groeg ag ydyw Mr. Price, Aberdar, yn mhwlpid Calfaria ac mor gyfarvvydd a'r Hebraeg a phe bai wedi ei fagu fyny yn Hebrewr o'r Hebreaid. Maeynanrhydedd i'w wlad, yn addum i'w genedl, ac yn berlyn dysglaer yn nghoron y Bedyddwyr. t5 Ac er ei fod ymaith o Gymru er's yn agos i ddeugain mlynedd, mae mor hoff o'r hen iaith ag erioed. Dyna wedy'n y Parch. W. Jones, gynt o'r Frome, yr hwn a fu yn gydathraw a. Dr. Davies yn Stepney, Llundain; rhaid ei fod wedi cyrhaedd gradd helaeth o wybodaeth a rhagoroldeb cyn byth y cawsai ei alw i'r swydd anrhydeddus o fod yn lywydd y Coleg uchod. Mae yn feddyliwr treiddgar, yn ysgrifenydd rhagorol, ac yn bregethwr hyawdl. Brodor ydyw o Aberteifi, a brawd i Mr. Alderman Jones o'r un lie. Dyna wedy'n y Professor Owen, yr hwn sydd yn Athraw ar un o golegau y Bedyddwyr yn America gan- wyd ef yn Moelfre, Sir Dinbych bedyddiwyd ef gan y Parch. D. Rees, yr hwn fu ei weinidog am rai blynydd- au aeth i'r cyfandir mawr gorllewinol, lie yr enwogodd ei hun fel ysgolhaig ardderchog. Dyna wedy'n ein hoffus gyfaill, y Parch. John Emlyn Jones, yr hwn er's blynyddau a raddwyd 4 M.A., o America, ac yn ddiweddar a raddwyd a. Ll.D., gan brif ysgol Glasgow. Fel y gwyr pawb am Emlyn, mae yn gyfaill i'r pen draw, yn fardd penigamp, yn ysgolhaig da, ac yn bregethwr rhagorol. Dyna wedy'n y diweddar Enoch Williams, M.A.; bu am flynyddoedd yn weinidog yn Mount Pleasant, Aber- tawe, ac wedi hyny yn Merthyr. Graddwyd ef a'r teitl uchod gan brif Athrofa Glasgow. Dyna wedy'n T. Thomas, D.D., a George Thomas, M.A., Athrawon Coleg Pontypool; T. Davies, D.D., Hwlffordd; Dr. Morgan, Caergybi; Dr. Prichard, Llangollen Dr. Evans, Cefnmawr ac olaf o'r Doctor- iaid, ond nid y lleiaf, ydyw Dr. Davies, Aberafon. Dyna wedy'n D. W. Evans, B.A., aelod gyda Mr. Jones, Caerfyrddin; R. H, Roberts, B.A., Bootle, aelod gwreiddiol, o'r un eglwys; a J. Williams, B.A., Nar- berth, yn nghyd a llawer ereill y gallwn enwi. Rhof heibio yn bresenol, gan nas gallaf gael gofod helaeth o'r SEREN. Taflaf olwg ar ein henwogion fel pregethwyr yn y rhifynau dyfodol.