Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

2 articles on this Page

UNDEB Y TRI ENWAD YMNEILLDUEDIG.

News
Cite
Share

UNDEB Y TRI ENWAD YMNEILLDUEDIG. NID ychydig yw yr ysgrifenu sydd wedi bod y dydd- lau diweddaf yma, yn y papyrau Seisnig yn enwedig, ar y pwnc hwn ac erbyn hyn, y mae y siarad yn dechreu cymmeryd lie yn gyflym, o ben i ben, vn Nghymru. Wrth gwrs, nid yw y Cymry yn can eu Hygaid a'u clustiau oddiwrth y pethau ag sydd yn cael eu trin a'u trafod gan y Saeson. Nid anfudd- iol, feddyliem, i ninnau fwrw ein hatling i mewn i'r drysorfa hon. m Y tri enwad crefyddol a feddylir ydynt, y Presby- teriatd, Annibynwyr, a'r Bedyddwyr; sefy tri enwad a ystyrir yn gwneyd i fyny brif ymneillduwyr y Deyrnas Gyfunol. Y ddau enwad olaf, mae'n wir, ydynt v lluosocaf o lawer yn Lloegr a Chymru; ond y mae y Presbyteriaid yn enwad o bwys a dylanwad, ac yn lluosog iawn hefyd, os cyramerir i mewn eu rhif yn Scotland. Gyda golwg ar rif yr eglwysi per- thynol i'r tri enwad yn Nghymru a Lloegr, yn ol y cyfrif (census) crefyddol, y maentyn debyg i hyn,- Annibynwyr 3,244, Bedyddwyr 2,789,* a'r Presbv- teriaid 76. Yn awr, y mae y rhifo dros chwech mil o eglwysi yo llawer iawn ac y mae yn rhaid fod rhif yr aeI- odau, a'r gwrandawwyr, y rhai a goleddant eu heg- Z5 "Wyddorion, yn Iluosog annghyffredin; a gellir dy- wedyd am danynt, eu bod yn cytuno oll vn erbyn «yssylltu crefydd a gwladwriaeth a'u gilydd, ac am «YNY» gel wir hwynt "YR ENWADAU YMNEILL- DXJOL. Mae yn wir fod y Trefnyddion Wesleyaidd, y Trefnyddion Calfinaidd, a'r Trefnyddion Hunting- donaidd, vn rhyw fathau o Ymneillduwyr oddiwrth yr Eglwys Wladol." Nis 'gwyddom ni, ac nid yw yn perthyn i'n pwnc ar hyn o biyd, i ba faint o faddau y gellir galw y rhai hyn yn ymneillduwyr. Pan daarfu iddynt ddechreu bodoli o gant i gant a hanner <> flynyddau yn ol, nid oeddynt am ymadael a'r hen .1 Fam, ond cael tipyn o "drefn newydd" yr oeddynt yo ei ymofyn, ac felly y mae yr enw "Trefnyddion Wedi oi fabwysiadu ganddynt arnynt eu hunain. Pa «>ethau, ac i ba raddau, yr oeddynt, ac y maent yn ymofyn trefn newyddd," cyn bod yn un a'r hen Pam etto, nid ydym yn gallu rhoi cvfrif, ac y mae yn gryn dipyn o bwnc iddynt hwy eu hunain i roi 'Cyfrif am hyn. Nid ydym wedi gweled erioed rhif, swm, a sylwedd y "Trefnyddion Newydd" ag y tnaer,t yn ei geisio, neu wedi ei geisio, ar law ei mam. Nis gwyddom ychwaith, pa uu ai cwympo yn ol at drefniadau eu mam y maent y dyddiau hyn, neu iyned yn mhellach oddiwrthi; mae rhai, ag sydd yn ^ymmeryd arnynt wybod, yn dywedyd mai estyn camrau yn ol y maent at y fam, yn hytrach na'r famatynt hwy. Beth by nag, fe gaiff