Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

2 articles on this Page

AR YR ANNHEBYGOjLRW YOD I…

News
Cite
Share

AR YR ANNHEBYGOjLRW YOD I DDYN F GYIWYRCJJU CAN NATUR. ■ • PEN. II. ■■}■, tair ffuff arbenig y qriae anffyddiaethweclj ymddaagps jn y byd, o'r dechreu hyd yn awr. tJII |furf yw yjr un syddyndysgu foil mater yn dra- gwyddpl—fod y pethau a welir yn bodoli yn ddi- ddechreu. Un arall yw horiQ a ddadbiygwyd gyda rhyw gymmaint o rwysggall y cawr Hume, set nad iw gwybodaeth yn ddim mwy na thebygolrwydd, a od y tebygolrwydd hwnw yn diflanu o'i chwilip yn briodnl. A'r ffurf,arall yw hon fod y greadigaeth ygjflpych Achos Cyntaf, ond nad oes yr qp., cys- sylitiad rbwng yr Acbcs Cyqtaf hwnw a'r greadig- aeth yn bresenol—nad oes ganddp lywodraeth ar y byd yn bresenpl; ond mlliei, lywodraethwyr yw y (Jeddfau hyny drwy ba.rai y dygir yr holl weithred- iadau yn mlaen. Dalia y blajti hon o antfydd- wyr, mai yr elfena" yw rhiaint pob peth bywydol, o'r Ilysieuyn i fyny hyd at ddyn—bob llinell ddidor q berthynas, o'r llysieuyn hyd at y trychfilyn dystadlaf, ac oddiyrio eilwaith i fyriy at ddyn, yr bwn nid ywjddim mwy na thywarcheu wneuthur- edig. Gwadant gyfrifoldeb.dyn fel deiiiadlfywodr. aeth foesol, ae ivi-tli hyny gwadant lywpdraeth foesol wrth gwrs. Ond y mae y cyfundraethaa Ofidd yn gynnwysedig yn y ffurfiau hyn wedi eu dymchwelyd eisoes, fel nad oes ond y ffurfiau yn arps foellach; Y mae goleuni treiddgar rheswm Wedi digyssonj y cyntaf, fel nad yw mwy ond cyfres qw,rtbddywediadau. Y mae synvyr cyffredin wedi penderfynu tynged yr aiter's Dawerdydd. Aey mae yr un llys-brawf wedi qyhoeddi yr un ddedfryd ar yr otaf hefyd, ond ei bod yn. nghyndynrwydd ei chalon yn ^apgos hyd. yn hyn arwyddion o fywyd angeuol. Ac efallai mai a'r ffurf yma ar anffydd. iaeth ya fwysf arbenig, y mae y testun cynnygiedig, gan garwyr y gwirioiwddyny Dinas, ger Pontypridd, i(ymwn^yd. Ond baruwyd yn wir angenrheidiol wneyd y sylwadau blaenorol, er codi twr y gwirion* Odd, ya gystal ag er dadymchwelyd cestyII y gau. Beruais y buasai fy adeiladwaith yn fwy cadarn ar ol i mi garthu gwaelodion dyfnaf anffyddiaeth, a gosod meini y gwirionedd i lawr ar graig safadwy bodolaeth a thuag at wneyd hyn, rhaid oedd profi ein bodolaethein htunain, ac hanfodaeth byd allanol. Cauys beth yw yradeitad brydferthafa chadarnafo werth os bydd y sylfaen yn ddrwg. Deuwn yn awr at y Y CORFF DYNOL. Mor ddarluniadol a gwirioneddotyw geiriau'r bardd wrth geisio dtsgrifio dyn. Meddai— Y fath ddernyn o waith ydyw dyn }, Mor nodedig a rhyfeddol yn ei ffurf a'i symud- iadau! Mor angylaidd yn ei„w«ithrediadau Ardderchogrwydd a gogoaiant y byd, ac addurn y greadigaethddaearoll Mor wahanot yw dyn i bob creadur araH o ran ei ffurf a'i agwedd; y. We ei gorff yn syth, fel nad 'j oes ond rhan frchan o bono yn cyffwrdd a'r ddaear, ac y mae urddas #c awdurdod yn, argraffedig, gr ei ^YJPe^ryd.