Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
YMDDYDDANION Y TEULU.
YMDDYDDANION Y TEULU. GAN Y PRYFGOPYN. PEN. VI. Ar nos Wener cyn y ddro yn y Gwaith Mawr, yr oedd Morgan Jones yn lied brysur yn gwneyd i fyny ei gyf- rifon, a t'hyfrifon amryw o weithwyr oedd o dan ei ofal, ac un a'r Hall yn dyfod i mewn ar negeaeuau, a phob un vn cael gair serchus oddiwrth Mr. Jones a'i wraig dda. Pan oedd Morgan Jones ar osod ei hun mewn agwedd i orpbwys a mwynhau cyfeillach y teulu, daeth cnoc etto ar y drws. Agorwyd ef gan Maria, ac mewn eiliad gwridiodd hyd wreiddiau ei gwallt; ond estynai ei Haw allan, yr hon a wesgid yn garedig gan law mor onest a fu yn cydio mewn morthwyl erioed. Pwy sy' 'na, Maria?" gofynai y fam. U William Parry, mam," oedd yr ateb, ac yn para i edrych yn wridiog. Dewch i mewn, William, gadewch i ni gael eich gwel'd," meddai Morgan Jones. Ar hyn, daeth dyn ieuanc tal, cryf, a hoew i mewn, gan ddal ei het yn ei law chwith, tra yn estyn y ddeheu i gael ei siglo yn serchus gan ben y teulu. Ac wedi cael amser i longyfarch Mrs. Jones, a'r rhelyw o'r teulu, der- byniodd y gwahoddiad i eistedd i lawr, a gwneyd ei hun gartref. "Wel," meddai Morgan Jones, sut yr ydych wedi ymdaro er pan welsom chwi o'r blaen? B'le yr y'ch wedi bod? gan y deallwyf na ddarfu i chwi aros yn hir gydag en gin y rhelway. H Wel, naddo, Syr," meddai William Parry. Cam- synied ynwyf oedd gadael y lIe hwn. Take in hollol oedd concern y Railway newydd. Gadewaist hwynt yn fuan. Buais am dymhor yn Abercarn, ond nid oeddwn wrth fy modd yno; felly, daethym i'r gwaith newydd wrth Crymlin, lie yr wyf yn awr am dymhor, beth bynag. Mae y gwaith yn eithaf caled, ond y mae y gyflog yn lied dda mewn rhai rhanau o'r gwaith." "Abercarn,meddai Morgan Jones. "Dynallemae yr eglwys o'r ffasiwn newydd, on te fe ? Beth ma nhw yn ei galw—yr Eglwys Bresbyteraidd Gymreig, ne rhyw shwdenw fel hyny ?" le, dyna'r fan, nhad," meddai Robert; H ae yno y mae y Parch- Mr. Charles, gynto Drefecca, yn offeiriad." William, chwi allwch rhoi tipyn o'i hanes i ni, ond odid," meddai pen y teulu. Gallaf, am a wn I," meddai; ond fel llawer obeth- au ereill yn y by(I yma-'great cry but little wool,' ys dywed y d-I pan oedd yn cneifio y mochyn 'slawer dydd. Mae mwy o swn o lawer nag sydd o sylwedd ac mae yr eglwys yn ei hagwedd newydd yn debyg o fod yn fwv o felldith nag o ddaioni o lawer." "Am dir caton 1'r dyn, shwd i chi yn meddwl hyn?'' gofynai Shon mewn tipyn o syndod. Mae yn hawdd iawn cyfrif am hyn," atebai William Parry. Mae yr eglwys yna yn protfesu bod yn eglwys rydd, ac etto yn fath o eglwys wladol; ac ar y pretence ei bod yn rhydd ac yn efengylaidd, mae dysgwyliad i bawb sydd o dan grafangau Arglwyddes Llanofer i fyned iddi, ereubod yn aelodau mewn eglwysi ereill. Mae mwy o erlidigaeth wedi cael ei acbosi eisoes gan yr eglwys hon nag a fu yn yr ardal am y can mlynedd diweddaf. Mae dynion crefyddol yn dechreu gwerthu eu hegwyddorion -rhai er mwyn gwen, a rhai rhag ofn gwg rhyw would. be-men-in-authority, y rhai ydynt ag enw Lady Llanover ar flaen eu tafodau mor llipa a chawl erfin. Y pwnc mawr yw, llanw yr eglwys serch gwaghau pob lie arall o addoliad yn yr ardal. Cesglir deiliaid Arglwyddes Llan- over o bellder mawr o ffordd i ddyfod i'r eglwys hon- rhai o honynt yn myned heibio i'w capeli eu hunain, er bod yn bresenol i blygu y glin i ddelw newydd Abercarn." 