Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
2 articles on this Page
UNDEB RHWNG ENWADAU-PARCH.…
UNDEB RHWNG ENWADAU-PARCH. T. LEWIS, A'R PARCH H. HUGHES, (Tegai) GOLYGWYR Y "FANER" &c. MAE y Parch. H. Hughes, fel y gwelir yn y Faner, ac yn y SEREN, cyn y ddiweddaf, yn dywedyd fod y "frawddeg" dramgwyddiedig, yn "annheilwug o galon" Mr. Lewis. Gosodwn nodiadau Tegai ger bron etto. Efe a ddywaid fel hyn.—" Yn nesaf, nid yw y rawddeg yn deilwng o'ch calon. Pe rhywbeth i gael ei newid fel arian am nwyddau yw barn dyn, y mae tegwch yn galw am i'r naill beth gael ei roddi yn lle'r llall; ond wele chwi an gael y cwbl heb roddi dim Mae yn syndod i mi fod gwr boneddig mor tlrwyadl a chwi yn gallu casglu digon o hyfdra i ofyn y fath aberth." Yn awr, mae yn ymddangos i ni fod Mr. II., Gol. y Faner, yn nghyd a'n brodyr yn gyff- ledinol, a arferant daenellu ar fabanod, yn coleddu barn anngbywir, ac yn ysgrifenu a siarad yn annheg am y Bedyddwyr, pan y maent yn meddw), ac yn dy- wedyd, fod y Bedyddwyr yn gofyn ganddynt hwy i U ABERTUU" rhywbeth mawr wrth geisio ganddynt i "ymwrthod a bedydd babanod." Yr ydym wedi dangos yn eglur yn ein HYSGRXFAU blaenorol yn y SEREN, nad ydyw y Bedyddwyr wrth ofyn y cyfryw beth, yn vstyried eu bod yn ceisio gan eu brodyr i aberthu un iota o'r Ysgrythyr—un elwi'r plentyn- un fantais i'r rhieni—un egwyddor grefyddol, nac un budd ysbrydol. Pe buasem yn siarad a Phabyddion, neu a gwyr Eglwys Loegr, neu ynte, a Lutheriaid Cyfandir Ewrop, &c., yr ydym gwybod pa ateb a gawsem yn union, ganddynt, wrth ofyn iddynt am "ymwrthod a bedydd babanod;" sef ein bod yn ymofyn ganddynt i aberthu" neu ddifuddioli y baban o'r breintiau canlynol:—o'i ailenedigaeth—o fod yn blentyn i Dduw-o fod yn aelod o Grist, ac o fod yn etifedd teyrnas Nefoedd. Ond wrth ein bod yn gofyn i'n brodyr ymneillduedig yn Nghymru am adael y fath ddefod a tbaenellu babanod heibio, nid oes genym le yn y byd i ddeall pa aberth yr ydym yn ei geisio ganddynt i wneyd ac yn enwedig Tegai, o herwydd yr oeddem ni yn meddwl ei fod ef, os oedd aberth i fod wrth ymwrthod a bedydd babanod wedi gwneyd hyny yn barod. Neu pe buasai y Bed- yddwyr yn gofyn ganddynt i roddi heibio fedyddio o gwbl, fel y Cwaceriaid, buasai ryw fath o esgus gan- ddynt wedi'n i'n beio. Er, ein barn gydwybodol ni, [maddeued Tegai, a'n brcdyr. i ni am ei chrybwyh] yw, fod llai o bechod ar ein brodyr Cwacerol am heidio bedyddio o gwbl, nag sydd ar y Taenellwyr am greu achyflawnuordlnhad hollol anysgrythyrol, ae wrth byny, adael yr un ysgrythyrol ar ol heb ei hymar. feryd. Mae y Cwaceriaid, mae yn wir, yn tynu allan o lyfr y Brophwydoliaeth hon," ond, am ein brodyr Taenellyddol, y maent hwy gyda thynu allan," yn ychwanegu at y Llyfr," sef gadael allan y wir ordinhad heb ei hymarferyd, ac ymar- feryd un gau yn ei lie; ac yn hyn, yn cyf- lawnn dau bechod yn mhen un v Cwaceriaid. Pe pgadawem iii, fel Bedyddwyr, heibio yr hen ordinhad, yn ol fel v eyflawnid hi gan yr Apostolion, ni byddai 1 ni ymarferyd un arall yn ei lie, ond byddai yn well genyrn fod fel y Cwaceriaid. Yrydymyn gwybod y byddai ein pechod yn llai felly. Ond, nid ydym yn ymofyn i'n brodyr, dywedwn etto, i "aberthu" dim yn y mater hwn. Ac os ydym yn ymofyn ganddynt i aberthu rhywbeth, dyma fe sef