Seren Cymru

Wedodd ei fod ef yn penderfynu gwneyd yr oil a rallal dros ei wlad. Nid amean yr Eisteddfod yw di- fodi y Saesoneg, ond yn unig i helaethu dysgeid- laeth. Sylwodd eu bod wedi cyfarfod yno, nid yn Unig i longyfarch y beirdd, ond i edrych pwy yw y dyn goreu. Dywedodd tra "byddai dyieryn o waed yn ei wythienau, na byddai iddo wadu ei wlad a'i iaitb. Canu pennillion gyda'r delyn gan Thos. Edwards (Joni Fychan), a J. Williams. Can yr Eisteddfod gan Llew Llwyfo, ae Ellis Roberts ar y delyn. Beirniadaeth Caledfryn, Ni. cander, Cynddelw, a Gwalchmai, ar y Deigryn." Caledfryn, wrth roddi y feirniadaeth, a wnaeth sylw- adau campus ar y rhai a fuont feirw er pan y cafwyd .Eisteddfod o'r blaen yn y castell; ac hefyd ar ddyben yr eisteddfodau, a barddoniaeth. Daeth arnryw englynion i law ar y Deigryn, ond nid ynt ("r dechreu i'r diwedd yn rhyw wir gampus; y goreu yw A. B. C., sef Edward Davies (Iolo Tref- sldwyn). Dyma fo :— Y DEIGRYN. Nod amlwg iawn o deimJad-yw gwlawog DJeigryn gloew'r llygad; Pur ryfedd ddwfr y profiad Arwydd o hwyl, neu bruddhad. A. B. C. Beirniadaeth y Parch. J. Griffiths, Castellnedd, y traethawd ar Fenyw. Derbyniwyd pedwar. ^oreu, Un yn earn ei Chenedl," sef Mrs. Morgan Richards, Bangor. Gwobr £ 2 2s. Can gan Llew Llwyfo, Cymru am byth," yn Cael ei ddilyn ar y pianoforte gan Mr. W. Haydn. Y feirniadaeth ar y Fugeilgerdd, gan Eben Fardd, Cynddelw, ac loan Emlyn. Y goreu, Defreidydd, 8ef Rees Owen Wyn Jones, Glasynys yn cael ei J^isgo gan Miss Williams, Llanfairynnghornwy. ^vvobr £ 5. Dafydd y Gareg Wen, gan Miss Edith Wynne. Anerehiad gan y Parch. Newman Hall. Dywed- 04(1 y buasai yn dda ganddo allu siarad Cymraeg- ei fod yn mwynhau y iaith, er nad yw yn deal! yr I!n gair. Siaradodd yn gampus. Pennillion Twr Babel gan Gwalchmai. Difyr laWn, ^Beirniadaeth loan Eoilyn ac Eben Fardd ar y "ehangerdd. 6 o gyfansoddiadau. Y goreu oedd Naturiol," sef loan Maethlu, Caergybi. Gwobr- ywyd ef gan Mis. Williams, Castell Deudraetb. Gwobr, ^3. Bei rniadaeth y bryddest ar y Wasg. gan Nicander. •^vech o gyfansoddiadau. Nid oedd un yn deilwng 0 Wobr. Can gan Owain Alaw, Hen wlad fy Nhadau-y gYdgan yn cael ei ganu gan hawb. G Beirniadaeth yr Hosanau Cochddu goreu, Hen h Ytliraes. Ni wnaeth ei hyraddangosiad. Yr j°sanau gwynion i ferched goreu, Gwenonwy, sef Griffiths, T^mawr, Clynog. <« j~e'rniadaeth Mr. Griffiths, Castellnedd, ar y c »nH goreu i addysgu yr Iaith Seisnig i blant yoareig mewn ysgolion dyddiol." Daeth deg cvf- Soddiad i law. Goreu, Dyfnwal Moel Mud. etto ei enw priodol). 