Seren Cymru

YMDDYDDANION Y TEULU. GAN Y PRYFGOPYN. PEN. VII. Yn y mynegiad diweddaf o'r ymddyddanion a gym- merodd le yn nhy Mr. Morgan Jones nos Wener cyn y pay yn y gwaith mawr, eyfeiriais at enwau dau neu dri o bersonau parchus ac urddasol yn eu perthynas â.'r Eglwys Gymreig yn Abercarn. Dydd Iati, Mawrth 12, derbyniodd Mr. Morgan Jones y llythyrau canlynol oddiwrthy boneddwyr ag ydynt wedi eu llawnodi. Ar dderbyniady cyfryw, danfonodd Morgan Jones hwy at William Parry, er cael ei esboniad ef ar y mater. Erbyn noa Sadwrn, Mawrth 14eg, yr oedd William Parry wedi gwneyd pob ymchwiliad i'r mater, a daeth a'i berson glan ei hun i fynv o Grymlin i Ddyffryn Diwydrwydd, er hysbysu i deulu Morgan Jones pa fodd yr oedd wedi cael pethau. Cymmerodd lawer iawn o ymddyddan le ar y mater dan sylw. Wet," gofynai Morgan Jones, "beth sydd i wneyd yn awr? Mae y Parch. Mr. Jones yn beio y Pryfgopyn, ond poor fellow o hono, nid arno ef mae y bai, gap iddo adrodd yr banes yn gywir iawn. Digon gwir, Mr. Jones," meddai William Parry, "nid ar y Pryfgopyn mae y bai, o"d arna' I, osoes bai « yn rhywle—y fi a wedodd heth o'dd yn cael ei sharad yn yr ardaloedd obry. My ddywedes shwd odd yn lied agos, a mi wedes yswn a'r sharad sydd wedi bod rhwng y dynion yn y gwaith ond wedi. i fi gael y Uythyron odiiwrthoch chi, Mr. Jones, mi dafles y mwrthwl i lawr mewn mynyd, a ffwrdd i'r lodgins i vmolch a newid 'nillad, a gwnaethym bob ymchwiliad i'r mater, a chef- ais fod llawer iawn o swn a sharad diachos yn yr ardal, a bod mwy yn cael ei wneyd o'r mater o lawer nag sydd eifee." Beth sydd i wneyd yn awr?" gofynai yr hen wr, Morgan Jones. "Maeypethyn amiwg iawn," meddai William,- "ceisio gan y Pryfgopyn igyhoeddiy llythyr pender- fynol sydd wedi ei ddanfon gan Mr. George, gyda llythyr y Parch. E. E. Jones. Mae Mr. George yn wr boneddig, ac mae ei air ef yn ddigon ar y pwnc, heb rhý)\o brawfion i'r gwrthwyneb. Felly, bydded i lythyr Mr. George gael ei gyhoeddi fel y mae—air yn ngair, hèb unrhyw gyfnewidiad." Pant, Newbridge, Newport, Monmouthshire, 9th March, 186a. "To ihe Editor of the SBRSW CYMRU. "SIR,—My attention has been called to an article, contained in your print of the 27th of February last, headed Ymddyddanion y Teulu, gan y Pryfgopyn," in which the writer indulges in the use of my name with assertions not simply beyond the bounds of fair criticism, but within the pale of an unjustifiable libel on my good name and character. I am charged with attending the ser- vices of the new church at Abercarn to this Imult plead guilty, and at the same time add the gratification I have experienced in listening to the eloquent and admirable discourses of the learned minister who occupies that pulpit. I am further charged that I, as an. agent under Lord Llanever, have used the influence of that position to compel parties to leave their ordinary places of worship for the purpose of filling; the church at Abercarn, and excerCising a pettv kind of tyranny on this account; and then the writer of the article asks whether a certain noble Lady, whose name stands pe- culiarly honoured among Welshmen, will allow such conduct on my part? Now, Sir. I indignantly deny that I have ever used any such influence to compel or induce parties to leave their ordinary churches, or, as your correspondent expresses it, to drag the tenantry to the Abercarn Church and I defy your contributor to bring a tittle of proof against me. I do not wish to interfere with any man in theexcercise of his