Mr. Amser-a- -dcfaw i egluro hyn yn helaethach. Y tri enwad ereill a nodwyd gyntaf genym, a elwir, ac yr edrychir arnynt fel rhai perffaith ymncillduedig ac nid gor- dywedyd am un o'r enwadau hyn,—na fu efe, el enwad, yn perthyn i eglwys Loegr, nac i eglwys hufain erioed—ddim un mymryn yn nes atynt nag ydyw y dydd heddyw, ac y mae hyny yn ddigon pell -mar bell ag na fydd undeb byth yn bodoli rhyng- ddynt, tra byddont hwy a'r wlaJ mewn undeb a'u gllydd, a thra byddont yn dal at hen seremoniau an- ysgrythyro!, &c. Rhyddid cydwybod "-Rhyddid gwladol a chrefyddol—Rhyddid heb drais ar wyrryw tta benyw, dyn na phlentyn, sydd yn, ac wedi rhedeg erioed trwy holl wythienau a gewynion yr enwad f 7° 8C "V mae Pawk ei adnabod a'i gydnabod y cyfryw, trwy holl oesau cred. Mae yn wir fod n enwafl, sefy Presbyteruid, yr Annibynwyr, a'r «o»«^ae 0 eslwjsi y Bedyddwyr yn myned dan yr enw ffenau, ac telly nid ydynt yn cael eu gwneyd i fyny yn rliif vdd £ JIyS1' >rI y census< 8 thrwy hyny mae rhif eglwysi y Bed- wadan gryn" yn llai na £ y dylent fod, yn ol dull yr en- adau ere,U o gyfrif eu heglwysi. Bedyddwyr, yn dra thebyg, yn enwedig y ddau olaf, i'w gilydd. Pregethant yn debyg-mae eu cynnull- eidfaoedd eglwysig yn debyg-cariant allan eu dysg- yblaeth eglwysig yn debyg-mae eu -cyinmanfaoedd yn debyg-mae eu Hathrofeydd a'ugwahanol sefydl- iadau,mewn cyssylltiad a'u pethau cartrefol a thramor, yn debyg—mae ganddynt ddynion o alluoedd, dysg, I Z3, a doniau, yn debyg—maent yn credu, ac yn ymarferyd holl athrawiaethau y grefydd Gristionogol yn hollol yr un fath, gydag un eithriad am un o bynciau syl- faenol crefydd, sef BEOYDD, yn ei ddull a'i ddeiliaid. Wrth edrych ar rif, gallu, a dylanwad yr enwadau hyn yn y Deyrnas, mae yn rhaid cyfaddef yn onest, os cyfaddefir v gwir, mai nid wrth chwareu y gellir eu gwrthwynebu a'u troi yn ol. Mae ganddynt gron- feydd o ddyfroedd grisialaidd,ag y gallant, os gwnant iawn ddefnydd o honynt, eu troi pryd y mynont at eu holwynion, er eu gwneyd i weithio mor nerthol a chyflym ag yr ewyllysiant. Mae yn rhaid addef, ar yr un pryd, fod y dyfroedd hyn yn cael eu gwanhau yn fynych, trwy eu bod yn cael eu troi a'u gwasgaru yn fan ffrydiau. Ac y mae y rhan fwyaf, os nidpawb, a bertbyn i'r enwadau hyn, yn barod i ddywedyd, Dyna drueni na bai y Hit a'r llanw hyn yn myned gyda eu gilydd, yn lie gwasgaru eu nerth a pha ryfedd fod ein dynion doeth a da yn gweddio, 0 AM FWY 0 UNDEB/ Gan fod ein hysgrif wedi cyrhaedd ei therfyn gos- ZD Z5 odedig yr wythnos hon, mae yn rhaid i ni aros hyd yr wythnos nesaf, er gwneyd crybwylliad ar ba dir y gall undeb fodoli rhwng yr onwadau hyn.

ATHROFEYDD Y BEDYDDWYR YN…