Seren Cymru

Evans i ddarllen yr Anerchiad i'r llywydd. Gwnaeth y Ilywydd araeth, yn mha un y sylwodd ar rai o'r gwrthddadleuon a ddygir yn erbyn parhad Eistedd- fodau. Yr amean o'u sefydlu ar y cyntaf oedd diwyllio y bobl, a chredai ef fod yr un amcan mewn golwg gaaddynt yn bresenol. Y mae genym yn Lloegr ein Cymdeithas Freninol, ein Social Science Meetings, a'n cyfarfodydd Amaethyddol, gyda lluaws aneirif, yn wyddorol a llenyddol; yn y rhai y gwelir fod ymdrafodaeth a chydymddyddan personol yn parhau i fod yn gynnorthwy gwerth- fawr i waith y wasg, i gasglu yn nghyd bersonau o wahanol fanau o'r wlad, y rhai nas gwelsant eu hunain o'r blaen. Hyn, yr wyf yn tybio, ydyw y manteision mawr sydd yn deilliaw oddiwrth yr eisteddfodau hyn. Eu dybenion ydyw diwyllio a lledaenu, yn mhlitli pob dosparth, chwaeth at wy- bodaeth, llenyddiaeth, a chelfyddyd ac y mae yr Eisteddfod wedi prof! ei hun yn foddion mwyaf nerthol i ddwyn hyny oddiamgylch. Cynnygiodd nifer o feirdd y Gogledd gini ddydd Mercher am yr englyn goreu o groesawiad i Alaw Goch i Eisteddfod Caernarfon, i ddyfod i law erbyn wyth o'r gloch dranoeth. Dyfarnwyd y wobr i Gogleddwr." Y mae yr englyn fel y canlyn :— Enw Alaw|(}ocK anwylir—gan y Beirdd, Gan y byd fe'i perchir Y Gogledd anrhydeddir A dyn o waed awen wir. Hysbysodd yr arweinvdd mai yr ymgeiswr llwyddiannaa ar y traethawd ar "Y dull goreu i ddysgu yr Iaith Saesneg i blant Cymreig mewn Ysgolion Dyddiot" oedd Mr. Edward Hughes, athraw fsgol Frytanaidd Llechryd. Gwobr ^3 3s. gan esgob Ty Ddewi. Anerchiadau barddonol gaa "Llwydlas" a'r Parch. Joseph Jones (Caradog). Alaw Gymreig, Oh! let the kind minstrel," gan Mr. Lewis Thomas, yn cael ei ganlyn gyda'r delyn gan Mr. T. D. Morris. DarUenodd y Parch. J. Griffiths, JCastellnedd, y feirniadaeth ar "Anneddau Cymreig fel y roaent, ac fel y dylent fod." Dyfarnwyd y wobr o 44 4s. i Anneddwr." Can, Peidiwch byth a dywedyd hyny," gan Miss Sarah Edith Wynne. Beirniadaeth Cynddelw, loan Emlyn, ac Eben Fardd, ar yr arwrgerdd ar "Waredigaeth plant Israel o'r Aipht." Gwobr, £21, a medal gwerth £ 5. Rhoddwyd y wohr i Demet ius, sef y Parcb. Morris Williams (Nicander), Llanrhyddlad, yr hwn a wisgwyd a'r fedal gan Miss Wynne, Glynllifon. Ymgystadleuaeth ar yr harmonium, gwobr o X2 2s. Yr unig ymgeisydd oedd Mr. J. Williams, Caernarfon, yr hwn a gyhoeddwyfl yn deilwng o'r wobr. Bcirniadaeth gin Gwalchmai ar y deuddeg englyn i Gasteil Caernarfon; gwobr E2. Y goreu oedd Gwladgarwr," neu Risiart Ddu o Wynedd. GOSTEG 1 GASTELL CAERN.\ KFON. Wi! ddinesydd hen oesau-cawraidd wyt, Er cyrdd a hen ddyddiau; Rhyfeddol a bvthol bau Gododd Iorwerth i'w gadau. Sefi He rhed y lwys afon-Seiont Dan susan i'r eigion, Heb arf, yn llyw Caernarfon, Drwy waith hedd ar dir a thon Dy dyrau, uwch hen dud arvryr-a hyf Ddyrchafant i'r awyr A the;; iawn, fel penaeth gwyr, Y w eirioes Dwr yr Eryr. O'th fewn gelyniaeth a fu-gelyniaoth I'n glanaf hoff Gyrarn Bu'th fvnwes yn lloches llu Oedd nni ein llwyr ddiddymu. Ond newidiaist dy nodwedd—ni wedaf Na newidiaist duedd Yn lie cynnal dialedd Acthcst ti'a brif ymffrost hedd! p Y mawr oesawl ymryson—fu rhyngom A hyf rengau'r Saeson A'i awch brwnt yn nychu bron Dirif wroniaid dewrion. Ei ddirfawr dymhestl ddarfu—ac a'i mellt —5—Y gwg mawr i gysgt1; ™ Eisoes y ceir y Sais cu, Yn frawd gwir i'w frwd garu. Pa ryw waith fu'n peri hyn ?