'Dwy I etto ddim yn gallu deall peth fel yna, Wil- liam, meddai Morgan Jones, gan grafu ci ben. "Wei, 'dwy I ddim yn meddwl -y buaswn innau yn ei' ddeall, oni buasai fy mod yno, ae yn dyst o'r pethau," oedd ateb William Parry. Dyna, er enghraifft, i es- bonio fy meddwl, Mr. George mae e'n un o hen ddiacon- iaid eglwys y Bedyddwyr yn Bulah ac yn wir, dan gofiO, y mae y Mr. George presenol yn aelod yn eglwys Bulah) Mae ef yn agent o dan Lord Llanover. Mae ef yn lied arwyddo mai dymuniad Lady Llanover yw iddo ef fyned i'r eglwys. Mae ef yn myned iddi yn gysson iawn a'r hyn syddyn hynod yw, ei fod yn dadleu a'i hen frodyr yn Buiah y gaU fyned yno mor ami ag y myn, a chadvr ei aelodiaeth yn Bulah yr un fath, ddim ond iddo ef gadw y cymmundeb yn Bulah. Mae nid yn unig yn myned ei hunan, ond yn mwy na hanner gorfodi ereill i fyned hefyd, gan ysgwyd uwch eu penau enw Lady Llanover. Mae pethau fel hyn yn debyg o effeithio drygau dychrynllyd7 drygau nas gallesid eu eyflawnu gan Eglwys Loegr-ïe,. nas gallesid eu gwneuthur gpja Eglwys Rhufain ei hun. Yn wir, mae drwg mawr yn cael ei wneyd yn barod." Duw faddeuo iddi nhw," meddai Morgan Jones. Mi alia I ddeall tipyn o erlid crefyddol oddiwrth y Pab,. neu ddyn fel Harri o Exeter ond wfft fyth pan fyddo rhyw swyddogion bach fel y Mr. George hwn yn myned i erlid-mae yn ofnadwy dros ben." "Nhad," meddai Robert, "fy marn I, chwi wyddoch, yw, fod cyfeiliornad ac erlid yn fwy genuine yn Eglwys Rhnfain nag mewn un man arall. Mae y counterfeits crefyddol sydd yn dyfod mor agos i'r gwirionedd yn fwy peryglus na chyfeiliornad ag y gall pob pfentyn weled mai cyfeiliornad yw. Ac y mae yn hawdd genyf gredu yr hyn a ddywed William Parry, y gwna Eglwys Bresby-" teraidd Abercarn fwy o ddrwg na phe buasai hanner dwsin o Eglwysi Gwladol yno." Ond aroswch, fy mechgyn mavrr I," meddai Morgaiit r Jones. "Ydych chwi ddim yn meddwl y bydd i Lady Llanover ganiatau i ryw rai fel y George hwn i ddi- raddio ei henw, trwy lusgo ei deiliaid i'r eglwys hon yn awr yn fwy nag o'r blaen ? Na, na, bydd i drigolion yr ardal ar unwaith i alw cyfarfod, a threfnn mesuran i osod y mater o flaen Lady Llanover, a mentref un peth, y gosodir terfyn ar y busybodies sydd yn awr yn ei henw yn gwarthruddo rhyddgdrweh ac anmhleidgarwch y fonedd- iges o Lanover." Wel, dyna, mae pawb yn dywedyd nad oes neb yn licio dechreu," meddai William. Wel, b'le mae y wasg ? B'le mae y beehgyn sydd yn arfer 'sgrifenu ? Cynhyrfer y boys, cynhyrfer y boys, ac yn fuan codir digon o storom i chwythu y flFwlach hyn i gered etto. Felly y Uefarai Morgan Jones wedi ei gynhyrfu trwyddo. Ar hyn, dygwyddodd fod gan Maria rhyw neges yn y pentref, a gosododd y fonet fach shonea ar ei phen, a ffwrdd k hi. 1 Ac fe ddygwyddodd i William Parry gofio yn sydyn fod eisieu myned arno yntau. Felly, wedi ffar- welio a'r teulu, dilynodd gamrau Maria, ac yn y fan yr oedd wrth ei hochr, a'i llaw hi yn gynhes o fewn,ei fraich yntau ac felly, ac felly, ac felly-ond ni ddywedaf y glee a fu o'r pentref ac yn ol. 0 na, na, yn wir.