- ^i.'i,Heria| unrhyw ddyn," meddai Dr. Paley, i ddangos yn y, cymalau a'r pegyuau y fath gyd- blet4ii<ad, .neu bpiriauwaith ystwythbJyg* a ddyteis- iwyd erioed." "Gwyrth a bywyd ynddi ydyw dyn!" Mewn cyssylltiad a'r corff dynol y paae rhai o'r ffeithiau hynotaf yn bod. Y mae y galpn yp llawn prplfpn annimadwy braidd mae, ei nerth yn annghyfrifadwy a'i hanlluddededd yn anesbon- iadwy. Telfir ailan ganddi oddeutu beilwar cant ar ddeg a deugain pwys o waed bob dydd. Y mae pob curiad o'i heiddo yn gyru y gwaed yn mlaen oddeutu wyth modfedd, neu banner cant troedfedd -i,):I.: .í. bob mynyd Be y mae yr holl waed sydd yn y corff, sefoddetttu deg pwys ar liugain, yn pasio dflvy y galon dair. gwaith ar: ugain mewn yspaid awr! Gwnaed y prawf caniynol snwaith ar ei nerth. Rhwymwyd banner cant pwys wrth v droed, taflwyd y goes ar draws y glin arall, a ohorfodd y galon trwy gyfrwng rhedwely yr awvr y cyfan ac wrth ystyried y pellder oddiwrth ganolhwtic yr ysgogiad, oyfriflr fod y galon yh rrieddu p ieiaf nerth pedwar (6rit 0 bwysau. A pbangofiom ei bod yn ýmgyn- nal wrth un. cyhkyn naain, ac yn parhau i wei-thio yn ddibaid am yspaid can mlynedd, y mae y ffaith yn myned ar unwaith yn mhell uwchlaw ein ,ham- gvffredion ni. Ac ni chyflwynir gati natur yr ,un cymhorth i hi i ddeall- y ■■ dirgehvch dwfri hwn. Ac nis gaIlwnwneyd dim a fyddi yn fwy cysson a'n gwybodaeth derfynol bresenol, na dweyd am ddyn, fel y dywedodd rhywun vn ffaenorol, mai gwyrth k bywyd ynddi yw dyn: Ond y mae yn rhaid i ni fyned yn, mlaen ar dir gwyddoregol gyda'r profion presenol. Ar dir a posteriori yn uhig y rhaid myned yn mlaen, gyda'r ymchwiliad i'r corff dynol —yr ymresymiad oddiwrth fwriad. Yi mae yn sylfaenedig ar yr egwyddoi" o gyfaddasiad; ac y mae rhediad y cyfresymiad fel hyn :—" Y mae pa beth bynag sydd yn dsngo: bwriad, atneam, neu gyfaddasiad, yn dangos amcanydd nca weithredydd j;;r»ae.y greadigaeth yn dangos bwriad, a mean, a chyfaddasia/i; gan hyny, y mae y graadigaeth yn dangos gweithredydd." Y maey prif osodiadyn y cyfresymiad yn wir- ionedd hunan-brofedig, ac y mae yn amlwg mai nerth y cyntaf yw gryniusdw yr ail, sef fod y gre- adigaeth 'yn dangos bwriad»- amcan. neu gyfansodd- iad gan hyny, fod y greadigaeth yn dangos gweith- redydd. Cymmerir yn ganiataol fod y blaid wrthwy- nebol yn addef fod y greadigaeth yn dangos gweith- re-dydd; ao mai cynnyrch Achosi Cyntaf yvf y I y it; ddaear aV apirywiot fydèedd ereill sydd yn olwyno drwy-y gwagte diderfyn, ond fod y uwbl wedi eu gadael iddynteu hunain nad yw yi Achos hwnw yn y my rid dim yn llywodraethiad y bydoedd hyny yn bresenol. Mai effeithiau olymaeth 6 achosion yw pob peth a ddygir i fodolaeth o llaen ein golwg megys pob peth tyfol, Ilysleuol, ac anifeilaidd. Yn awr, y