—0 geni Dy ogonawI blentyn A'i dad yn llefain," Eich dyn I'ch gwylio rhag eich gelyn." Amrant Tywysog Cymru—agorodd Yn dy gaerau mwyngu Ac yn lle'th watwar, dy garu Wna ein gwlad Ion a'i hyglod Ill. Er yn uwch mewn cywrain nerth—nag ereill 0'11 hen gaerau prydterth Can waith y dyblir dy wir nerth, 0 herwydd geni'n Hiorwerth. Nid erys yn dy dyran-elynion I Ian fro ein tadau Cynhyrfus dincian arfau, Ni cheir byth drwy'th lachau bau. Ynot gwelir hoff blant Gwalia—a'u rhydd Frodyr hael o Loegria; Yn gynhes awen gana- Dilyn ein hen delyn wna! Beirniadaeth gan Llewelyn Turner, Ysw., maer Caernarfon, a Mr. Rees Jones, adeiladydd llongau, am y model goreu o scwner o 140 o dunnelli i forio glenydd Prydain. Derbyniwyd chwe model. Rhodd- wydy wobr o je3 i Mr. Richard Jones, Caernarfon. Cyflwynwydy wobriddo gan Miss Williams, Castell Deudraeth. Beirniadaeth gan y Parch. E. Stephen, Tany- taarian, ac leuan Gwyllt, ar y glees—" Llwyn Onn," a Merch Megan." Rhoddwyd y wobr o X2 i Saer wyf fi o sir Fon," lieu Mr. John Thomas, Blaenanerch, sir Aberteifi. Solo ar y delyn gan Eos Meirion. Yna traddodwyd araeth yn y Ffrancaeg gan M. C. Terrien, ar y "Tebygo rwydd rhwng iaith a cher- ddoriaetli Cymru a Llydaw." Crybwyllodd am un cyfansoddiad mewn modd arbenig, set Ymdaith Gwyr Harlech." Wrth edrych ar boll wynebau ennillgar yr olygfa sydd yn fy amgylchynu, yr wyf bron yn credu fy mod mewn cyfarfod mawr yn Paris, neu yn Llydaw. Y mae yn idywenydd genyf ganfod fod y gerddoriaeth enaidgynhyrfiol ag wyf wedi ei chlywed yma yn debyg iawn i'r gerddor- iaeth sydd genym ni yn Llydaw:—gallwa ddy- wedyd mai yr un peth ydyw. Dywedir fod ieith- oedd Cymru a Llydaw wedi lianu o'r un fam-iaith, a bod y ddwy gtnedi yn deall eu gilyrid. Ond yr wyf fi yn Llydaw. wr ac yn ieithydd; a sicrhaf i chwi nad wyfetto, er fy holl ymdrech, yn deall yr iaith Gyrnraeg pan ei siaredir wrthyf. Ac os na fedraf ti ei ddeall, pa fodd y gellid dysgwyl i'r cenedloadd hyny deall eu gilydd ? Ond er mwyn i chwi fainu, mi a ddarllenaf fy nghy/ieilhiad o Gywydd y dilran" i'r Brenzounsc. Ar ol iddo ddarllen hwn, rhoddodd Talhaiarn dalfyriad o'r ar»eth. Traddodedd Mr. T. Jones (Glan Alun), Wydd- grng, araeth yn yr iaith Saesneg. Dywt-dai mai yr unig obaith i athrylith Cymro oedd yr Eisteddfod. Buasai athrylith llawer bachgen yn guddiedig oni bai y sefydliad hwn. Crybivyllodd am amryw o Gymry enwog a dynasid allan gan yr Eisteddfod. Beirniadaeth ar y gan ary Llyiliyrgod," gwobr £2. Derbyniwyd wyth o gyfansoddiadau, a rhodd wyd y wobr i J. Ceiriog Hughes. Gtlwodd y llywydd ar Mrs. Ceiriog i ddyfod i fyny i wisgo ei phriod, yr hon, pan gerddodd j'r esgytilitwi,, dder- byniwyd gyda taran o guro dwylaw. Wedi canu pennillion can amryw, darllenodd Caledfryn y feirniadaeth ar yr englynion difyfyr i'r pedwar llywydd. Rhanwyd y wobr,92 rhwng Mr. John Will,ains (loan Mai), a'r Parch. B. Evans (Llywarch Mon). -— ■■■■ Wele yr englynion buddugol:— Hen dyrau Iorwerth a wnaed i