10V*n San Miss Eliza Hughes, "The Blind Girl .her harp." Y Delyn, gan Ellis Roberts (Eos e'Hon). beirniadaeth ^rr Brinlev Richards ar y Trefniad jji bed war llais eyfartal o Ddiiyrwch GvVyr atiar'ech a Nos Calan. Derbyuiwyddeuddeg o gyf- j f°^diadau goreu, Meirion a Roger de Lisle, sef 0e Thomas, Blaenanerch, Ceredigion. Gan nad Meirion yn bresenol, givisgwyd yr ysgrifen- y8a» Mrs. Bulkeley Hughes. n ydwyf yn teimlo yn gyflfelyb ag y teimla pob yr y!V0 ara^» ddyddordeb mawr mewn cymdeithas, "n u' yr un Presenol, sydd ganddi mewn golvvg rhydedd a llwyddiant fy ngwlad a chan hyny, 0y11 Hyned yn mlaen gyda fy meirniadaeth ar yr ysfrrifau a yrwyd i mi, yr ydwyf yn dymuno cyf- iwvno ychydig sylwadau ar sefyllfa cerddoriaeth mewn cyssyiltiad a'r cyfarfodydd hyn. Yn mhlith llinellau ereill yn ein cymmeriad cenedlaethol, y mae cariad mawr at gerddoriaeth, fel yr arddangosir hi mor frwdfrydig gan bob dosparth yn ein gwlad. Nid ydym i ryfeddu at hyn os ystyriwn pa mor gyfoethog ydym mewn peroriaeth arti-efol Cnative melodies) y mae y rhai hyn mor ami, ac etto mor llawn o nodweddau-o yni a thlysni perorhethol- fel y gallaf yn rhwyd'd ddweyd, heb ormodiaith, mewn perthynas i drysorau cerddorol, ein bod y bobl gyfoethocaf yn y byd. Y mae arwain ein sylw at ein melodau cartrefol, ac ar yr un pryd cefnogi cynnydd mewn gwybodaeth gerddorol, yn mysg yr amcanion uchaf sydd mewn golwg gan y cyfarfodydd hyn. Ac nid ydym i annghofio cydnabod, pa beth ■ bynag ydyw ein hawl i hvyddiant cerddorol, yr ydym yn ddyledus i raddau helaeth i gyfarfodydd cyffelyb i'r presenol. Mewn trefn i ddwyn yn mlaen yn fwy llwyddianuus gynnydd cerddorol, y mae yn rhaid i iii ymdrechu i ddyrchafu safon y cynnyrchion cerddorol a ddygir yn mlaen yn y gwyliau hyn os amgen, nis gallwn ddysgwyl der- byn sylw y cyhoedd yn gyffredinol, na hawlio cym- meradwyaeth y rhai ydym yn eu cydnabod eu bod yn awdurdod. Pe amcan y cyfarfodydd hyn yn unig fyddai gwrandaw ar donau pleserus, neu ber- fformio ar y delyn, ystyriwn yn ddiangenrhaid dy- wedyd gair ond gan fy mod yn credu fod gan y cyfarfodydd hyn amcan uwch mewn golwg, a'n bod yn awyddus i eangu gwybodaeth gerddorol yn Nghymru, yr ydwyf yn ei hystyried yn ddyledswydd arnaf, fel Cymro, i wneyd y sylwadau hyn. Dy- wedir nad yw yr Eisteddfod yn dda i ddim ond i gadw i fvny draddodiadau diles-iaith heb lenydd- iaeth-a cherddoriaeth heb fod yn gymhwys ond i genedl anwareiddiedig. Nid oes ar yr iaith Gym- raeg eisieu dim ainddiffyniad oddiar ty lluw I, a gaUaf, o ganlyniad, ei gadael yn nwy law y rhai hyny sydd yn alluog i gvmrneryd ei gofal. Ond y mae y rhan gerddorol o'r cyfarfodydd hyn, yn gofyn g-iir neu ddau yn mhellach. Dywedir wrthym, er yr holl ytudrechiudau sydd wedi bod gyda'r