Seren Cymru

EISTEDDFOD GENEDLAETH- OL CAERNARFON, 1862. DYDD MAWRTH, 26AIN. YR oedd y dref yn llawn iawn, ac yn neillduol fyw y boreu heddyw. Tua banner awr wedi naw, cyf- arfu aelodau y Pwyllgorau Cyffredinol a Lleol yn y Guild Hall, a ffurfiwyd gorymdaith o'r Beirdd a'r Cerddorion, a chefnogwyr yr Eisteddfod, yn cael eu blaenori gan seindorf yn chwareu Difyrwch Gwyr Harlech," ac aethant yn orymdaith fawr ardderchog drwy brif heolydd y dref, gyda Chorau Gwirfoddol amryw o drefi erei!l, Cymdeithasau Cyfeillgar, Llywyddion a Chvfeillion yr Eisteddfod, a baneri gleision. gwyrddion, a gwynion, perthynol i Feirdd, Ofyddion, a Derwyddon, a Beirdd a Cherddorion, at y Maen Gorsedd, yn y Castle Square. Wedi cvrhaedd y Cylch," agorwyd yr Orsedd gyda rhwysgfawredd anarferol. Wedi esgyn y Maen Chnyf, darllenodd Gwalchmai y cyhoeddiad, yr hwn sydd fel y canlyn "Y GWIR YN ERBYN Y BYD.—Ynyflwyddyn un mil wythgant tri ugnin a dwy, pan yw yr Huan yn neshau at Alhan Elfed, yn awr auterth, ary chweched dydd ar hugain o fis Awst, wedi cyhoedd- iad priodol o rybydd, un dydd a blwyddyn, agorir yr Orsedd lion yn Ngliastell breiniol Caer-yn-Arfon, yn Nhaiaeth Gwynedd, i roddi gwys a gwahawdd i bawb a gyrchont yma, lie nad oes arf noeth yn eu herbyn, ac y cyhoeddir barn Gorsedd ar bob Awen- ydd a Barddoui a roddirdan ystyriaeth, yn ngwyneb haul ac yn Ilygad goleuni.Y Gwir yn erbyn y Byd." Darllenwyd gweddi yr Orsedd gan y Parch. J. Griffiths, Castellnedd, yn Gymraeg :— "Dyro, Dduw, dy nawdd, Ac yn dy nawdd, nerth, Ac yn dy nerth, deall, Acyn neall, gwybod, Ac yn ngwybod, gwybod y cyfiawn, Ac yn ngwybod y cyfiawn, ei garu, Ac o garu, caru pob hanfod, Ac yn caru pob hanfod, caru Duw." Ac yn Saesneg, gan y Parch. Hugh Owen (Meilir). Yna gweiniwyd y cleddyf gan Caledfryn, Clwydfardd, a Gwalchmai, a chanodd y cor, dan arweiniad Llew Llwyfo, y dSn I'r Awen," a'r Pencerdd, yn nghyd ag Eos Meirion, yn chwareu ar y telynau. A ganlyn yw y geiriau 0 ddedwydd ddydd i ddawn ein hen wlad, I swyno pawb ar wyneb daear gron Cydunwn oil mewn rhwymyn cariad, I seinio per alawon lleddf a lion. Byw byth bo'r gan byw bo cerddoriaeth, Gwir enaid gwawl yn ennyn dwyfawl dan, I lenwi'r byd ag ysbrydoliaeth, Fel adIais lIu y nefoedd loew lân Awen tyr'd 0 blith nefolion, I gysuro daearolion, Dawnus gares anfarwolion, Nef a daear, ydwyt ti Cain a gloewon dy adenydd, Pan yn hofran uwch ein glenydd, I gyflwyno y llawnydd Leinw ein calonau ni Gogoneddus yw dy wenau, Mel a lifa 0 dy enau, Miwsig awel y wybrenau Yw dy hudol laia i ni. Wedi myned i'r babell, arweioiwyd y cadeirydd, W. Bulkeley Hughes, Ysw., i'r gadair, yn ngbanol llonfloeddiadau y lluaws. Arweinydd y cyfarfod heddyw oedd y Parch. R. Parry, Gwalch- mai. Yna dechreuwyd ar waith yr EISTEDDFOD. Ton gan Artillery Band Caergybi. Cymmerodd y Llywydd ei swydd. Darllenodd yr ysgrifenydd, J. Tbomas, Ysw., yr anerchiad i'r Llywydd, W. Bulkeley Hughes, Ysw AT W. B. HUGHES, YSW. Syr,—Nis gall y Pwyllgor ond edrych gyda phleser calon ar yr anrhydedd ydych yn ei wneyd iddynt trwy gymmeryd y gadair yn yr Eisteddfod Fawr Genedlaethol hon. Y maent yn teimlo yn falch eu bod yn canfod yn eu plith yn y cynnulliad cenedlaethol hwn, ddisgynydd mewn llinell union- gyrchol o Llywarch ab Bran, arglwydd cwmwd Menai, a brawd-yn-nghyfraith i'r anrhydeddus Dywysog Cymru—Owain Gwynedd. "Ymaey Eisteddfod yn un o'r sefydliadau ilenyddol hynaf sydd mewn cof. Y mae ganddi ynamcan, ddadblygiad talent frodorol, achynnyrchu eymmeriad a chwaeth frodorol; ac y mae wedi bod yn foddion i ddwyn