religious duties I only ask for the like liberality at the hands of others and that your correspondents, be they whom they may, will first take the trouble to find out the truth and then adhere to it. I trust in justice to my character, which has been improperly attacked, that you will insert this letter in your next publication. I am, Sir, Your obedient servant, THOS. E. George." (C Yn nesaf, cyhoedder llythyr y Parch. E. E. Jones, yr hwn sydd fel hyn, "MR. GOLTQYDD,—Wrth i mi ddarllen darn o gynnwysiad SERWN CYMKU, dyddiedig 27ain o Chwefror, yn cvnnwya Ym- ddyddanion y Teulu," canfyddais nad oedd y materion a ymdrin- iwyd ganddynt ar safle diberygl. Gwybydded y darllenvdd nad yw Arglwyddes Llanover wedi cynnyg dim mewn gair nac ysgrif yn lueddu i orfodi neb i adael eu lleoedd eglwysig er mwyn poblogi egWys newydd Abercara. Ac nid yw y brawd Mr. George wedi cymBell neb o un ejlwys, nac o un man arall, i'w ganlyn ef i'r lie hwnw, mwy na bwriaau myned ei hunan ond ychydig « droion, llaio lawer i newid ei egwyddorion, o herwydd gwyddom nad oes cryfach Bedyddiwr nag ef yn y frawdoliasth. Nid y>r j«ys>AJberc*rn wedi achosi un erlidijfaeth, fel y noder yn Ymd^ytdoknion v Teulu," ac nid oes un bywyd mewn perWl, dim jin person wedi ei garcharu, nac un proclomasiwa • ryf«$-?w »di etgynpyg. Yr ychydig bethau bach a gafwyd o le yn yr achos y cyfeirir ato, yat ioli wedi eu cwbl unioni. pan; hyny, goddefed Mr. Pryfgopyn i mi edii idde, pwy bynag yw. ei fod wedi dibrisio myned i Lundain, Llynlleifiad, a Manceinion i gyrchu nwyddau at wneyd rhwydau; eithr reI y Pryfgopyn, nyddodd a gwauodd ei rwydaa oil o'r-nwyddau, a oil- yngodd o'i ymvsgaroedd ei hunan, pa rat oedd yn ei feddiant o'i ieÙenctyd-nid aeth i draul i gvrchu dim tu fas idd ei bremises a'i appurtenances ei hun. Fel Pryfgopyn aeth i dai y cymmydogion heb un gwahoddiad. Fel Pryfgopyn, yr oedd ganddo fwriad i ddaltrwy droedfaglu pob ehedydd a ddisgynai ar ei bremises ef. Edrychodd rhai yn graff ar ei ol, ae ftjphtn asgell o ben ysgwydd (quill), llwyddwyd i'w dwmlo o'i dy, a'i holl waith a syrthiodd i'r llechlawr yn rhyddhad ei garcharorion. "Gorphwysaf mor fyra hyn, Mr. Golygydd ac os daw y Pryf- gopyn i'r maes etto ar y matsr hwn, deued allan, o dan ei. enw prfedol. Ydwyf, Syr, eich ewyllysy>ld da, "EOMTJICD EDWARD JONIS." Mynyddislwyn, Mawrth 9Jed/' If Wele. yn awr, wedi darllen y ddau lythyr yna. ai nid gwell fuasfai peidio dywedyd dim am dano meddai Morgan Jones. Wei, na Syr," meddai William, "er y dichon i fi a'r Pryfgopyn gael ein beio am hyn, etto mae yn dda genyf fy mod wedi bod yn foddion i wneyd y peth yn hysbys. Cyn hyn, gallaf eich sicrhau fod cymmeriad Mr. George, a chymmeriad Arglwyddes Llanover, yu cael eu trin yn anngharedig ganrai nad oeddent yn gwybod gwell. Nis gall Arglwyddes Llanover, ac nis gall Mr. George gau genau rhyw ddynion clebrog sydd bob amser & chroen rhyw un neu gilydd ar y berth Yr oedd.y peth yn cael ei sharad os nid yn cael ei gredu, fod Mr. George.yn myned i Abercarn ei hun, ac vn dylanwadu ar ereill i fyned yno. Dywedid fod rhyw lawer o aelodau Bulah yn myned yno. Ond erbyn holi, nid oedd ond rhyw banner dwsin wedi bod yno ac yn awr, mae llythyr Mr. George ar unwaith yn gosod y mater yn dawel; ac mae yn werth nid ychydig o dra- fferth a theimlad i glirio cymmeriad cyhoeddus yr Ar- glwyddes Llanover, fel un ag sydd yn cael ei hystyried y foneddiges fwvaf ryddfrydig yn Nghymra; mewn gair, un ag y mae y wasg yn arfer ei dal i fyny fel siampl V hendefigion y