dyfod gyda ni, fel teithwyr tua'r WIad Well," ar hyd ffordd gyf- feithlon y Brenin, a gadael llwybrau annghyfreithlon ar ol. A ydyw hyua yn ABERTH ?" Mae Tegai, fel y Taenellwyr yn gyffredin, yn dwyn "p • Hall yn mlaen i ddangos y dylai y Bedyddwyr fod mor haelfrydig a hwnw, ac yn dywedyd fod ei enw e. yn llefaru cymmaint a phe enwai fil o -weinidogion cyffredin. Yn hyn y mae Tegai etto, el y Taenellwyr yn gyffredin, yn gib-ddall dros ben gyda golwg ar ein barn ni fel Bedyddwyr am R. Hall. Yr ydym yn gwybod fod R. Hall yn fedyddiwr, ac yn berffaith yn erbyn taenellu ar fabanod. Yr ydym yn gwybod ei fod yn ddyn dysgedig—yn ddyn o athry- lith, ac felly yn bregethwr mawr a dylanwadol, &c. Ond am fod yn un o fil, &c., peidied Tegai a'i frodyr, o hyn allan, a'n camsynied ni fel Bedyddwyr yn Nghymru o leiaf, a channodd a miloedd yn Lloegr hefyd-yr ydym yn credu fod genym ddynion, neu weinidogion yn cydoesi a R. H., ag oeddynt yn llawer mwy o dduwinyddion- nag ef, a bod rhai yn bresenol 3 n fwy o athrawiaethwyr nag ef, yn y wlad hon ac yn America &c., a'r rhai hyny yn gwbl groes iddo gyda golwg ar roi cymmundeb i rai difedydd. Yr ydym yn credu fod Fuller, Kinghorn, &c., &c., o'u hysgwyddau yn uwch nag ef, heb grybwyll am ugoiniau o ddysgedigion sydd genym yn bresenol, ac oil yn gwbl wahanol iddo, mewn perthynas i roddi cymmundeb, fel y dywedasom, i daenellwyr, neu, mewn gair arall, i dlynion difedydd. Mae yn wir fod Hall yn dadlu dros, ac yn rhoi cymmundeb i rai difedydd, pan ag yr oedd yn credu ar yr un pryd eu bod yn hollol ddifedydd. Ac ar y tir hwn y mae canlynwyr H. yn gwneyd y dyddiau hyn. Y maent yn rhoi cymmundeb i daenellwyr, nid o orchymyn, nid am ei fod yn ysgrythyrol, &c., ond fel rhyw gyfleusdra car- edigol a pharchus [as a matter of convenience]. A fydd i'r Taenellwyr eu hunain fod mor rhyddfrydig a hyna? A wna Tegai gymmaint a hyna o garedig- rwydd i rai difedydd yn ei olwg ef ? Os telly, hwy a roddant gymmundeb i Gwaceriaid, ac i'r cyfryw a fyddent yn ymofyn am dano, er eu bod heb un rhith o fedydd. Ust! rnae rhywrai yn sibrwd yn ein clust yn awr, ac yn dywedyd, "A wyddoch chwi ddim fod yn mysg y brodyr Taen-ddol arnryw ugeiniau, beunydd, yn derbyn cyunnuudeb, ac ynaelodauyn eu heglwysi ag na chawsant un esgus o fedydd erioed." Wei, y mae hyna yn dangos fod baelfrydedd mawr dros ben—ie, dros hen y Testament Newydd o ddigon, ac felly, yn fwy o haelfrydedd nag a allwn ni honi fod yn ein mynwes yn bresenol. Pe byddai i ni-ofyn i wyr y Faner, ac i Tegai, wrth adael y pwnc dan sylw,— Gan eich bod yn siarad am fan canol" o hyd, pa le y mae hwnw? Beth yw y rheolau perthynoi iddo? Pa iaint o led a hyd sydd i'r man rhyfedd hwn ? A oes digon o le i Babyddion i gael cymmundeb gyda ni n 11 yn y cyfryw fan? Maent hwy yn Gristionogion, ac wedi cael eu bedyddio, yn ol barn ein brodyr; a mwy na hyny, mae y Pabyddion yn dywedyd mai hwy a ddechreuodd daenellu, ac felly, wrth reswm, byddai Golygwyr y Faner a Thegai yn foddlon cyd-gy mtnuno a'r cyfryw, am feddwl, a dyfod a bedydd o'r tath i'r goleu. A gaift y Cwaceriaid, os byddant yn ymofyn, le yn y man canol yoa? A gaiff aelodau Eglwys Groeg ? A gaiff pawb sydd ar enw o Gristion- ogion sefyll, a chydgrefydda, a ehymmuno yn y lie canol" 1
TY'R CAPEL FRON OLEU.
