Seren Cymru

Wedodd ei fod ef yn penderfynu gwneyd yr oil a alJai dros ei wlad. Nid amean yr Eisteddfod yw di- fodi y Saesoneg, ond yn unig i helaethu dysgeid- laeth. Sylwodd eu bod wedi cyfarfod yno, nid yn unig i longyfarch y beirdd, ond i edrych pwy yw y dyn goreu. Dywedodd tra oyddai dyieryn o waed yn ei wythienau, na byddai iddo wadu ei wlad a'i iaith. Canu pennillion gyda'r delyn gan Thos. Edwards (Joni Fychan), a J. Williams. Can yr Eisteddfod gan Llew Llwyfo, ac Ellis Roberts ar y delyn. Beirniadaeth Caledfryn, Ni- cander, Cynddelw, a Gwalchmai, ar y Deigryn." Caledfryn, wrth roddi y feirniadaeth, a wnaeth sylw- adau campus ar y rhai a fuont feirw er pan y cafwyd -Eisteddfod o'r blaen yn y castell; ac hefyd ar ddyben yr eisteddfodau, a barddoniaeth. Daeth arnryw englynion i law ar y Deigryn, ond nid ynt 0 r dechreu i'r diwedd yn rhyw wir gampus; y goreu yw A. B. C., sef Edward Davies (Iolo Tref- aldwyn). Dyma fo :— Y DEIGRYN. Nod amlwg iawn o deimlad—yw gwlawog DJeigryn gloew'r llygad; Pur ryfedd ddwfr y profiad Arwydd o hwyl, neu bruddhad. A. B. C. Beirniadaeth y Parch. J. Griffiths, Castellnedd, y traethawd ar Fenyw. Derbyniwyd pedwar. Goreu, Un yn earn ei Chenedl,"sef Mrs. Morgan Richards, Bangor. Gwobr £2 2s. Can gan Llew Llwyfo, Cymru am byth," yn Cael ei ddilyn ar y pianoforte gan Mr. W. Haydn. Y feirniadaeth ar y Fugeilgerdd, gan Eben Fardd, Cynddelw, ac loan Emlyn. Y goreu, Defreidydd, Rees Owen Wyn Jones, Glasynys yn cael ei ^isgo gan Miss Williams, Llanfairynnghomwy. "Wobr £ 5. Dafydd y Gareg Wen, gan Miss Edith Wynne. Anerehiad gan y Parch. Newman Hall. Dywed- Odd y buasai yn dda ganddo allu siarad Cymraeg- 61 fod yn mwynhau y iaith, er nad yw yn deall yr 1111 gair. Siaradodd yn gampns. Pennillion Twr Babel gan Gwalchmai. Difyr Jawn. Reirniadaeth loan EoHyn ac Eben Fardd »r y >< "c^ar,gerdd. 6 o gyfansoddiadau. Y goreu oedd Naturiol," sef loan Maethlu, Caergybi. Gwobr- ywyd ef gan Mrs. Williams, Castell Deudraeth. u»obr, ^3. beirniadaeth y bryddest ar y Wasg. gan Nicander. hvvech o gyfansoddiadau. Nid oedd un yn deilwng 0 wobr. Can gan Owain Alaw, Hen wlad fy Nhadau—y 8ydgnn yn cael ei ganu gan bawb. -Reirniadaeth yr Hosanau Oochddu goreu. Hen j^yniraes. Ni wnaeth ei hymddangosiad. Yr sanau gwynion i ferched goreu, Gwenonwy, sef Griffiths, T^mawr, Clynog. ( Beirniadaeth Mr. Griffiths, Castellnedd, ar v Cv U^- ^oreu addysgu yr Iaith Seisnig i blant mewn ysgolion dyddiol." Daeth deg cvf- soddiad i law. Goreu, Dyfnwal Moel Mud. ysbysir etto ei enw priodol). Can gan Miss Eliza Hughes, "The Blind Girl her harp." Y Delyn, gan Ellis Roberts (Eos Virion). Reirniadaeth Mr. Brinlev Richards ar y Trefniad i bed war llais eyfartal o Ddiiyrwch Gwyr a^a''lech a Nos Calan. Derbyniwyddeuddeg o gyf- goreu, Meirion a Roger de Lisle, sef Oedl ^10raas> Blaenanerch, Ceredigion. Gan nad *r),j ^e>«on yn bresenol, guisgwyd yr ysgrifen- yBan Mrs. Bulkeley Hughes. n r ydwyf yn teimlo yn gyffelyb ag y teimla pob yr h"10 arall, ddyddordeb mawr mewn cymdeithas, h' ^el yr un Presenol, sydd ganddi mewn golvvg rhydedd a llwyddiant fy ngwlad a chan hyny, uiyned yn mlaen gyda fy meirniadaeth ar yr yssrrifau a yrwyd i mi, yr ydwyf yn dymuno cyf- lwyno ychydig sylwadau ar sefyllfa cerddoriaeth mewn cyssylltiad a'r cyfarfodydd hyn. Yn mhlith llinellau