j DARLITH AR HANES JOSEPH…
DARLITH AR HANES JOSEPH A'I HELYNTIO^, > Yn Conwy, Chwefror 9fed, gan y Parch. W. Thomas, gwein- idog y Bedyddwyr yn JLerpwl. MR. GOL.Tybiwyf fod genyf hstwl a phetb cymhwysder i wneyd ychydig sylwadau ar y ddarlith, canys yr wyf newydd ysgrifenu chwech o ymddyddanion ar y pwnc. Da genyf fy mod wedi cael y blaen ar Mr. Thomas, ac wedi gorphen cyn ei glywed, canys buasai tuedd yn ei wrandd i fy nyrysu i yn fy flfbrdd. Nid wyf yn gweled dim perygl i ddau, a dau cant, gym- meryd yr un testun; os bydd pob un yn meddwl drosto ei hun, bydd digon o wahaniaeth rbyngddynt. Dangosa hyn ryfedd- odau amrywiaeth y meddwl dynol. Y tro cyntaf i mi gael golwg ar Mr. Thomas oedd yn nghapel yr Annibynwyr, y boreu Sabboth blaenorol. Cesglais ar ei olwg ei fod yri bregethwr. Aethumato, a gofynais afuasai yn cymmeryd fy He. Gwrthododd ond pe buastfn yn ei adnabod, yr wyf yn, meddwl y gwnawn iddo wneyd. Dywedaisynwyf fy hun wrth edrych arno,—do, dywedais wrth ereill hefyd — -1 Boneddwr ffraeth a syml oedd ef. Y mae yn ormod o fedd. yliwr i roddi pwys mawr ar hyawdledd geiriau." Atebodd V darlithydd, nos Lun, i'r darluniad uchod. 'Creder ni, y mae enaid dyn i'w weled yn ei wynebpryd, yn enwedig yr olwg jgyntaf a geir arno. Yn nghapel y Wealeyaid y bu y ddarlith-Mr. Bridge oedd y cadeirydd. Mae yn anmhosibl cael ei well—yn drefwr parchus a dylanwadtfl, yn gwybod pa bryd i ciarad a pha bryd i dewi. Yn ei arweiniad i mewn, cyfeiriai Mr. Thomas at rai ydynt wedi bod In destunau darlithiau, megys Nicholas, Havelock, a Garibaldi. Dangoaodd yma ei fod yn wleidiadwr craff, yn meddwl drosto ei hun. Ni ddilynodd yr arferiad i roddi ergyd brwnt i "Nic." Ni ddarfu fod Havelock yn, dduwiol ac yri Fedyddiwr ei attal i synu at ei fedr yn ei gel- fyddyd o ladd dynion. Ac ni ddarfu poblogrwydd Garibakir' beri iddo ei addoli. Cyfeiriodd yn ]led wavrdlyd at rai o"t prophwydoliaethau a gerddasant am dano, ydynt etto heb el* cyflawnu. Ei amcan yn cyfeirio at y pethau hyn oedd danger fod hanesion y Beibl yn para yn eu b)as, oes ar ol oes, pan mae pethau ereill yn myned yn wrthwynebus wedi eu clyweu unwaith. Dywedai fod yn, pertbyn i'w destun ddau anhawsdra neiIJ7 duol, sef ei fod mor faith ac mor etfeithiol, fel y mae wedi ei ysgrifenu gan Moses. Rhaid fod athrylith Mr. Thomas yø ddigyffelyb pan oedd yn medru rhoddi y fath Has newydd ar hen hanes a adroddwyd gan Moses mewn awr, pan oedd y zwt. llariedd yn mhell uwchlaw iddo ef ei hun fel ysgrifenydd hanes. Y cliivia*v