TY'R CAPEL FRON OLEU. RHIF HI. Torai yr hen frewd William Sion ar y dystawrwydd, gan ddweyd, Wel, mae'r cyfarfodydd gweddio diwyg- iadol yma yn taro yn dda, frodyr ni welais I ddim yn y aghof I y fath ddylanwadau ymron. Rhyfedd yn wir yw'r gweddio yma o ran hyny felly mae gweddio wedi bod, welweh ehwi, yn mhob oes o'r byd. Yr oeddwn I yn licio y sylw yna ar weddi a wnaeth Robert yn ei araeth yn nghylch y ddau eithafion yna, fod dau eithaf- ion bodau moesol yn cyfarfod a'u gilydd wrth weddio. Yr oedd yn dweyd, fel y gwyddoch, mai natur foesol Duw yw y natur foesol uchelaf, a natur foesol dyn yw y natur foesol iselaf. Yr oeddwn I yn meddwl fod y sylw yn un da iawn, ae 3 n dra newydd i mi, beth bynag. Cawsom gwrdd ar ^hyffredin heno. Yr oedd y brodyr mewn hwyl a th qnnghyffredin yn gweddio." Atebai Hugh K u yn uniongyrchol, "Do, William Sion, cawsom gy s ,d da iawn. Wel, wir, yr oedd Abraham Williams yn neillduol heno etto. Ni chlywais mo hono fo erioed yn well, am wn I. Yr ydwyf fi yn licio Abraham bob amser ar weddi, ond yr oedd yn y nefoedd heno." Yn y nefoedd," meddai Hwmflfre Diifydd, *'nac o'dd, nac o'dd 'rwyt ti, Hugh Morgan, yn dy hwylia yn myn'd ym rhy bell bob amser. 'Cheith yr hen frawd mo'r gair yna gen I, weli di; nid peth mor hawdd ydy* myn'd i'r nefoedd, Hugh bach ni gawn ni fatlo, chwysu, ac ymdrechu tipyn i ddringo i'r nefoedd ond tydw I ddim yn dweyd ua cha y brawd doniol Abraham i fyn'd i'r nefoedd pan y daw o yn aeddfed. Yr ydw I yn credu yn gadarn fod tipyn felly o dduwioldeb yr hen Abraham ystalwm ynddo fo, hyny yw, llawer o debygolrwydd rhwng y naill a'r llall; ac ma nhw yn son fod o yn meddwl myn'd o'r hen wlad i'r 'Merica, ac mae yn eitha tebyg heb whod i ba le y mae yn myned; ac os ydy hym'n wir, bydd mwy o debygrwydd etto." » Ebe Hugh Morgan, Rb id i mi dy wrthwynebu di yn hyna, Wmffre. Yr ydwyf fi yn dweyd etto fod o wedi bod yn y nefoedd heno, a llawer gwaith o'r blaen. Yr wyt yn gwybod fod yr Apostol Paul wedi bod yno, ac wedi clywed geiriau annhrdethadwy, ac ni wyddai yr Apostol ddim pa un ai yn y corff ai allan o'r corff yr ydoedd ar y pryd; ac Wmffre, hen arfer pobl dduwiol yw myned i edrych gwlad, fel Caleb a Joshua gynt yn edrych gwlad Canaan. Bum I yn y nefoedd fy hunan o ran hynyr ac mi glywais, ac mi welais lawer iawn o bethau yno hefyd. Y gwir yw, 'does dim yn bosibl i beidio myned yno wrth ddarllen rhanau o'r Testament Newydd sydd yn son am y lie, yn enwedig Llvfr y Dadguddiad—mae y darluniadau mor fyw a chyflawn. Ac hyn yr ydwyf yn sicr, dy fod dithau, Wmffre, wedi bod yn teimlo yn debyg, a dy fod wedi gwybod sut le yw y nefoedd. Wmffre, beth feddylidiamypethyn awr ?" Wel, do wir, Hugh, mi fuom fel yna o ran y meddwl, neu y dychymmyg, ond nid ydw I ddim am ddeud fy mod fel