deyrnas hon, fel un yn ho<fi rbyddid ei hun, ac yn caniatau yr un peth i ereill; tra y mae Mr. George o'r Pant wedi arfer cael ei ystyried yn aelod ffyddlawn yn eglwys Bulah, ac yn swyddog iflfyddlawn i Arglwydd Llanover. Yr oedd cymmeriad Aiglwydd Llanover ac eiddo Mr. George mewn perygl o gael eu camddeall gan y cyhoedd. Mae y llythyrau hyn, o gwrs, yn symud pob teimlad annymunol ar y pwnc. Mae pob un sydd yn gwybod am Mr. George o'r Pant yn gwybod fod ei air fel ei lw. Ac am Eglwys y 1, Abercarn, mae yn dda genyf na fydd i roddi gofid i neb mwy, gan fod Mr. Charles, y gweinidog newydd, wedi dywedyd yn gyhoeddus yn- ddiweddar yn nghapel y Metbodistiaid, nad yw ef am weled neb yn dyfod ato ef o gapeli neu eglwysi ereill, ond mai ei amcan ef yw cael dynion sydd o dan farn condemniad, hyny yw, casglu dynion annghrediniol. Ond am Mr. George ac aelodau ereill o eglwys Bulah, nid ydynto dan farn condemniad, am ei hod yn gredinwyr yn Nghrist; a dywed Paul am y rhai hyny, "Nid oes yn awr ddim damnedigaeth i'r rhai sydd yn Nghrist lesu." Credwyf yn hollol eich bod yn iawn, William," meddai Morgan-Jones. Yr wyf yn gytnhwys yr un farn a chwi, nhad," meddai Robert y mab. We!, yn wir," meddai Mrs. Jones, "mae yn dda gen I fod pawb i ga'l gwneyd fel y myno nhw yn y mater. Byse yn ddrwg iawn genyf fod yr Arglwyddes o Lanover yn interfero k dynon gyda en crefydd. Mae pawb wedi arfer sharad am dani fel model o bendfrfiges yn yr ystyr hvn." Ar hyn, dygwyd y mater i derfyniad, a phawb o'r teulu yn teimlo yn ddiolchgar fod y mater wedi ei glirio 1 fyny. Felly, dvma ddiwedd.

• YR AIL UTH. D.S., h.y., Dalier Sylw.—Mae y Pryfgopyn am glirio ei gymmeriad hefvd—ni wnaeth ef ddim ond adrodd yr ymddyddan. Nid oedd ganryr-ymddyddanwyr y myra- ryn llei if o annghariad at y personau yroeddent yn ym- ddyddan am danynt, ond adrodd a wnaethant yr hyn oedd yn cael ei siarad o Bont-aber-big i Bont Risca. Nis gall cymmeriadau cyhoeddus, pa un a fyddant yn troi yn nghylch uchel y parchus a'r rhyddfrydig Ar- glwydd Llanover, neu yn ngbylch pwysig a chyfrifol Mr. George o'r Pant, fyw yn y wlad hon heb fod eu cyf- lawniadau cyhoeddus yn agored i gael eu beirniadu a'u hadolygu yn gyhoeddus.—"Trech gwlad nag Ar- glwydd,"—" Llais y bobl yw llais Duw." Denfyn gobebydd y Daily News yn Efrog Newydd brofion yebwanegol fod Mr. Lindsay, A.S.. wedi cyfuno i adeiladu un neu ychwaneg o longau rhyfel i'r Gwrthryfelwyr. Y LTOFRUPDIAKTH YN HBYFORD.—Yn mhrawdlys Rhyd- ychain, gerbron yr Ynad Crompton, cafwyd Noah Austin, 26 oed, yn euog- o lofruddio Mr. James Allen, melinwr, ar y 13eg o'r mis djweddaf, a dedfrydwyd ef i gael ei ddienyddio heb un gobaith am drugaredd. GARIBALDI.—Nid yw Garibaldi yn gwella mor fuan ag y dysgwylid. Y mae y c!wyf yn agored etto, ac nis gall y Cad- fridog wneyd defnydd o'i droed glwyfedig. Y mae, er hyny, mewn ysbrydoedd da. ac mewn llawn hyder gyda golwg; ar lwyddiant dyfodol Itali. Dywedir fod Garibaldi yn gobeithio y bydd yn alluog t farchogaeth yn mben mis, ac y bydd iddo roddi ei gynnorthwy i'r gwrthryfelwyr yn Poland. TYWYSOG ALFRED YN IS-GADBBN.—Llvth> r o Malta a bysb:vsa: -"Y mae y Tywysog Alfred, oddiar ei symudiad i'r Ysbytty, yn dyfod yn mtaen yn rhagorol. Wedi ei symudiad i'r Ysbytty, pasiodd yr arholiad gyferbyn a bod vn is-gadben. Ar ddiwedd yr arholiad cyflwynwyd iddo ei benodiad i'rswydd ois-gadben." Deallwii fod lIongei Mawrhydi Racoon ar ei thaith, er cyrchu y Tywysog Alfred gartref; a byddo ef gym- meryd ei le ar ei hwrdd fel is-gadben.