oedd Joseph yn wylo pan yn hysbysa el hun i'w frodyr. Yr oedd wedi troi draw i wylo, ac wedi wylO yn ei gadach lawer gwaith o'r blaen, ond yn awr torodd allan i wylo yn uchel, nes y clybu yr Aifftiaid a thy Pharoh. yn ammheuaeth genyf a ddaeth na Phelps na Keen erioed i lyny ir darlithydd am bum mynyd y pryd hyn. ImavrIl gwiridnedd, yr oedd fy ngwaed yn berwi. Oqd y mae werth y ddarlith yn yr esboniad a geir ynddi ar wahanoJ freuddwydion, a'r gwersi a dynir oddiwrth yr hanes. Dartft&* iau fel hyn a wna ddarlithio yn boblogaidd etto. Wrth fodJf testun mor eang, yr wyf yn cydolygu kg un o'r brodyr J Bed- yddwyr. a ddywedai fod y darlithydd unwaith neu ddwy
! YR HUGUENOT.
credu fod Victor yn heretic anobeithiol. Yr oedd ef ei hunan wedi bod yn gyffelyb iddo ond darfu i'w gar- chariad ei ddwyn i ystyried pethauyn eu lliw priodol- ei ddwyn i'w iawn bwyll; a chredai hefyd y byddai i Victor weled ei gamgymmeriad, ond iddo ystyried pethau yn eu lliw priodol. Hynod mor deg yr oedd yn siarad Ar hyny, gadawodd Mazurier y dyn ieuanc. Bu ei ymweliad yn fyr a brysiog. Ni fuasai dim ond ym- rwymiad pwysig yn ei gymmeryd ymaith; ond byddai iddo ddychwelyd, a gallant siarad am y peth drachefn. Cusanodd Victor, ac a'i bendithiodd; ac aeth allan j ddymuno ar i'r awdurdodau i ohirio dydd ei brawf, am ei fod yn teimlo yn sicr, ond iddo gael amser, y deuai i'w iawn bwyll, a phenderfynu y pwnc yn foddhaol- rhwng Crist a Mammon. Wrth gwrs, mewn geiriau ereill yr amlygodd Mazurier yr un meddwl. Ar yr heol, clywodd Elsie Meril am garchariad Victor, a hi a ddygodd y newydd i Jacqueline. Yr oeddynt wedi dychwelyd i Meaux i'w hen letty; ac yr oedd di- wrnod wedi myned heibio heb ei weled yn dyfod, er eu bod-yo ei ddysgwyl hob mynyd. Yr oedd Elsie wedi myned allan i brynu rhoddpriodas i Jacqueline—dernyn o ryw ddefnydd prydferth at wneyd dilledyn hardd. Aeth i'w neges heb ddweyd yr un gair, a dychwelodd yn 01 gyda'r anrheg; ond dygodd hefyd yr hyn a'i gwnaeth Jrn ddiwerth, er ei fod wedi costio cyflog wythnosau o afur caled yn y maesydd gwinwydd. Yr oetid agos yn dywyll pan y dychwelodd at Jacqueline. Yr oedd ei chyfeilles yn eistedd with y ffenestr yn dysgwyl—nid am dani hi. Aeth i mewn, ond ni soniodd yr un gair am ei neges nag am ei rhodd. Eisteddodd i lawr yn ddystaw, yn ddiolchgar fod y nos yn nesu, am y gallai siarad yn well y geiriau ag a fuasent yn sicr o wneyd y tywyllwch yn gyfryw ag y gellid ei deimlo. "Nid ydyw yn dyfod," meddai Jacqueline o'r diwedd. A oeddych yn tybio mai efe oedd yn dyfod i fyny y grisiau nan yr oeddwn I yn dyfod?'' gofynai Elsie yn dyner. 