Eryrod, Eich enwog esgyll rhowch i ni'n gysgod! Awen a mj wsig wuaen' yma osod Yn Llywydd ar eu di arf gyfarfod,- Ein Bu'ckeley Hughes 1 o bawb y clod-et haeddai, Efe addnrnai'n blaenaf ddiwrnod. Wi i gryfhau hwyliau ein gorfoledd, Gwr o wiw synwyr a gair o senedd, Gwr o fynwes ei wlad—a gwir fonedd,, Gwr a'i enaid dros addysg a rhinwedd Ein Siarl Wyn, siriol ei wedd—yw hwnw, A gwr i'w enw gwyn mewn gwirionedd. Pwy fydd Cadeirydd dydd y Cadeirian ? Turner I ni waeddwn—tarian rhin weddau Rhvdd ein hyawdledd fawr urdd i odlau Ein beirddion, a niawredd braidd i'n muriau I Ystyriwn gymhwysderau—ein Maer Ben Onid un asen, dim nid yw'n eisiau Yn Llywydd olaf—lliioedd a welant Brif wr Gwynedd o burfawr ogoniant; O'i tiaen, gwyr lien eu myfyr ddarllenant, I'n diwylliaw gyda phob gwlad-welliant: Pwy yw hwnw? ein Pennant—meistr miloedd P Ac iddo'r miloedd yn gwaeddi'r moliant GWR GWAN. Awenydd donioI :-eich nawdd adwaenoch Yn Bwclai Huws! o ba le y clywsoch Am wron, lyn, inor anwyl o honoch, A'r dyn drwy'i oes roi ei aden drosoch ? Pa lys geir fel y Plas Coch,—chwi feirddion A thelynorion, mor faethlawn eroch ? Yntau ein Siarl Wynne tan airiol wenu, At oriau'ch llwyddiant, er eich llywyddu, Heddyw ddengys ewyllys a gallu Ei enw Seneddol, i'ch cynhes weinyddu Yojlas i larddasa fu, er oesoedd Yn orwyeh lyBoedd er ei hachlesu Yno bydd llywydd eich llu, mwyn urddol, Ac Ifor oesawl i'w gofresu Etto ein Turner ar gyfer gofiaf Llywelyu ail i'n Llywelyn olaf," Y Maer i'ch coledd yw'r marchog haelaf, Tarian ofyddion wna'r twrw ufuddaf; Eich arwr yw'r gwr rhagoraf—i'w swydd Iiaedda gyfarwydd o'r pinwydd penaf I A'ch noddwr Penn nnt-gogopiant Gwynedd, Tirion iawn olwg-teyrn yu ei lmeledd, Yn ei rodd ddrudlawn, treiddia hyawdledd O'i ordwym galon i'ch rqad ymgeledd; Pen-ciwdod sy'n glod i'n gwledd—arddetchog, Yw'n pedwar enwog—pwy wada'u rhinwedd? RHI WALLO&- Yna darllenodd y Parch. J. Griffiths, CasMllnedd' y feirniadaeth ar y traethodau ar Hunan-ddi- wylliant, yn cynnwys esamplau o ddynion a ymgod- alflnt i enwogrwydd o dan anfanteision." Cyfyng- edig i bobl ieuainc dan 20 mlwydll oed. Derbyn- iwyd wyth o draethodau; a dyfarnwyd y wobr 9 £2 i Mr. William Owett, Llanrwst. Beirniadaeth gan Mr. John Thomas, (Pencerdd Gwalia) ar y Cantata ar enedigaeth Tywysog Cymru cyntaf. Rhoddwyd y wobr o £10 a medal gwerth it2 10s. i Mr. John Owen (Owen AlaW), Caer, a gwisgwyd ef gall MiKS Mason. Canu pennillion gyda'r delyn, gan Talhaiaro, Owain Alaw, a Llew Llwyfo yn cael eu canty11 g)"da'r delyn gan Mr. T. D. Morris. Beirniadaeth gan loan Emlyn ar y bryddest at Havelock. Rhoddwyd y wobr o t5 i Mr. Robert Huches (Robyn Wyn), o Farigor. Beirniadaeth gan Meistriaid Francis a Rowland ar y darluniau (olew neu ddwfr) at- y pwnc nwr hallt yn ddafnau rhed, &c. testun barddonO obryddest yr enwog Dewi Wyn ar" Elusengar- wch." Derbyniwyd tri darlun, a rboddwyd y ff0 r o X8 i Mr. W. M. WilHams (Ap Caledfryn). d Cystadleuaeth chwareu y Piano, gan enetho dan 18 oed. Yr oreu, Miss Parry, Rhyl. Y cwrnui goreu am ganu y Glee oedd y eyfeillio- o Waenfawr; end rhoddwyd ail wobr igirmni L'al ddeiniolen. Cystadleuaeth darllen cerddoriaeth ar yr olwg