TR ORIEL. OLTGTDD CAREDIG.,—Trwy eich caniatad caruaidd, dy- munwyf gydnabod derbyniad llawer o lythyrau oddiwrth ddi- aconiaid parchus a chyfeillion Cristionogol ereill yn arwyddo eu teimlad am at fuasai eu ffyddlon weinidogion hwythau yn yr Oriel breoenol. Y mae teimindau parchus o'r fath hyn yn rhy werthfawr i'w gadael yn ddisylw ond gan nad oedd lie i lawer a hoffwn fod i mewn yn yr Oriel bresenol, penderfynir dwyn un aralLallau.mor fuan-ag y tato y bresenol am dani ei hun. Bydd yn hopo o 50 i 60 o weiaktogtoa, ac yn eu plith, mi hyderaf, yr enwog Ddr. Evans, Cefnmawr; gan hyny, gyf- eillion hoff, gwneler un ymdrech egniol dros daeniad yr Oriel hon, fel na choller amser cyn ymddangosiad y llall. Q-yda serfh Criatiooogol, y gorphwysa, 1 r Yr eiddoch oil, •»; T. E. JAMBS. Gtynnedd, Mawrth 12, 1863.

DEDDF NEWYDD PRISIO PLWYFYDD. MR. GOL.Gan fy mod yn gwybod am eich parodrwydd i'wasanaethu eich cenedi, dymunaf arnoch anrhegu darllenwyr eich SIIUN lttchar aj ychydij nodiafdau ar ddeddf newydd prisio plwyfydd, yn ei manteision ar yr hen ddeddf. Meddyl- ier fod dyn yn feddiannol ar dri neu bedwtr o dai yn ardal y gweithiau, neu rhyw le arall, a'i fod yn talu y trethi olt ei hunsn 1, Beth yw caniatad y gyfraith yn ol y cant iddo ? 2. Meddylier ei fod yn talu y taloedd yn llawn 5pa un a fyddo- ei dai yn cael ei trigiannu ai peidio, beth y w y caniatad ynyr arngylchiad uchod ? Ycbydig nodion ar yr uchod oddiwrth- ych a fyddai yn addysg i lawer Wn cydgenedl, nad ydynt wedi cael manteision i weled dim a'r ddeddf, na gwybod pa un ai drwg ai da a ddeillia oddiwrtbi. BARDD Du. ATEB. Mae yn ddrwg genym nas gallwn roddi atebiad & fydd foddhaol nac yn sicr, am y rheswm hwn: —Nid oes braidd ddau blwyf nesaf at eu gilydd yn trethu yr un fath nid ydynt yn cymmeryd yr un egwyddor fel safon, ac yna nis gall y manylion fod yn unffurf. Mewa un plwyf, bydd t^ yn cael ei ystyried yn werth deg punt; ond yn y plwyf nesaf ato, dichon dim ond lied heol, bydd tt o'r un gwerth yn cael ei drethu yn DDBTT- DDBG punt, neu dichon mai wyth punt fydd. Gyda golwg ar y caniatad wedi hyny. mae amrywiaeth mawr yn bodoli, Rhai a ganiatant 25 y cant; h.y., dyna dt yn werth R20 a rent, a threthir ef yn jgl5 oijd. y mae ereill yn caniatau llai ac ereill fwy. Am dai o dan t6 y flwyddyn, os bydd y perchen yn talu yn llawn yn lie y deiladon neu beidio,ac yntau yn dewis compoundo, bydd yn talu hanner y gross rental; h.y., R50 per cent yn cael ei ganiatau. Yr awdurdodau yn y plwyf yn unig all roddi i chwi hysbys- rwydd llawn. Am weithrediadau ymarferof y ddeddf newydd, maeyn rhygynnarini roddi barn etto; rhaid cael rhagor o brawf arni cyn y gallwn ffurfio barn deg.