0 na, yr wyf yn adnabod awn eich traed yn rhy dda." J A swn ei draed yntau hefyd, yr wyf yn meddwl ?" Ogallaf, yn sicr. Yr wyf yn adnabod swn traed fy nghyfeillion goreu. Buasai yn hynod pe nas gall- aswn!" Y mae yn dda genyf eich bod wedi dweyd hynyna, Jacqueline. Fy nghyfeillion goreu," ychwanegai Jacqueline, nid yn unig i foddhau Elsie. Yr oedd cariad wedi agor ei chalon yn llydan, ac yr oedd gan Elsie-er y gallai fod yn wan a ffol-ei hen gydymmaith, ei chydweithiwr,— yr hon oedd wedi bod fel chwaer iddi-le anrhydeddus yn ei chalon. A ydyw yn bosibl fod dim wedi dygwydd iddo, Jacqueline?" meddai Elsie, gan grynu. Darfu i'w llais ofnus ei bradychu. H O nid wyf yn meddwl," oedd yr atebiad. Ond y mae ef mor ddiofn, efallai ei fod wedi syrtbio i—i draUod." Pa beth a glywsoch, Elsie?" Cafodd y cwestiwn ei ofyn yn dawel, ond aeth at galon Elsie, druan. Yr oedd Jacqueline yn amheu etto yr oedd Jacqueline yn gofyn mor dawel! Gallasai Jacqueline wrando, ond pa fodd yr oedd hi i allu Ilefaru ? Cynnyddodd ei dyryswch i'r fath raddau, fel yr oedd yn sicr fod rhywheth yn bod. Pa beth a glywsoch?'' gofynai Jacqueline, ond nid mor dawel ag o'r blaen; etto yr oedd rhyw dawelwch hynod yn ei hymddyddan, nes peru i Elsie synu. Y maen.t wedi dal Victor, Jacqueline." Am heresi ?" "Clywaishynyaryrheol." Cododd Jacqueline-aeth ar draws yr ystafell,—yr oedd ei Haw ar y glicied. Mewn moment yr oedd Elsie wrth ei hochr. Pa beth a wnewch ? Rhaid i mi ddyfod gyda chwi, ^Jacqueline." I ba le yr ewch ?'' meddai Jacqueline. Gyda chwi. Aroswch-pa beth ydych am wneyd ? Neu,-dim gwahaniaeth, ewch yn mlaen, mi a'ch di- lynaf, a gwynebaf y perygl gyda chwi. A oes perygl ? Iddo ef y mae ac efallai fod i chwi, ond nid i mi. Aroswch, Elsie. Pa le yr af mewn gwirionedd ?" Etto yr oedd yn agor y drws, ac yn dechreu cerdded i lawr y grisiau tra yn siarad a dilynwyd hi gan Elsie. Yn gyntaf, aethant i dy y cribwr gwlan. Nid oedd John gartref, ac nis gallai ei fam ddweyd dim wrthynt —nid oedd wedi clywed dim irn garchariad Victor. Yna j aethant i'r man ag y darfn i Victor ei nodi allan un tro fel cartref Mazurier. Nid oedd ef gartref. Yn mha le ywoedd Victor wedi cael ei garcharu ? Nid oedd yr un dyn yn gallu eu hateb; ac o'r diwedd, bu gor/iod iddynt ddychwelyd yn ol i'w Hetty i dreulio y noswaith, nid mewn cwsg, and mewn dysgwyliad poenus am y boreu. Ar y Sabboth ag yr oeddynt wedi ei benodi yn ddydd