allan o ddinodedd ac anenwog- rwydd y rhan fwyaf o'r dynion athrylithgar sydd yn awr yn addurniadau y Dywysogaeth. Tra yr ydym ni yn edmygu y gefnogaeth galonog ydych yn ei roddi bob amser i gyfarfodydd o'r fath hyn, nis gallwn adael yn ddisylw y gefoogaeth garedig a gafodd y Pwyllgor ar ddechreuad eu gwaith ac y maent yn ymddiried, o dan eich nawdd chwi, a'r cadeirwyr a noddwyr anrhydeddus ereill yr Eistedd- fod Genedlaethol hon, y bydd iddi droi allan mor ifrwythlawii o wir ddaioni i'r wlad ag un Eisteddfod a gynnaliwytJ etto. Y mae genyf yr anrhydedd o fod, &c. "JOHN THOMAS." Anerchiadau i'r Eisteddfod gan Owen Williams, Waenfawr. Yna dilynwyd ef gan Dr. Davies, H. H. P. Jones (Garddmonydd) Parcb. T. Edwards, Corwen, Talhaiarn. Sylwodd Talhaiarn fod o bwys mawr cadw pob peth o natur bersonol allan o'r Eis- teddfod-na ddylid gwneyd dim i ddigio cenedloedd ereill-ein bod oil o dan yr un faner, ac yn mwyn- hau yr un rhagorfreintiau-fod yr hwn a ddywedo rywbeth yn yr Eisteddfod hon yn erbyn y Saeson yn siarad yn ei erbyn ei hun, yn erbyn ei wlad, ac yn erbyn yr Eisteddfod-nad yw hwn yn esgynlawr politicaidd nac enwadol, ond cenedlaethol. Y mae y twrch yn caru ei dwll," a phawb yn caru ei le ei hun tra yr ydym yn brolio ein cenedlgarwch, na fydded i ni ddiystyru cenedlgarwch cenedloedd ereiil—y mae pob peth yn galw arnom i garu ein gwlad. Anerchiad agoriadol y Llywydd yr oedd yn dweyd mai dyna foment fwyaf dedwydd ei fywyd- ei fod yn wir Gymro, ac y carai yn fawr pe buasai yn gallu siarad gyda rhwyddineb Talhaiarn. Dy-

Parch. Ellis Evans, D.D., Cefnmawr, i fod yn bre. senol, felly, ni cbafwyd araeth ar y testun a rodd- wyd iddo, sef, Ar y Ddwy.Fil Annghydflurfwyr er hyny, cafwyd presenoldeb y Parch. R. Roberts, Plasynmonwm, yr hwn, ar ol i'r. cadeirydd ei alw, a draddododd ei araeth ar Gristionogaeth fel Medd- yginiaeth y byd." ,Galwodd y cadeirydd ar y Parchedigion A. J. Parry, Cefnmawr; W. Thomas, Great Cross Hall-street. Lerpwl; R. Evans, Stan- hope-street, Lerpwl; a W. Roberts, Rhos, i anerch y cyfarfod, a therfynwyd trwy weddi gan y Parch. E. Evans, (A.) Llangollen. Am chwech, dechreu- wyd gan y Parch. J. Rahinsori, Llanrhaiadr, trwy ddarllen a gweddio. Cynnygiodd y Parch. H. Jones, yr Athraw Clasurol, a chefnogwyd gan Roberts, Rhos, fod Mr. J. Palmer, Amlwch, i fod yn gadeirydd. Darllenodd y cadeirydd lythyr oddiwrth Dr. Davies, Treffynnon, yr hwn, o her- wydd amgylchiadau, ni allasai bresenoli ei hun yn y cwr.id yna agorodd y cyfarfod trwy anerch y gynnulleidfa, a darllenodd bennillion cyfansoddedig -gan y Parch. Robert Jones (Derfel), Manceinion, i'r Athrofa. Wedi hyn, galwodd ar y Parch. J. G. Owen, Rbyl, i anerch v Myfyrwyr; Parch. J. Robinson; a'r Parch. W. Morgan, D.D., Caer- gybi, yr hwn a areithiodd ar "Werth Addygg Athrofaol." Wedi i'r cadeirydd wneyd ychydig sylwadau, rhoddodd allan y gair hwn ar yr Hen Ganfed,— Llelwch genadon Duw o hyd," &c. Anerchodd y Parch. R. Pricbard, Dinbych, y cyf- arfod ar pi hyn, a therfyiiodd drwy weddi. Yr oedd yn bresenol, heblaw y rhai uchod, amryw o gyfeill- ion gwresog i'r sefydliad, ac yn eu plith y personau canlynol Jones, Bala Williams, Garth; Lewis, Caergybi; Evans, Llanrhaiadr Hughes, Lerpwl; Foulkes, Dinbych ac Evans, Berthddu. Wel, dyma yr Athrofa yn y Gogledd yn ffaith, ie, ac yn ffaith fawr hefyd. Yn awr, ei chynnal yw y pwnc. Gobeitbio na bydd peth a dderbyniodd fodolaeth gyda chymmaint o iawenydd, farw o eisieu cyn- naliaeth. Duw yn rhwydd i Athrofa y Gogledd i wneyd lies mawr yn Ngogledd Cymru. R. R. W.