DEUTROED AC NID DWYTROED. MR.. GOL.-Darlleoais yr ymadrodd uchod yn ddiweddar gyda chryn dipyn o syndod, yn llythyr un o'ch gohebyddion mwyaf enwog. Hoffwn wybod pa resymau sydd ganddo dros ddewis deutroed o flaen. dwytroed. Ar ddwitroed yr ydym ni gwyr y Deheudir yma yn rhodio, fel y gwyddoch. Y map yn wir fod gan ambell goegyii balch, ac ambell ddyn mewn gwth o oedran, dair troed, ac yn wir, weithiau gellir gweled ambell hen wr a phedair ganddo, ond byddai yn gymraaiat syndod genyin weled tri neu bedwar troed gan ddyn, a phe byddem yn gweled tri neu bedwar llawganddo. Gobeithio nad yw eich gobebydd ddim wedi cymmeryd ei gainarwain gan y Geiraduron, obtegid y mae y rbai hyny yn anmherffaithiawnar y rhywiau (genders). Dywed Richards o Coychurch fod troed yn pertbyn i'r rhyw wrrywaidd; dywed hefyd, heb ddim mwy o reswm, mai gwrryw ydyw gwlad, gwledd, gwyl. Ni ddylid er dim, yn ol fy meddwl i. ddilyn y Geiriaduronpan y byddont yn amlwg yn croesi arferiad gwlad a'r ysgrifenwyr goreu. L Y mae arteriad gwlad yn amrywio yn amt o barthed rhyw. ogaeth geiriau a gyfrifir yn neuter (diryw) gan y Sais. Rhoddir i'r bauly rhyw fenywaidd yn Nyfed, ond yn Morganwg y mae dynion o'r "un farn a'r Groegwy.r a'r Lladinwyr, mai gwrryw ydyw. Feallai bod amrywiaeth cyffelyb yu bodoli gyda golwg «r y gair troed. Byddyn dda genyf os bydd eich gohebydd cyn fwyned a gwneyd sylw o'm llythyr, a therfynafgyda dywedyd mai nid fi yw MAX MULLER.

Y CYNNADLIEDYDD. AT QLYGWYR SKRRN CYMRU. Geinfyg Syrs,-Dyoounaf trwy eich dwylaw chwi ddychwel- yd fy niolchgsrwch i athrawon yr yagolion Sabbothol ac ereill am eu caredigrwydd a'u parodrwydd yn casglu ae anron i mi enwau at y llyfryn uchod. Fel un ag sydd wedi dal y swydd o athraw yn yr ysgol Sabbothol er ys 35 o flynyddoedd, yr wyf wedi teimlo yn fynych o bryd i bryd y diffyg sydd yn einplith fel enwad o ddefnyddiau adroddiadol, yn enwedig yn y dull (style) cyn- nadleddol, neu gyd-ymddyddanal; a thuag at wneyd y diffyg hwn i fyny, cyfansoddais, o bryd i bryd, go-yn lawer o ddarnau o'r cyfryw ansawdd mawn iaith rydd, a mesuredig, ar gais arolygwyr ac athrawon ysgblion cylchoedd fy ngweinidogaeth. Cefais, ar a wn I, gannoedd o gymheltion i'w hargraffu, ond hyd yn hyn, ni chefais ofod na thuedd at hyny. Nid oes Hawn fis o amser er psn amlvgais fy mwriad i roddi y detbolion hyn mewn cylchrediad ac yr wyf wedi derhyn rhai cannoedd o enwau eisioes a phob athraw a anfonodd atat yn ymhwedd arnaf wneyd "pob brys i ddod 9r Cynnadl- iedydd allan." Yn awr, yr wyf wedi cytuno ag argraffydd, ac yn barod iddo ond gan nad allaf fyn'd a'r llyfr ar hyd y wlad (rJmdrwydd tynghedfenol awdwyr Cymru), bydd yn ofynol i mi gael tnilt o leiaf, ojenwau, i gadw heddwch &'r^ argraffydd. Ni byddai y nifer uchod ond peth bychan iawn rhwng boll ysgolion Red- yddwyr Cymru, a chan fod fy nghyfeillion a'm cydlafurwyr parchus mor awyddus i gael y llyfr, yr wyf yn addo anfon yr ysgrif (manuscript) i'r argraffydd y diwrnod y cyrhaeddo nifer y gorchymynion am dano yn fil. Mae rhai wedi anfon stamps, ond yr wyf yndowis peidio derbyn ychwaneg o benau y Frenines, hyd oni bydd y llyfr