y briodas, daeth Mazurier a. gair oddiwrth Victor i Jacqueline-do, daeth fel cenad oddiwrtho, meddai ef, fel yr agorai y drws i ddyfod i mewn. Ond yn lie dyfod a'r neges ag a roddwyd iddo gan Victor, clytio rhyw- beth arall a wnaeth-ef. Methodd Victor gael neb arall i'w hanfon ati; ac o dcliflyg hyny, nid oedd ganddo ond ymddiried ei neges iddo ef. Yr oedd yn dymuno, meddai ef, gwasanaethu ei feistr, a chael gafael ar y gwirionedd. Dywedodd Mazurier wrth Jacqueline, fod yn an- mhosibl iddi gael myned at y carcharor; ond y gallai anfon neges. Mewn gwirionedd, meddai ef, yr oedd yn barod i wasanaethu ei gyfeillion yn mhob modd. Ah eneth wrol! ymddiriedodd i'w ofal eiriau tebyg i hyn Sefwcb yn gadarn, fy anwyl Victor, yn y gwirion- edd. Na fydded i neb na dim eich perswadio eich bod yn camgymraeryd- Gofynasom am oleuni; rhoddwyd ef i ni—bydded ini radio ynddo; dim gwahaniaeth i ba Ie y mae yn arwain, gan fod y goleuni o'r nef. Na feddyliwch am danaf fi, nac am danoch elch hunan, ond an unig am,lesu Grist, yr hwn a ddywedodd, I Yr hwn y gadwo ei fywyd a'i cyll. Cymmerodd Mazurier y genadwri. Pa beth a wnaeth ag ef ? Taflodd ef i'r gwynt. Wythnos ar ol hyny, dygwyd Le Roy i brawf, a da gyffesodd; a thrwy ddadgyftesu, a ollyngwyd yn rhydd. Meddyliodd Mazurier ei fod yn gwneyd cymmwynas wrth ymdtechu achubei gyfaill yn y dull hwn. Medd- yliai y buasai yn gwneyd drwg pe buasai yn dwyn geiriau Jacqueline iddo, am y gwyddai y buasent yn cael effaith mawr arno. Ac felly, yn lie ceisio gwneydy ffordd yn rhydd iddynt gael gweled eu gilydd, gwnaeth ei oreu i'w hattal. Ni roddodd fawr o goel ar y geiriau a ddywedwyd gan Jacqueline, pan yr oedd ei chydwybod a'i chariad yn gwrthrytela yn erbyn eu gilydd. Yr oedd y geiriau yn ddiystyr iddo ef-nid oedd yn gallu eu deall. Yr oedd rhywbeth yn y ferch nad oedd yn ei fyw yn gallu ei ddeall; nid oedd, yn ei dyb ef, yn gyf- addas arweinydd i'r un dyn ag oedd mewn angen am y fath ragocheliad a barn a Victor Le Roy. Yr oedd Elsie Meril, rbwng gobaith ac ofn, yn fud yr holl ddyddiau hyn; ond yr oedd ei phresenoldeb, er nad oedd yn galonog ua gwronaidd, o gymhorth mawr i Jacqueline yn ei thrallod. Pan y clywodd Jacqueline pa fodd y terfynodd y prawf, ac fod Victor wedi gwaduy gwirionedd, ei meddwl cyntaf oedd am ddianc ymaith, fel na byddai iddi byth weled ei wyneb. Yr oedd wedi gwneyd pob ymdrech gael golwg ar Mazurier, ond yn ofer. Wrth gwrs, yr oedd ef yn ei gochel o bwrpas yr oedd arno ei hofn ac nid heb achos. (1'w barhau).