mae y fath addefiad a hyna, debygid, yn arwyddo gwendid ynddo ei hun. Addefantfod y greadigaeth yn gynnyrch Achoj oddiwrth yr am- lygrwydd o fwriad sydd yn ganfyddedig ar bob peth a'n cylchynant; ond ammheuant wneuthuriad dyn, yr hwn sydd yn amiygu mwy o fwriad, ac yn dangos mwy o gyfaddasiad moddipn at ddybenion. Gellid meddwl ar unwaith eu bod wrth wneyd hyny yn diraddio gwaith y Orjjwr mawr, pan yn dweyd fod gem—prif addurn y greadigaeth—yn gynnyrch yr un greadigaeth. Yn ot hyn y mae y gwaith yn gywreiniach-nsTr gweithiwr, a'r"cytilluniedig ynlfiiy nh'e cyntluniwr; yr hyn sydd yn wrthddywediad • amlwg. Nis gall-y lleiaf gynnwys y mwyaf, o an- genrheidrwydd pethau ynddynt eu hunain yr hyn a fyddai yn rhaid fod cyn y saif yr hyn ddywed an- ffyddwyr ar y pwríc dan sylw. Ond eir yn mlaen gyda'r profion o'bmlygrwydd o fwriad sydd yn gêtfiedigmewn HineMau eglur ar ac yn y corff dynol. Mai y galon yw ffynnonell y bywyd anifeilaidd- sydd wirioneddaflwadadwy ac fel y cyfryw, y mae wedi ei sicrhau yn y man diog- elaf yh y corff—y- fynwes, yr hon'sydd yn wneu- thuredig o gynnifer o esgyrn bwaog, ae ar ffwrf o amddiffynfa. Y mae nerth y galon eilwaith, fel y mae yn brif ysgogydd bywyd, yn ariithrol fawr, fel y dangoswydyn barod; a'i hALilluddadedd drachefn fel y mae yu gynnalydd einioes, sydd rywbeth tu. hwntdirnattaeth dy n. Ond y ddoethineb fwyaf o'r cwbl yw y ffaith nad oes gan y meddwl yr un aw- durdod ar ei hysgogiad. Trefnwyd hyn yn ddoeth, am y gwnai liawer mewn iasau byrion o aiinynadcwydd, anobaith, neu ariwydau drwg attal y cylchrediad aefeHy roddi terfyn ar en hoedlau." Cylchrediad y gwaed etto, sydd ryfeddod pwysig arall, na ddeallir yn iawn pa fodd y dygir ef oddi- '!¡-¡i;{ _A '1 amgylch. Meddyliwyd unwaith fod y rhedwelyau yn gynnorthwyol i hyn, ond v- mae y ffaith mai vn y He mae mwyaf o eisieu cynnorthwy y mae y rhedwelyau yn fwyaf dinerth, ac yn gwrthwynebu y meddwl hwn. Dangosodd Bicket yn amlwg nad oedd y rhedwelyau yn cynnorthwyo dim yn nghvlch- tediad ylgwaed. Gosododd.fraich dyn marw mewn dwfr cynhes, a dododd naill ben pibell yn rhedwely y fraich, a'r Ilall yu rhedwely gwddf ci byw; a chylchredodd gwaed v fraich farw yn rheolaidd wrth guriad colon y ci. Gwrthbrofodd hefyd nad yw y gwythienau yn gweinyddu yr uii cymhorth yn nghylcbrediad y gwae 1, fel y tybiodd rhai. Ond gan nad pa fodd y dygir hyn oddiamgylch; y mae yn ffaith dra hyucd fod yr un gallu yn alluog i yrti y gwaed gyda'r fath gyflymdra i ranau eithaf y corff, a'i arwain yn ol eilwaith i'r un man. Gyda golwg ar hyn tystiai yr hynod Mr. Harvey nas gall- asai natur, heb fwriad, osod cymmaint o gloriau yn ngwahanol ranau y corff; ac nas geltid gweted mwy C, o amlygrwyddo fwriad na gosodiad y cyfryw gloriau. Esgyrn y corff drachefn, a ddangosant y cynllun- iad goraf. 