ereill yn ein cymmeriad eenedlaethol, y mae cariad mawr at gerddoriaeth, fel yr arddangosir hi mor frjvdfrydig gan bob dosparth yn ein gwlad. Nid ydym i ryfeddu at hyn os ystyriwn pa mor gyfoethog ydym mewn peroriaeth artrefol (native melodies) y mae y rhai hyn mor ami, ac etto mor llawn o nodweddau-o yni a thlysni peroriaethol- fel y gallaf yn rhwyd'd ddweyd, heb ormodiaith, mewn perthynas i drysorau cerddorol, ein bod y bobl gyfoethocaf yn y byd. Y mae arwain ein sylw at ein melodau cartrefol, ac ar yr un pryd cefnogi cynnydd mewn gwybodaeth gerddorol, yn mysg yr amcanion uchaf sydd mewn golwg gan y cyfarfodydd hyn. Ac nid ydym i annghofio cydnabod, pa beth r. bynag ydyw ein hawl i hvyddiant cerddorol, yr ydym yn ddyledus i raddau helaeth i gyfarfodydd cyffelyb i'r presenol. Mewn trefn i ddwyn yn mlaen yn fwy llwyddianuus gynnydd cerddorol, y mae yn rhaid i Ii ymdrechu i ddyrchafu safon y cynnyrchion cerddorol a ddygir yn mlaen yn y gwyliau hyn os aingen, nis gallwn ddysgwyl der- byn sylw y cyhoedd yn gyffredinol, na hawlio cym- meradwyaeth y rhai ydym yn eu cydnabod eu bod yn awdurdod. Pe amean y cyfarfodydd hyn yn unig fyddai gwrandaw ar donau pleserus, neu ber- fformio ar y delyn, ystyriwn yn ddiangenrhaid dy- wedyd gair; ond gan fy mod yn credu fod gan y cyfarfodydd hyn amcan uwch mewn golwg, a'n bod yn awyddus i eangu gwybodaeth gerddorol yn Nghymru, yr ydwyf yn ei hystyried yn ddyledswydd arnaf, fel Cymro, i wneyd y sylwadau hyn. Dy- wedir nad yw yr Eisteddfod yn dda i ddim ond i gadw i fvny draddodiadau diles-iuith heb lenydd- iaeth-a cherddoriaeth heb fod yn gymhwys ond i genedl anwareiddiedig. Nid oes ar yr iaith Gyrn- raeg eisieu dim amddiffyniad oddiar fy lluw I, a gallaf, o ganlyniad, ei gadael yn nwy law y rhai hyny sydd yn alluog i gvuuneryd ei gofal. Ond y mae y rhan gerddorol o'r cyfarfodydd hyn, yu gofyn gair neu ddau yn mhellach. Dywedir wrthym, er yr holl yiudrechiudau sydd wedi bod gyda'r cyfar. fodydd hyn, eu bod etto wedi metliu a chynnvrchu yr un Mozart na Beethoven. Gall hyny fod yn wirionedd ond wedi hyny, y mae yn rhaid cofio y gellir priodoli yr un sylwadau i'r Saeson, y rhai, er en holl welliantau yn mhob rhan o gerddoriaeth, ac er eu bod wedi cynnyrchn dynion enwog tuhwnt i ammheuaeth yn y gelfyddyd gerddorol; etto, hyd y foment hon, y mae Lloegr, fel Cymru, hel) esgor ar un eyfansoudwr o athrylith wreiddiol er dyddiau Purcell. Pa beth bynag ydyw y gwahanol opin- iynau sydd mewn perthynas i'r iaith Gymraeg, nid all yr un ddadl tod yn nghylch rhagoroldeb ei cherddoriaeth genedlaethol, y rhai sydd wedi bod bod amser yn destun rhyfeddod ac edmygedd, nid yn unig i'r Cymro ei hun, ond i gerddorion pob gwlad —nid yn unig am eu gwerth mewnol fel melodau, ond hefyd o herwydd y gallu a'r medr sydd wedi cael eu harddangos yn eu cyfansoddiad ac y mae hyn yn ymddangos yn fwy rhyfeddol os galwn i gof yr amser pellenig mewn hanesyddiaeth, y pryd y cynnyrchwyd llawer o honynt-amser mor bell ag yr oedd celfyddyd, yn 01 ein dychymmyg ni, yn beth anadnabyddus. Yn mhlith y cyfausoddwyr enwog ag sydd wedi talu sylw i'r melodau Cymreig, gallwn emvi yr anrhydeddus Handel yr hwn nid yn unig a'u mawrygodd, ond a'u defnyddiodd yn ei waith ei hun, o'r hwn y mae arweiniad yr alaw yn Codiad yr Haul yn esiarnpl nodedig. Yn mhlith achosion