cyfar- fodydd hyn, eu bod etto wedi methu a chynnyrchu yr un Mozart na Beethoven. Gall hyny fod yn wirionedd ond wedi hyny, y mae yn rhaid cofio y gellir priodoli yr uu sylwadau i'r Saeson, y rhai, er en holl weUiantau yn mhob rhan o gerddoriaeth, ac er eu bod wedi cynnyrchn dynion enwog tuhwnt i ammheuaeth yn y gelfyddyd gerddorol; etto, hyd y foment hon, y mae Lloegr, fel Cymru, heb esgor ar un cyfansoddwr o athrylith wreiddiol er dyddiau Purcell. Pa beth bynag ydyw y gwahanol opin- iynau sydd mewn perthynas i'r iaith Gymraeg, nid all yr un ddadl tod yn nghylch rhagoroldeb ei cherddoriaeth genedlaethol, y rhai sydd wedi bod bod amser yn destun rhyfeddod ac edmygedd, nid yn unig i'r Cymro ei hun, ond i gerddoiion pob gwlad —nid yn unig am eu gwerth mewnol fel melodau, ond hefyd o herwydd y gallu a'r medr sydd wedi cael eu harddangos yn eu cyfansoddiad ac y mae hyn yn ymddangos yn fwy rbyfeddol os galwn i gof yr amser pellenig mewn hanesyddiaetb, y pryd y cynnyrchwyd llawer o honynt—amser mor bell ag yr oedd celfyddyd, yn ol ein dychymmyg ni, yn beth anadnabyddus. Yn mhlith y cyfansoddwyr enwog ag sydd wedi talu sylw i'r melodau Cymreig, gallwn enwi yr anrhydeddus Handel yr hwn nid yn unig a'u mawrygodd, ond a'u defnyddiodd yn ei waith ei hun, o'r liwn y mae arweiniad yr alaw yn Codiad yr Haul yn esiarnpl nodedig. Yn mhlith achosion ereill o'n cydlawenhat!, y mae y diwylliad diammheuol sydd wedi cymmeryd lie mewn 'o, gwybodaeth gerddorol yn mhob rhan o'r dywysog- aeth. Ac y mae y cynnydd rbyfeddol hwn yn destun rbyfeddod i bob un sydd yn dal sylw ar y cyfnewidiadau beunyddiol sydd yn cymmeryd lie yn ein plitb, ac yn neillduol y rhai hyny sydd yn arfer cymbaru yr adeg a basiodd a'r presenol. Yr vdwvf yn hyderu y rhoddir pob cefnogaeth i ganu corawl, yn enwedig y rhai hyny sydd yn defnyddio gweith- iau dynion enwog. Y mae y Saeson yn esiampl nodedig i ni yn hyn, ac obleJd hyn gallant feiddio cymharu eu canu corawl a'r un sydd yn Ewrop a chan ein bod ninnau yn ineddu teimlad cryf at gerddoriaeth, a digon o leisiau da, gallwn yn ddilys edrych yn mlaeri gyda gobaith; ac hyderwn y bydd ymdrechiadau dynion fel Mr. J. Thomas,Mr. Owen, &c., cyn hir, yn etfeithio cymmaint o ddaioni yn Nghymru ag y mae H. Leslie a'i gor wedi ei wneyd yn Lloegr. A chan ein bod yn gorfod cydnabod fod cerddoriaeth yn mhlith bendithion ereill o eiddo y Creawdwr, bydded i ni ymdrechu trwy bob modd- ion i helaethu cylch ei ddylanwad. Canu pennillion gyda'r delyn gan Mri. T. Ed- wards, Corwen John Williams Idris Fychan a Talhaiarn. Y delyn, gan Ellis Roberts. Y feirniadaeth ar v "Pellnillion difyrus gyda'r delyn," gan