1 Mae eu nifer yn nghyleh dau cant a phumtheg a deugain ac asgwrn y cefn yw y rhy- feddaf o'r oil. Gwneir ef i fyny o wahanot gymalau, ac oni buasai y twll sydd yn y naill asgwrn yn ateb i'r Hall, buasai y meryacael ei anafu, a'r bywyd ej beryglu, yn mhob plygiad o eiddo'r 'coWF. Rhwymir pob asgwrn mewn dyn y haiil wrth y llall, gan golfachau, rhag iddynt ymollwng y naill oddi- wrth y dlall, mewn symudiadau disymmwth a chwyrn. Y maejyn y morteisiau fodruddau (carti- M cynnorthwyo y gewynau i weithio yn llyfn ar eu gilydd; ac wedi eu cynnysgaethu a cbwarpn Cgland), ev cadwolewary cymalau. Wrth ystyried cynnifer canwaith y mae pob aelod yn troi ar ei pholyn mewil un diwrnod, ac yn parbau i wneuthur hyny am, dri ugain neu bedwar ugain mlynedd, y mae yn destun syndod eu bod yn parhau cyhyd yn ystwythblyg a didreuliedig. Y cyhyrau etto, ydynt o bwys mawr yn nghyfan- soddiad y corff, ac o wijeuthuriad hynod. Y maent yn amrywiol o ran eu ffurf a'u hystum mae rhai o honyntyn grwn, rhai yn nydd-iiroellog, rhai yn llyfn a chylchog, a rhai ereill yn union. Llinion o feinder anarferol, yw y cyhyrau—mor fain, (el nad yw un edefyn yn ddim mwy nag unrhan o ddeugain rail o fodfeddi. Ffurfia casgliad o'r llinion hyn sypyn, a'r sypynau yma yn nghyd gyfansoddant gyhyp." Pa anilaf y bo y llinion yn y cyhyr, cryfaf yw bid siwr felly yn unol a'r egwyddor o gyfadd- I. asiad moddion at ddybenion, yn y rhanau hyny o'r corff, lie y mae mwyaf o eisieu nerth, yno y mae mwyaf o allu cyhyrol wedi ei gyrn- hwyso. Cyfaddasder gwir werthfawr yn y cyhyrau ywy gallu a feddant i fyrhau neu grebacbuwrth gymhwysiad cymhellai. Gellidystyried y cyhyr- au, gan hyny," meddai Dr. Dick, "tel cynnifero gortynau wedi eu cyssylltu a'r esgyrn; ac ymae Awdwr Natur wedi eu gosod yn ol egwyddorion pet-Stiithiaf peirianwaith, fel agi gynnyrchu symud- iadau mwyaf cyfaddas yn y rhanau y maent wedi fwriadu i symud." Ond uid fel peiriannau symudol yn unig.y maent yn wasanaethol. Hwy yw clud- yddion teimlad o bob rhan o'r cyfansodddiad; rhoddant fywipgrwydd i'r corff, ac yna i'r meddwl. Q-wisgant y wyneb a phrydferthwch, a chyfnewidiant ei wedd ar darawiad. Cludant eu negeseuon adref i'r meddwl gyda chyflymdra y meddwl ei hun. Ymnewidia y cyhyrau i lawor o gyflyrau; a medd pob cyflwr ei deimladap gwahanol ei hun. Llac- iaut a thynant; cyflymant ac arafant; a pharant wahaniaeth teimlad yn ol y gradd o fywiognvydd neu lesgedd a berthyna iddynt. Y gyfundrefn gyhyrol," yn ol "Addysg Chambers,? ydywofferyn priodol pob meddwl, cynbyifiad, a gweithgarwch, a'r ddolen fawr sydd yn ffurfio cysswllt rhwng y naill gylch gieuol a'r llall." « Wel, gan tod y cyhyrau mor hanfodol i'n bodol- aeth a'n hapusrwydd, onid oes rhyw fwriad amcanus am ejn dedwyddu yn dyfod i'r golwg yn y fath .efniant doeth, yn ol pa un y mae y cyhyrau

Y LOCUSTIAID YN NEHEUDIR AFFRICA.