tase yn gwbod sut le sy' yno. ra. chwaith, o ran byny, fy mod I wedi bod yn y nefoedd. Dyn a dy belpo," Wmffre bach, ychwanegai y brawd Morgan, mae y meddwl yn gallu gwneyd a myn'd mwy na feddyliet ti na minna. Y meddwl yw y dyn. Dyna sydd yn gwneyd dyn yw y meddwl. D na sydd yn gwneyd dyu yn fawr neu yn fychan-y meddwl. Ac mae yn anhawdd iawn dweyd yn mha le y mae y meddwl yn aros, pa un ai ynot ti, ai yn dy ymyl, ai yn mhell filiynau o filltiroedd oddiwrthyt P Mae y meddwl yn ysbrydol, weli di, a hyny yn fwy ysbrydol nar angylion a'r seraphiaid sydd yn y nefoedd, oblegid dios fod gan yr ysbrydion hyny ryw fath o gyrff, ac y maent yn cael son am danynt felly; ond mae meddwl dyn yn fwy ysbrydol na nhw o lawer, oblegid ni pher- thyn iddo ef ffurf na llun; ac am hyny, rhaid bod yn ofalus w iarad yn mha le y mae. Ysbryd, a dim ond ysbryd v" Pwy fedr ddweyd yn mha Ie y mae? Pe buaswn i yn cael rhoi fy marn ar y pwnc, buaswn I yn dweyd fod y med Iwl bob amser yn y lie mae gwrth- ddrychau serch y dyn; a phan mae gwrthddrychau ein serch a'n myfyrdod yn Patagonia, mae y meddwl yno hefyd, wrth gwrs. A phan vr yclym ya rhoddi ein serch ar y pethau sydd uchod, mae y meddwl uchod "fvd, ac os felly, yr ydym wedi bod eill dau lawer gwaith yny nefoedd. Mae y Beibl yn dweyd yn benderfynoIlle mae trysor dyn, yno mae ei gill on hefyd. Ac Wmffre, dichon i ni fod o ran ein cyrff a'n meddwl yn y nef- oedd, ac yno hefyd y mynydyma. Pwy wyr, feallai mai ar y ddaear y bydd sefvllfa ddyfodol y saint, weli di felly mae llawei iawn o bobl vn harnu, a byny yn ddigon naturicl. Mae yn wir fod llawer fel arall, ac yn barnu mai rhywle goruweh y ssr y bydd eu harosfa. Maent fel yn tybied fod y byd yma—y ddaear hon, yn rhy balogedig i fod vn nefoedd, pan mewn gwirionedd fod ein hen ddaear ni mor santaidd a dwvfol a'r nefoedd ei hunan, hyny yw, mor santaidd a'r nefoedd mae y Beibl yn son am dani. Yr hen ddaear yn santaidd Ydyw siwr, mor sautaidd a'r un ran yn amherodraeth y Jebofa mawr. Y dynion sydd ar y ddaear sydd yn an- mherffaUh, aflan, ac yn halogedig, ac nid y ddaear. Nid Z, oes un ran o'r greadigaeth yn fwy santaidd a dwyfol na/r hen ddaea.. Yr un Duw a wnaeth bob rhan o'r gread- igaeth fel eu gilydd, ac y mae yr un Duw yn llanw y naill fel y llall a'i bresenoldeb. Yr unig beth a'n gallu- oga ni i fyned i'r nefoedd yr adeg y b'om yn dewis yw, meddwl santaidd, pureiddio a nefoleiddio y meddwl, ac yna yr ydym yn y lie santaidd hwnw. A dyma yr achos fod y Beibl yn siarad cymmaint am goethi y meddwl, gwregysu llwynau y meddwl, caru yr Arglwydd ein Duw a'n holl feddwl, adnewyddu y meddwl, &c Dyna, Wwmffre, yr vdwyf yn dal at fy ngosodiad etto sef fod Abraham William a wedi bod yn y nefoedd heno a hyny am ei fod ef yn nefolaidd o ran ei feddwl a'