Cynddelw y goreu, Simbelim, sef J. Ceiriog Hughes. Beirniadaeth gan Mrd. Francis a Rowlands ar y Cynlluniau o Adeilad Cyhoeddus yn Nghaernarfon. Derbyniwyd dau gynllun, a rhanwyd y wobr rhwng Amlwchian ac Adeiladydd, sef Mr. Hugh Jones, Caernarfon, a Mr. Richard Williams, Caernarfon. LI. Turner, Ysw., a ddywedai ei fod dros A. J. Jones, Ysw., yn cynnyg gwobr o ^50 am yr hanes goreu o Origin of the English Nation y budd- ugol i gacl ei wobrwyo nid yn gynt nag Awst, 1863. Rhoddwyd allan y rhoddid gwobr am y pedair Hir a Thoddaid goreu i'r pedwar cadeirydd—i fod i mewn erbyn 8 o'r gloch boreu Mercher. Gwobr, £ 2. Unawd ar y Delyn, gan Penoerdd Gwalia. Cystadleuaeth ar y delyri unrhyth. Ymgeiswyr, John Elias Davies (bachgen ieuanc dall), Miss S. E. Evans, Bangor. Traddodwyd y feirniadaeth ar- nynt gan y Pencerdd, yr hwn a ddyfarnodd y wobr i John E. Davies, sef J65, a rhoddodd y cadeirydd, W. Bulkeley Hughes, Ysw., .£2 yn rhodd i Miss Sarah C. Davies, Bangor. Cystadleuaeth rhwng seindyrf pres Cymreig. Chwareuwyd y Wedding March. Ymgeiswyr, Seindorf Major Commandant Ri^by oedd yr unig ymgeisyddion, a chawsant y wobr. Yna terfynwyd y eyfartod trwy ganu yr Anthem Genedlaethol o dan lywyddiaeth Llew Llwyfo. Yr oedd gan W. Davies, Ysw., Llundain, busts ardderchog o'r enwogion canlynolyn cael eu dangos, y rhai ydynt yn dangos fod ein eydwladwr yn deilwng o'r ganmoliaeth uchel a roddir iddo,-H. Owen Ysw., Llundain; John Thomas, Pencerdd; Ar- glwydd Esgub Bangor Parch. J. Mills, F.R.A.S.; a bust o'r Bardd, ac un aralt or Pleasant Thoughts." Y GYNGHERDD. Yr oedd y gyngherdd o dan arweiniad Llew Llwyfo, ac yn wir yr oedd yn gampus yn mhob ystyr o'r gair. Dyma y rhai a gvmmerasant ran ynddo Prif-gantorion Miss E!izd IInghes; Miss Sarah Edith Wynne; Mrs. Mathews; Miss Kate Wynne; Mr. Lewis Thomas Owain Alaw Llew Llwyfo | Mr. Howell, &e. Otferynau. MrJ. Brinley Richards; John Thomas Ellis Roberts; T. D. Morris. Cantorion penniUion.—Mr.T. Edwards, Corwen Idris Fychan a John Williams. Cyngherdaor.—Mr. Haydn. DYDD MERCHER, AWST 27AIN. Ymjiynnullodd cyfeillion yr Eisteddfod boreu heddyw am banner awr wedi naw o'r s;loch, yn neuadd y dref, ac wedi ymffurfio yn oiymdaith, aethant drwy brif heolydd y dref. Wedi C) rhaedd yr Orsedd, a darllen Gweddi yr Orsedd fel ar y dydd blaenorol, penodwyd ar Gwalchmai, Clwyd- fardd, Nefydd, Cynddelw, Gwilym Tawe, loan Emlyn, a Phencerdd Gwalia, yn arhohvyr ar y rhai a ddymunent dderbyn urddau. Yna aethpwyd i'r Castell, ac arweiniwvd Hywydd y dydd, Charles Wynne, Ysw., A.S. i'r gadair yn nghanol banllefau o gymmeradwyaeth. Galwodd ^Ciwydfardd, arweinydd y gweithrediadau, ar Mr.