ereill o'n cydlawenhad, y mae y diwylliad diammheuol sydd wedi cymmeryd lie mewn gwybodaeth gerddorol yn mhob rhan o'r dywysog- aeth. Ac y mae y cynnydd rhyfeddol hwn yn destun rhyfeddod i bob un sydd yn dal sylw ar y cyfnewidiadau beunyddiol sydd yn cymmeryd lie yn ein plith, ac yn neillduol y rhai hyny sydd yn arfer cymbaru yr adeg a basiodd a'r presenol. Yr vdwvf yn hyiteru y rhoddir pob cefnogaeth i ganu corawl, yn enwedig y rhai hyny sydd yn defnyddio gweith- iau dynion enwog. Y mae y Saeson yn esiampl nodedig i ni yn byn, ac obte.id hyn gallant feiddio eymharu eu canu corawl a'r un sydd yn Ewrop a chan ein bod ninnau yn rneddu teimlad eryf at gerddoriaeth, a digon o leisiau da, gallwn yn ddilys edryeh yn mlaen gyda gobaith; ac hyderwn y bydd ymdrechiadau dynion fel Mr. J. Thomas,Mr. Owen, &c., cyn hir, yn effeithio cymmaint o ddaioni yn Nghymru ag y mae H. Leslie a'i gor wedi ei wneyd yn Lloegr. A chan ein bod yn gorfod cydnabod fod cerddoriaeth yn mhlith bendithion ereill o eiddo y Creawdwr, bydded i ni ymdrechu trwy bob modd- ion i helaethu cylch ei ddylanwad. Canu pennillion gyda'r delyn gan Mri. T. Ed- wards, Corwen John Williams Idris Fychan a Talhaiarn. Y delyn, gan Ellis Roberts. Y feirniadaeth ar v "PennilJion difyrus gyda'r delyn," gan Cynddelw y goreu, Simbelim, sef J. Ceiriog Hughes. Beirniadaeth gan Mrd. Francis a Rowlands ar y Cynlluniau o Adeilad Cyhoeddus yn Nghaernarfon. Derbyniwyd dau gynllun, a rhanwyd y wobr rhwng Amlwchian ac Adeiladydd, sef Mr. Hugh Jones, Caernarfon, a Mr. Richard Williams, Caernarfon. H. Turner, Ysw., a ddywedai ei fod dros A. J. Jones, Ysw., yn cynnyg gwobr o £ 50 am yr hanes goreu o Origin of the English Nation y budd- ugol i gad ei wobrwyo nid yn gynt nag Awst, 1863. Rhoddwyd allan y rhoddid gwobr am y pedair Hir a Thoddaid goreu i'r pedwar eadeirydd-i fod i mewn erbyn 8 o'r gloch boreu Mercher. Gwobr £ 2. Unawd ar y Delyn, gan Penoerdd Gwalia. Cystadleuaeth ar y delyn unrhyth. Ymgeiswyr, John Elias Davies (bachgen ieuanc dall), Miss S. E. Evans, Bangor. Traddodwyd y feirniadaeth ar- nynt gan y Pencerdd, yr hwn a ddyfarnodd y wobr i John E. Davies. sef ze5, a rhoddodd y cadeirydd, W. Bulkeley Hughes, Ysw., zC2 yn rhodd i Miss Sarah C. Davies, Bangor. Cystadleuaeth rhwng seindyrf pres Cymreig. Chwareuwvd y Wedding March. Ymgeiswyr, Seindorf Major Commandant Risby oedd yr unig ymgeisyddion, a chawsant y wobr. Yna terfynwyd y cyfartod trwy ganu yr Anthem Genedtaethot o dan lywyddiaeth Llew Llwyfo. Yr oedd gan W. Davies, Ysw., Llundain, busts ardderchog o'r enwogion canlynol yn cael eu dangos y rhai ydynt yn dangos fod ein cydwladwr yn deilwng- o'r ganmoliaeth uchel a roddir iddo,-H. Owen Ysw., Llundain; John Thomas, Pencerdd; Ar- glwydd Esgob Bangor Parch. J. Mills, I'\R.A.S.; a bust o'r Bardd, ac un arall o'r "Pleasant Thoughts." Y GYNGHERDD. Yr oedd y gyngherdd o dan arweiniad Llew Llwyfo, ac yn wir yr oedd yn gampus yn mhobystyr o'r gair. Dyma y rhai a glmmerasant ran ynddo U #nt0rl0I\MisS Eiizd "nghes; Miss Sarah Edith Wynne; Mrs. Mathews Miss Kate Wynne • Mr. Lewis Thomas; Owain Alaw; Llew Llwyfo: Mr. Howell, &c. Otferynau. MrJ. Brinley Richards; John Thomas; Ellis Roberts; T. D. Morris. Cantorion pennillion.—Mr.T. Edwards, Corwen Idris Fychan a John Williams. Cyngherdaor.—Mr. Haydn.